တၢ်စူးကွံၥ်ညိကွံၥ် ပတၢ်ပၢဆှၢဟံးဃၥ် တၢ်ဆူယွၤအအိၣ်

ဆိကမိၣ်က့ၤန့ၢ်တၢ်ဂီၤလၢ အပၥ်ဖျါအိးသ့ၣ်ဖးဒိၣ်(oak tree)တခိၣ်အဂီၤ လၢကဘၣ်ဆံးဝဲတုၤ ၦၤပၥ်ကွၢ်ကီအီၤ ဖဲတၢ်အီၣ်မ့ၤလီၢ် အစီၢ်နီၤခိၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ဖးဒိၣ်အံၤ မ့ၢ်‘ဘိၣ်စဲ-bonsai’ ဒီးသ့ၣ်ဖိတဖၣ်အံၤ ဒ်သိးလိၥ်သးဒီးသ့ၣ်ဖးဒိၣ်အက့ၢ်အဂီၤ လၢၦၢ်လၢ်ကျါန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်အဆံးဖိတဖၣ်အံၤ အက့ၢ်အဂီၤ, အထံအနိခဲလၢၥ် ဒ်သိးသိးလိၥ်အသးဒီး သ့ၣ်မိၢ်ၦၢ်ဖးဒိၣ်ဒီး သ့ၣ်ဖိတဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်အသးသ့ဝဲဒၣ် ခီဖျိလၢအဂံၢ်တဖၣ် လၢဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ သ့ၣ်အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်လၢတလၢတၦဲၤ, အဂံၢ်အဘါစၢ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ် အနီၢ်ကစၢ်ဒိၣ်ထီၣ် တသ့လၢၤဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.

ဘိၣ်စဲသ့ၣ်ဖိတဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်ဝဲၦၤကယၢကယဲတၢ်လၢတၢ်မၤဃံမၤလၤ ဟံၣ်ဃီ လီၤလီၤဆီဆီသ့ဝဲဒၣ်အသိး, ပၥ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ပၢဆှၢဟံးဃၥ် တၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢန့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤ တၢ်အိၣ်အသးအဃိ ဒီးသ့ၣ်ဖိတဖၣ်အံၤ အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်လၢလၢၦဲၤၦဲၤ တန့ၢ်တသ့အဂီၢ် ပမၤလၢတၢ်ကူၣ်တၢ်ဆးအပူၤန့ၣ်ဝဲ ဘၣ်ဆၣ် ၦၤလၢဒုးဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ် တၢ်တဂၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ.

ယဃ့းစက့လး ၁၇:၂၄ အပူၤ, ကစၢ်ယွၤစံးလီၤတၢ်ဆူ အၦၤဂီၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ခီဖျိဝံယဃ့းစက့လးန့ၣ် “... ယၤယွၤအံၤ ယမၤဖုၣ်လီၤသ့ၣ်ထီ, ဒီးပၥ်ထီၣ်သ့ၣ်ဖုၣ်...” န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤ ဒုးနဲၣ်ဆိပၥ်စၢၤတၢ်လၢ အကမၤအသး ခါဆူညါအဂီၢ်…

