အိၣ်တီအိၣ်လိၤတုၤအကတၢၢ်လၢခရံာ်ပူၤ
ကါဒါး ပှၤဝါဃး (Gandalf the Grey) ထံၣ်လိာ်သးဒီး စၣ်ရူၤမၣ် ပှၤအဝါ (Saruman the White) န့ၣ်ဒီး, ဖျါလၢ စၣ်ရူၤမၣ် န့ၣ် ဃၣ်က့ၤအသးဒီး တၢ်လၢအပာ်လီၤသးလၢ ကမၤဝဲ- ကမၤစၢၤဒီဒၣ် “ဟီၣ်ခိၣ်အံၤ” (Middle-Earth) လၢ စီၤရိၤ (Sauron) တၢ်အၢတၢ်သီအစိကမီၤန့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ်, Saruman န့ၣ် မၤသကိးတၢ်ဒီး စီၤရိၤ တၢ်အၢ တၢ်သီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤမူ ‘ပသံး တၢ်ရ့လိာ်သးကရၢ’ (The Fellowship of the Ring), လၢအဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်လၢ ကၠ့ၣ်. အၣ်. အၣ်. တိၣ်က့ၣ် (J.R.R. Tolkien) အတၢ်မၤအဂ့ၤ ကတၢၢ်ပူၤ, ဖဲတၢ်ဂဲၤဒိအံၤတတီၤအံၤန့ၣ်, လၢသီတၢ်ဒီတံၤဒီသကိးခံဂၤအံၤ လၢခံန့ၣ်ဘၣ်က့ၤ ဒုးလိာ်ယၤလိာ်အသး လၢ “တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါဒီးတၢ်အၢတၢ်သီ” အတၢ်ဒုးန့ၣ်လီၤ. စၣ်ရူၤမၣ် မ့ၢ်အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကျဲအဘၣ်တုၤအကတၢၢ်, ဒီးမ့ၢ်မၤတၢ်လၢအသ့ၣ်ညါ…
ဂုာ်ကျဲးစၢးအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ ပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်
အပူၤကွံာ် အါနံၣ်အါလါန့ၣ်, ဝ့ၢ်နယူယီး (New York) ဒုးအိၣ်ထီၣ် “အိၣ်ဘံၣ်အိၣ်ဘၢ အိၣ်ဂၢၢ်တပၢၢ်” (Stay Safe. Stay Put) တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတမံၤ ဒ်သိး ကသိၣ်လိထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢ ကပာ်အသးဂၢၢ်ဂၢၢ် မုာ်မုာ် ဒီးအိၣ်ဘံၣ်အိၣ်ဘၢဘၣ် ဖဲအအိၣ်ကတာ်ထီဃာ်လၢ ကဟၣ်စိာ်ထီၣ်စိာ်လီၤအပူၤအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသ့ပှၤဘၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါက့ၤဝဲလၢ ပှၤလဲၤတၢ်ဖိလၢကတာ်ထီဃာ်အသးတနီၤန့ၣ်သံဝဲ ဖဲလၢ အကျဲးစၢးတကၢအိးထီၣ် ကဟၣ်စိာ်ထီၣ်စိာ်လီၤ အတြဲၤ မ့တမ့ၢ် ဖဲကျဲးစၢးဂုာ်ဟးထီၣ်လၢကျဲအဂၤတဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဘၣ်မၤ အဂ့ၤကတၢၢ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်စူးကါ “တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ် အကမိာ်” ဒီးကိးတၢ်မၤစၢၤ, ဒီးအိၣ်ခိး ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်မၤစၢၤ ဟဲတုၤအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤတၢ်မၢဖိစီၤပီလူး ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်မၤပူၤဖျဲးလီၤဆီတကလုာ်- ကျိၤကျဲတဘိလၢ ကမၤစၢၤ ပှၤလၢအဘၣ်ကတာ်ထီဃာ်အသးလၢ တၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဟ့ၣ်ပလီၢ် ပှၤအ့းဖ့းစူးဖိတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်နီၢ်သးအဂီၢ်တၢ်မၤစၢၤတအိၣ်- “သံဝဲလၢ အတၢ်ဒဲးဘး တၢ်သံအပူၤနီၢ်ကီၢ်” အဂ့ၢ်န့ၣ် ဖျါဖဲ အ့းဖ့း ၂:၁ အပူၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၂ ပာ်ဖျါဝဲ,…
မံၤခိၣ်သိၣ်လာ်တဖၣ် ကဘိၣ်ထီၣ်ဖီထီၣ်
