တၢ်သးအုးဒီး တၢ်သးခု
အဲၣ်ကၠလၣ် (Angela) ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဘၣ်အိၣ်လၢ တၢ်သူၣ်အုးသးအုးဖးဒိၣ်အပူၤ ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဒူၣ်ဖိထၢဖိအကျါ သၢဂၤ လဲၤပူၤကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်လၢ လွံၢ်နွံအတီၢ်ပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ် အဖိဒိၣ်ခွါ စူးကွံာ်သးသတူၢ်ကလာ်ဝံၤန့ၣ်ဒီး အဲကၠလၣ်ဒီးအဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၢ်ခံဂၤ ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးလၢ ဖၣ်ကပူၤလီၢ်, စီၢ်နီၤခိၣ်အဃၢၤသၢသီ, ဟးထီၣ်တၢ်ချၢတဲဒၣ် ကလဲၤပှၤ သပၢၤလၢ ကထၢနုာ် ပှၤသံအချါ, ကလဲၤဟံးန့ၢ် တၢ်အီၣ်လၢကျးဒီးဟဲက့ၤစိာ်ဝဲအဂီၢ် ဒီးအကလဲၤဆူ တၢ်ခူၣ်လီၤ ပှၤသံအဂီၢ်ဧိၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဟီၣ်ယၢၤဝဲဒၣ်လၢ အဖိဒိၣ်ခွါ အတၢ်သံအဂီၢ်, တကတီၢ်ဃီ အဝဲသ့ၣ် သူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ်လၢ ခီဖျိထံၣ်ဘၣ်ဝဲ “တၢ်ဒိကွၢ်နီၢ်ခိ အက့ၢ်ဂီၤဒွဲ -ultrasound” အဂီၤတဖၣ် လၢ အပာ်ဖျါ သးသမူအသီဖိလၢ အပုၢ်ပိာ်မုၣ်သဒါ အဒၢလီၢ်ပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
ဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤဝဲအသိးန့ၣ်, အဲကၠလၣ် ဃုထံၣ်န့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤအီၤ ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ လံာ်စီဆှံအလီၢ်လံၤတကတြုၢ်, လံာ်ဧ့စြၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဧ့စြၤ ၁ ပာ်ဖျါဝဲ ပှၤဘၤဘူလိၣ်ဖိတဖၣ် မၤဟးဂီၤ ယွၤအတၢ်လုၢ်ဟံၣ် ဒီးက့ၤစိာ်မၢကဲကုၢ် ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်…
ယွၤလၢအဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤတၢ်
ဖဲ ၁၉၆၆ နံၣ်, လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် (၄) သီန့ၣ်, ထံလုၢ်ဘၢဖးဒိၣ် လီၤဘၣ်ဖဲဝ့ၢ်ဖလီရဲး(စ)(Florence), ကီၢ်အံၤတလံၣ်(Italy), ဒီးလုၢ်ဘၢကွံာ် ကၠရီကၠံအိၣ် ဘဲၣ်စရံၣ် (Giorgio Vasari)အတၢ်ဂီၤခဲၣ် လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါ လၢအမ့ၢ် “ဟါတၢ်အီၣ်လၢခံကတၢၢ်-The Last Supper” လၢကပံာ်, ဒ်သိးထံဒီးသိကိၢ်တဖၣ်အဖီလာ်, ယံာ်ဝဲအါန့ၢ်တဆံခံနၣ်ရံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤအကသံၣ်တဖၣ် လီၤကပုာ်ဒီး အသ့ၣ်တကွီၣ်ဟးထီၣ်ဝဲဖးဒိၣ်, ဒီးပှၤအါဂၤ နာ်လၢတၢ်ဂီၤခဲၣ်အံၤ တၢ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤအီၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့,တၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤ လၢအဃၢဒိၣ်မးဒီး ယံာ်ဝဲအနံၣ်ယဲၢ်ဆံဝံ အလီၢ်ခံန့ၣ်, ပှၤစဲၣ်နီၤတဖၣ်ဒီး ပှၤဟ့ၣ်လီၤအတၢ်ဆၢကတီၢ်ဒၣ်အတၢ်တဖၣ် မၤနၢၤတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်နိးတၢ်ဘျး လၢအဒိၣ်အမုၢ်တဖၣ်ဒီး ဘှီဂ့ၤက့ၤ တၢ်ဂီၤခဲၣ်လၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲပှၤဘၤဘူၤလိၣ်ဖိတဖၣ် မၤနၢၤကီၢ်အံၣ်စရ့လးအခါ, ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အတၢ်မုၢ်လၢ် လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ, မ့ၢ်လၢ တၢ်သံဒီး တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒီးတၢ်လိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤတဖၣ် အိၣ်ဝးတရံးအီၤ အဃိန့ၣ်လီၤ (ကွၢ် လံာ်သးသယုၢ်တၢ် ၁). အကတီၢ်ကီခဲအံၤအခါ, ယွၤကိးဝံယဃ့းစက့လးဆူ ကစၢၢ်ကဆူးအပူၤ ဒီးဟ့ၣ်အီၤတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ ဖဲ အဘၣ်တၢ်ဝးတရံးဃာ်အီၤဒီး…
တၢ်မုၢ်လၢ်လၢဘၣ် တၢ်ဟံးဃာ်ဂၢၢ်ကျၢၤအီၤ
“မ့ၢ်လၢပါပၢ်ဆှၢလီၤန့ၢ်ယၤ ဖီဖိတဖၣ်အဃိ ယသ့ၣ်ညါလၢ အဝဲကဟဲက့ၤဆူဟံၣ်န့ၣ်လီၤ”. တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲ ယဒ့မုၣ်လၢ အိၣ်နွံနံၣ်ကတိၤဝဲဆူ ပမိမိၢ်, ဖဲပါပၢ်ဟါမၢ်လၢ တၢ်ဒုးဖဲလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တချုးပါပၢ်ဘၣ်လဲၤဆူ အမူဒါလီၤဆီန့ၣ် အဝဲကတဲာ်ကတီၤဆိဖီဖိတဖၣ် လၢယဒ့မုၣ်ဖိအတၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ဆၢက့ၤအမုၢ်နံၤအဂီၢ် ဒီးဖီတဖၣ် ဟဲတုၤဝဲဖဲ ပပၢ်ဟါမၢ်လၢတၢ်ဒုးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဒ့မုၢ်ဖိစံးကတိၤဝဲန့ၣ်ဘၣ်ဝဲလီၤ. ပၢ်တဂၤအံၤ ဖဲလဲၤခီဖျိတၢ်ဒုးတၢ်ယၤလၢ အလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်မး ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် ဟဲက့ၤတုၤဘၣ်ဝဲ ဟံၣ်သးပှၢ်တၢၢ်န့ၣ်လီၤ. နံၣ်လၢ အဆံတဖၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, ယဒ့မုၣ်ဖိဟံးဃာ်ဒ်ဝဲ ဖီကိဖိလၢ ပှၤဆဲးတ့ၢ်ဖီတဖၣ်, ဒ်ကမ့ၢ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်က့ၤလၢ တၢ်ဟံးဃာ်ဂၢၢ်ကျၢၤ တၢ်မုၢ်လၢ်ထီဘိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီဘျီ တၢ်ဟံးဃာ်ဂၢၢ်ကျၢၤတၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ဘီၣ်တၢ်ညီလၢ ဟီၣ်ခိၣ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤ လၢအအိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်ဟးဂီၤဒီး တၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပၢ်တဖၣ်တဟဲက့ၤဆူ ဟံၣ်ထီဘိဘၣ်. ဖိတဖၣ် အတၢ်ဆၢမုၢ်လၢ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်တဘျီဘျီတလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်ပှၤတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ တၢ်အိၣ်အသး, မၤအသးတဖၣ်လၢ အကီခဲကတၢၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ဝံဃဘးကူာ် စံးကတိၤဆိ ပှၤဘၤဘူၤလိၣ်ဖိအတၢ်ဟဲနုာ်လီၤ ဂုာ်န့ၢ်ဆူၣ်ကီၢ်ယူၤဒၤဖဲ ဃဘး ၁:၆ အပူၤန့ၣ်လီၤ…
တၢ်လၢ ထဲသးစီဆှံဧိၤမၤသ့
ဖဲတၢ်စံးကတိၤလိာ်သး ဘၣ်ဃးဒီးသးမုာ်စီဆှံအဂ့ၢ် လံာ်တဘ့ၣ်, ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ ယၣ်ကၠၢၣ် မီးမၢၣ် (Jürgen Moltmann) အသးအိၣ် ၉၄ နံၣ်န့ၣ်,ဒီးမ့ၢ်ပှၤကၠၢမၢဖိလၢအမၤလိ ယွၤဂ့ၢ်ပီညါန့ၣ် ပှၤထံၣ်လိာ်သံကွၢ်တၢ်တဂၤ သံကွၢ်အီၤလၢ “နထိၣ်ဂဲၤထီၣ်သးစီဆှံဒ်လဲၣ်. ဘၣ်အီၤကသံၣ်ဖီၣ်ဧါ. ကသံၣ်ကသီအခီပနံၣ်တဖၣ် ဟဲစိာ်ဆှၢသးစီဆှံဧါ”န့ၣ်လီၤ. မီးမၢၣ် အမဲာ်တကျိာ်ထီၣ်, ဂံာ်ဂုာ်အခိၣ်, ဒီး စံးဆၢလၢ တၢ်နံၤကမှံ ဒ်အကလုၢ်ထီၣ်ခိလၢ ကၠၢမၢကျိာ် “ယမၤမနုၤကသ့လဲၣ်. တဘၣ်မၤတၢ်နီတမံၤတဂ့ၤ. အိၣ်ခိးသးစီဆှံ, ဒီးသးစီဆှံ ကဟဲဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
မီးမၢၣ်ပာ်ဖျါဂ့ၤထီၣ် ပတၢ်နာ်ပၢၢ်လၢအကမၣ်တၢ်တမံၤလၢ အမ့ၢ်ပနာ်လၢ ပဂံၢ်ပဘါ ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါစဲၣ်နီၤတဖၣ်န့ၣ် ဒုးကဲထီၣ် ကယဲၢ်တၢ်ခဲလၢာ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်မၤတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် စးထီၣ်သီ အဆၢကတီၢ်, ပှၤကညီအတၢ်ကူၣ်ကျဲၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ကဲခိၣ်ကဲနၢ်လၢ အလီၤဆိကမိၣ်ဒိၣ်အဃိ မ့ၢ်ဂ့ၤ တမ့ၢ် တၢ်နီတမံၤအဃိဘၣ်. တၢ်န့ၣ်တဖၣ် အလီၢ်န့ၣ်, မၤတၢ် ၂:၂ ပာ်ဖျါဝဲ သးစီဆှံ ဟဲတုၤဃီဝဲ “ဒ်ကလံၤမုၢ်ဟဲသီၣ်ဝဲအသိး” ဆူအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် လၢအပျံၤတၢ်,…
ဆံးဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်တၢ်အဒိၣ်အမုၢ်
ခီလ့ၣ်ကၠိဖိမုၣ် ပှၤပီၢ်ထံတဂၤ ပီၢ်ထံအတၢ်လဲၤန့ၣ် ဃၢကဲာ်ဆိးအဃိ ဘၣ်ယိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီး စံးလီၤအသး “ဘၣ်ယလဲၤနုာ်လီၤပြၢဘၣ် အိၣ်လၣ်ပ့းတၢ်လိာ်ကွဲပြၢ (Olympics)န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဒွးသရၣ်ဒိၣ်စိ ခဲၣ် အိၣ်နိၣ် (Ken Ono) ကွၢ်ထံဝဲ အတၢ်ပီၢ်ထံအကျိၤအကွာ်ဝံၤ, အဝဲထံၣ်လၢ တၢ်မၤချ့ထီၣ် ၆ စဲးကီာ် လၢလၢပှဲၤပှဲၤ သ့ဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ၆ စဲးကီာ်မ့ၢ် တၢ်လီၤဆီဖးဒိၣ်လၢတၢ်ပြၢ ဒ်သိးအံၤအဂီၢ်အဃိ အဝဲထီထီၣ် စဲးပီးလီတဖၣ် (sensors) လၢပှၤပီၢ်ထံအချၢလိၤ, ဒီးတပာ်ဖျါ တၢ်ကဆီတလဲတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် ဒ်သိးအကမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်အဆၢကတီၢ်လၢ ပိာ်မုၣ်ဖိတဂၤအံၤအဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. အလီၢ်န့ၣ် အိၣ်နိၣ် ပာ်ဖျါ ဒုးနဲၣ်ဝဲ တၢ်ပီၢ်ထံအကျိၤအကျဲ လၢအဂ့ၤအဘၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်အဆံးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤပီၢ်ထံဖိမ့ၢ် မၤဝဲကျိၤကျဲဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ် ဒ်အဒုးနဲၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်ဒီး ကကဲထီၣ် တၢ်ဘျုး, တၢ်လီၤဆီ ကဒါထီၣ်လၢ ပှၤပီၢ်ထံအဂီၢ် ဒီးကမ့ၢ်တၢ်လီၤဆီ လၢအတၢ်မၤနၢၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤအပူၤ တၢ်မၤဂ့ၤ ဘှီဘၣ်က့ၤ တၢ်အဆံးဖိတဖၣ် စ့ၢ်ကီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်…