တၢ်အိၣ်မူအသီလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအပူၤ
ဘၣ်ဟံအၣ် (Baheer) ဒီး မဲးဒၢး (Medet) တၢ်ဒီတံၤသကိးအဂ့ၤကတၢၢ်ခံဂၤန့ၣ် ဒိၣ်ထီၣ်သကိးဒ်သိးသိး, ဒီးအိၣ်ဆိးဝဲလၢ အ့ရှၢၣ် လီၢ်ခၢၣ်သး (Central Asia) န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲဘၣ်ဟံအၣ် ကဲထီၣ် ပှၤလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးန့ၣ်ဒီး, တၢ်ခဲလၢာ်ဆီတလဲကွံာ်အသးန့ၣ်လီၤ. မဲးဒၢး ဆှၢထီၣ်ဝဲ ဘၣ်ဟံအၣ်အဂ့ၢ်ဆူ ပဒိၣ်ပပှၤတဖၣ် အအိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, ဘၣ်ဟံအၣ် တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် တၢ်မၤအၢမၤနး, နးနးကျံးကျံးန့ၣ်လီၤ. ပှၤခိးတၢ်ဖိတဂၤ လၢတၢ်သးဒိၣ်အပူၤ ကညီၤထီၣ်ဝဲ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်, “နထးခိၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်လၢကကစံးကတိၤထီၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအမံၤနီတဘျီလၢၤဘၣ်”န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သွံၣ်တၢ်စီၤအပူၤ ဘၣ်ဟံအၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးတဲဖျါထီၣ်ဒံးဝဲလၢ ဒ်သိးယသုတစံးကတိၤကစၢ်ခရံာ်အဂ့ၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် တြီဃာ်အီၤ ကန့ၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်, ဘၣ်ဆၣ် “တၢ်လၢခရံာ်မၤတ့ၢ်လၢယသးအပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဆီတလဲကွံာ်ဝဲ တန့ၢ်နီတဘျီဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ အိၣ်ဆိးတ့ၢ်ဝဲလၢ မဲးဒၢး အသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. စှၤလါပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, မဲးဒၢး တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါ, ဒီးအတၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိ, လဲၤဃုဝဲ အတံၤသကိး ဘၣ်ဟံအၣ် လၢအထူၣ်ဖျဲးထီၣ်လံလၢ…
ဘၣ်တၢ်လ့ပစီ ဒီးမၤကွၢ်
ဒ်အမ့ၢ်ဝဲထဲဒၣ် ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ် ဒိးလဲတၢ်တဂၤအသိး, စတဲန်လ့ၣ် (Stanley) အိၣ်ဒီးတၢ်သဘျ့, ဒီးဒ်အသးအိၣ်ဝဲအသိး မၤဘၣ်တၢ်ဘီၣ်ဘီၣ်ညီညီသ့အဃိ, အသူၣ်မံ အသးမုာ်ဝဲလၢ တၢ်မၤအံၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်အကျါ, အဝဲအဲၣ်ဒိး စးထီၣ်မၤ, ဒီးအဲၣ်ဒိးဆိကတီၢ် အတၢ်မၤသ့ဝဲ ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးတလိၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်ဆၢကတီၢ်, ဒီးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်ဆူ, မတၤတဂၤမးအအိၣ်န့ၣ်ဘၣ်. နီၢ်နီၢ်န့ၣ်, အဝဲစံးဝဲလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အကီကတၢၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ.
စတဲန်လ့ၣ် အၢၣ်လီၤတီတီလိၤလိၤ, ဒီးစံးဝဲ “လၢတၢ်မၤအံၤန့ၣ်, တၢ်အဲၣ်ဘၢမါ, အဲၣ်ဘၢဝၤ ကစးထီၣ်မၤအသးအဂီၢ်, ညီဒိၣ်မး” န့ၣ်လီၤ. ယဘၣ်နီၣ်ဆှၢ ပှၤလဲၤတၢ်က့ၤတၢ်ဖိတဖၣ်အိၣ်ဝဲ အကလုာ်ကလုာ်, ဘၣ်ဆၣ် တနံၤတနံၤအတီၢ်ပူၤ ယအိၣ် ဖဲလဲၣ်န့ၣ်, ပှၤနီတဂၤမး, ပာ်ဃုာ်ဒီးယမါန့ၣ် တသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်.” အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ တမ့ၢ်တၢ်လ့ပစီအဘီၣ်အညီတမံၤ, လၢတၢ်တြီဆၢကန့ၢ်အီၤဘၣ်. ဒီးအတံၤသကိး ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်တဖၣ်အါဂၤ ဟ့ၣ်လီၤအသးဆူ တၢ်လ့ပစီတမံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. “ဒ်သိးယသုတလီၤဘၣ်လၢတၢ်လ့ပစီအံၤအဂီၢ် တၢ်လၢအတြီဃာ်ယၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ကွၢ်ထံ ဆိကမိၣ် ကစၢ်ယွၤကထံၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်, ဒီးယမါသးဘိန့ၣ် အသးကဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒ်လဲၣ်” န့ၣ်လီၤ.
ပတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်, ပတၢ်သးလီဆၢန့ၢ်တၢ်တဖၣ်,…
ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အသး
ဖဲလၢပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် သဂၢၢ်မၤလၤကပီၤ ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်ဟါတၢ်အီၣ်အကတီၢ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဒုးနဲၣ်ပှၤသမှံၤသပျီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, ဒီးဖဲပှၤဒ့တၢ်အူတၢ်ဖိတဖၣ် ဒ့ထီၣ်ဝဲမုၢ်ထီၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးလုၢ်လၢ်ထူသနူ ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ် အတၢ်သးဝံၣ် (Laylat Al-Milad) န့ၣ်ဒီး, ဒ် "ဒၣ်ဘူၣ်ကၤ" darbuka (တၢ်ပှီၢ်ဒၢတကလုာ်) ဒီး "အီး" oud (သံကျံပိးလီလၢ အလီၤဂာ်ဒီးကံၢ်ထါ) သီၣ်အကလုၢ်အသိး, လၢတၢ်သးခုအပူၤ, ယဒဲပိာ်ထွဲယစုန့ၣ်လီၤ. ပှၤတဖုအံၤ အပှၤသးဝံၣ်တၢ်ဖိတဲနၢ်ပၢၢ် တၢ်သးဝံၣ် အခိၣ်တီအခီပညီန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “မုၢ်နၤလၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခရံာ် အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်” (Nativity Night) န့ၣ်လီၤ. ထါသးဝံၣ်အလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်လၢ ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အသးစံးတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢပထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ တၢ်မၤဂ့ၤမၤစၢၤတၢ်လၢပှၤဂၤအဂီၢ်, ခီဖျိလၢကျိၤကျဲတဖၣ်, ဒ်အမ့ၢ် ပှၤလၢတၢ်သူအသးလၢထံန့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ဒုးအီအီၤလၢထံ, မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤ ပှၤလၢအသူၣ်အုးသးအုးတဂၤဂၤန့ၣ်လီၤ.
