လဲၤတၢ်ဒီးကစၢ်ယွၤ
တၢ်ဂီၤမူ (The Courier) န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထိၣ်ဂဲၤဒုးအိၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်မၤသးနီၢ်နီၢ်တဖၣ်,ဒီးပှၤဂဲၤဒိမိၢ်ပှၢ် ကရ့ဘ့ (Greville) တဂၤ, ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဆၢတဲာ်အကီခဲတမံၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါထွဲဝဲလၢ အတံၤသကိးတဂၤလၢ အရ့လိာ်သးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီးအီၤန့ၣ် ကဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤ, ဒီးဖျါလၢကဘၣ်လီၤဃိာ်ယံာ်ယံာ်ထၢထၢန့ၣ်လီၤ. ကရ့ဘ့ မ့ၢ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢအထံကီၢ်တကီၢ်ခါ, ဒီးမ့ၢ်သမၢဝဲဒၣ်အတၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးအတံၤသကိးန့ၣ်ဒီး, ကပူၤဖျဲးဝဲလၢတၢ်ဖီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်သးကညီၤအပူၤန့ၣ်, ကရ့ဘ့ အိၣ်တီဒီးအတံၤသကိး, ဒီးတဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးဘၣ်အဃိ, ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်န့ၢ် ထၢနုာ်အီၤဆူဃိာ်ပူၤ, ဒီးတူၢ်ဝဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်, ဒ်အတံၤသကိးတူၢ်ဘၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တစူးကွံာ်ညိကွံာ်အသးကဒဲကဒဲဘၣ်. အကတၢၢ်န့ၣ်, ကရ့ဘ့ ထူၣ်ဖျဲးထီၣ်ဝဲလၢဃိာ်ပူၤ, တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်နးနးကျံးကျံးဘၣ်ဆၣ်, အဝဲမ့ၢ်တံၤသကိးနီၢ်နီၢ်, ဒီးအတီအလိၤတဂၤန့ၣ်လီၤ.
နီၢ်နၤဧမံ လိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် တံၤသကိးဒ်န့ၣ်အသိးတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝၤဒီးအဖိခွါ တဖၣ်သံဝံၤန့ၣ်ဒီး, အဝဲဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်တၢ်ဖှီၣ်တၢ်ယာ်, ဒီးကဘၣ်က့ၤဝဲဆူအထံအကီၢ် လၢတၢ်လီၢ်အယံၤန့ၣ်လီၤ. ရူၤ ၁:၈-၉ အပူၤန့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ် နီၢ်နၤဧမံ စံးဘၣ်အဒဲၣ်မုၣ် မုၣ်ကမဲနီၢ်ရူၤသး ဒ်သိးကအိၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ မိၤအးအကီၢ်, ဒီးဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်အိၣ်မူအသီ, လၢအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၆ န့ၣ်, နီၢ်ရူၤသး စံးဆၢဝဲလၢ “ဃ့ကညးယၤ ဒ်သိးယကလဲၤသဒၣ်နၤ,…
တၢ်နီၤဟ့ၣ် တၢ်သးခုကစီၣ် အဂံၢ်ခီၣ်ထံးတဖၣ်
