တၤသၣ်အလီၢ်အယွၤ
လၢအပူၤကွံၥ်တဘျုးနံၣ်အခါ, ကၠိနံၣ် မ့းခၠဲ(လ)( Joni Mitchell) ကွဲးတၢ်သးဝံၣ်တယုၢ်, အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “Woodstock” (ကီၢ်အမဲရကၤတၢ်သံကျံအမူးတမူး), ဒီးလၢအပူၤ အဝဲထံၣ် ၦၤကူၦၤကညီတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆဲထုဃၥ်အီၤလၢ တၢ်လိၥ်တၢ်အပှ့ၤဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသဆၣ်ထီၣ် ၦၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်အခံလၢ အကဃုတၢ်အိၣ်မူလၢ လၢအမုၥ်ခုၣ်န့ၢ်အန့ၣ်ဒီးသးဝံၣ်ဝဲ တၢ်က့ၤက့ၤဆူ “တၤသၣ်အလီၢ်” အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့းခၠဲ(လ) ကတိၤန့ၢ်တၢ်လၢ ၦၤတစိၤလၢ အဆၢန့ၢ်ဘၣ် တၢ်တိၥ်ဒီး တၢ်အခီပညီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
မ့းခၠဲ(လ) အ“တၤသၣ်အလီၢ်”လၢအထါအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ဧ့ၤဒ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဧ့ၤဒ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မုၢ်တၢ်ပၢၤအလီၢ်, ပၤရၤဒံစူးလၢ ယွၤတ့လီၤဝဲလၢပဂီၢ် လၢထံး လၢသီန့ၣ်လီၤ. လၢတၤသၣ်အလီၢ်အံၤအပူၤ, စီၤအၤဒၣ်ဒီးနီၢ်အံၣ်အု ထံၣ်လိၥ်သကိးသး ဒီးယွၤ ဒ်အညီနုၢ်အသိး, တုၤလီၤလၢ မုၢ်တနံၤဖဲအဝဲသ့ၣ် မၤတၢ်အၢၣ်လီၤဒီးမုၣ်ကီၤလံၢ် တစုန့ၣ်လီၤ (ကွၢ်ဖဲ ၁ မိၤ ၃:၆-၇). မုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ် မ့ၢ်မုၢ်နံၤအလီၤဆီလီၤ. “ဒီးနၢ်ဟူ ကစၢ်ယွၤအမဲၥ်, လၢသ့ၣ်ကျါလၢ တၤသၣ်အလီၢ် အသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ” (:၈).
ဖဲယွၤသံကွၢ် အဝဲသ့ၣ်…
လဲၤတၢ်ဖှံဖှံ
ၦၤတဂၤအမံၤလၢ ကၠ့(မ)(James)န့ၣ် လဲၤတၢ်လဲၤအဒူဒီး အလီၤသူၣ်ပိၢ်သးဝးတခါ, အယံၤအိၣ်ဝဲ ၁၂၅၀ မံးလၥ် ဒီးလဲၤလီၤကီၢ်အမဲရကၤ အမုၢ်နုၥ်ပီၣ်လဲၣ်နံၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲ ဒိးထီၣ်လ့ၣ်ယီၢ်ခီၣ်ဖိလၢ ဝ့ၢ်စံၣ်ယ့ၤတဲ(လ)( Seattle), ကီၢ်စဲၣ် ဝၣ်ၡံတဲၣ်(Washington) ဆူဝ့ၢ်စဲၣ်ဒံယၢၣ်ကိၣ်(San Diego), ကီၢ်စဲၣ် ခဲလံၣ်ဖိနံယၤ(California)န့ၣ်လီၤ. ယတံၤသကိးတဂၤ ထံၣ်လိၥ်သးဒီး ၦၤဒိးလ့ၣ်ယီၢ်ခီၣ်ဖိ လၢ အသူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤတဂၤအံၤ ဖဲ ဘ့းစၣ်လ့ဖးထီ(cliffs of Big Sur)အကပၤ, စီၤစုၤအမံးလၥ် ၉၃၀ ဒီးတၢ်လီၢ်လၢ အစးထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တယံာ်ဒံးဘၣ်အခါ, ၦၤတဂၤဟုၣ်န့ၢ် ကၠ့(မ)အတၢ်ဆီလီၤဒဲပိးလီတဖၣ်လီၤ. ယတံၤသကိး ဟ့ၣ်အီၤ အယၢ်လုး ဒီးအီၤကံလၢၤ, ဘၣ်ဆၣ် ကၠ့(မ)တတူၢ်လိၥ်ဝဲဘၣ်. အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ မ့ၢ်လၢ အဝဲလဲၤလီၤ ဆူ ကလံၤထံးတခီ ဖဲမူခိၣ်ဒၢလၢၤထီၣ်ဝဲအဃိ, အဝဲကဘၣ်စးထီၣ်မၤစှၤလီၤ တၢ်ပိးလီ ကဘၣ်မၤဖှံလီၤ တၢ်အဃၢလၢ အဝဲစိၥ်ဃၥ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ကၠ့(မ) အတၢ်နၢ်ပၢၢ်ထံအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအဆးန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဆဲးကပီၤကဒါက့ၤ ၦၤကွဲးလံၥ်ဧ့ၤဘြံၤအတၢ်ကတိၤန့ၣ်လီၤ.…
ယွၤသ့ၣ်ညါဝဲ
နီၢ်ဒီမါဝၤခံဂၤလၢအဆၢထၢၣ်ကွၢ်ကီ တၢ်ဆိကမိၣ်မှံခဲၣ်ဂီၤ (abstract painting) ဖးဒိၣ်တဘ့ၣ်န့ၣ် ပၥ်သူၣ်ပၥ်သးဝဲ ကသံၣ်ခဲၣ်ထးဝါဒၢ အိးထီၣ်သးတဖၣ်ဒီး နီၣ်တြူၥ်တဖၣ် လၢတၢ်ဂီၤအခီၣ်ထံးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ “တၢ်တ့အီၤ တဝံၤဒံးဘၣ်”ဒီး မတၤဂ့ၤမတၤဂ့ၤနုၥ်လီၤတ့သ့ဝဲအဃိ, အဝဲသ့ၣ်တြူၢ်လီၤ တၢ်အလွဲၢ်တခါလၢတၢ်ဂီၤအလိၤဒီး ဟးထီၣ်ဝဲလီၤ. နီၢ်နီၢ်တခီ, ၦၤလၢအတ့တၢ်ဂီၤအံၤ ပၥ်တ့ၢ်တၢ်တ့ခဲၣ်အပိး အလီတဖၣ်ဖဲန့ၣ် ဒ်တၢ်ဒုးနဲၣ်ဃၥ်တၢ်ဂီၤလၢ အတ့ဝံၤဃၥ်တခါအံၤ အက့ၢ်အဂီၤတမံၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ဒွဲလၤဒုးနဲၣ်ဒၢးကွၢ်ထံက့ၤ ကွဲၤထံၣ်ဟူလၢအဒိဃၥ် တၢ်မၤအသးအံၤဝံၤ, ပၥ်ဝဲဒ်အမ့ၢ်တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်, အဃိဒီး တလိၥ်ဘၢလိၥ်ကွီၢ် တၢ်လၢၤဘၣ်.
ၦၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢ ယၢ်ဒ့ၣ်ကျိအမုၢ်ထီၣ်တကပၤစ့ၢ်ကီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်တမံၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဘှီထီၣ်တၢ်လုၢ်လီၢ်ဖးဒိၣ်တခါ လၢထံကျိနံၤအခါန့ၣ်လီၤ. ၦၤအဒူၣ်လၢ မုၢ်နုၥ်တကပၤတဖၣ် ထံၣ်ဝဲတၢ်မၤအံၤ ဒ်တၢ်ပူထီၣ် ယွၤဘၣ်အသးန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ် ဒဲစီဆှံလီၤ (ယိၤၡူ ၂၂:၁၆).
တၢ်ဖ့ၣ်ဆၢတဖၣ် အိၣ်ထီၣ်ဝဲ, တုၤၦၤမုၢ်ထီၣ်အဒူၣ်တဖၣ် ဘၣ်တဲနၢ်ပၢၢ်ဝဲ လၢတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်လုၢ်လီၢ်ဒိနီၢ်နီၢ်တခါလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ၦၤတစိၤလၢအဟဲလၢခံတဖၣ် ကထံၣ်တၢ်အံၤဒီး သ့ၣ်ညါနီၣ်ဝဲ အတၢ်ဘၣ်ထွဲလၢသူၣ်သး ဒီးတၢ်ဟဲလီၤစၢၤဒီး ၦၤအံၣ်စရ့လးဖိအဂုၤအဂၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ…
ဘၣ်တၢ်ကိး ဒ်သိးကဒိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်
ပီၣ်လဲၣ်ဖှိးထံ (sea squirt) တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဘၣ်တ့လၢအလီၤတိၢ်လီၤဆီန့ၣ်လီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ် အိၣ်စဲဘူးဃၥ်အသးလၢလၢၢ် ဒီးချိၣ်ပီၣ်လဲၣ်အကုတဖၣ်အလိၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဖျါလီၤဂၥ်ဒီး ဖျးစတံးစၢ်ကဘျံးအပီၤဖိတဖၣ်(soft plastic tube waving), ဒီးအိၣ်ဝးယဲာ်ယီၤအသး ဒ်ပီၣ်လဲၣ်ထံကျိၤ လဲၤဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဟံးန့ၢ်တၢ်အီၣ်ဂံၢ်ဘါလၢထံ လၢအယွၤလၢအကပိၥ်အကပၤ, ဒီးအဝဲတသုးအသးဘၣ်, မ့မ့ၢ်မူဝဲလီၤဆီဖးဒိၣ် ဒီးအသးစၢ်အကတီၢ်, တဘျီဖဲ အဟူးဂဲၤဖျဲၣ်ချ့ချ့အခါန့ၣ်လီၤ.
အတၢ်အိၣ်မူစးထီၣ် ဒ်ဘၢၣ်တဘ့ၣ်အသိး, အိၣ်ဝဲဒီး ပျိၢ်ဃံအနၢၣ်ဘိ မိၢ်ၦၢ်လၢ ပျၢၤတကလုၥ်ဒီး ခိၣ်နူၥ်လၢအမၤစၢၤအီၤ ဒ်သိးကထံၣ်န့ၢ်တၢ်အီၣ် ဒီးကဟးဆှဲး အတၢ်ဘၣ်ဒိအဂီၢ်လီၤ. ဖဲအတဒိၣ်တုၥ်ခိၣ်ၦဲၤဒံးဘၣ်အခါ, အဝဲအမုၢ်နံၤတဖၣ်လၢၥ်ဝဲလၢ တၢ်ဟးဃုထံၣ်တၢ်လၢ ပီၣ်လဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တၢ်တမံၤမၤအသး ဖဲဒိၣ်တုၥ်ခိၣ်ၦဲၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲဆီလီၤအသးလၢလၢၢ်ဖီခိၣ်, ဒီးတဟးဝ့ၤဝီၤလၢၤ ဒီးတဒိၣ်ထီၣ်လၢၤဘၣ်. တၢ်ထိၣ်တရံးအသး လီၤပျံၤအပူၤ, အဝဲဂံၥ်ဘျဲးအီၣ်က့ၤအခိၣ်နူၥ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ပျိၢ်ဃံတအိၣ်, တၢ်ဆိကမိၣ်တအိၣ်, ထဲဝးယဲာ်ယီၤထွဲ ဒီးထံကျိၤလီၤ. အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဒၣ်ဝဲ တအိၣ်လၢၤဘၣ်. တၢ်မၢဖိစီၤပီလူးဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ၦၤ ဒ်သိးပသုတမူ ဒ်ပီၣ်လဲၣ်နီၣ်ဖှိးထံအသိးတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. လၢပဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဒိၣ်တုၥ်ခိၣ်ၦဲၤ မ့ၢ်တၢ်ဟံးထီၣ် ယွၤအန့ဆၢၣ်က့ၢ်ဂီၤ (၂…
