ပတၢ်ဃုထၢတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်
ပှၤနဲၣ်တၢ်ပီၢ်ထံတဂၤ လၢကီၢ်စဲၣ်နယူကၠၣ်စံၣ်(New Jersey) ထံၣ်ဝဲ သိလ့ၣ်တခိၣ် လီၤဘျၢလီၤဆူ နယူအး(ခ) ပီၣ်တြီၤ (Newark Bay)အပူၤဒီး နၢ်ဟူ ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ် လၢအပူၤ ကိးပသူထီၣ်ဝဲ “ယပီၢ်ထံတသ့ဘၣ် ”, ဖဲအဝဲ အ SUV သိလ့ၣ် လီၤဘျၢအသးဆူ ကပံာ်ထံဒုအပူၤအခါန့ၣ်လီၤ. ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖု ကွၢ်လီၤဝဲလၢကၢၢ်နံၤအခါ, အဲၣ်ထိနံၣ် (Anthony) ဃ့ၢ်ဆူ လၢၢ်တဖၣ်လၢအအိၣ်လၢတၢ်ကနူၤ, ဘ့ၣ်လီၤကွံာ်အခီၣ်ပျီၢ် (prosthetic leg) တခီ, ဒီးစံၣ်နုာ်လီၤဆူထံကျါ ဒီးမၤပူၤဖျဲးက့ၤပှၤသးပှၢ် အသးအိၣ် ၆၈ နံၣ်တဂၤ ဆူ ထံကၢၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ အဲၣ်ထိနံၣ် ပာ်လီၤအသးဒူဒူ ဒီးမၤဝဲအဃိ, ပှၤတဂၤ ဘၣ်တၢ်မၤပူၤဖျဲးန့ၣ်လီၤ.
ပတၢ်ဃုထၢတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်လီၤ. ကွၢ်ထံဆိကမိၣ် ပၢ်စီၤယၤကိာ်, ဖိခွါအါဂၤ အပၢ်တဂၤ, လၢအကွၢ်မဲာ်တၢ်ဖျိဖျိဖျါဖျါ လၢအဖိခွါ စီၤယိၤသးအသးအိၣ် (၁၇)နံၣ်တဂၤအလိၤန့ၣ်တက့ၢ်. လၢတၢ်ကူၣ်သ့တအိၣ်ဘၣ်အပူၤ, အဝဲမၤ “ဆ့ဖးထီတဘ့ၣ် အိၣ်ဒီး အစု”…
ဘၣ်ထွဲ တုၤအိၣ်လိာ်သး
မဲၣ်ဒလ့ အဲၣ်လအဲၣ်ကၢၢ် (Madeleine L’Engle) ဒုးအိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်တမံၤ လၢကိးစံးကတိၤတၢ်ဒီး အမိၢ်လၢ လီတဲစိတနွံတဘျီန့ၣ်လီၤ. လၢခံနံၣ်တဖၣ်အပူၤဒၣ်လဲာ် အမိၢ်ဟဲသုးအိၣ်ဒီးအီၤ အဆၢကတီၢ် ပှၤကွဲးသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤ လံာ်လၢဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤတဂၤအံၤ “ထဲလၢတၢ်ဘၣ်ထွဲ တုၤအိၣ်လိာ်သးတမံၤဧိၤအဂီၢ်”န့ၣ် ကိးကတိၤတၢ်ဒီး အမိၢ်န့ၣ် အဘျီအါထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး, မဲၣ်ဒလ့ အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ အဖိတဖၣ်ကကိးအီၤ ဒီးဟံးဃာ်တၢ်ဆဲးကျိးဘၣ်ထွဲလိာ်သးအံၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီ အဝဲသ့ၣ် စံးကတိၤလိာ်သကိးသးဖးယံာ်ဖးထီ အိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်သံကွၢ်, တၢ်စံးဆၢတဖၣ် လၢအကါဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဆၢကတီၢ်အဂၤန့ၣ် တၢ်အကါဒိၣ်လၢ ပှၤကိးတၢ်အဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်သ့ၣ်ညါလီၤတံၢ် လီတဲစိနီၢ်ဂံၢ်အံၤ ဘၣ်တၢ်စူးကါအီၤ အဖၢမုၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်လံာ်လၢ အကွဲးဝဲ “တၢ်ဟးလၢထံဖီခိၣ်” (walking on water)အပူၤအသိးန့ၣ် “တၢ်ဆဲးကျိး ဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီးဖိတဖၣ် မ့ၢ်အိၣ်ဒီးဂ့ၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပဝဲဖိတဖၣ်ခဲလၢာ် တၢ်ဆဲးကျိးဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး ပၢ်ယွၤ မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ်ဒီး ဂ့ၤဝဲန့ၣ်လီၤ”.
ပဝဲအါဂၤ ပညီနုာ်သ့ၣ်ညါ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်ထုကဖၣ် ဖဲလံာ်မးသဲ ၆:၉-၁၁ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံအဆၢအဟဲဆိတဖၣ်န့ၣ် အကါဒိၣ်ဝဲ ဒ်အမ့ၢ်…
ယွၤဒိကနၣ် နကလုၢ်
လံာ်အမံၤ မ့ၢ်လၢ “ဖ့းစ့း”(Physics)အပူၤ ခၠါရၢၣ်ဘီးမဲ (Charles Riborg Mann) ဒီး ကၠီးရဲၣ်စၢၣ် တွး(စ) (George Ransom) သံကွၢ်ဝဲ “ဖဲသ့ၣ်ပှၢ်လီၤသယုၢ်တပှၢ်အပူၤ သ့ၣ်တထူၣ် မ့ၢ်လီၤတကူၣ်န့ၣ်ဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ မ့ၢ်တအိၣ်နီတမံၤလၢ အကနၢ်ဟူ တၢ်မၤအသးန့ၣ် သ့ၣ်ထူၣ်လီၤတကူၣ်တၢ်အံၤ အကလုၢ်ဘၣ်ကသီၣ်ဧါ”န့ၣ်လီၤ. အါနံၣ်အါလါ အကတီၢ်ပူၤ တၢ်သံကွၢ်အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဆိကမိၣ်ကွၢ်ထံတၢ်ဒီး စဲအ့ၣ်အတၢ်စံးကတိၤ သကိးတၢ်ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်အကလုၢ်, တၢ်ထံၣ်, တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒီး တၢ်အိၣ်အသး မၤအသးသ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်စံးဆၢအဂ့ၤကတၢၢ်တအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒံးဘၣ်.
ဘၣ်တနၤန့ၣ် ဖဲယအိၣ်သယုၢ်သညိထဲတဂၤ ဒီးယသးအုး ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤ လၢယတစံးကတိၤတၢ်ဒီးပှၤနီတဂၤ အဆၢကတီၢ် ယသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်သံကွၢ်ဖိအံၤန့ၣ်လီၤ. ‘ယဆိကမိၣ်ထီၣ်ယဲ ပှၤမ့ၢ်တအိၣ်နီတဂၤလၢ ကနၢ်ဟူယတၢ်ကိးပသူထီၣ်တၢ် ကမၤစၢၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤနၢ်ဟူဧၣ်’ န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၆ န့ၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ တၢ်သံအတၢ်မၤပျံၤမၤဖုးအီၤ ဒီးအသးပူၤ ပှဲၤလုာ်ကွံာ်ဒီး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ…
တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ဖံဖံတဖၣ်
ပှၤဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဖိတဖၣ် လၢ အဲၣ်မိၣ်ရံၣ်(Emory) ဖၠၣ်စိမိၤန့ၣ် စူးကါဝဲ MRI scan တဖၣ် ဒ်သိးကမၤလိနၢ်ပၢၢ် ဖံဖံတဖၣ် အခိၣ်နူာ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ထိၣ်ဒွးဝဲ ဖံဖံတဖၣ် ဒိးသူၣ်ဒိသးမၤဆၢက့ၤ တၢ်အဂီၢ် စူးကါဝဲ အကစၢ်အလံၤဒၣ်ဝဲ, အကစၢ်အဖိဒိၣ်တုာ်ဒၣ်ဝဲ ဒီးဖိသၣ်လၢ တသ့ၣ်ညါဝဲတဂၤ အတၢ်ဂီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိတၢ်မၤကွၢ်အံၤန့ၣ် ဖျါလၢ ဖံဖံတဖၣ် အတၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးဆူ အလံၤဒၣ်ဝဲန့ၢ် အါန့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ် အကစၢ်အဖိလၢ ဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးအံၤဘၣ် တၢ်ကိးအီၤလၢ “တၢ်ဂ့ၢ်လၢအလီၤအဲၣ်” ဒီးအခီပညီမ့ၢ်အလံၤန့ၣ် လီၤအဲၣ်လီၤကွံ ဒိၣ်န့ၢ်အါန့ၢ် ဒ်အဖိ ဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဖၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ.
တချုး ပစံး “ဘၣ်ဝဲ, မ့ၢ်ဝဲသၢၣ်”ဘၣ်န့ၣ်, ဂ့ၤပဆိကမိၣ် ပှၤလၢ အမၤတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ် ကၠ့ရံလ့ (James Rilling), အတၢ်ကတိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲလၢ “ဖံဖံအလံၤဖိမ့ၢ်နံၤကမှံဒီး အဖံန့ၣ် ကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲ လံၤဖိအတၢ်သးခုန့ၣ်လီၤ. ဒီးလံၤဖိအံၤ မ့ၢ်ဟီၣ်န့ၣ်ဒီး ဖံဖံအသးတူၢ်ဘၣ် ကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲ အလံၤဖိ အတၢ်ဘၣ်ဒိဆါဒီး…
ယွၤသ့ၣ်နီၣ် မံၤတဖၣ်
မုၢ်နံၤဒိၣ်တနံၤ ဖဲယစးထီၣ်မၤတၢ် ဒ်ပှၤသးစၢ်ခိၣ်နၢ်တဂၤ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖုအပူၤ ဒီးထံၣ်လိာ်သးဒီးပှၤသးစၢ်တဘျုးဂၤဝံၤအလီၢ်ခံ, ယကတိၤတၢ်ဒီး သးစၢ်မုၣ်လိၣ်ဘိဖိတဂၤ လၢအအိၣ်ဆ့ၣ်နီၤသး လၢအမိၢ်အဃၢၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲယဟံးစုကွၢ်မဲာ် ပိာ်မုၣ်ဖိ လၢအမဲာ်ဆှးသ့တဂၤအံၤ လၢတၢ်နံၤကမှံအပူၤအခါ, ယကိးထီၣ်အမံၤဒီးသံကွၢ်အီၤ အိၣ်မုာ်ဧါန့ၣ်လီၤ. အဝဲမိာ်ထီၣ်အခိၣ် ဒီးအမဲာ်တိာ်ဂီၤဃဲဃံလၤဖိတဖၣ် ကဝီၤလဲၢ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. အဝဲစ့ၢ်ကီး နံၤကမှံထီၣ်ဝဲ, ဒီးလၢအကလုၢ်ဆံးဖိအပူၤစံးဝဲ “နသ့ၣ်နီၣ်ယမံၤလီၤမးလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်မုၣ်အံၤ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အသးကကလၢၢ်ဘၣ် ဒ်အကါတဒိၣ်ဘၣ် ဖဲသရိာ်လၢအပှဲၤဒီးပှၤဒိၣ်တုာ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိထဲယကိးထီၣ်သးစၢ်မုၣ်ဖိအံၤ လၢအမံၤဧိၤန့ၣ်, ယစးထီၣ်တၢ်ရ့လိာ်ဘၣ်ထွဲလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်နာ်န့ၢ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပလၢၢ်ဘၣ်ဒ်အဘၣ်တၢ်ထံၣ်အီၤ ဒီးပာ်လုာ်ပာ်ပှ့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလံာ်ဝံယရှါယၤ အဆၢဒိၣ် ၄၃ အပူၤ, ယွၤသူဝံယရှါယၤ လၢကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ကစီၣ် ဒ်သိးအံၤ ဆူပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်, တၢ်ကစီၣ် လၢအမ့ၢ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ထံၣ်အီၤ ဒီးဘၣ်တၢ်ပာ်လုာ်ပာ်ပှ့ၤအီၤလီၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်စိာ်မၢကဲကုၢ်အပူၤ ဒီးဆၢကတီၢ်လၢပှၢ်မုၢ်ကနၢအပူၤဒၣ်လဲာ်, ယွၤထံၣ်ဒီးသ့ၣ်ညါ အဝဲသ့ၣ်လၢ အ “မံၤ”န့ၣ်လီၤ (:၁). အဝဲသ့ၣ် တမ့ၢ်ပှၤလၢ ယွၤတသ့ၣ်ညါဘၣ်အီၤဘၣ်, အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဃးဒီးယွၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အသးကလၢၢ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ဒ်အဘၣ်တၢ်စူးကွံာ်ညိကွံာ်အီၤဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ်…
