ယ့ၣ်ရှူးမ့ၢ် ယတၢ်စံးဆၢ

တၢ်တဲမုာ်နၢ် အိၣ်ဝဲဒၣ်တယုၢ် စံးဝဲဒၣ်လၢ အဲလဘၢး အါစတၢၤ(Albert Einstein) ဟးဝ့ၤဝီၤ ဟ့ၣ်တၢ်သိၣ်လိဒီး ဖဲအတုၤ တၢ်လီၢ်တတီၤန့ၣ် အပှၤနီၣ်သိလ့ၣ် စံးဘၣ်အီၤ မ့ၢ်လၢ အနၢ်ဟူဘၣ် အတၢ်သိၣ်လိတဖၣ် အါဘျီလံအဃိ လၢအါစတၢၤ အလီၢ် မ့ၢ်စံးကတိၤ ဘၣ်ဒီးသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် အါစတၢၤ ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်လဲၤတုၤ ခီလ့ၣ်ကၠိလၢခံတဖျၢၣ်န့ၣ် ကဆီတလဲၤလိာ်အသးအလီၢ်, မ့ၢ်လၢ ပှၤအိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အါစတၢၤ မ့ၢ်မတၤတဂၤလဲၣ်န့ၣ် ပှၤတသ့ၣ်ညါဝဲအဃိန့ၣ်လီၤ. ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ် အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဝဲဒီး ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိအဂ့ၤတယုၢ် လၢအါစတၢၤ အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်မၤအသးအံၤဝံၤ တၢ်သံကွၢ်စံးဆၢတၢ်အဆၢကတီၢ် တုၤဃီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤလၢ အသူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်တၢ်တဂၤ သံကွၢ်တၢ်အဆၢကတီၢ်, ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်န့ၣ် စံးဘၣ်အီၤ “ယသ့ၣ်ညါလၢ နမ့ၢ် သရၣ်ဒိၣ်စိစဲၣ်နီၤတဂၤဘၣ်ဆၣ်, ယကမၢကမၣ်လၢ နသံကွၢ်တၢ်တထံၣ်အံၤန့ၣ် ညီဒိၣ်မးအဃိ ယပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်ဒၣ်လဲၣ် စံးဆၢနၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ”. ဖဲန့ၣ် အပှၤနီၣ်သိလ့ၣ် လၢအမ့ၢ် အဲလဘၢး အါစတၢၤ “အနီၢ်ကစၢ်ဘၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်စံးဆၢန့ၣ်လီၤ.…

ခဲလၢာ်မ့ၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂီၢ်

ဖဲ ကၠဲး (Jeff) အသးအိၣ် ၁၄ နံၣ်အခါ, အမိၢ်လဲၤကိးအီၤဆူ ပှၤသးဝံၣ်တၢ်ဖိတဂၤ လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါ သးဝံၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်ပှၤသူၣ်ဝံၣ်သးဆၢတၢ်အါဂၤ ဖဲအဝဲ အစိၤတဖၣ် အသိးန့ၣ်, ဘံၣ်. ကၠ့ၣ်. ထိမး (B. J. Thomas) ဘၣ်ထွဲဃါဃုာ်အသးဒီး တၢ်အိၣ်မူအကျဲလၢ အမၤဟးဂီၤလီၤက့ၤအသး, ဖဲအလဲၤဟးဝ့ၤဝီၤ သးဝံၣ်တၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အံၤ မၤတ့ၢ်အသးတချုးဖဲအဝဲဒီးအမါ ဘၣ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါအီၤဒီး ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်မူလဲလိာ်ကွံာ်ဖးဒိၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်ကဲထီၣ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤခရံာ်တဖၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.

