တၢ်အိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်စိ တၢ်မုၢ်လၢ်
ဖဲ ၂၀၂၀ နံၣ်န့ၣ် အလံဒၢ် (Alida) မၤကွၢ်ဝဲဒၣ် (DNA), ဒီးထံၣ်ဝဲလၢ အတၢ်ဘၣ်ထွဲ အိၣ်ဒီးပှၤတဂၤလၢ ကီၢ်အမဲရကၤ အတခီတဝာ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ် အဝဲဒီးအဖိမုၣ်တဖၣ် ဃုထံၣ်ဝဲဒၣ် လၢ ၁၉၅၀ နံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤ, တၢ်ပရၢပစၢၢ် အတၢ်ကစီၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဒီး, သ့ၣ်ညါက့ၤဝဲလၢ ပှၤတဂၤအံၤ မ့ၢ် အလံဒၢ် အဖါတံၢ် လူဝ့း(စ) လၢ အလီၤမၢ်ယံာ်တ့ၢ်လံဝဲတဂၤန့ၣ်လီၤ. လၢအပူၤကွံာ် ၁၉၅၁ နံၣ်, ဖဲ အသးအိၣ်ဒံးဒၣ် ဃုနံၣ်ဖိအကတီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဆူၣ်ပာ်ခူသူၣ်အီၤ လၢဖီကရၢၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လူဝ့း(စ) လီၤမၢ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ် အနံၣ် နွံဆံ လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤ, အကတၢၢ်န့ၣ် DNA အတၢ်မၤကွၢ်အံၤ နဲၣ်ဆှၢက့ၤ အဝဲသ့ၣ်ဆူ သွံၣ်ထံအဘူးအတံၢ်တဖၣ် က့ၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. အလံဒၢ် စံးဝဲဒၣ်လၢ “ပတၢ်ဂ့ၢ်ဖိအံၤ ကဲထီၣ် တၢ်မၤစၢၤသ့ဝဲဒၣ်လၢ ဒူၣ်ဖိထၢဖိအဂုၤအဂၤတဖၣ်အဂီၢ်အဃိ,... ယအဲၣ်ဒိးစံးဝဲလၢ, တဘၣ်သးဟးဂီၤ (ပျဲကွံာ်) တဂ့ၤ” န့ၣ်လီၤ.
ပကဟံးဃာ်…
ပလုၢ်ပပှ့ၤလၢကစၢ်ခရံာ်အပူၤ
မၣ်ရံၣ်ယိၣ် (Mario) အသးအိၣ်ဝဲဒၣ် ခံဆံဃိးနံၣ်, ဒီးအသးစဲထီစူးကါ ကသံၣ်မူၤဘှိး, ဒီးသံးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဘၢၣ်ဖျိပှၤဟံၣ်, ဒီးနုာ်လီၤဟုၣ်တၢ်အဃိ, ဘၣ်တၢ်တ့ၢ်နုာ်လီၤဆူ ဃိာ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲာ်အီၤအနံၤန့ၣ် စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်စံးဘၣ်အီၤလၢ အဝဲမ့ၢ် “ပှၤတဂၤလၢ အမၤလၢာ်ဂီၤကလီ ပှၤကညီအတၢ်အိၣ်မူ” န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သးအုးအပူၤန့ၣ် မၣ်ရံၣ်ယိၣ် ဘၣ်အၢၣ်လီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဘၣ်လီၤဝဲဃိာ်အဖၢမုၢ်န့ၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ် လံာ်တၢ်ဘိးဘၣ်ဟူသါ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ထၢဖှိၣ်ကွဲး တၢ်ကစီၣ်လၢ တၢ်ပရၢပစၢၢ်အဂီၢ် (journalism) အတၢ်ပြၢန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ သဆၣ်ထီၣ် မၣ်ရံၣ်ယိၣ်အတၢ်သးစဲအဃိ, ဆဲးလီၤအမံၤဆူ ဖၠၣ်စိမိၤ လၢအအိၣ်ဘူးတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဘၣ်တၢ်တူၢ်လိာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲအဲၣ်ကွဲး တၢ်ကစီၣ်အတၢ်တဲတဖၣ်, ဒီးဖဲအဝဲထူၣ်ဖျဲးထီၣ်လၢဃိာ်န့ၣ်ဒီး, မၤဝံၤဝဲဒၣ် မံၤလၤဒိၣ်စိ အဒံၣ်ကရံၣ်လၢတၢ်ထၢဖှိၣ်ကွဲး တၢ်ကစီၣ် လၢတၢ်ပရၢပစၢၢ် အတၢ်ကူၣ်သ့န့ၣ်လီၤ. ဒီးခဲကနံၣ်အံၤ, အဝဲကွဲး တၢ်ကစီၣ်တဖၣ်လၢ နယူယီး ထဲ(မ) (The New York Times) တၢ်ပရၢပစၢၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မၣ်ရံၣ်ယိၣ် တမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤအိၣ်မူလၢာ်ကလီအတၢ်အိၣ်မူတဂၤလၢၤဘၣ်.