ပလိၣ်ဘၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်မၤစၢၤ

လၢခံကတၢၢ်, မုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ် ဟဲတုၤ-မုၢ်နံၤလၢ ယသ့ၣ်ညါလၢ ယပၢ်တမ့ၢ်ၦၤလၢအဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ဖဲယမ့ၢ်ဖိခွါကတီၢ်, ယသ့ၣ်ညါ အဝဲအဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ် ဒီးအတၢ်ပၥ်လီၤသးလၢအကျၢၤမုဆှုန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲယနံၣ်အဆိကတၢၢ်တဖၣ်လၢ အဒိၣ်တုၥ်ခိၣ်ၦဲၤ, အဝဲဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢအချၢဃံ ဒီးယသ့ၣ်ညါလၢယပၢ်မ့ၢ်ၦၤလၢအသံသ့န့ၣ်လီၤ. ယအိၣ်သကိးဒီးယမိၢ်ယပၢ် ဒ်သိး ယကမၤစၢၤယပၢ်လၢတၢ်လုၣ်ထံလုၣ်နိ, မၤစၢၤအီၤလၢတၢ်တ့ၢ်နုၥ်ကသံၣ်ကသီ လၢအပူၤလီၢ်, တုၤဒၣ်လဲၥ်လၢဒုးအီအီၤထံ လၢအကိၥ်ပူၤ, တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဝဲဘၣ်ဆီၣ်လီၤအသးန့ၣ်လီၤ. အဝဲစးထီၣ်ဂုၥ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးကမၤတၢ်တဒိၣ်တဆံး, ဘၣ်ဆၣ် အၢၣ်လီၤက့ၤဝဲလၢ, “နမ့ၢ် တမၤစၢၤယၤဘၣ်ဒီး ယမၤတၢ်တသ့နီတမံၤဘၣ်”. တဆီဘၣ်တဆီ အဝဲကိညၣ်ထီၣ် ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်လဲၤခီဖျိအဝဲန့ၣ် သိၣ်လိပဝဲခံဂၤလိၥ်လၢ တၢ်မၤလိလၢအကါဒိၣ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. ပလိၣ်ဘၣ်လိၥ်သးကဒဲကဒဲန့ၣ်လီၤ.

ဒီးဖဲပလိၣ်ဘၣ်လိၥ်ပသး ကဒဲကဒဲကတီၢ်, တၢ်လၢပလိၣ်ဘၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ် မ့ၢ်ပကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်လီၤ. ဖဲယိၤဟၣ် ၁၅ အပူၤ, တၢ်အဒိလၢစပံးမုၢ်ဒီး အဒ့အဖီတဖၣ်, မ့ၢ်တၢ်တမံၤလၢ ပကဘၣ်အိၣ်စဲဘူး ပသးဒီးအီၤဆူညါဆူညါ န့ၣ်လီၤ. ဒီးလၢအဆၢဖိအဂၤတဆၢ, ဖဲပဘၣ်တၢ်မၤမုၥ်ထီၣ်, ပကဘၣ်ဂုၥ်ကျဲးစၢးစ့ၢ်ကီးဆူ တၢ်စံၣ်ညီၣ်လီၤပသးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆိကမိၣ်လၢအဟဲနုၥ်လီၤလၢ ပသးပူၤအံၤမ့ၢ်, “ယတလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤဘၣ်. ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးတဲဖျါထီၣ်ဆှဲဆှဲလၢ မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢယၤဒီး, သုမၤတၢ်တသ့ဘၣ်နီတမံၤဘၣ်” (:၅).…