ဖျါလၢ ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အတၢ်သးဝံၣ်ဖိအံၤ ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ကွဲးအီၤလၢ ပူဟ့ၣ်ဒိတယုၢ်, ပကထံၣ်ဘၣ်လၢ မး ၂၅:၃၄-၃၆ အပူၤ, ဖဲကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး စံးကတိၤပတြၢၤ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်လၢအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်မၤတ့ၢ်ဝဲလၢအဂီၢ်- "တၢ်သၣ်ဝံၤယသး,…
တၢ်ထုကဖၣ်လၢ အဘၣ်ကစၢ်ယွၤအသး
ဖဲယသးစၢ်အကတီၢ်, ဒ်ယမ့ၢ်ယဲပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးတဂၤအသိး, ယဟံးထီၣ် ယလံာ်စီဆှံအသီတဘ့ၣ်, လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအဂီၢ်, ဒီးယဖး မး ၇:၇, လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ပညီနုၢ်ဖးအီၤ- “ ဃ့တၢ်တက့ၢ်, ဒီးတၢ်ကဟ့ၣ်သုလီၤ” န့ၣ်လီၤ. လံာ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အခီပညီလၢပကြၢးဃ့တၢ်နီၢ်နီၢ် လၢကစၢ်ယွၤန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပတၢ်ဘၣ်သးတဖၣ် ဒ်သိးကလီၤပလိာ်အသးဒီး ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဘၣ်အသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢပဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်မၤလၢပှဲၤ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဘၣ်သးအဃိဒီး, ပဃ့တၢ်လၢ ယွၤန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဝဲသပှၢ်တၢၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢယဂီၢ်, တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ထံၣ်ဆိကမိၣ် အသီတမံၤအဃိ, ယဃ့ထုကဖၣ်ယဲ, တၢ်ကမၤအသးလၢယတၢ်အိၣ်မူအပူၤ ဒ်တၢ်ဘၣ်ကစၢ်ယွၤအသးအသိးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢမုၢ်တနံၤအံၤန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, ယသူၣ်ပိၢ်သးဝးထီၣ်ယဲလၢ တၢ်လီၤကမၢကမၣ်အပူၤ, ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤခွဲးယာ်လၢ ယညိကွံာ်အီၤ, ဒီးဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ တၢ်လၢ ယဃ့ထုကဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ် တၢ်လၢတဘၣ်ယသးတမံၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်မၤလၢအဘၣ်ယွၤအသး လၢယတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယဃ့ထုကဖၣ်ယဲဆူညါ, ဒီးအကတၢၢ်န့ၣ် ယတူၢ်လိာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤအသး, အိၣ်ဒီးအခီပညီအဒိၣ်အယိာ်, ဒီးအကါဒိၣ်ဝဲ လီၤထူလီၤယိာ်အကတီၢ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး အိၣ်မူဟ့ၣ်ဒိပှၤန့ၣ်လီၤ. လူၤ ၂၂:၄၂ အပူၤန့ၣ် တချုးလၢအဝဲဘၣ်တၢ်ဆါလီၤကွံာ်အီၤ, ဒီးတၢ်ဖီၣ်အီၤ,…
ဖဲတၢ်မူအိၣ်ဖျါထီၣ်အကတီၢ်
ဖဲ ၁၉၈၆ နံၣ်န့ၣ်, ခၠါနိၣ်ဘၢၣ် နူကျံးယၤ အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ သတူၢ်ကလာ် (Chernobyl nuclear disaster) လၢ ကီၢ်ယူၤကရ့(Ukraine) န့ၣ် ဒိၣ်ဘၢထုးန့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤအံၤ ဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကမၤဟးဂီၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်သွါသွါအဃိ, ခိၣ်နၢ်, ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် ဂဲၤပျုၢ်, ဂုာ်ကျဲးစၢၤတြီဃာ်ပၢၤဃာ် လီမ့ၣ်ဧူၢ် (radiation), ဒ်အမ့ၢ် မူဒါလၢအကါဒိၣ်ကတၢၢ်တမံၤ, ဒီးတၢ်ကဘၣ်မၤဆိဝဲသပှၢ်တၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကမၤ ကဆှဲကဆှီက့ၤ တၢ်ဘၣ်အၢဘၣ်သီတဖၣ်အဂီၢ်, စူးကါဝဲ ရိဘီး (robot) တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ကဲမၢၣ် အဧူၢ်ယဲၤ (gamma rays), လၢအသ့မၤသံ, မၤဟးဂီၤသးသမူတဖၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကမှံကမှိာ်ဟးဂီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် မၤဟးဂီၤကွံာ် ရိဘီးတဖၣ် ပှီၢ်ပှီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သူဝဲ “ရိဘီးအိၣ်ဒီးသးသမူ- BioRobots,” လၢအမ့ၢ်ပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူပှၤဃိၤအဂၤအိၣ်ဝဲလၢ အကထိတဖၣ်, အကထိန့ၣ် ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် “ခၠါနိၣ်ဘၢၣ် အပှၤတၢၤကွံာ်တၢ်တဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တၢၤကွံာ်ဝဲဒၣ် ပိးလီလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်, ဒီးဘၣ်မၤဝဲတဂၤစုာ်စုာ်…
ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါယၤ
ဖဲယဒ့မုၢ် ထံၣ်န့ၢ်ဝဲ လၢပဖိသၣ်ခါ ပူအလံာ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ဒီး, ယမိၢ်လၢ ခ့ခါအကတီၢ်အံၤ အသးအိၣ် နွံဆံဘျဲၣ်လံန့ၣ် အသူၣ်ခုအသးခုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ယမိၢ်န့ၣ်သ့ၣ်နီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လီၤနံၤလီၤအ့ အဂ့ၢ်ဆံးဖိခဲလၢာ်, ဘၣ်ထွဲဒီးတၤသူတဒုလၢ အဟုၣ်အီၣ်ကနဲစီ ဒီးကနဲတဂီၢ်လၢအသူၣ်ဒိၣ်အသးဖျိးတဖၣ်လူၤအီၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယမိၢ်သ့ၣ်နီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ယဒ့မုၢ်ဒီးယၤ, တၤသူကထူၣ်ဖျဲးဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ပခိးကနၢ်လၢတၢ်နံၤတၢ်အ့အပူၤန့ၣ်လီၤ. ယတဲဘၣ်ယမိၢ်လၢ “ဖဲပနီၢ်ဆံးအကတီၢ်, နတဲန့ၢ်ပှၤပူတဖၣ်အဃိ, ယစံးဘျုးဘၣ်နၤထီဘိန့ၣ်လီၤ.” ယမိၢ်သ့ၣ်ညါ ယဂ့ၢ်ယကျိၤခဲလၢာ်, ဃုာ်ဒီးဒ်ယမ့ၢ် ဖိသၣ်ဆံးတဂၤအသိးန့ၣ် ယမ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်တဂၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ, ယမ့ၢ်ယဲ ပှၤဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဂၤဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ်ညါယၤ, ဒီးနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်ယၤန့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယွၤစ့ၢ်ကီးသ့ၣ်ညါပှၤ- သ့ၣ်ညါပှၤဒိၣ်န့ၢ်ယိာ်န့ၢ် ပှၤကညီတဂၤဂ့ၤ တဂၤဂ့ၤသ့ၣ်ညါပှၤ, ပာ်ဃုာ်ဒီးပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ, ပသ့ၣ်ညါလီၤပသးန့ၣ်လီၤ. ဖဲစံး ၁၃၉:၁ န့ၣ်, စီၤဒၤဝံး စံးဝဲဒၣ်လၢ ယွၤ “ဃုကွၢ်ထံ” ပှၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အဲၣ်အပူၤ, ယွၤမၤကွၢ်ပှၤ, ဒီးနၢ်ပၢၢ်ပှၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၂ ဒီး ၄ စံးဘၣ်ပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါဝဲ ပတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်, နၢ်ပၢၢ်တၢ်အဂ့ၢ်အခၢး, ဒီးတၢ်အခီပညီတဖၣ်လၢ ပတၢ်စံးတၢ်ကတိၤတဖၣ်အလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.…
ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါတၢ်တဖၣ်
“တၢ်ကတိၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ကဆှီဒီဖိ.” တၢ်ကတိၤတထံၣ်အံၤ, ဒ်သိး ကၠ့ၣ်. အၣ်ရ်. အၣ်ရ်. တိၤလ်ခ့ၣ် (J.R.R. Tolkien) ကပာ်ဖျါထီၣ် အတံၤသကိး, ဒီးအပှၤမၤသကိးတၢ် စံၣ်. အဲးစ်. လူဝ့းစ် (C.S. Lewis) အတၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ, ဖဲအဝဲကွဲး ပသံးတဖၣ် အကစၢ် (The Lord of the Rings), အလံာ်သၢဘ့ၣ်-တကရူၢ် (trilogy) အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တိၤလ်ခ့ၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ဟ့ၣ်လီၤသး, ဒီးထဲးဂံၢ်ထဲးဘါ ဒီးကွဲးဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, ဒီးလံာ်ဖးထီလၢ အကွဲးပာ်ဝဲလၢအစုန့ၣ် ဒိဝဲဒၣ်အနီၢ်ကစၢ် လၢစဲးကွဲးလံာ်န့ၣ်, ခံဘျီတကးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဆှၢလီၤ အတၢ်ကွဲးတဖၣ်ဆူ လူဝ့းစ် အအိၣ်န့ၣ်ဒီး, လူဝ့းစ် စံးဘၣ်အီၤလၢ “နစူးကါတ့ၢ်နဲ တၢ်ဆၢကတီၢ် အါနံၣ်အါလါ လၢနတၢ်ကွဲးတထံၣ်အံၤ အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကြၢးအဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါတၢ်တဂၤ လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ, ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤအါကတၢၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ…
တၢ်လၤကပီၤအဂ့ၤလၢ ကစၢ်ခရံာ်အဂီၢ်
ခၠါလံၣ် ဝါးဒ် (Charlie Ward) ထီၣ်ဝဲ ခီလ့ၣ်ကၠိ လၢကီၢ်စဲၢ်ဖလီၣ်ရံၣ်ဒၣ် ဖၠၣ်စိမိ (Florida State Universit) အကတီၢ်, အဝဲမ့ၢ် ကၠိဖိ လၢအလိာ်ကွဲပြၢ တၢ်လိာ်ကွဲခံကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၉၃ နံၣ်န့ၣ်, သးစၢ်ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိအခိၣ် (quarterback)ဒ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ခီလ့ၣ်ကၠိအပတီၢ် ပှၤလိာ်ကွဲ အမဲရကၤဖျၢၣ်ထူ အဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤအသိး, ဒိးန့ၢ်ဝဲ ဟၢးစမဲန် ခိၣ်ဖး, ဒီးမ့ၢ်ပှၤလိာ်ကွဲဖျၢၣ်သွ့အဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤစ့ၢ်ကီး
န့ၣ်လီၤ.
တချုးလၢအဝဲသ့ၣ် ဘၣ်လိာ်ကွဲပြၢတၢ်မုၢ်တနံၤ, တၢ်စံးကတိၤသကိးတၢ်အကတီၢ်န့ၣ် ပှၤနဲၣ်လိဖျၢၣ်သွ့ စူးကါဝဲတၢ်ကတိၤအရၢၢ်အစၢၢ်တဖၣ်ဆူ ပှၤလိာ်ကွဲဖိတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ “ခၠါလံၣ် အသးဘၣ်တံာ်တာ်” အဃိ, သံကွၢ်ဝဲ “ခၠါလံၣ်ဧၢ, နအဲၣ်ဒိးစံးတၢ်မနုၤလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. ခၠါလံၣ် ဝါးဒ် စံးဆၢဝဲလၢ “ပှၤနဲၣ်လိတၢ်ဧၢ, ပှၤနဲၣ်လိဖျၢၣ်ထူ ဘိဒၢၣ် (Coach Bowden) တသူဝဲတၢ်ကတိၤ ဒ်သိးအံၤဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးပကလိာ်ကွဲလၢာ်သူၣ်လၢာ်သးအဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒၣ်စံးကတိၤဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ, ဒ်သိး ခၠါလံၣ် ကစံးကတိၤတၢ် ကပုာ်လုးဖိဆူ…
တၢ်စံးဆၢမၤဆၢက့ၤတၢ် လၢတၢ်စံးဘျုး