ပှၤလၢတၢ်နါအိၣ်လၢအလိၤတဂၤ,…
တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးပှၤ
ယပၢ်ဒီးယမိၢ် ထံၣ်လိာ်အသး အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် ဖဲပှၤမၤမူးသးဖှံ, လၢဝ့ၢ်လိဒိၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢခံတဘျီန့ၣ် ဒ်သိးယပၢ်ကထံၣ်ဘၣ်ယမိၢ်အဂီၢ်, ပှၤတကွဲမုာ်အီၤဆူမူးသးဖှံ ဘၣ်ဆၣ်, လဲၤဝဲဒၣ်, ဒီးလၢသၢဘျီတဘျီန့ၣ် ကတဲာ်ကတီၤရဲၣ်ကျဲၤဝဲမူသးဖှံ, ဒီးကွဲမုာ်ဝဲဒၣ် ယမိၢ်န့ၣ်လီၤ. အကတၢၢ်န့ၣ် ယပၢ် လဲၤကိး-ဟးဒိးလိာ်ကွဲသိလ့ၣ်ဒီးယမိၢ်ဆူ ခိခိၣ် ပှၢ်လၢ်ကျါ, လၢအသိလ့ၣ်လီၢ်လံၤဖိ "ရိဘၢၣ် စံၣ်ဒဲ(န)" (Rover Sedan), အတၢ်လုၢ်ဒိၣ် ပှ့ၤဒိၣ်ဖိလၢအအိၣ်ဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ.
ယမိၢ်ဒီးယပၢ်န့ၣ် ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် နီၢ်ဒီတၢ်အဲၣ်တီတဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ်ဝဲတမံၤန့ၣ်, မ့ၢ်လၢယမိၢ် ကဘၣ်လဲၤဝဲဆူ ကီၢ်ပံၣ်ရူ ဒ်သိးကမၤဝဲတၢ်သးခုကစီၣ်အတၢ်မၤ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယပၢ် လဲၤဆှၢလီၤယမိၢ်ဆူကဘီယူၤသန့ၤ, ဒီးယဲၢ်လါလဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤန့ၣ်, ယပၢ် လဲၤဝဲဆူ ပံၣ်ရူ အထံကီၢ်, ဒ်သိးကဃ့ဖျီအသးဒီးယမိၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအတၢ်ဂ့ၢ်ဖိအံၤအဂ့ၤကတၢၢ်တမံၤန့ၣ် ဒ်သိးကပှ့ၤန့ၢ် တၢ်ဒိးကဘီယူၤ လံာ်ပျဲက့အဂီၢ်, ယပၢ်ဘၣ်ဆါကွံာ် အသိလ့ၣ်ဖိလၢ အအဲၣ်ဘၣ်ဝဲတခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်သံကွၢ် နီၢ်မၢ်သၤဒီးစီၤလါစရူး အဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်, နီၢ်မၤရံလၢ တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်, လၢအအိၣ်ဒီးအီၤန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်ဒီး, ကဒုးနဲၣ်ဝဲဒၣ်နၤလၢ အသိနၢမူနၢ်ဒး…
ကစၢ်ယွၤ ခိးကွၢ်လီၤပှၤ
ပှၤနီၣ်ကဘီယူၤ ခံဂၤ မံဘၣ်အသး ဖဲအတၢ်လဲၤဆူ ကီၢ်အ့ဒိၢ်နံရှါ အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကဘီယူၤတဘ့ၣ်အံၤ အကစီၤတုၤထီၣ်ဘးဝဲဆူ ကလဲၤတၢ်အတၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်ဒီး, ပှၤနီၣ် ကဘီယူၤ အခိၣ်တဂၤ ဒိးန့ၢ်တၢ်ကအိၣ်ဘှံးမံဝဲဒၣ်အကတီၢ်တစိၤဖိ, ဒီးဖဲအဝဲ ဖုးပၢၢ်ထီၣ်ဝဲလၢ အတၢ်မံန့ၣ်ဒီး, ထံၣ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအနီၣ်သဃဲၤ ကဘီယူၤဒီးအီၤတဂၤန့ၣ် မံခ့ဘၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤဒိးကဘီယူၤ အနီၣ်ဂံၢ် ကအိၣ်ဝဲဒၣ် ပှၤအဂၤ ၁၅၀ ဘျဲၣ်ဃုာ်ဒီး, ကဘီယူၤ အပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်, ဒီးကဘီယူၤအံၤ အကစီၤတုၤထီၣ်ဘးဝဲလၢ ပီၣ်လဲၣ်အမဲာ်ဖံးခိၣ်န့ၣ် ကအိၣ်ဝဲဒၣ် သၢကလးဃုကထိ ခီၣ်ယီၣ်အကတီၢ်, အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤ မံဘၣ်အသးန့ၣ် ကအိၣ်ဝဲဒၣ် မံးနံး သၢဆံန့ၣ်လီၤ. ကဘီယူၤ လဲၤတၢ်အကျဲတလိၤလၢၤဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်လီၢ်လၢအကဘၣ်လဲၤဝဲန့ၣ် လဲၤတုၤဝဲဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်အဃိ, ပကဘၣ်စံးဘျုးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲကဘီယူၤ လဲၤတၢ်အကတီၢ်, ပှၤကညီလၢ အနီၣ်ကဘီယူၤတဖၣ် ကမံခ့မံသပ့ၤဝဲဘၣ်ဆၣ်, ကစၢ်ယွၤ တမံဝဲဒၣ်နီတစုဘၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤပှၤအဂ့ၢ်အံၤ, ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါန့ၢ်ပှၤလၢ ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤအယုၢ် (၁၂၁) အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဆၢဖိ ဃိးဆၢန့ၣ်…