လၢအပူၤကွံာ်နံၣ်တကယၤန့ၣ်, သ့ၣ်ပှၢ်လါဟ့ ကျၢၢ်ဘၢ အံၣ်သံၣ်ယိပံယါ (Ethiopia) ၄၀ မျးကယၤ ဃၣ်ဃၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ခ့ခါအဆၢကတီၢ်န့ၣ် အိၣ်တ့ၢ်ဒၣ်ထဲ ၄ မျးကယၤ အကပိာ်အကပၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤပျီသ့ၣ်ပှၢ် လၢတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးအဂီၢ်, ဘၣ်ဆၣ်လၢတၢ်ဒီသဒၢ သ့ၣ်ပှၢ် တကပၤန့ၣ် လီၤတိၢ်အဃိ, တၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်အိၣ်မူဘၣ်ထွဲပီညါ (ecological) န့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ပှၢ်လါဟ့အဟီၣ်ခိၣ်ကဝီၤ, လၢအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်တဖၣ်အကျါ, အါတက့ၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲပၢၤဃာ်အီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နံၣ်လၢအကယၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ပှၤအံၣ်သံၣ်ယိပံယါ အီသဒီး ထွံၣ်ဟံဒိၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ် (Ethiopian Orthodox Tewahido) ဒီတဒၢ ကဟုကယာ် တၢ်လီၢ်လါဟ့လၢ မံၤခိၣ်သိၣ်လာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ကွၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်, ပှၤအိၣ်ဒိလၢမူကပိာ်လိၤ အတၢ်အိၣ်ဖျါန့ၣ်, နကထံၣ်ဘၣ်ကီးလါလါဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ကဝီၤဃာ်လၢ မဲးအလွဲၢ်ဃးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ် စံးဝဲလၢ တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် သ့ၣ်အမုၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်စူၢ်ဒိကနၣ်ယွၤအကလုၢ် ဒ်တၢ်ဟံးဃာ်ပၢၤဃာ် ယွၤအစု တၢ်ဘၣ်တ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဝံယရှါယၤ ကွဲးန့ၢ်ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ, ပှၤတဖၣ်လၢအအိၣ်ဆိး ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဃ့စိၢ်ဃ့ထီ, မံၤခိၣ်သိၣ်လာ်လၢအလ့ၤ,…
မဲာ်ချံတဖၣ်လၢအထံၣ်တၢ်
ကၠဝဲ (Joy) ဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ အဘူးအတံၢ် စဲဒံၣ် (Sandy) အဂီၢ်, မ့ၢ်လၢ စဲဒံၣ်ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှးအါနံၣ်အါလါ ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်သးစဲထီအီသံး, ဒီးသးအတၢ်ဆါအဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ကၠဝဲ လဲၤဆူ စဲဒံၣ် အိၣ်ဆိးလီၢ်ဒၢးန့ၣ်, ဟံၣ်တြဲၤတဖၣ် ကးတံာ်ဃာ်သး, ဒီးဖျါလၢ ပှၤတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ကၠဝဲ ဒီးပှၤအဂုၤအဂၤတဖၣ် ဒ်သိးကဃုထံၣ် စဲဒံၣ်အဂီၢ် ရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒၣ် အဆၢကတီၢ်, ကၠဝဲ ဃ့ထုကဖၣ် “ကစၢ်ယွၤဧၢ, မၤစၢၤယၤ ဒ်သိးယကထံၣ်ဘၣ် တၢ်လၢ ယတထံၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.” ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဟးထီၣ်န့ၣ်, ကၠဝဲ ကွၢ်ကဒါ စဲဒံၣ် အဒၢး ဒီးထံၣ်ယၣ်ဘျးသဒၢတတီၤန့ၣ် ဟူးဝးအသးဆံးဆံးဖိန့ၣ်လီၤ. ကၠဝဲ သ့ၣ်ညါဝဲတဘျီဃီလၢ စဲဒံၣ် အိၣ်မူဒံးဝဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပှၤကလဲၤတုၤဆူ စဲဒံၣ် အအိၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်ဟံးန့ၢ် တၢ်မၤစၢၤ တကီၢ်ခါဘၣ်ဆၣ်, ကၠဝဲ သူၣ်ခုသးခုဝဲလၢ အတၢ်ထုကဖၣ် ဘၣ်တၢ်စံးဆၢအဃိန့ၣ်လီၤ.
ဝံအလံၤရှါသ့ၣ်ညါ တၢ်ဃ့ထုကဖၣ်အစိကမီၤ, ဒ်သိးကစၢ်ယွၤကဒုးလီၣ်ဖျါထီၣ်အီၤလၢ…
တၢ်ဟ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်လီၤ
အပူၤကွံာ် နံၣ်ဆံဆဲၣ်ဘျဲၣ်တဖၣ်အကတီၢ်န့ၣ်, ယလဲၤဘၣ် ခီလ့ၣ်ကၠိဖိ အတၢ်လဲၤဟးကသူၣ်တဘျီလၢ ပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤ စံးကတိၤဘၣ်ထွဲဒီး အနီၢ်ကစၢ်ဃုထံမၤကွၢ်တၢ် အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ကၠိဖိတဂၤစံးဝဲ, “ယမ့ၢ် ISTJ တဂၤ” ဒီးအဂၤတဂၤစံးဝဲ “ယမ့ၢ် ENFP တဂၤ” န့ၣ်လီၤ. ယသးဘၣ်တံာ်တာ်အဃိဒီး, လၢတၢ်မၤလီၤနံၤတၢ်အဂီၢ်ယစံးလီၤ ယသးလၢ “ယမ့ၢ် ABCXYZ တဂၤ” န့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်, ယမၤလိန့ၢ်တၢ်, ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဃုထံမၤကွၢ် နီၢ်ကစၢ်အတၢ်မ့ၢ်တၢ် (the Myers-Briggs), ဒီးဂုၤဂၤတဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် DISC တၢ်သမံသမိးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ တၢ်မၤတဖၣ်အံၤမၤစၢၤပှၤ, ဒ်သိးပကနၢ်ပၢၢ်လီၤက့ၤပသး, ဒီးနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂၤလၢ ကျိၤကျဲဖျိဖျိဖျါဖျါ, လၢအကဲဘျုး-လ့ကပီၤ ပတၢ်ဘၣ်သးတဖၣ်, ပတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်, ဒီးပတၢ်ဂံၢ်စၢ်တဖၣ်အဃိ ယထံၣ်လၢ တၢ်မၤတဖၣ်အံၤ ထုးန့ၢ်ပှၤသးဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်တစူးကါ, အါတလၢကွံာ်အီၤအဃိန့ၣ်ဒီး, တၢ်မၤတဖၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်ပိးလီလၢ အကဲဘျုး, တၢ်လၢကစၢ်ယွၤကစူးကါဒီးမၤစၢၤပှၤ လၢပတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်သ့ဝဲလီၤ.
ကစၢ်ယွၤကလုၢ်ကထါ တဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်မၤနီၢ်ကစၢ် တၢ်သမံသမိးတဖၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မၤဂၢၢ်ကျၢၤ…