အိၣ်မူဒ် နဘၣ်တၢ်မၤဘျါလံ
ၦၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဖိခံဂၤ လၢကီၢ်အ့ဒယၢၣ်န့ၣ် အမဲၥ်တထံၣ်တၢ်လၢ အအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လံၤလံၤန့ၣ်လီၤ. အပၢ်မ့ၢ် ၦၤမၤတၢ်ဆူၣ်တဂၤလၢ အအံးကွၢ်မၤစၢၤတၢ်, ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကွဲးတၢ်ကါလၢ အဝဲသ့ၣ်ကထံၣ်က့ၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်, အဝဲတူၢ်တၢ်အပှ့ၤတန့ၢ်နီတဘျီဘၣ်. ဒီးတၢ်မၤအသးလၢ ကသံၣ်သရၣ်တဖု ဟဲဆူအဝဲသ့ၣ်အိၣ်တၢ်ဟီၣ်ကဝီၤလၢ ကကူစါယါဘျါန့ၢ်တၢ်လၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်အဖုၣ်တကတီၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. မုၢ်ဂီၤဖဲ တၢ်ကွဲးတၢ်ကါဝံၤအလီၢ်ခံ, ဖဲသရၣ်မုၣ်ကွၢ်ၦၤဆါ ဘ့ၣ်လီၤန့ၢ် အဝဲသ့ၣ်အယၣ်ပျ့ဘံလၢအမဲၥ်လိၤအခါ, ဖိသၣ်မုၣ်ဖိတဖၣ် နံၤကမှံထီၣ်ဖးလဲၢ်လီၤ. တဂၤကိးပသူထီၣ်ဝဲ “မိမိၢ်ဧၢ, ယထံၣ်တၢ်လံ. ယထံၣ်တၢ်လံ” န့ၣ်လီၤ.
ၦၤဟးတသ့လၢ အအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လံၤလံၤတဂၤ ဆ့ၣ်နီၤအိၣ်လၢတၢ်လီၢ် ဖဲအညီနုၢ်ဆ့ၣ်နီၤဝဲလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အတြဲၤ, ဒီးဃ့တၢ်န့ၣ်လီၤ. စီၤပ့းတရူးတဲဘၣ်အီၤလၢ တိၢ်စ့တအိၣ်ဒီးအီၤဘၣ်, မ့မ့ၢ် အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်လၢအဂ့ၤန့ၢ်စ့န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံး “လၢၦၤနစၤရ့းဖိယ့ၣ်ၡူးခရံၥ်အမံၤန့ၣ်, ဂဲၤဆၢထၢၣ်ဒီးဟးတက့ၢ်” (မၤတၢ် ၃:၆). ၦၤတဂၤအံၤ “စံၣ်ထီၣ်, ဒီးဆၢထၢၣ်, ဒီးဟးဝဲ, ဒီးလဲၤနုၥ်... ဒီးစံၣ်ထီၣ်, ဒီးသးဝံၣ်ထီၣ်ယွၤလီၤ” (:၈).
ၦၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဖိတဖၣ် ဒီးၦၤခီၣ်စၢ်တဂၤအံၤ ပၥ်လုၢ်ပၥ်ပှ့ၤအမဲၥ်ချံ ဒီးအခီၣ်တဖၣ်, အါန့ၢ်ၦၤလၢအမဲၥ်တဘျီၣ်, အခီၣ်တစၢ်နီတဘျီဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤပိၥ်မုၣ်ဖိခံဂၤအံၤလၢ တၢ်ကမၢကမၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ခုသးခုအပူၤ…