ညၣ်အသံကစဲာ်ဒီးမူခိၣ်ထံ. အီစတြ့လယၢၣ် အပှၤဒိးကဘီဖိတဂၤ အမံၤလၢအမ့ၢ် တံၤမသ့ၣ် န့ၣ် သၢလါအတီၢ်ပူၤ, လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်အံၤအဃိ တသံဘၣ်ဒီးမူ ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ကလံၤမုၢ်မၤဟးဂီၤ အချံယၢ် (Catamaran), ဒီးလီၤထွံဝဲလၢ ပစံးဖ့း ပီၣ်လဲၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤ, အိၣ်ယံၤဒီးခိခိၣ် မံးလာ် ၁၂၀၀ အဃိ, လၢအဂီၢ် တၢ်မုၢ်လၢ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အကတီၢ်လၢခံန့ၣ်, မဲးကစံကၣ် ညၣ်တူၣ်နါ အချံ အပှၤဒိးကဘီဖိတဖၣ် ထံၣ်စိဝဲ အချံလၢအဟးဂီၤန့ၣ်ဒီး, မၤပူၤဖျဲးအီၤန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်စူၤတၢ်ကိၢ်ဒီးကလံၤအူဘၣ်အီၤအဃိ ပှၤလၢအဃဲၤသံကျိသံ, ဒီးအဖံးအညၣ် ထီၣ်သူထီၣ်ဂီၤ တံၤမသ့ၣ် တဂၤ, လၢခံန့ၣ် စံးဝဲဒၣ် “မ့ၢ်လၢကဘီခိၣ်ဒီးပှၤမၤညၣ် အခီပနံၣ် မၤပူၤဖျဲး ယသးသမူအဃိ, ယစံးဘျုးစံးဖှိၣ်အဝဲသ့ၣ် ဒိၣ်နီၢ်မးန့ၣ်လီၤ”
တံၤမသ့ၣ် လဲၤခီဖျိ အတၢ်ကီတၢ်ခဲဝံၤမး, တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်က့ၤတၢ်န့ၣ် ပိာ်ထွဲထီၣ်အခံန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ် ဝံဒၤနံးယ့လး န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်, တချုးလၢတၢ်ကီတၢ်ခဲဘၣ်အီၤ, ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအကတီၢ်, ဒီးဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤဘၣ်ဝံၤ အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒၤ…
တၢ်ကလုၢ်လၢကတြီတၢ်အဂီၢ်
ဒ်သိးတၢ်ကထုးထီၣ် တၢ်ကလုၢ်လၢကတြီယွၤအဂီၢ် (restraining order), ပှၤတဂၤဆှၢနုာ်ဝဲလၢ ကွီၢ်ဘျီၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ယွၤန့ၣ် “တအိၣ်ဒီးတၢ်သးကညီ လီၤဆီဒၣ်တၢ်” လၢအဖီခိၣ်ဘၣ်, ဒီးယွၤဒုးနဲၣ်ဖျါတ့ၢ် “တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အအၢတကပၤ အါမး” န့ၣ်လီၤ. ပှၤစံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်လၢ အပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤန့ၣ် လဲၤကပာ်အတၢ်ဆှၢနုာ်, ဒီးစံးဝဲလၢ ပှၤတဂၤအံၤ တလိၣ်ဝဲလၢ ကွီၢ်ဘျီၣ်အတၢ်မၤစၢၤဘၣ်. မ့မ့ၢ်လိၣ်ဝဲလၢ အနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ်, မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤနံၤဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်လၢအလီၤသးအုးန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်ဒီး, ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပတလီၤဆီကဲာ်ဆိးဘၣ်. ဘၣ်တဘျီဘျီ, ပအဲၣ်ဒိးစံးလၢ “ယွၤဧၢ, ယတူၢ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်. ဝံသးစူၤ, ဆိကတီၢ်ဘၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ” တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ. စီၤယိၤဘး စံးတ့ၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသမံသမိးယွၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်လၢ အနီၢ်ကစၢ် တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲန့ၣ် အၢဒိၣ်မး, တၢ်ကပာ်ဖျါလၢထးခိၣ်တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ, ယိၤဘး ၁၃:၃ (ခ့ခါ) အပူၤန့ၣ်, စီၤယိၤဘး စံးဝဲဒၣ်လၢ “ယသးအိၣ်ကတိၤဂ့ၢ်လိာ်တၢ်ဒီးအီၤ ဘၣ်ဃး ယတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ,” ဒီး ယိၤဘး…