လၢတၢ်သူၣ်ဝံၣ်သးဆၢ အမူးအနၤန့ၣ်, ပှၤသးဝံၣ်တၢ်တဂၤအံၤ စးထီၣ်သးဝံၣ်န့ၢ် ကမျၢၢ် လၢအသူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဝဲသးဝံၣ်တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ် လၢအမံၤဟူတဖၣ်အကျါတနီၤ အဝံၤန့ၣ်, ပှၤတဂၤ လၢကမျၢၢ်အကျါ ကိးပသူထီၣ်ဝဲ “ဟ့, သးဝံၣ်န့ၢ် တၢ်သးဝံၣ်တယုၢ်လၢ ယ့ၣ်ရှူးအဂီၢ်တဘီ,” ဘံၣ်. ကၠ့ၣ် စံးဆၢက့ၤ တဘျီဃီ, “ခဲအံၤဧိၤ, ယသးဝံၣ်တ့ၢ် တၢ်သးဝံၣ်လွံၢ်ယုၢ် လၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂီၢ်လံန့ၣ်လီၤ.”

နံၣ်လၢအဆံတဖၣ်…

ညီနုာ်ပမၤဘၣ်တၢ်တဖၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ

မုၢ်ဂီၤခီ ယခိးကွၢ်, ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဂုာ်လဲၤနုာ်လီၤဒိးလ့ၣ်မ့ၣ်အူန့ၣ်လီၤ. ယသးကလၢၢ်ဘၣ်လၢ မုၢ်ဆၣ်အနံၤလၢလီၤသးဟးဂီၤ(Monday blues) စးထီၣ်ဝဲလံန့ၣ်လီၤ. လ့ၣ်မ့ၣ်အူ လၢပှဲၤကတံာ်သးအပူၤန့ၣ် ခီဖျိလၢပှၤဒိးတၢ်တဖၣ် ဖျါမံစူၣ်မံခ့ဒီး အမဲာ်တမုာ်တလၤတဖၣ်န့ၣ် ယစံးသ့လၢ အဝဲသ့ၣ်တဆၢလဲၤဆူ တၢ်မၤလီၢ်နီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤတနီၤ ဆီၣ်ဆူၣ် ပှၤဂၤလၢ ကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လီၢ်အဂီၢ် ဒီးဖဲတနီၤ ဂုာ်ဆွံနုာ်လီၤအသးအါထီၣ် အကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ကွၢ်ဟ့ကွၢ်ကျိာ်တၢ်တဖၣ် အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. “မုၢ်နံၤညီနုာ်အသီတနံၤ လၢတၢ်မၤလီၢ်စးထီၣ်ကဒီးလံ”န့ၣ်လီၤ.

ဖဲန့ၣ်, ယသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်လၢအပူၤကွံာ်တနံၣ်န့ၣ်, ခီဖျိလၢ ကိၣ်ဘ့း-၁၉ တၢ်ဆါအၢအဃိ တၢ်ပၢၤဃံးဃာ်တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတဖၣ် ဒီးလ့ၣ်မ့ၣ်အူတဖၣ် ပှၤဒိးတအိၣ်, တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ ညီနုာ်ပမၤအီၤတဖၣ် လဲၤကဒံကဒါဒီး ကဲထီၣ် တၢ်တဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပကဟးထီၣ်, အီၣ်အီတၢ်လၢ ပှၤဆါတၢ်အီၣ်ကျးဒၣ်လဲာ်တသ့ဒီး ပှၤတနီၤ ဆၢလဲၤဆူ တၢ်မၤလီၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် တၢ်ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးက့ၤ ဒ်အလီၢ်လီၢ်ဒၣ်ဝဲ ခဲလၢာ်ဃၣ်ဃာ်လံ, ဒီးဒ်ညီနုာ် တၢ်မၤအသးအသိး ပှၤအါဂၤ လဲၤထီၣ်မၤက့ၤတၢ်မၤတဖၣ်လံန့ၣ်လီၤ. ယထံၣ်သ့ၣ်ညါထီၣ်ယဲလၢ, “တၢ်ညီနုာ်မၤတၢ်မၤတဖၣ်”န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ကစီၣ်လၢအဂ့ၤဒီး “တၢ်လီၤကၢၣ်”…

တမ့ၢ်တၢ်မံမီၢ်ဘၣ်

တၢ်မၤအသးလီၤဂာ်ဒ် နအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢတၢ်မံမီၢ်, လၢနဖုသံနီၣ်က့ၤ တန့ၢ်ဘၣ်တမံၤ အပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်တၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်တမံၤဘၣ် (derealization) မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ ပနီၣ်သးန့ၣ် တၢ်ဘၣ်ထွဲတအိၣ်ဝဲဒီးပနီၣ်ခိ (depersonalization)အံၤန့ၣ် ပှၤလၢအဘၣ်ဂဲၤလိာ်သးဒီး တၢ်မၤအသးတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ကယဲၢ်တၢ်အိၣ်လၢ အခိၣ်အဃၢၤဝးဝးဒီး တၢ်မၤအသးတဖၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတူၢ်ဘၣ် တၢ်အါနံၣ်အါလါ ဒ်သိးအံၤတဖၣ်အဂီၢ် ပစံးအီၤသ့လၢ သးအတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတမံၤ သ့ဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤအသးအံၤ မ့ၢ်တၢ်ညီနုၢ်ဘၣ်ဂဲၤလိာ်ဒီး နီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, လီလီဆီဆီ ဖဲသးအတၢ်ဆီၣ်သနံး ဟဲလီၤဘၣ် အဝဲသ့ၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်မၤအသးအံၤ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီန့ၣ် တၢ်အိၣ်မူအပူၤ တၢ်ခဲလၢာ်ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးဝဲဒၣ်လဲာ် တၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် သးအတၢ်ဆါအံၤ အိၣ်ဒံးဒၣ်အဖၢမုၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်ဘၣ်ဆၣ် လၢပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အသးပူၤ ကနာ်ဝဲအဂီၢ် ကီခဲဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်ဂဲၤလိာ်ဝဲ ဒ်သိးအံၤလၢ အကလဲၤခီဖျိ ပလၢၢ်ဘၣ်ယွၤအစိကမီၤ ဒီးအတၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်န့ၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒီး တမ့ၢ် တၢ်မံမီၣ်န့ၣ်ဘၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါန့ၣ်လီၤ. လံာ်မၤတၢ် ၁၂:၂-၄…

စံးဘၣ်တဲဘၣ်ပှၤဂၤတက့ၢ်

ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ် အၤဘြၤဟၣ် လ့ကၢၣ် (Abraham Lincoln) အဖိခွါ ရီဘၢး ထိး(ဒ) လ့ကၢၣ် (Robert Todd Lincoln) န့ၣ် အိၣ်မူအိၣ်ဝဲ ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ် သၢထံၣ် မၤအသးအဆၢကတီၢ်, ဒ်အမ့ၢ် အပၢ်ဘၣ် တၢ်မၤသံ, ဃုာ်ဒီး ကီၢ်ခိၣ် ကၠ့ ကးဖံ (James Garfield) ဒီး ဝ့လယၢၣ် မဲးက့လ့ (William McKinley)တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ကူၣ်သံအဝဲသ့ၣ်အကတီၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.

မ့မ့ၢ် တၢ်မၢဖိ စီၤယိၤဟၣ် အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤဘၣ်ဝဲ ဖဲလၢ တၢ်စံၣ်စိတဲစိၤအပူၤ တၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ် မၤအသး လွံၢ်ထံၣ်အပူၤ လၢအမ့ၢ် ဟါတၢ်အီၣ်လၢခံကတၢၢ် ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး အတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်လၢ က့ၤသစ့ၤမနၤတၤသၣ်လီၤ, အတၢ်ဒိးသံအသးလၢ ထူၣ်စုညါအလိၤ ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခရံာ် အတၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ အတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကွၢ်ဆိကမိၣ်အီၤတက့ၢ်. တၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်တဖၣ်အံၤ မၤအသးအဆၢကတီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ကဲထီၣ် ပှၤအုၣ်အသးတဂၤလဲၣ်န့ၣ် စီၤယိၤဟၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.…