တၢ်မုၢ်လၢ် လဲၤဖျိဝဲကလံၤမုၢ်တဖၣ်

ဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ် တၢ်ကိၢ်ထီၣ်သီကတီၢ်န့ၣ်, ဖဲကီၢ်စဲၢ်ထဲးစဲး(Texas) အပူၤ ၦၤလူၤကလံၤမုၢ်တဘျုးဂၤ ဒိန့ၢ်ဝဲ တၢ်ကွဲၤတဘိ အိၣ်ဖျါသဃဲၤဒီး ထီၣ်န့ဒိၢ်ကလံၤမုၢ်(tornado)တခါ အဝံၢ်ဒံၢ်အိၣ်ဒီး အတၢ်ဂီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢဝံၢ်ဒံၢ်အိၣ်တခါအပူၤ, ဘုကၠူၣ်အထူၣ်ထီလၢပျီပူၤတဖၣ် ဘိးက့ၣ်လီၤသး လၢကလံၤသဝံးအဂံၢ်သဟီၣ်အဖိလၥ်လီၤ. တၢၢ်ကွဲၤအလွဲၢ်ကပီၤ ဂ့ၤမးတဘိ အိၣ်ဖျါလၢမူထံးခံးသူအလိၤ ဒီးက့ၣ်ကျီၤလီၤဝဲဒၣ်ဆူ ကလံၤသဝံးအအိၣ်လီၤ. လၢဝံၢ်ဒံၢ်အိၣ်အဂၤတခါအပူၤ, ၦၤကွၢ်ကီတၢ်တဖၣ် ဆၢထၢၣ်အိၣ်လၢ ကျဲကပၤ ဒီး ခိးကွၢ်ဝဲတၢ်မုၢ်လၢ်အပနီၣ်အိၣ်ဆၢထၢၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤ ဖဲတၢ်အၢၣ်သဝံးအသးလၢ အဖျါလီၤဂၥ် ဒ်မ့ၣ်အူလုၢ်အပီၤအသိးအဃၢၤန့ၣ်လီၤ.

လၢထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၇ အပူၤ, ၦၤကွဲးထါ ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်မုၢ်လၢ်ဒီး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါၦၤလၢ ပကဃၣ်ဃီၤ ဆူယွၤအအိၣ် ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအကတီၢ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲပၥ်ဖျါဝဲဒၣ် ၦၤတနီၤလၢအအိၣ်လၢကလံၤမုၢ်အပူၤတဖၣ် “အတၢ်ကူၣ်သ့လၢၥ်ကွံၥ်ဝဲခဲလၢၥ်” (:၂၇)လီၤ. “ဒီးတုၤအဘၣ်တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤဒီး, ကိးထီၣ်ယွၤ, ဒီးအဝဲဒၣ် ဒုးဟးထီၣ်ကွံၥ်အီၤလၢ အတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်အပူၤလီၤ” (:၂၈).

ယွၤနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢအဖိတဖၣ် တဘျီဘျီ, ကဘၣ်ဂဲၤလိၥ်ဝဲ ဒ်သိးကအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်, ဖဲတၢ်အိၣ်မူမၤသးဒ်ကလံၤမုၢ်တခါအသိးန့ၣ်လီၤ. အလီၢ်အိၣ်လၢတၢ်ကမၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤၦၤ ဘၣ်ဃးဒီးယွၤအတၢ်တီဒီးအကလုၢ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲ မူထံးဖျါခံးသူဒီးသဘံၣ်ဘုၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.…

တၢ်မၤဘျါက့ၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်

လၢကီၢ်စလိၣ်ဘ့နံယၤအမုၢ်နုၥ်တခီ(western Slovenia)န့ၣ်, တၢ်ကူစါယါဘျါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်ခူသူၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါအတၢ်သူၣ်ထီၣ်, ဖရဲၣ်ကၠၣ် ပၣ်တ့စဲ(န)တၢ်ဆါဟံၣ်(Franja Partisan Hospital), အိၣ်ဘၢဃၥ်အသးလၢတၢ်တြီၤ လၢလီၢ်စီၤစုၤတခါအပူၤန့ၣ်လီၤ. ကယဲၢ်ၦၤမၤ တၢ်ဖိ တဖၣ် ဂီၢ်မုၢ်အိၣ်ဖဲန့ၣ် ဒီးအံးထွဲကွၢ်ထွဲ ၦၤသုးဖိအကထိတဖၣ်အကထိလၢ အဘၣ်ဒိ ဘၣ်ထံး ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီအကတီၢ်, ဒီးဒီဆၢကတီၢ် ညါန့ၣ် ဘၣ်အိၣ်ခူသူၣ်ဝဲ ဒ်သိးနၣ်စံၣ်(Nazi )တဖၣ် သုတထံၣ်အီၤတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ပဒ့ၣ်ဟးဆှဲးဝဲန့ၢ်လၢ နၣ်စံၣ်တဖၣ် အတၢ်ကျဲးစၢးဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်အံၤ အိၣ်တၢ်အလီၢ် အဘျီတဖၣ်အဘျီန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤဆီလီၤလးဖးဒိၣ်တမံၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအလီၤတိၢ်လီၤဆီ ဒိၣ်န့ၢ်အန့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆါဟံၣ်အံၤ (လၢအဘၣ် တၢ်သူၣ်ထီၣ် ဒီးပၢဆှၢအတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် လၢကီၢ်စလိၣ်ဘ့နံယၤၦၤပၢၢ်ဆၢထီဒါ ခူသူၣ်တၢ်တဖု) ကဟုကယၥ်အံးကွၢ်ၦၤသုးဖိတဖၣ် လၢ သကိးသိၣ်မှံၤသုးမုၢ်(Allied)ဒီး ဒုၣ်ဒါသုးမုၢ် (Axis) တဖၣ်- သုးမုၢ်လၢအဒုးလိၥ်သးခံခီလိၥ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ်အံၤ တူၢ်လိၥ်မုၥ် ၦၤကိးဂၤဒဲးလီၤ.

လံၥ်စီဆှံကိးဃီၤၦၤလၢ ပကမၤစၢၤ ဒ်သိးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကဘျါက့ၤ လၢသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤတကပၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်…

ဆိကတီၢ်တစိၢ်ဖိဒီးဘါထုကဖၣ်

ထံအါအါဂီၢ်ဂီၢ်, ဟဲပုၥ်ထီၣ်ယွၤလီၤ လၢထံဖှိးဘိဆူကျဲဖီခိၣ်, ဒီးယထံၣ်တၢ်ခွဲး တၢ်ယၥ် လၢယဂီၢ်လီၤ. သိလ့ၣ်တဘျုးခိၣ်လဲၤဖျိလၢထံကျါ လၢယမဲၥ်ညါလံ, ဒီး ယဆိကမိၣ် “တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်အခွဲးဂ့ၤလၢတၢ်ကသ့သိလ့ၣ် ကလီအဂီၢ်လီၤ”. ယတသ့ဘၣ်ယသိလ့ၣ် အိၣ်လံတလါဒီး ဖၣ်ကမုၣ်ထီၣ်အါမးလံန့ၣ်လီၤ. အဃိ ယစးထီၣ် ယသိလ့ၣ် ဒီးနီၣ်နုၥ်လီၤဆူ ထံလုၢ်ဘၢအပူၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သီၣ်‘ခြဲး’ကနၥ်တဘီလီၤ.

တၢ်မၤအသးချ့သဒံးလီၤ. မုၢ်ဆဲးလီၤတ့ၢ် လၢယသိလ့ၣ်အသူအဖီခိၣ်ဒီတဂီၤ ဒီးမၤကိၢ်ထီၣ်တ့ၢ်ယွၤခၣ်စိးဒီးသိလ့ၣ်အလဲပူၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ထံလၢ အဟဲပုၥ်ထီၣ် ယွၤလီၤလၢ ထံဖှိးဘိတခီခုၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. တုၤမ့ၢ်ထံခုၣ် ဟဲဘၣ်ယွၤခၣ်စိးအိၣ် လၢသိလ့ၣ်မဲၥ်ညါလၢအကိၢ်တဘျီဃီန့ၣ်, တၢ်တဲၤဖးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ လၢအဖီခိၣ်တုၤ အခီၣ်ထံး ဒ်လီဝၢ်ဒံးအသိးန့ၣ်လီၤ. ယတၢ်သ့သိလ့ၣ် “ကလီ” ကတၢၢ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်လၢၥ်ဘူၣ်လၥ်စ့ၤအါမးအပူၤန့ၣ်လီၤ.

ယမ့ၢ်အိၣ်ခိးဒီးဆိကမိၣ်တဘျးဖိ မ့တမ့ၢ် ဘါထုကဖၣ်အဂီၢ်ဒၣ်လဲၥ်န့ၣ်, တမ့ၢ်တၢ်ကမၤတ့ၢ်အသးဒ်အံၤဘၣ်. မ့ၢ်နလဲၤခီဖျိတ့ၢ်ဘၣ် ဆၢကတီၢ်ဒ်သိးအံၤ တဘျီဘျီဧါ. ၦၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် လဲၤခီဖျိတ့ၢ်ဘၣ်ဝဲလီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤနုၥ်လီၤဆူ ကီၢ်တၢ်စံးပၥ်န့ၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်တဖၣ် တဘၣ်တၢ်ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်အီၤလၢ ကဘါထီၣ် ကစၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်တဂ့ၤဒီးယ ကစၢ်ယွၤစံးပၥ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် လၢတၢ်နီၣ်ဟးထီၣ်ကွံၥ် ကီၢ်အဂၤတဖၣ်လီၤ(ယိၤၡူ…

တၢ်အီၣ်ကျးဖိလၢအတြဲၤအံၣ်

ကိၣ်ခြစးအလိၣ်တဖၣ်(Croissants), ကိၣ်ဘိၣ်ဘၢဖိတဖၣ်(dumplings), ထိးညၣ်ကသူဒီးတၢ်အီၣ်အဝံၣ်အဘဲ အဂုၤအဂၤအကလုၥ်ကလုၥ် အိၣ်ခိးဝဲ ၦၤလၢအထံၣ်န့ၢ်ဒီးနုၥ်လီၤဆူ တြဲၤအံၣ် တၢ်အီၣ်ကျးအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အီၣ်ကျးဖိအံၤ အိၣ်ဖဲ ဝ့ၢ်တၣ်နဲ(န) (Tainan)လၢကီၢ်တၣ်ဝဲ(မ) (Taiwan), ဒီးမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်အပူၤဟိတပူၤ လၢတၢ်ဒူၣ်အလိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤနုၥ် အတြဲၤန့ၣ် ကအိၣ်ဒၣ် စဲထံၣ်မံထၢၣ်(၄၀)ဃၣ်ဃၣ်ဧိၤ (စှၤန့ၢ် ၁၆ လဲးမး), တြီၢ်ယုၢ်ဖိဧိၤ လၢၦၤတဂၤကလဲနုၥ်ဆွံဖျိ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်မ့ၢ်ကီလၢၦၤကလဲနုၥ်အဂီၢ် ထဲလဲၣ်ဂ့ၤ, ကျးလီၤတိၢ်လီၤဆီဖိတခါအံၤ ထုးန့ၢ်တ့ၢ်ၦၤဂီၢ်မုၢ်အါဂၤအသးလံန့ၣ်လီၤ.

တၢ်အံၤ မ့ၢ်ကမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးသိးဒီး တြဲၤအအံၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ပၥ်ဖျါဃၥ် လၢလံၥ်လူၤကၣ် ၁၃:၂၂-၃၀ အပူၤန့ၣ်ဧါ. ၦၤတဂၤသံကွၢ်ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးဒ်အံၤ, “ၦၤလၢအတုၤဝဲလၢ တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤအီၤန့ၣ် မ့ၢ်အစှၤဂၤဧါ”( :၂၃). လၢအတၢ် စံးဆၢအပူၤ, ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးတၤၦၤအဝဲန့ၣ် ဒ်သိးက“ဂုၥ်လဲၤနုၥ်ဖျိကျဲစၢၤအအံၣ်” ဆူ ယွၤ အဘီအမုၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ (:၂၄). တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်လၢ ကစၢ်သံကွၢ်န့ၣ် မ့ၢ် “ၦၤဘၣ်တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတဖၣ်အကျါ မ့ၢ်နကပၣ်ဃုၥ်ဧါ” န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး ဆူးကါ တၢ်ထိၣ်သတြီၤအံၤ ဒ်သိးအကသဆၣ်ထီၣ်…

ၦၤတဲဖျါ (ပၥ်ဖျါ) ဆိတၢ် ပတၢ်ကမၣ်

ဖဲ ၁၉၃၈ နံၣ် လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၁ သီ မုၢ်ထူၣ်န့ၣ်, သးစၢ်လၢ အမ့ၢ်ၦၤကူၣ်သ့လၢကလံၤကထၢပီညါ(meteorologist)ဟ့ၣ်ဒုးပလီၢ်ယူၢ်အဲးစ်(U.S)မူခိၣ်ကလံၤသီဝီၤအတၢ်လီၢ်လၢ ဟၣ်ရံၣ်ခ့ကလံၤမုၢ်(hurricane) ကဟူတၢ်လၢကလံၤစိးဆူ နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်(New England) လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ၦၤအခိၣ်လၢတၢ်တဲဖျါဆိ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဝီၤ, ဒုၣ်ဒွဲၣ် ခၠါလ်ဖံယၢၣ်(Charles Pierce) အတၢ်တဲဖျါဆိတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်, တၢ်ကိၢ်လီၢ်ကလံၤမုၢ်တဖျၢၣ်အံၤ, တမၤဘၣ်ဒိတၢ်ယံၤယံၤလၢကလံၤစိးန့ၣ်ဘၣ်.

လၢခံ ခံနၣ်ရံၣ် ဖဲ ၁၉၃၈ နံၣ်, နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်ဟၣ်ရံၣ်ခ့ကလံၤမုၢ် လီၤလၢ ကီးတဖျၢၣ်အလိၤလီၤ. ဖဲအဘၣ် ဟါ ၄:၀၀, ဟဲတုၤဆူ နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်, ဟူသဖှိထီၣ်ကဘီတဖၣ်ဆူခိခိၣ် ဒ်ဟံၣ်လီၤၦီၢ်လၢပီၣ်လဲၣ်ပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်သံတၢ်ၦၢ်အိၣ်ထီၣ်အါန့ၢ်ဒံး ၦၤ ၆၀၀ န့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်ကလံၤမုၢ်တဖၣ် မ့ၢ်ဒိးန့ၢ် ဖံယၢၣ် အတၢ်ဒုးပလီၢ်လၢ အသူၣ်လီၤသးလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၢၢ်အကျၢၤဒီး အဝဲအဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤတဖၣ်လၢ အလီၤတံၢ် လီၤဆဲးအဃိ, သးသမူဖိတဖၣ် ဖျါလၢကမူဘၣ်ဒံးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ပကဘၣ်ဒိကနၣ်မတၤအတၢ်ကတိၤအံၤ, အိၣ်လၢလံၥ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢဝံံယံးရမံယၤ, အမုၢ်နံၤ, ယွၤဒုးပလီၢ်အၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢကထီဒါ…