တၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ
အဲ(န) (Ann) ထံၣ်လိာ်သးဒီး ကသံၣ်သရၣ်ကွဲးကါကိာ်ပူၤတဂၤ လၢတၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိသးအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါတ့ၢ် ကသံၣ်ကရၣ်အံၤအါနံၣ်လံန့ၣ်လီၤ. သရၣ်သံကွၢ်အီၤ “တၢ်သံကွၢ်အိၣ် တမံၤမံၤဧါ”. အဝဲစံးဆၢဝဲ, “မ့ၢ်. လၢအပူၤကွံာ်မုၢ်နံၤဒိၣ်န့ၣ်, သရၣ်လဲၤဘါယွၤဒံးဧါ.” တၢ်သံကွၢ်အံၤ အဲ(န) တပညိၣ်ဝဲလၢကစံၣ်ညီၣ်တဲာ်အီၤအဂီၢ်ဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်စးထီၣ်တၢ်ကတိၤဖိလၢ, ကစံးကတိၤ လိာ်သးတၢ်ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကသံၣ်သရၣ် ကွဲးကါတၢ်တဂၤအံၤ အတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်, အတၢ်လဲၤခီဖျိ, ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်န့ၣ်ဆံးဝဲစှၤဝဲဒီး တက့ၤကဒါက့ၤဝဲစ့ၢ်ကီးဘၣ်. ခီဖျိ အဲ(န) အတၢ်သံကွၢ်အီၤဒီး အတၢ်စံးကတိၤလိာ်သးတဖၣ်အဃိ, အဝဲကွၢ်ထံဆိကမိၣ်က့ၤဝဲ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒီးခရံာ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢအတၢ်အိၣ်မူအသနၢၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ်ဒီး, အဲ(န) ဟ့ၣ်အီၤလံာ်စီဆှံတဘ့ၣ်, ဒီးအလိၤန့ၣ် အိၣ်ဒီး ကသံၣ်သရၣ်အမံၤစဲကျံးဃာ်အသးန့ၣ်ဒီး, အဝဲတူၢ်လိာ်ဝဲဒၣ် လၢမဲာ်ထံမဲာ်နိအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီဘျီ, ဖဲလၢပဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤ ပတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်န့ၣ်, ပပျံၤလၢ ပကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး, ပှၤစံးဆၢမၤဆၢတၢ် လၢတၢ်သးဒိၣ်သးထီၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် ပတအဲၣ်ဒိးဖျါလၢ ပမၤဆူၣ်ပှၤဂၤန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိးပကအုၣ်ပသးလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်န့ၣ် ကျိၤကျဲလၢကထုးန့ၢ်ပှၤသး…
ကျိၤကျဲအကလုာ်အကလုာ်
နံၣ်ကယၤ ၁၈ ကလၢာ် ဘူးထီၣ်အဆၢကတီၢ် မ့ၤရံၣ် စလဲးစၣ် (Mary Slessor) ဒ်သိး ကဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်သရၣ်ဖးဒိၣ် ဒ့ဘ့း လ့ဘ့စတိ(David Livingstone) လၢအလဲၤပူၤကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်တဂၤအံၤ အတၢ်သးခုကစီၣ်တၢ်မၤအဂီၢ် လၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤ ဒိးထီၣ်ကဘီယၢ်လၣ် ဒီးလဲၤဝဲဆူ အၤဖရံကၤထံကီၢ် ကလၤဘၣ်(Calabar)ခဲအံၤ နဲၣ်ကၠံရံယၤ(Nigeria)န့ၣ်လီၤ. မူဒါအဆိကတၢၢ်လၢ အဂီၢ်မ့ၢ်ဝဲ ကဘၣ်သိၣ်လိတၢ်လၢ ကၠိဒီး ကဘၣ် အိၣ်သကိး အီၣ်သကိးတၢ်ဒီး ပှၤမၤမ့းရှၢၣ်တၢ်မၤဂုၤဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲအိၣ်ဒီးသးလၢ ကမၤမ့းရှၢၣ်နရံၣ်တၢ်မၤလၢ ကျိၤကျဲလီၤဆီန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲမၤဝဲတၢ်လၢ ပှၤတညီနုာ်မၤတၢ်ဖဲ လီၢ်ကဝီၤပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၤရံၣ် လဲၤအိၣ်ဆိးဝဲဒီး ပှၤတဝၢဖိတဖၣ်လၢ ကဘၣ်မၤ တၢ်သးခုကစီၣ်အလီၢ်ဒီး မၤလိဝဲ ပှၤတဝၢဖိတဖၣ် အကျိာ်တဖၣ်အတၢ်ကတိၤ အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအီၣ်အီဒ် ပှၤတဝၢဖိတဖၣ်အသိး န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်စူးကွံာ်ပာ်တ့ၢ်အီၤတဖၣ် ကအိၣ်အဂၤခံဆံသၢဆံန့ၣ် ကွၢ်ထွဲ လုၢ်အီၣ်လုၢ်အီဝဲ ဒ်န့ၣ်လီၤ. အနံၣ်လွံၢ်ဆံဃာ်ဃာ် အဝဲလဲၤစိာ်န့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ် တၢ်မုၢ်လၢ် ဒီး…