တၢ်ပာ်မၤအသးဒ်ပှၤအဂၤတဂၤ အတၢ်ပနီၣ်
မ့ၢ်နသးကလၢၢ်ဘၣ်တ့ၢ်နဲ ဒ်နမ့ၢ်ပှၤလီတၢ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ်ဧါ. တမ့ၢ်ထဲနၤတဂၤဧိၤဘၣ်. နံၣ်လၢ ၁၉၇၀ အနံၣ်တဖၣ် ဘူးထီၣ်ကလၢာ်န့ၣ် ပှၤဃိထံဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ခံဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ် ပှၤတဂၤအတၢ်အိၣ်အသးမၤအသးလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးဒ့ဒီတဖၣ်, လၢအတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တဖၣ်, အတၤလၣ်တဖၣ်, (မ့) အတၢ်သ့မၤတၢ်တဖၣ်အလိၤ, ဒီးထံၣ်လီၤက့ၤအသး ဒ်အမ့ၢ်ပှၤလီတၢ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ် “တၢ်ပာ်မၤအသး ဒ်ပှၤအဂၤတဂၤ အတၢ်ပနီၣ်” န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢ အမၤန့ၢ်မၤနၢၤတၢ်, ဒီးအခိၣ်နုာ်ပ့ၢ်ချ့သ့ၣ်တဖၣ်ဒၣ်လဲာ်, ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ်ဝဲဒၣ်ဒီးအတၢ်တလၢတပှဲၤ, ဒီးဘၣ်ယိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ မ့ၢ်ပှၤအိၣ်ခူသူၣ်ခိးကွၢ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤ လၢယၣ်ဘျးတဒၢတၢ်အလီၢ်ခံ, ဒီးပှၤကထံၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲနံၣ်ကယၤ တၢတဖၣ်အပူၤ, လၢဝ့ၢ် ရိမ့ၤ အပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် ဒ်သိး ကဆီၣ်လီၤအသးအဂီၢ်, စီၤပီလူး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲဒၣ်လၢ, “အသုတပာ်အသးထီန့ၢ်အဂ့ၤ ပာ်ဝဲန့ၣ်တဂ့ၤ, မ့မ့ၢ် ဒ်ယွၤဟ့ၣ်နီၤတၢ်နာ်လၢ ပှၤတဂၤဒီးတဂၤန့ၣ် ပာ်သုသးဖဲအဘၣ်အဘၣ်တက့ၢ်” (ရိမ့ၤ ၁၂:၃) န့ၣ်လီၤ. မ်ပသုတပာ်ထီၣ်ထီပသးလၢ ပတၢ်သ့မၤတၢ်တဖၣ်အလိၤတဂ့ၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်တမံၤလီၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပကမၤ ယွၤအတၢ်မၤအဂီၢ်, ကစၢ်ယွၤ အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပကစူးကါ တၢ်ဟ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ပမ့ၢ်သးဒ့ဒီဝဲဒၣ်လၢ…
ဃ့ထုကဖၣ် ကစၢ်ယွၤ
ယနီၢ်ကစၢ် အတၢ်တိာ်ကျဲၤ (freelance project) တၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် တၢ်ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးတအိၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်. ပှၤလၢအဟဲမၢပှၤတဖၣ် အဲၣ်ဒိးဝဲဒၣ်န့ၣ် ဖျါလၢပမၤတန့ၢ်တသ့တညီဘၣ်အဃိ, ယသးတူၢ်ဘၣ်ယဲလၢ နီၢ်သးအတၢ်ဆီၣ်သနံး, ဒီးတၢ်သးဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ. ယမၤဆၢက့ၤတၢ် အဆိကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆိကတီၢ် တၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်မၤအံၤ, အခီပညီ ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ယတဒိးန့ၢ် တၢ်မၤအဘူးအလဲလၢ ယမၤတ့ၢ်ဝဲတဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ဒီးမၤကတၢၢ် တၢ်မၤသကိး ခါဆူညါတၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. အကတီၢ်ဖဲန့ၣ် တၢ်ဆိကမိၣ်ဟဲနုာ်လီၤလၢယသးပူၤ, မ့ၢ်နဃ့ထုကဖၣ် ကစၢ်ယွၤ လံဧၣ်န့ၣ်လီၤ.
ယကဃ့ယွၤအတၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်, ယလဲၤကပာ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်လံန့ၣ် မ့ၢ်လၢယသ့ၣ်ညါလီၤက့ၤယသးအဃိ, ယတီၢ်လီၤယခီၣ်တိသၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ယဃ့ထုကဖၣ်ယဲ..., ဒီးယသးမုာ်ထီၣ်က့ၤတကီၢ်ခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆီတလဲတအိၣ်ဝဲဒၣ် နီတမံၤဘၣ်. တၢ်တိာ်ကျဲၤစ့ၢ်ကီး အိၣ်ဝဲဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ယသးကလၢၢ်ဘၣ်လၢ သးအတၢ်မုာ်တၢ်ပၢၤ လုၣ်ဘၢကွံာ်ယၤန့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ, ယသ့ၣ်ညါ ယအိၣ်ဘှံးလၢ ကစၢ်အပူသ့ဝဲဒၣ်- ကယဲၢ်တၢ်လၢယမၤသ့တဖၣ်န့ၣ်ယကမၤယဲ, ဒီးတၢ်အစဲန့ၣ် ယကပာ်ယဲလၢ ကစၢ်ယွၤအစုပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ စီၤဒၤဝံး ဟ့ၣ်လီၤအးလီၤ အတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတဖၣ်, ဒီးအတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတဖၣ်ဆူ ယွၤအစုပူၤအကတီၢ်, အသးကကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲ ဒ်သိးအံၤသ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.…
အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤဃုာ်ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး
ကသံၣ်သရၣ် ခရံးရှၢၣ် နံးစံၢ်မံရၣ် (Christian Ntizimira) နၢ်ဟူဝဲဒၣ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကိးလၢ ကမၤစၢၤ တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် “သးသမူအကတီၢ်လၢခံကတၢၢ်” (end of life) တဖၣ်အဂီၢ်, ဖဲကသံၣ်ကသီပိးလီ, ဒီးပှၤကညီအဂံၢ်ထံးတဖၣ် ဆံးဝဲ စှၤဝဲဒၣ်အလီၢ်, ဖဲအထံအကီၢ် ရဝၢၣ်ဒၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ “တၢ်ထံၣ်ဆိကမိၣ် ပှၤဆါတဖၣ်အံၤ ဒ်အမ့ၢ် ပှၤတဖၣ်လၢ တၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်” အဃိ, ပှၤမၤသကိးတၢ်ဒီးအီၤတဖၣ်န့ၣ် တထံၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်ကဟုကယာ်ဒ်သိးအံၤ အလုၢ်အပှ့ၤန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, နံးစံၢ်မံရၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ပှၤဆါတဖၣ်, ဒီးအဒူၣ်ဖိထၢဖိတဖၣ်အဂီၢ်, “ဖျါလၢကယဲၢ်တၢ်ခဲလၢာ်လီၤမၢ်ဝဲအကတီၢ်, အဝဲလဲၤအိၣ်ဆိးဝဲဒၣ်ဖဲန့ၣ် ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်မုၢ်လၢ်” န့ၣ်လီၤ. နံးစံၢ်မရၣ် နာ်ဝဲဒၣ်နီၢ်နီၢ်လၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး အတၢ်သံဒီးအတၢ်မူန့ၣ် ကဆီတလဲပတၢ်ထံၣ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်သံအဃိ, ဘျုးလီၤအသးလၢအတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, “ကစၢ်ခရံာ်အတၢ်သံ မ့ၢ် တၢ်အဂံၢ်ထံးလၢတၢ်မူ” န့ၣ်လီၤ.
၂ တံၤမသ့းအပူၤန့ၣ် ပှၤတၢ်မၢဖိ စီၤပီလူး အုၣ်အသးလၢ ကစၢ်ခရံာ်…
တၢ်ဘျးစဲရ့လိာ်သး အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိမ့ၢ် ကစၢ်ခရံာ်
တၢ်ဆၢကတီၢ် ဃိးမံးနံးန့ၣ် ဆီတလဲ ပှၤတဂၤအတၢ်အိၣ်မူ ကသ့ဝဲဒၣ်ဧါ. ဟီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဘျးစဲရ့လိာ်သးတဖၣ် လၢအိၣ်ဒီးအခီပညီန့ၣ် ဆံးဝဲစှၤဝဲအပူၤန့ၣ်, ပှၤကွဲးလံာ် ကၠဲ(န)စံ ဒူ (Jancee Dunn) ဆှၢနုာ်လီၤ တၢ်စံးကတိၤ ကွဲၤဒီနၢ် ထဲဒၣ် ဃိးမံးနံးဖိ အတၢ်စိတၢ်ကမီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲနာ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကိးစံးကတိၤတၢ်တစိၤဖိ ဒ်သိးအံၤတကလုာ်န့ၣ် ဒ်သိးပကဘျးစဲမၤဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီးပဒူၣ်ဖိထၢဖိ, ပတံၤသကိးတဖၣ်အဂီၢ်, မၤစၢၤပှၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ဃိထံမၤလိတၢ်တဖၣ် ဒုးနဲၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး, တနွံအတီၢ်ပူၤ တၢ်ကိးစံးကတိၤတၢ်တစိၤဖိ, စှၤဘျီဖိန့ၣ် မၤဆံးလီၤစှၤလီၤ ပသးအတၢ်ဆီၣ်သနံး, တၢ်သယုၢ်သညိ, ဒီးပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီး ဒူ ဟံးန့ၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤစ့ၢ်ကီး ပှၤစဲၣ်နီၤအဂုၤအဂၤအတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်, လၢအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ် တၢ်မၤဘၣ်လိာ် တၢ်ရ့လိာ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးအဆံးဖိအံၤ ကဲဘျုးဝဲဒၣ် ပသးအတၢ်မုာ်တၢ်ပၢၤ, နီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ လၢပဂီၢ်, ဒီးပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထံၣ်အံၤ လီၤပလိာ်အသးဒီး ကတိၤ ၁၂:၂၅ အတၢ်ပာ်ဖျါ, “တၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤ...မၤသကူးလီၤအီၤ, မ့မ့ၢ် တၢ်ကတိၤမုာ်တထံၣ်န့ၣ် ဒုးသးခုအီၤ” န့ၣ်လီၤ. လၢလံာ်စီဆှံတဆၢအံၤအပူၤ တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤ (anxiety)…
ဂံၢ်ထီၣ်ဒွးထီၣ် တၢ်အပှ့ၤကလံၤ
ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ လီၢ်ကဝီၤတဖၣ် ကိးဝဲဒၣ် “ကျဲလၢလဲၤဝဲတတူၤဆူ တၢ်လီၢ်နီတတီၤ” (The Road to Nowhere) ဘၣ်ဆၣ်, အမံၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် “တၢ်ကွၢ်ကီလီၢ် အတၢ်လဲၤကျဲ” (Lakeview Drive) န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတတီၤအံၤ အိၣ်ပှဲၤဒီးန့ဆၢၣ်အတၢ်ဃံ တၢ်လၤတဖၣ်, ဒီးပှၤအိၣ်ကွၢ်စိလီၤတၢ်သ့ဝဲဒၣ်ဆူ ဖိၣ်ထါနၣ် ကမါဖးဒိၣ် (Fontana Lake), ဒီးကအိၣ်ဝဲ ဃုမံလာ် အတၢ်လဲၤကျဲ, လၢစမိးကံၣ် ကစၢၢ်ဖးဒိၣ် (Great Smoky Mountains) ထံကီၢ်တၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ် အိၣ်ဘူးဝဲဒီးဘြါစၢၣ် (Bryson) အဝ့ၢ် လၢကီၢ်စဲၣ် ခဲရိၣ်လဲနၢၣ် ကလံၤစိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်တ့ကျဲအံၤ လဲၤခီဖျိဝဲဒၣ် ကစၢၢ်လၢၢ်လ့အပူၤ ၁၂၀၀ ခီၣ်ယီၢ်ဝံၤန့ၣ်ဒီး, တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် အိၣ်ပတုာ်ဝဲဒၣ်သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. ထံကီၢ်ပဒိၣ် စူးကါတ့ၢ်ဝဲ ဒီလၣ် လၢအကကွဲၢ်ဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်ဝဲလၢ ခီၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အဃိ, တၢ်တ့ထီၣ်ဘှီထီၣ်တၢ် အတၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤ အကျဲကတၢၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒ်အမ့ၢ်တ့ၢ် ပှၤမၤစုသ့အတၢ်မၤ,…
သးဝံၣ်ထီၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါတဖၣ်
တနံၤဘၣ်တနံၤအဂီၢ်, တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယွၤအဂီၢ်န့ၣ် ကၠူလံၣ် စးထီၣ်သးဝံၣ်ဝဲဒၣ် ယွၤအကလုၢ်ကထါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကၠူလံၣ် စံးဝဲဒၣ်လၢ "ဒ်ယသးဝံၣ်ထီၣ် ယွၤအကလုၢ်ကထါန့ၣ်ဒီး, ကယဲၢ်တၢ်လၢယသးဝံၣ်ထီၣ်အသိး, လၢယသူၣ်ယသး, ဒီးယသး အတၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်တဖၣ် စးထီၣ်မၤဝဲ, ဒီးနာ်ဝဲဒၣ်နီၢ်နီၢ်" န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိအတၢ်စံးကတိၤပာ်ဖျါထီၣ် ယွၤအကလုၢ်ကထါလၢ တၢ်သးဝံၣ်အပူၤန့ၣ် ကျုလံၣ် အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ယွၤအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ကမၤဆှဲထီၣ် တၢ်လၢအသးတဘၣ်ဝဲဒီးအနီၢ်ကစၢ်အသး, လၢအမ့ၢ် အကလုၢ်, ဒီးအနီၢ်အဖုၣ်အထီအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကၠူလံၣ် စံးဝဲဒၣ်လၢ, “ယစးထီၣ်သးဝံၣ် တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်အတၢ်သးဝံၣ် ၁:၅, “ယသူဘၣ်ဆၣ်ယဃံလၤ” န့ၣ်လီၤ. (ပှၤထူအီၣ်စံာ်ဖိတဖၣ် အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအပူၤန့ၣ် ပိာ်မုၣ်လၢ မုၢ်အတၢ်ကိၢ်ဘၣ်အီၤဒီးအဖံးဘ့ၣ်ထီၣ်သူန့ၣ် ဖျါတဃံတလၤဘၣ်.) ဖဲလၢကၠူလံၣ် သးဝံၣ်ဝဲဒၣ် လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤန့ၣ်ဒီး ယွၤ ဆီတလဲလိာ် အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တကီၢ်ခါန့ၣ်, ကၠူလံၣ် နၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ, “ယတလၢတပှဲၤယဲဒၣ်လဲာ်, ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ယၤန့ၣ်လီၤ.”
ကၠူလံာ် သးဝံၣ်ထီၣ် ထါအဃံအလၤ, ဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢ လံာ်စီဆှံအလီၢ်လံၤတကတြူၢ် တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အလံာ်လဲၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤအိၣ်ဝဲတနီၤ ထုးထီၣ်ဝဲတၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်အတၢ်သးဝံၣ် အခီပညီ ဒ်အမ့ၢ်…