ခိၣ်နၢ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်, ပထံၣ်လိာ်သး အတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ, ဒီးတၢ်အိၣ်ဆိးအလီၢ်အကျဲ လၢ ခၠံၣ်ကၤကိၣ် (Chicago) အဝ့ၢ်ခၢၣ်သးန့ၣ် လီၤဆီလိာ်သးဒိၣ်မးဒီး တၢ်ဖှီၣ်တၢ်ယာ်လၢယထံၣ်ဘၣ်ယဲ ဖဲယလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အတၢ်လဲၤကျဲအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဖှီၣ်တၢ်ယာ်တမံၤအံၤ, ပၣ်ဃုာ်ဒီးပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤ လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်လိၣ်အဂံၢ်ခီၣ်ထံးတဖၣ်, ဒ်အမ့ၢ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, ဒီးတၢ်အိၣ်ဆိးအလီၢ်အကျဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၤဆီလိာ်သးတဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤ, ဒ်သိးယထံၣ်န့ၢ်, ဒီးထိၣ်ဒွး တၢ်လၢပကဘၣ်ထၢနုာ်လၢ ပတၢ်ထံၣ်စိ, ပတၢ်တိာ်ကျဲၤလၢ ပကမၤတၢ်သးခုကစီၣ်လၢ ဝ့ၢ်မုၢ်အပူၤ, ဒီးလၢတၢ်လီၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်, ဒ်သိးပကဒိးန့ၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်အဂံၢ်ခီၣ်ထံးတဖၣ် (ဒ်သိးကကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ခီရၤလီၤ ယွၤအတၢ်အဲၣ်, ဒီးအတၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ အတၢ်ကစီၣ်အဂီၢ်, ကယဲၢ်တၢ်တမံၤလၢ်လၢ် လၢယွၤဟ့ၣ်ပှၤ) ဆူတၢ်လီၢ်တဖၣ်လၢအလိၣ်ဘၣ်ဝဲ အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ စီၤပီလူး ကွဲးဝဲဆူ ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးတဖၣ် လၢဝ့ၢ်ရိမ့ၤအကတီၢ်န့ၣ်, တလဲၤအိၣ်သကိးဘၣ်ဝဲဒံးဘၣ်ဆၣ်, အဲၣ်ဒိးလဲၤအိၣ်သကိးဝဲဒၣ်န့ၣ်, ရိမ့ၤ ၁:၁၁-၁၂ ပာ်ဖျါဝဲလၢ “တၢ်မိၣ်ထံၣ်ဘၣ်ယသးလၢသု, ဒ်သိးယကဟ့ၣ်သုလၢ တၢ်ဘျုးတမံၤမံၤ ဘၣ်ဃးဒီးသးန့ၣ် ဒ်သိးသုကအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤလီၤ. ဒ်ပစံးတၢ်အသိး, တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်လၢ သုဒီးယၤ ယၢ်ခီယၢ်ခီသတးဒီး, ယကဘၣ်တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်ယသးသကိးဒီးသုလၢသုကျါ” န့ၣ်လီၤ.…
ဒိကနၣ် လၢၢ်တဖၣ်အတၢ်ကိးပသူတက့ၢ်
ပပၢ်အဂီၢ်, ပဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ပမၤတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်ဘါ ဖဲထံကျိနံၤဝံၤအလီၢ်ခံ, ဒ်သိးကကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ပကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤအဂီၢ်န့ၣ်, ပထၢန့ၢ် လၢၢ်ဖိတဖၣ်တဂၤတဖျၢၣ်စုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ. အတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် လီၤဂာ်ဝဲဒၣ် ဒ်တၢ်လိာ်ကွဲသုးခ့ဘ့ၣ်ဘၣ် (checkerboard) အသိး, အိၣ်ဒီးတၢ်မၤနၢၤဒီးတၢ်ဃၣ်ကွံာ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အိၣ်လၢယပၢ်အသးပူၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤန့ၣ်လီၤ. ယစုဘိဖိတဖၣ် ပလၢၢ်ဘၣ် လၢၢ်ဘျ့ အမဲာ်ဖံးခိၣ်, ဒီးဒုးသ့ၣ်နီၣ်က့ၤယၤ ဒ်သိးယကဖိးဟုဃာ်အီၤဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်န့ၣ်လီၤ.
လံာ်လူၤကၣ် ၁၉ ပာ်ဖျါထီၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး အတၢ်လဲၤနုာ်ဆူဝ့ၢ်ယရူၤရှလ့ၣ်အပူၤ လၢတၢ်မၤနၢၤ, ဖဲပှၤကမျၢၢ်တဖၣ်ဟံးန့ၢ် သ့ၣ်စူၣ်ပလိၣ်အဒ့တဖၣ်ဒီးဝံၢ်ဝၢ်ဝဲ, ဒီးကိးသတြီဝဲ “မ်အအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ ခဲကနံၣ်အံၤတက့ၢ်,” ဒီး အဆၢဖိ ၃၈ န့ၣ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်ကိးပသူထီၣ်ဝဲလၢတၢ်သးခု, “စီၤပၤလၢ အဟဲလၢယွၤအမံၤတဂၤန့ၣ်, မ်အဘၣ်ဆိၣ်ဂ့ၤတက့ၢ်” (ကွၢ် ယိၤ ၁၂:၁၂-၁၃) န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး စံးလီၤအသးလၢအမ့ၢ် ခရံာ် (မ့းရှံအၤ) န့ၣ် ပှၤဖၤရံၤရှဲတဖၣ် ထံၣ်ဝဲဒ်အမ့ၢ် တၢ်စံးကတိၤမၤကမၣ်ယွၤအဃိ, အဝဲသ့ၣ် မၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒူအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဘှ့ၣ်အိၣ်ဘှီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ…
သးစီဆှံအတၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်လၢ အကဲဘျုးတဖၣ်
ဘၣ်ဖဲတနံၣ်န့ၣ်, တချုးယဖိခွါအတၢ်လိာ်ကွဲပြၢတၢ်တဘျီစးထီၣ်ဝဲန့ၣ် ယအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ယဲလၢ ယကသးဝံၣ်တၢ်သးဝံၣ်တယုၢ်န့ၣ်လီၤ. ယသးဝံၣ်တ့ၢ်လံလၢအနွံတဖၣ် အနွံ, ဒီးယတိၢ်နီၣ် တၢ်သးဝံၣ်န့ၢ်လံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ဖဲယလဲၤဟးနုာ်လီၤဆူ တၢ်လိာ်ကွဲအပျီပူၤဃုာ်ဒီး ပှၤပြၢတၢ်ခံဖုရဲၣ်လီၤအသး လၢယကပၤ တခီစုာ်စုာ်အကတီၢ်, ယဘံၣ်လီၤယမဲာ်, ဒီးဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယစးထီၣ် သးဝံၣ်အခီၣ်ထံးစှၤကျိၤဝံၤန့ၣ်ဒီး, ယတသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်သးဝံၣ်လၢခံတကျိၤလၢၤဘၣ်အဃိ, ယသးလီၤကတုၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤပိာ်ခွါလၢယလီၢ်ခံန့ၣ် တဲန့ၢ်ယၤလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် လၢယသးပ့ၤနီၣ်တဖၣ် ကသွံဒံဖိန့ၣ်လီၤ. တုၤမ့ၢ်ယနၢ်ဟူ အတၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်စၢၤက့ၤယၤတၢ်န့ၣ်ဒီး, တၢ်သးဝံၣ်အဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်တဖၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်, ယသးဝံၣ်ထီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ် လၢတၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသးအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီဘျီန့ၣ် ပဝဲကိးဂၤဒဲး ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤစှၤထံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ယိၤ ၁၄:၁၅ အပူၤန့ၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး တဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤလၢ ပအဲၣ်အီၤ ခီဖျိလၢပဒိကနၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးအဆၢဖိ ၁၇ န့ၣ် အဝဲအၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဃ့ပၢ်ယွၤ, ဒ်သိးကဟ့ၣ်ပှၤ ပှၤမၤစၢၤတၢ်လၢအမ့ၢ် “သးလၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ” န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲဒၣ် “ဟီၣ်ခိၣ်ဖိတူၢ်လိာ်အီၤတသ့ဘၣ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, တထံၣ်ဘၣ်အီၤ, ဒီးတသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤဘၣ်. မ့မ့ၢ်သုဝဲသ့ၣ်အံၤ သုသ့ၣ်ညါအီၤလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, အိၣ်ဝဲဆိးဝဲဒီးသု,…
တၢ်သးအုးအဂ့ၤအဝါ
ဖဲ ၁၉၂၀ အနံၣ်တဖၣ်အပူၤ, ပှၤအိၣ်ဝဲတဂၤလၢအမံၤမ့ၢ် ဟံၣ်ဒ့ၣ်စၣ်ဘူၣ်ရိၣ် အူၣ်အံၤနိၣ် (Hidesaburō Ueno) န့ၣ် သိၣ်လိတၢ်လၢ တိၣ်ခယိၣ်စီၤလိၤစီၤပၤဖၠၣ်စိမိၤ (Tokyo’s Imperial University) န့ၣ်လီၤ. ကိးမုၢ်နံၤ, မုၢ်ဃ့ၣ်လီၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်, ဟဲက့ၤဒိးဝဲ ဟါသၢနၣ်ရံၣ် လ့ၣ်မ့ၣ်အူ, ဒီးအထွံၣ်ဖိ ဟၣ်ခၠံကိၣ် (Hachiko)န့ၣ် အိၣ်ခိးအီၤဖဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤ, ဖဲအသိၣ်လိတၢ်အကတီၢ်န့ၣ် သရၣ်ဒိၣ်စိ အူၣ်အံၤနိၣ် တူၢ်ဘၣ် သွံၣ်ကျိၤလၢခိၣ်နူာ်ပူၤထီၣ်တဲာ် အတၢ်ဆါ, ဒီးသံဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲတဟဲစံၣ်လီၤလၢ မုၢ်ဃ့ၣ်လီၤ လ့ၣ်မ့ၣ်အူ အလိၤဘၣ်န့ၣ်ဒီး, ဟၣ်ခၠံကိၣ် အိၣ်ယံာ်အိၣ်နီၢ်အသးတစိၢ်ဖိဝံၤ, က့ၤဝဲဆူ အဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံတနံၤ သၢနၣ်ရံၣ်န့ၣ် ထွံၣ်ဖိတဒုအံၤ ဟဲအိၣ်ခိးကဒီးအီၤ ဖဲလ့ၣ်မ့ၣ်အူသန့, ဒီးဆူညါတနံၤ, တနံၤဘၣ်တနံၤ, ယံာ်ဝဲဒၣ် တုၤအနံၣ်တဆံန့ၣ်လီၤ. ဟၣ်ခၠံကိၣ် အိၣ်တီအိၣ်လိၤဝဲဒီးအကစၢ်န့ၣ် ထိးဘၣ်ပှၤယၣ်ပၣ်ဖိအါဂၤအသး လၢအဟဲဆ့ၣ်နီၤ သကိးဒီးအီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိး, ဝံအလံၤရှါ ဟ့ၣ်လီၤသးနီၢ်နီၢ်လၢ အသရၣ်စီၤအ့ၤလံယၤန့ၣ်လီၤ. မုၢ်နံၤဖဲစီၤအလံၤရှါသ့ၣ်ညါဝဲလၢကဘၣ်လီၤဖးဒီးအသရၣ်အကတီၢ်, အဝဲတပျဲပျၢ်အသရၣ်ဟါမၢ်လၢအမဲာ်လၢၤဘၣ်.…
ရဲး(ထ) (Wright) အပုၢ်ဒ့မုၣ်
ပှၤသ့ၣ်ညါအါဝဲဒၣ် အီၣ်ဘ့ (Orville) ဒီး ဝ့ဘၢၣ် (Wilbur)- Wright ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါခံဂၤ လၢအတ့ဒုးအီၣ်ထီၣ်, ဒီးနီၣ်ယူၤဝဲ ကဘီယူၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ် အဆိကတၢၢ် ဖဲ ၁၉၀၀ နံၣ်လၢအဆိတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤလၢအသ့ၣ်ညါ ကဲးသရ့ ရဲး (Katherine Wright) အမံၤန့ၣ် ပှၤအိၣ်ဒၣ်စှၤဂၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကဟၣ်ယူၤ ကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ကဲးသရ့ မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအကါဒိၣ်တဂၤ န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် ပညိၣ်ပာ်ဖှိၣ် အတၢ်သးစၢၢ်ဆၢလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဆံးဖိအါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဒီးတၢ်မၤကွၢ်, နီၣ်ယူၤကွၢ် အတၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် ကဟၣ်ယူၤအသီ အကတီၢ်, ဒ်သိးကမၤစၢၤအဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အဂီၢ်, ကဲးသရ့ ဃုထၢဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ကစုဒု, ဒီးလၢတၢ်အဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ကဲးသရ့ကွၢ်ထွဲစၢၤဝဲဒၣ် အဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အလ့ၣ်ယီၢ်ကျး (လၢအမ့ၢ်အဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အစ့ဟဲနုာ်အဂံၢ်ထံး), ဒီးစူးကွံာ်ညိကွံာ်ဝဲဒၣ် သရၣ်မုၣ်သိၣ်လိတၢ်အတၢ်မၤ ဒ်သိးကအံးထွဲကွၢ်ထွဲ ကဟုကယာ် အီၣ်ဘ့ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဖဲကဘီယူၤဟးဂီၤလီၤတဲာ်တဘျီဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်သုးကျဲၤ အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါခံဂၤ အမံၤဟူသၣ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်ဆံးဖိတဖၣ်အါမးန့ၣ်လီၤ.
လၢကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အကထါအပူၤစ့ၢ်ကီး, ပကထံၣ်ဘၣ် ပှၤဂၤအတၢ်ဆီၣ်ထွဲ…
တၢ်သးပ့ၤနီၣ်ကွံာ် ပတၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်
ဖဲ ကၠူလံၣ် (Julie) ဒီးအဝၤသးဘိ သ့ၣ်ညါထွဲဝဲဒၣ်လၢအဖိမုၣ် ဟးဟုၣ်တၢ်လၢကျးန့ၣ်ဒီး, အသူၣ်အုးသးအုး, ဒီးအသူၣ်တမုာ်အသးတမုာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်လၢယွၤအတၢ်မၤစၢၤအဃိ, လၢတၢ်သးအုးဒိၣ်မးအပူၤန့ၣ်, အဖိမုၣ်ဟဲဝဲဆူအမိၢ်အပၢ်အအိၣ်န့ၣ်ဒီး, အဝဲသ့ၣ်ပျၢ်အဖိမုၣ် အတၢ်ကမၣ်, ဒ်သိးဒီးကဟ့ၣ်လိးက့ၤတၢ်, ဒီးကဒိးန့ၢ်တၢ်ကူၣ်လိာ်အဂီၢ်န့ၣ် မၤစၢၤဝဲဒၣ်အဖိမုၣ်န့ၣ်လီၤ. စှၤလါပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, အဖိမုၣ်ကတိၤထီၣ်ဖျဲးဝဲဒၣ်, တမ့ၢ်လၢအမိၢ်အပၢ်ကနာ်အီၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်ဒီး, ကၠူလံၣ် ဆိကမိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ “မ့ၢ်ယဖိမုၣ်အဲၣ်ဒိးစံးတၢ်မနုၤလဲၣ်.” တၢ်သးဘၣ်ဒိဆါလၢအသးပူၤကံၢ်ပူၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤထုးသံကွံာ်တ့ၢ်လံအဃိ, တကီၢ်ခါန့ၣ် အဝဲတသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ အဖိမုၣ်အတၢ်မၤကမၣ်လၢၤဘၣ်. တၢ်လၢအမၤတ့ၢ်တၢ်တမံၤအပူၤန့ၣ်, အဝဲတအဲၣ်ဒိးအိၣ်ဆိးဝဲလၢၤဘၣ်အဃိ, ဒ်သိးကပျၢ်ဝဲဒၣ် အဖိမုၣ်အတၢ်ကမၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ပာ်လီၤအသးလၢ ကဃ့ထုကဖၣ်ဝဲဒၣ်ကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ် ကၠူလံၣ် လဲၤခီဖျိကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ, လၢအဟ့ၣ်ဃီၤဆူအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်ဒီး, အကတီၢ်ဖဲန့ၣ်, ကၠူလံၣ် အသးကလၢၢ်ဘၣ် ယွၤအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ, ဒီးအဘျုးအဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ. ယရှါ ၄၃:၁၈-၁၉ အပူၤန့ၣ်, မ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤ “ကမၤတၢ်အသီတမံၤ” အဃိ, ယွၤစံးဘၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ် “တၢ်လၢအခီၣ်ထံးတဖၣ်, သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤတဂ့ၤ” န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဆၢဖိ ၂၅ န့ၣ် ယွၤပာ်ဖျါထီၣ်ဃံဃံလၤလၤ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်လၢ “ယဲဒၣ်အံၤယတြူာ်ကွံာ်နတၢ်သရူးတၢ်ကမၣ်…
တၢ်ကီၤသူၣ်ကီၤသးလိာ်သး ကဒဲကဒဲ
အပူၤကွံာ်စှၤသီန့ၣ်, ဖဲမ့ၣ်ဖီးဂီၤအကတီၢ်, ယအိၣ်ကတီၢ်ယသိလ့ၣ်ဖဲ သိလ့ၣ်ဖိတခိၣ် အလီၢ်ခံန့ၣ်ဒီး, လၢသိလ့ၣ်အလီၢ်ခံမဲာ်ထံကလၤအလိၤန့ၣ်, ယပာ်သူၣ်ပာ်သးယဲလၢ လံာ်က့ကျးစဲအလွဲၢ်စီၣ်တမံၤန့ၣ်, ပာ်ဖျါထီၣ်လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်ဖျါဆှဲတထံၣ် “ပှၤနီၣ်သီသိလ့ၣ်. ဝံသးစူၤ သူၣ်စူၤသးစူၤတက့ၢ်” န့ၣ်လီၤ. ပနၢ်ဟူဘၣ် (မ့တမ့ၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်) ကယဲၢ်တၢ်သူၣ်ဒိၣ်သးဖျိး ဖဲတၢ်နီၣ်သိလ့ၣ်အကတီၢ် (road rage) အဂ့ၢ်န့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်ဖးဒိၣ်တမံၤလၢ ပကဘၣ်ဝံသးစူၤ ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်အဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲယကွၢ်လီၤလံာ်က့ကျးစဲဖိ, ဒီးယဆိကမိၣ်ထီၣ်ယဲလၢ ပှၤမ့ၢ်ဟးစိာ်ထီ တၢ်ပနီၣ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ် “မိၢ်/ပၢ် အသီ”, မ့တမ့ၢ် “ပှၤခရံာ်ဖိအသီ” န့ၣ်ဒီး, တၢ်ကမၤအသးမနုၤတမံၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢပတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤ အမုၢ်နံၤမုၢ်သီတဖၣ်အပူၤန့ၣ် ပမ့ၢ်သ့ၣ်ညါ ပှၤလၢပခိၣ်ပဃၢၤတဖၣ်, ပှၤမၤသကိးတၢ်တဖၣ်, မ့တမ့ၢ် ပှၤအဂုၤအဂၤလၢပထံၣ်ရ့လိာ်သးတဖၣ်န့ၣ် လဲၤခီဖျိဘၣ်ဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်ဒီး, မ့ၢ်ပတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤကအါထီၣ်, ဒီးလၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဂဲၤလိာ်တဖၣ်အပူၤဒၣ်လဲာ် မ့ၢ်ပမၤဂ့ၤမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ကသ့ဧါ.
လၢပမုၢ်နံၤမုၢ်သီတဖၣ်အပူၤ, ပဂုာ်မၤတၢ်ချ့ချ့, ဒီးပဂုာ်ကျဲးစၢးဟးဆှဲးတၢ် ဒ်သိးဒီး ပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ် အသုတမၤတံာ်တာ်ပှၤတဂ့ၤအဂီၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်ဘၣ်ဆၣ်, မ်ပကဆိကမိၣ်ထံသကိး, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး မၤတၢ်ဒီးပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးန့ၣ် တဂုာ်မၤတၢ်ချ့ချ့ဘၣ်. မ့မ့ၢ်သူၣ်ကညီၤသးကညီၤ ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်, ဒီးပှၤလၢအထံၣ်လိာ်သးဒီးအီၤတဖၣ်န့ၣ်…
ယွၤအိၣ်ဒီးပှၤ ဒ်ပသးပှၢ်ထီၣ်တနံၣ်ဘၣ်တနံၣ်
ပှၤ Danish ဖိတဖု ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်လီၤဆီ, လၢပဝဲခဲလၢာ်လဲၤခီဖျိဘၣ်တမံၤ, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ထံၣ်လီၤက့ၤပသးလၢ ပသးစၢ်န့ၢ်ဒံး ပသးအနံၣ်အလါနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ထံၣ်တဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ထီၣ်နီၢ်ဂံၢ်တခါလၢ အတလဲလိာ်သးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပသးအနံၣ်အလါ မ့ၢ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ထဲလဲၣ်ဂ့ၤထဲလဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်, ပဝဲကိးဂၤဒဲး ပထံၣ်လီၤက့ၤပသးလၢ ပစၢ်န့ၢ်ဒံးပသးအနံၣ်အလါ မျးကယၤ ၂၀ န့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်အသးအနံၣ်အလါအိၣ်ဝဲ ယဲၢ်ဆံတဂၤန့ၣ်ထံၣ်လီၤက့ၤအသး, ဒ်အသးအိၣ်ဝဲ အနံၣ်လွံၢ်ဆံအသိးန့ၣ်လီၤ. (တၢ်အံၤဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤနံၤလီၤအ့တမံၤအပူၤ ဖိသၣ်ဖိတဂၤဆိကမိၣ်ဝဲ “အိ, ယသးအိၣ်ယဲၢ်နံၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ယသးကလၢၢ်ဘၣ်လၢ ယအိၣ်ဒီးပှၤလွံၢ်နံၣ်ဖိတဂၤ အဂံၢ်အဘါ, ဒီးက့ၢ်ဂီၤန့ၣ်လီၤ.”)
တၢ်ကပာ်ဖျါ ပဝဲကိးဂၤဒဲးပသးပှၢ်ထီၣ် ဖျိဖျိဖျါဖျါအဂီၢ်န့ၣ် တလိၣ်လၢပှၤကဃုမၤကွၢ်စဲအ့ၣ်အတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်န့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ယွၤအကလုၢ်အကထါ ကပာ်ဖျါဝဲအဂီၢ်, တၢ်အိၣ်အါမးန့ၣ်လီၤ. ဝံယရှါယၤ ပညိၣ်ဝဲ အတၢ်ကတိၤတဖၣ်, ဘၣ်ဃးဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အသးအနံၣ်အလါပှၢ်ထီၣ်, ဒီးအသူၣ်လီၤဘှံးအသးလီၤဘှါဝဲအဂ့ၢ်ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်တဂၤ စံးဝဲလၢ “တၢ်အၢၣ်လီၤ အီလီၤဘၣ်ထွဲဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်, ဒ်ပှၤတကလုာ်အသိး အဂံၢ်အဘါစၢ်လီၤ, ဒီးအသးပှၢ်ထီၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ဘၣ်ထွဲဝဲလိၤလိၤဆူ ပှၤပိာ်ကစၢ်ခရံာ်အခံ လၢအသးအနံၣ်အလါပှၢ်ကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
ယွၤအတၢ်ကတဲာ်ကတီၤ လၢပှၤအိၣ်တီအိၣ်လိၤဒီးအီၤကိးဂၤဒဲး အတၢ်အိၣ်မူဒီစိၤအဂီၢ်န့ၣ်, ဝံဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤပှၤလၢ ယရှါ…
တၢ်တူၢ်တံၤတူၢ်တမှံၤ လၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအပူၤ
ဖဲကီၢ်အမဲရကၤ ပှၤကမျၢၢ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ (civil rights movement) အကတီၢ်, လၢ ဝ့ၢ် (New Orleans), ပှၤဖီတၢ်ဖိလၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါ လံၣ်ဧၣ် ခၠ့း (Leah Chase) တဂၤ, တၢ်လၢအမၤဝဲသ့န့ၣ်, မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပှၤခဲလၢာ်ကဒိးန့ၢ်ခွဲးယာ် ဒ်သိးသိးအဂီၢ်, ပှၤဂီၢ်မုၢ် လၢအလဲၤဟးဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ပာ်သး လၢကျဲခိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, အဝဲကတဲာ်ကတီၤတၢ်အီၣ်တဖၣ်, ဒီးဒုးအီၣ်ဒုးအီဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲ “မ့ၢ်ဒၣ် ယဒုးအီၣ်ဒုးအီကမျၢၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဂဲၤလိာ်ဝဲလၢ တၢ်တမံၤမံၤအဂီၢ်, ဒီးလၢကျဲခိၣ်လိၤန့ၣ်, ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဘၣ်. လၢကျဲတဖၣ် အလိၤန့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒီးအဝဲသ့ၣ် မနုၤတမံၤလဲၣ်န့ၣ် ပှၤတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲပှၤဂီၢ်မုၢ်အိၣ်ဝဲလၢ ကျဲခိၣ်လိၤန့ၣ်ဒီး, သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယကဒုးအီၣ်ဒုးအီအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် တၢ်မၤအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢယမၤသ့န့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်တဘျီဘျီ, တၢ်ဟ့ၣ်တမံၤလၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်တူၢ်တံၤတူၢ်တမှံၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွၢ် ကပာ်အီၤဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်တၢ်လၢအကါဒိၣ်ထဲသိးသိးဒီးကျိၤကျဲအဂုၤအဂၤတဖၣ်, လၢတၢ်မၤဂ့ၤမၤစၢၤလိာ်သးကဒဲကဒဲ, လၢကစၢ်ခရံာ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မၤ ၁၆:၁၁-၁၄ န့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ် ပိာ်မုၣ်လၢအမၤ…