လၢတၢ်ခံး ဒီးဆူတၢ်ကပီၤ
တၢ်မနုၤတမံၤမး ကထုးထီၣ်ကွံာ် အၣ်ကးၡ် (Aakash) လၢ အတၢ်သူၣ်အုးသးအုး, အတၢ် သးဟးဂီၤဒိၣ်ဒိၣ်ယိာ်ယိာ်အပူၤ တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ သိလ့ၣ် ဘၣ်တိၢ်လိာ်သးအဃိ အဝဲဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနးနးကလဲာ် ဒီးဘၣ်တၢ်လဲၤစိာ်အီၤဆူ မ့းရှၢၣ်နရံၣ်အတၢ်ဆါဟံၣ်, အိၣ်လၢ အ့ရှၢၣ်အမုၢ်နုာ်ကလံၤထံးတကပၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးအဃံတဖၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ် ဘၣ်တၢ်ကွဲးကါအီၤ ဃိးဘျီန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ အသးဟးဂီၤနးနးဖှီၣ်ဖှီၣ်အဃိ အီၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီတနုာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဘၣ်သန့ၤအသးလၢအီၤ ဒီးခဲကနံၣ်အံၤ လုၢ်အီၣ်လုၢ်အီဝဲတန့ၢ်လၢၤဘၣ်အဃိ အတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် ဒံးယံာ်ထီၣ် ဒံးခံးသူအါထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တနံၤန့ၣ် ပှၤသးမှံၤတဂၤဖးန့ၢ်ဝဲ လံာ်စီဆှံတတီၤလၢ လံာ်ယိၤဟၣ်အပူၤ လၢကျိာ်တၢ်ကတိၤ ဒ်သိး အၣ်ကး(ရှ) ကနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒီး ဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မုၢ်လၢ်တၢ်လၢ ယွၤအတၢ်ဟ့ၣ်ကလီပှၤ တၢ်ပျၢ်တၢ်ဒဲးဘးဒီး တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ ပှၤဟဲခီဖျိလၢ ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်န့ၣ် ထိးဘၣ်အသးအဃိ အၣ်ကး(ရှ) စူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ယ့ၣ်ရှူးန့ၣ်လီၤ. အတၢ်သူၣ်ဟးဂီၤသးဟးဂီၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲက့ၤတုၤဟံၣ်န့ၣ်, အခီၣ်ထံးန့ၣ် အၣ်ကး(ရှ) ပျံၤဝဲဒၣ်လၢ ကဘၣ်စံးကတိၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အသီအဂ့ၢ်လၢ…
တၢ်စံးကတိၤတဖၣ်လၢ တၢ်ဟးဖးလိာ်သးအကတီၢ်
ကၠီ(န) အဲ(မ) ပါက့ၣ် (John M. Perkins)န့ၣ် ဖဲကဘၣ်သံဝဲဘူးထီၣ်လံ အဆၢကတီၢ် အိၣ်ဝဲဒီးတၢ်ကတိၤလီၤ တၢ်လၢခံကတၢၢ်ဆူ ပှၤလၢကပာ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပါက့ၣ်န့ၣ် ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤလၢ အတၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ တၢ်မၤဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးက့ၤ ကလုၢ်ဒူၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ထီဒါလိာ်သးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲ “တၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤ သးန့ၣ် မ့ၢ်ကျိၤကျဲ ထဲတမံၤဧိၤ လၢတၢ်ကက့ၤကဒါက့ၤ ဆူယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. သုမ့ၢ်တပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤ သုသးဘၣ်ဒီး သုကတိၤဃီၤဆူ တၢ်ဟးဂုာ်ဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ.”
အတၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ဒုးနဲၣ်ဖျါက့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးဒီး ပှၤအါဂၤအတၢ်ကတိၤတဖၣ်လၢလံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. လူၤကၣ် ၁၃:၃ အပူၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခရံာ်စံးဝဲ “သုမ့ၢ်တပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤ သုသးဘၣ်ဒီး သုဝဲ ဒ်န့ၣ်အသိးကတုၤလၢ တၢ်ဟးဂီၤခဲလၢာ်လီၤ”န့ၣ်လီၤ. လံာ်မၤတၢ် ၃:၁၉ အပူၤ စ့ၢ်ကီး တၢ်မၢဖိစီၤပ့းတရူး စံးဝဲ “ဒ်သိး သုတၢ်ဒဲးဘးကဘၣ် တၢ်တြူာ်ကွံာ်...အဂီၢ် သ့ၣ်နီၣ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသုသး ဒီးဃၣ်လိၤက့ၤ သုသးတက့ၢ်”န့ၣ်လီၤ.
လံာ်စီဆှံအပူၤ ပဖးဘၣ် ပှၤစံးကတိၤဆိပာ်တ့ၢ်လံလၢ အအဲၣ်ဒိးအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဃၣ်ကဒါက့ၤ အတၢ်အိၣ်မူဆူ ကစၢ်ယွၤန့ၣ်…
တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ ဆၣ်တဖၣ်
ခီဖျိလၢ ထံကီၢ်အါဘ့ၣ်အတၢ်ဂုၢ်ကျဲးစၢးအဃိ ဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် ကၠ့ ဝဲး မဲာ်ထံကလၤလၢ တၢ်ကွၢ်မူဒီပျီ(James Webb Space Telescope) န့ၣ် ဘၣ်တၢ်တီၣ်ထီၣ်ဆူ မူပျီ, ဒ်သိးကဘၣ်တၢ်စူးကါအီၤလၢ ပှၤကဃိထံသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်လၢ မူပျီပူၤ လၢအအိၣ်ယံၤ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် မံးလာ်တကကွဲၢ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အပီးအလီ လၢအလီၤကမၢကမၣ်တမံၤအံၤန့ၣ် ကကွၢ်ထံတၢ်ဆူ မူပျီယိာ်အပူၤ ဒ်သိးကဃုသ့ၣ်ညါဆၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်အဂုၤအဂၤ လီၤလီၤဆီဆီတဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အပီးအလီၤအံၤ မ့ၢ်စဲးဖီကဟၣ်ပီညါလၢ အဘၣ်ထွဲဒီး မူကပိာ်လိၤအဂ့ၢ်နီၢ်နီၢ် ဒီး အတၢ်မၤတဖၣ် မ့ၢ်ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးကိးမံၤန့ၣ် ကဟ့ၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ တၢ်ဂီၤဒီး တၢ်ကစီၣ်လီၤလးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤအံၤ တမ့ၢ်တၢ်အသီဘၣ်. နီၢ်နီၢ်န့ၣ် ဝံယရှါယၤ ပာ်ဖျါတ့ၢ်လံ တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါဆၣ်တဖၣ် အဂ့ၢ် လၢယရှါယၤ ၄၀:၂၆ ပူၤ စံးဝဲ “ကျ့ထီၣ်သုမဲာ်ဆူ တၢ်ထီၣ်ထီဒီး မ့ၢ်မတၤမတၤတ့တၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ကွၢ်တက့ၢ်. ပှၤလၢ အဆှၢထီၣ် အသုးမုၢ်ဂီၢ်မုၢ် ဒ်အတၢ်ဂံၢ်အသိးန့ၣ်…
သးဂံၢ်ဘါတၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ တၢ်ပျၢ်ပှၤဂၤအတၢ်ကမၣ်
ပနၢ်ဟူတၢ်ကစီၣ်ပာ်ဖျါ ဖဲ၂၀၂၁နံၣ်န့ၣ် ပှၤစိာ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဖိ (၁၇) ဂၤ ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်စိာ်န့ၣ်ဆူၣ်လၢ ပှၤအၢပှၤသီတဖုန့ၣ်လီၤ. ကျိာ်စ့လၢအဝဲသ့ၣ်ဃ့ဝဲ မ့ၢ်တဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဒီး စံးကတိၤ မၤပျံၤမၤဖုးဝဲ လၢကမၤသံပှၤလၢအဖီၣ်ဃာ်တဖၣ် ဃုာ်ဒီးဖိသၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကမၢကမၣ်အပူၤ ပှၤမ့းရှ့ၣ်နရံၣ်ဖိတဖၣ် ပူၤဖျဲးထီၣ်က့ၤလၢ တၢ်စိာ်ဖီၣ်ဆူၣ် အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလဲၤတုၤဆူတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအလီၢ်န့ၣ်ဒီး ဆှၢလီၤတၢ်ကစီၣ်ဆူ ပှၤလၢအဖီၣ်စိာ်ဆူၣ် အဝဲသ့ၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကစီၣ်အပူၤစံးဝဲ “ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး သိၣ်လိတ့ၢ်ပှၤလၢ အတၢ်ကတိၤဒီး အနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အိၣ်မူဟ့ၣ်ဒိပှၤလၢ တၢ်အဲၣ်လၢအပျၢ် ပှၤဂၤအတၢ်ဒဲးဘး အစိကမီၤန့ၣ် အဂံၢ်ဆူၣ်အါန့ၣ် တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်လၢ တၢ်သးက့ၣ်သးဟ့တၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ပဆှၢမၤလဲၣ်ထီၣ် ပတၢ်ပျၢ်ပှၤဂၤအတၢ်ဒဲးဘးဆူ သုအိၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးမၤလီၤတံၢ်ဝဲလၢ တၢ်ပျၢ်ပှၤဂၤအတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ် အိၣ်ဒီးအစိကမီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ မး ၆:၁၄ အပူၤ “အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, သုမ့ၢ်ပျၢ်ကွံာ် ပှၤကညီအလီၤကမၣ်တၢ်ဒီး,သုပၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ်န့ၣ် ကျၢ်ကွံာ်စ့ၢ်ကီးသုလိၤကမၣ်တၢ်လီၤ”န့ၣ်လီၤ. လၢခံဒီး ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး စံးဆၢဝဲ စီၤပ့းတရူးအတၢ်သံကွၢ် လၢအမ့ၢ်ပကဘၣ်ပျၢ်ပှၤဂၤအတၢ်ဒဲးဘး ပှဲၤစု (ပှဲၤဘျီ)လဲၣ်န့ၣ်ဒီး “ယတစံးဘၣ် တုၤအပှဲၤထီၣ်နွံစုဘၣ်, မ့ၢ်တုၤ အပှဲၤထီၣ်…
ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဘၣ်မၤတၢ်အံၤလဲၣ်
ဖဲယမၤစၢၤ ယလံၤခွါ လိၣ်ကၢၤ(Logan), ထီၣ်ဃုတီၤ ဘၣ်ထွဲဒီး အဲ(လ)ကၠံၢ်ဘြၢၣ် (algebra-type)တၢ်ဒွး လၢအကီလၢ ကဘၣ်မၤဝဲလၢ ဟံၣ်အဆၢကတီၢ်, အဝဲစံးဘၣ်ယၤ အတၢ်ပညိၣ်လၢ အအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ဝဲ ပှၤအဲၣ်ကၠံၣ်နံယၢၣ်(engineer)တဂၤန့ၣ်လီၤ. လၢခံ ပဒွး တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်လၢ ‘x’s’ ဒီး ‘y’s’တၢ်ဒွးတဖၣ်, အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲ ကတိၤဖျါထီၣ် “တၢ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ယကဘၣ်စူးကါအီၤ အကတီၢ်ဖဲလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ.
ယနံၤကမှံထီၣ်ဒီး စံးဘၣ်အီၤ “လိၣ်ကၢၤဧၢ, နမ့ၢ်ကဲထီၣ် အဲၣ်ကၠံၣ်နယၢၣ် အဆၢကတီၢ် နကဘၣ်စူးကါတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ သပှၢ်တၢၢ်န့ၣ်လီၤ”. အဲ(လ)ကၠံၢ်ဘြၢၣ် တၢ်ဒွးဒီး ခါဆူညါအတၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိတၢ် အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ဘျးစဲ, တၢ်ဘၣ်ထွဲ အိၣ်ဝဲဒၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် အဝဲတသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒ်ဘၣ်.
ဘၣ်တဘျီဘျီ ကစၢ်ယွၤ ကလုၢ်ကထါ လံာ်စီဆှံစ့ၢ်ကီး ပထံၣ်ဒၣ် ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ. ဖဲပဒိကနၣ် တၢ်ကစီၣ်တဖၣ်ဒီး ပဖးလံာ်စီဆှံအဆၢတနီၤ အဆၢကတီၢ်, ပကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ, “တၢ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ယကဘၣ်စူးကါအီၤ အကတီၢ်ဖဲလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. စီၤဒၤဝံး လၢအမ့ၢ် ပှၤကွဲးထါ စံးထီၣ်ပတြၢၤ…
ပှၤလၢ အအိၣ်သယုၢ်သညိကတၢၢ်
ဖဲ ၁၉၆၉ နံၣ် လါယူၤလံ အသီ ၂၀ န့ၣ် န့(လ)အဲ(မ)စတြီ (Neil Armstrong) ဒီးဘး(စ)အီဒရ့ၣ်(Buzz Aldrin) ယီၢ်လီၤ လါအမဲာ်ဖံးခိၣ်ဒီး ကဲထီၣ်ပှၤအဆိကတၢၢ်တဖၣ် လၢအဟးဘၣ်လၢ လါအမဲာ်ဖံးခိၣ်လိၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တလီၢ်လီၢ် ပတဆိကမိၣ် ပှၤအဂၤတဂၤလၢ အပာ်ဃုာ်လၢကရူၢ်ဖိအံၤအပူၤ, လၢအမ့ၢ် မဲၣ်ကၢၣ် ခီလ့(စ) (Michael Collins) လၢ အနီၣ် အပိၣ်လိၣ် ၁၁ (Apollo 11) အံၤန့ၣ်ဘၣ်.
ဖဲအတံၤသကိးတဖၣ် စံၣ်လီၤလၢ ကယီၢ်လီၤ လါအမဲာ်ဖံးခိၣ်, ခီလ့(စ) တဂၤ အိၣ်ခိးတၢ်လၢ တၢ်လီၢ်အဂၤတတီၤ လၢလါအပူၤ, ထဲတဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢလိာ်သး လၢအတံၤသကိးလၢအမ့ၢ် န့(လ) ဒီးဘး(စ), ဃုာ်ဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် တအိၣ်ဘၣ်. နၣ်စၣ် မံးရှၢၣ် (NASA’s mission) ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ထံၣ်ဒီးစံး “ဒ်စီၤအၤဒၣ် အိၣ်သယုၢ်သညိအသိး ပတထံၣ် ပှၤနီတဂၤ…
တၢ်လီၤပျံၤအဆၢကတီၢ် နွံမံးနံး
လါဖ့းဘြူၤအါရံၤ(၁၈)သီ,၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် မူပျီကဟၣ်ယူၤလၢ အမံၤမ့ၢ် “တၢ်သးစွံကတုၤ” (Perseverance) လဲၤဝဲဒၣ်ဆူ မူဖျၢၣ်မါ(စ)(Mars) ဒီးစီၢ်လီၤဝဲဒၣ်ဖဲ မူဖျၢၣ်ကြုၢ်ဖါဂီၤ (Red Planet)အလိၤအဆၢကတီၢ်, ပှၤလၢကွၢ်ထွဲ ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး “တၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိၣ် အကတီၢ်နွံမံးနံး”န့ၣ်လီၤ. မူပျီကဟၣ် အတၢ်လဲၤမံၤလာ် (၂၉၂) ကကွဲအတၢ်ကတၢၢ်န့ၣ် မူပျီကဟၣ်အံၤ ဘၣ်စီၢ်လီၤ အကစၢ်ဒၣ်ဝဲဆူ မူဖျၢၣ်မါ(စ)အလိၤ, အိၣ်ဒီးတၢ်စီၢ်လီၤအပတီၢ်လၢ သဘံၣ်ဘုၣ်ကီခဲတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆှၢလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢမါ(စ)ဒီးဆူဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ယံာ်ဝဲတဘျုးမံးနံးအဃိ မူပျီကဟၣ်ယူၤစီၢ်လီၤဝဲ အဆၢကတီၢ် နၣ်ဆၣ်(NASA)သန့ တမၤန့ၢ်ဝဲ တၢ်ကစီၣ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်လဲၤတဘျီအံၤအဂီၢ် ပှၤမၤသကိးတၢ်တဖုအံၤ ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအသး, အတၢ်ဂဲၤပျုၢ်တၢ်အါမးဒီး ဘၣ်စူးကါ တၢ်ဂံၢ်ထံးတဖၣ် အါမးအဃိ အဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်ဆဲးကျိးလိာ်သးတန့ၢ်အံၤန့ၣ် ကဲထီၣ် တၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီဘျီ ပမ့ၢ်ပလၢၢ်ဘၣ်လၢ ပတနၢ်ဟူယွၤအတၢ်စံးဆၢတဖၣ် အဆၢကတီၢ် ပကလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ပျံၤတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. ပဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢကစၢ်ယွၤ ဘၣ်ဆၣ် ပတဒိးန့ၢ် တၢ်စံးဆၢလၢကစၢ်ယွၤ လၢအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံအပူၤ ပကထံၣ်ဘၣ် ပှၤတနီၤနီၤ…
တၢ်ဃ့ၢ်ဆူ တၢ်အိၣ်တဒၢအလီၢ်
ပှၤဃုတီၤဖိတဖၣ် အတၢ်လိၣ်ကွဲဖျၢၣ်သွ့တြၤလဲၤအသးဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ် အဖၢမုၣ်လီၤ. မိၢ်ပၢ်ဖံဖုတဖၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဆီၣ်ထွဲ ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိတဖၣ် လၢတၢ်သးခု, ဖဲပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိတဖၣ်အပုၢ်ဆံး မုၢ်ခွါဖိတဖၣ် သူၣ်ဖှံသးညီလိာ်သး လၢကၠိအမဲာ်ညါ ဒၢးပျီအပူၤန့ၣ်လီၤ. သတူၢ်ကလာ် ပီၤအူရူၤတဖၣ် သီၣ်သတြီထီၣ်ဒီး လီမ့ၣ်အူဖျၢၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ပနီၣ်လၢတၢ်လိာ်ကွဲ ဒၢးဖးဒိၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်မ့ၣ်အူအပီးအလီအမဲာ်ခွဲးတခါ ဘၣ်တၢ်လဲၤတိၢ်အီၤလံ. တယံာ်ဘၣ်, ပှၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖိတဖၣ် ဟဲက့ၤဃ့ၢ်နုာ်လီၤကဒါက့ၤဒီဂီၢ် ဆူတၢ်လိာ်ကွဲဒၢးဖးဒိၣ် လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ, ဒီးကွၢ်ဃုအမိၢ်အပၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တမ့ၢ် မ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်ဘၣ်. မ့ၢ်ဒၣ် လၢတၢ်တပာ်သူၣ်ပာ်သးအပူၤ, တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်မ့ၢ်အူန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထိၣ်ဂဲၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်ယကွၢ်တၢ်မၤအသးအံၤ ဒီး, တၢ်ဆိကမိၣ်ဟဲနုာ်လၢယသးပူၤ လၢဖိသၣ်တဖၣ် တုၤမ့ၢ်အကလၢၢ်ဘၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤမံၤ မ့ၢ်အိၣ်ထီၣ်န့ၣ်, အိၣ်တသ့တဘၣ်လၢၤဘၣ်, ဃ့ၢ်ဖိးဟုဝဲအမိၢ်အပၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်တၢ်ဂီၤတဘ့ၣ် လၢအဒုးနဲၣ်ဖျါတၢ်နာ်န့ၢ် ပှၤလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီးတၢ်မၤမုာ်မၤကျၢၤက့ၤတၢ်, ဖဲတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအဆၢကတီၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါ တၢ်အကတီၢ်တကတီၢ် ဖဲစီၤဒၤဝံး ဘၣ်လဲၤခီဖျိ ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး ဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ၂ ရှမူၤ ၂၂:၁ ပာ်ဖျါဝဲ စီၤစီလူး ဒီးဒုၣ်ဒါအဂုၤအဂၤအါမးတဖၣ်…