တၢ်ခွဲးတၢ်ယၥ်လၢ ၦၤလၢအအံးထွဲကွၢ်ထွဲတၢ်

ဖဲတၢ်ဟးကသုၣ်အကတီၢ်, ယဝၤဒီးယၤ ပဟးသကိးလၢပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤ ဒီးပၥ်သူၣ်ပၥ်သးဘၣ်လၢ တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်တမံၤ, လၢအအိၣ်လွံၢ်ကနူၤဃူဃူ လၢအမ့ၢ် မဲးပူၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ကရၢၢ်တစိၢ်တလီၢ်လၢ တၢ်ဒူၣ်တခါန့ၣ်လီၤ. ၦၤသးစၢ်တဂၤ ပၥ်ဖျါထီၣ်ဝဲ လၢ အဝဲမၤတၢ်ဖဲအံၤ ဃုၥ်ဒီးကရူၢ်ဖိတဖုလၢအမ့ၢ် မုၥ်သးမၤကလီ လၢအလုၢ်ထီၣ်သးဆူတၢ်ကအိၣ်ခိး ပီၣ်လဲၣ်ချံးအဒိၣ်တဖၣ်(sea turtle) လၢအဟဲမၤအထၢန့ၣ်လီၤ. တဘျီဖဲတၢ်အဒံၣ်တဖၣ် ဖးထီၣ်, ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိဂ့ၤ, ၦၤကညီတဖၣ်ဂ့ၤ မၤပျံၤမၤဖုးတၢ်ဒီး မၤစှၤလီၤ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်မူဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးလၢ “လၢပဝဲကိးဂၤ ဂုၥ်ကျဲးစၢးတၢ်အဃိ, ၦၤစဲအ့ၣ်ဖိတဖၣ်, တယၥ်လၢ ပီၣ်လဲၣ်ချံးအဒံၣ်အဖျၢၣ် ယဲၢ်ကထိအကျါ, ထဲ ပီၣ်လဲၣ်ချံးတဘ့ၣ် တုၤဘၣ်ဆူတၢ်ဒိၣ်တုၥ်ခိၣ်ၦဲၤန့ၣ်လီၤ. “နီၣ်ဂံၢ်လၢအဆံးအစှၤတဖၣ်အံၤ, တမၤသးဟးဂီၤ ၦၤသးစၢ်အံၤဘၣ်. အဝဲအတၢ်သးအိၣ်လၢ အဆိကမိၣ်ထဲဒၣ်တၢ်လၢ ချံးအဒံၣ်တဖၣ်အံၤ မၤယိာ်ထီၣ် ယတၢ်မိၣ်န့ၢ်လၢ တၢ်ကပၥ်ကဲဒီးဒီတဒၢက့ၤ ပီၣ်လဲၣ်ချံးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အခဲအံၤ ယကူထီၣ် ပီၣ်လဲၣ်ချံးဖဲသွဲအသၣ်(sea turtle pendant) ဒ်သိးတၢ်လၢကဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ လၢအမ့ၢ်မူဒါတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်လီၤၦၤ တၢ်ကကဟုကယၥ် အတၢ်ဘၣ်တ့လၢ အဝဲတ့လီၤဝဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲကစၢ်ယွၤတ့လီၤဟီၣ်ခိၣ်, ကတဲၢ်ကတီၤစ့ၢ်ကီး…

ဖဲတၢ်ထုကဖၣ် မၤဟူးဝးဟီၣ်ခိၣ်

ဒီးကထၢၣ်ကဲၤရံၣ်ကရ့ဘၢး(Dr. Gary Greenberg) မၤလဲၢ်ထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂီၤလၢ အဒိဃၥ်ဝဲလၢ အမ့ၢ် မဲးတဖၣ် လၢပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤ, လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီတဘ့ၣ်, တလီၢ်လီၢ်တၢ်အံၤ ပၥ်ဖျါထီၣ် တၢ်လီၤကမၢကမၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢမဲးအဖျၢၣ်ဖိတဖၣ်အကျါ ဟီၣ်လၥ်အသံးအကၥ်, ချိၣ်အကု ဒီးလၢၢ်တိၤရဲၣ်အက့အခီတဖၣ် ဟဲဖျါထီၣ် အလွဲၢ်လၢအကပီၤဖြးဖြးလီၤ.

အဝဲထံၣ်န့ၢ် တၢ်အါမံၤအါမၠိလၢအအါန့ၢ်ဒံး မဲးအဖျၢၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအၣ်ရံၣ်နိၣ်လိၣ်လီၣ်ကၠံၣ် (arenology-တၢ်မၤလိမဲးအဖျၢၣ်), ပိးလီၤလၢအမၤဒိၣ်ထီၣ် တၢ်ဆံးဆံးဖိ လၢအပဲၥ်ထံနီၢ်ဖး မဲးဟီၣ်လၥ်အသံးအကၥ်ပၥ်ဖျါထီၣ် ထံအီၣ်လီၤကလိၥ်တၢ်, ထံအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢပီၣ်လဲၣ် ဒီးတၢ်အစၢလၢအဘၣ်ထွဲဒီးကၢၢ်ပၤနံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ထဲမဲးအဖျၢၣ်ဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ်ဒၣ်လဲၥ်, ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ကစီၣ်လၢ အလုၢ်အပှ့ၤ အိၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၥ်မုၥ်န့ၣ်လီၤ.
ထဲတၢ်ထုကဖၣ်တခါဧိၤ, ဒ်မဲးအဖျၢၣ်ဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ်, ကဲထီၣ်တၢ်လၢ အတယၢၢ်ဃၢတမံၤသ့လီၤ. လံၥ်စီဆှံ နဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဆူ တၢ်ထုကဖၣ်အစိကမီၤလၢ ယွၤအဘီအမုၢ်လၢ ကဟဲဝဲန့ၣ်လီၤ. လၢလံၥ်လီၣ်ဖျါအဆၢဒိၣ် ၈ အပူၤ, စီၤယိၤဟၣ်ထံၣ် ကလူးတဂၤ ဆၢထၢၣ်လၢ တၢ်လုၢ်လီၢ်လၢ ယွၤအလီၢ်ပစိၥ်အမဲၥ်ညါ, ဖီၣ်ဃၥ်လီခီလၢအပၣ်ဃုၥ်ဒီး ‘ၦၤစီဆှံခဲလၢၥ် အတၢ်ထုကဖၣ်’န့ၣ်လီၤ. ဒီးကလူးန့ၣ် ဟံးန့ၢ် တၢ်ဆိၣ်ကဲၤနၢမူအလီခီ ဒီးမၤၦဲၤဝဲလၢမ့ၣ်အူ အိၣ်လၢတၢ်လုၢ်လီၢ် ဒီးတ့ၢ်လီၤဝဲဆူ…

တၢ်မူအတၢ်သိၣ်ဃီၣ်

ၡဲလ့ၣ်(Shellie) စံးဝဲ “လၢတၢ်တဘၣ်ဆၢၣ်ဘၣ်တီၤအပူၤ, တယံာ်ဒံးဘၣ် ပအိၣ်ဒီးတၢ်ကတိၤသကိး လၢအကီခဲန့ၣ်လီၤ. ယတဆိကမိၣ်လၢ ပဝဲတဂၤဂ့ၤတဂၤဂ့ၤ, ကသးခုလၢတၢ်အံၤ ဘၣ်ဆၣ်, ယကလၢၢ်ဘၣ်နီၢ်နီၢ်လၢ အဝဲအတၢ်ပၥ်သူၣ်ပၥ်သး ဒီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ, လိၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကပၢၤဃးတၢ် သုတမၤဆါဘၣ်တၢ်, ဆူအဝဲအခိၣ်အဃၢၤန့ၣ်လီၤ”. ၡဲလ့ၣ် တဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီး ပိၥ်မုၣ်သးစၢ်လၢအဝဲဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဝဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢတၢ်မုၥ်တၢ်ပၢၤ မ့ၢ်တအိၣ် သနၥ်က့, အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကတိၤသကိး မ့ၢ်တၢ်လၢ အသူထီၣ်သၣ်ထီၣ်ဒီး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါနီၢ်နီၢ်, အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘၣ်ထွဲလိၥ်သးန့ၣ်လီၤ. အပူၤကွံၥ် စှၤနွံတကတီၢ်ဧိၤ, ပိၥ်မုၣ်ခံဂၤအံၤ, ကဲခိၣ်ကဲနၢ်ဘၣ်ဝဲဆူတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီတဖု တၢ်ထုကဖၣ်အကတီၢ်, ဃုၥ်ဒီးတၢ်တိၥ်ထူလၢ အမ့ၢ်တၢ်ဆီၣ်လီၤသးန့ၣ်လီၤ.

တုၤဒၣ်လဲၣ် တၢ်အိၣ်သးလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအတၢ်ဘၣ်ထွဲအချၢ, ပကကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဘၣ် တၢ်ကတိၤသကိးလၢအဆူၣ်အကိၢ်လၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် မ့တမ့ၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ လၢခရံၥ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လံၥ်ကတိၤဒိလၢအမ့ၢ် လံၥ်တဘ့ၣ်လၢအၦဲၤ ဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ လၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်ကိးကတီၢ်ဒဲးအပူၤ, ပကထံၣ်ဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်လၢ အမ့ၢ်တၢ်ဆီၣ်လီၤသးအံၤ မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ၦၢ်တမံၤလၢ တၢ်သိၣ်ဃီၣ်လၢပဒိးန့ၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်လၢဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ, တၢ်ပဲၥ်ထံနီၤဖးလၢအမၤထီၣ်မၤထီတၢ်အံၤ, ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤ လၢ…