တၢ်ကွၢ်စူၣ်တထံၣ်ဃီ ထဲဒၣ်ဆူကစၢ်ယွၤ
ဖဲ နံၣ်ကယၤ ၁၉ အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤစကီးတ့း(ရှ်)ဖိ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် ထီမၢး ခၠါလ်မၣ် (Thomas Chalmers) တဘျီန့ၣ်စံးဝဲ အတၢ်လဲၤဒိးကသ့ၣ်လ့ၣ် လၢကစၢၢ်ကလိ, ဒီးတၢ်လဲၤကျဲတဖၣ် အိၣ်ပှဲၤဒီးတြီၤလာ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ကသ့ၣ်တဖၣ်လၢအထုးလ့ၣ်အကျါတဒုန့ၣ် ဖုးသံပျီၢ်သံဒီးစံၣ်ဖုး ဝဲအဃိ ပှၤနီၣ်ကသ့ၣ်လ့ၣ်တဂၤန့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ် ကလီၤတဲာ်သံလၢတြီၤလာ် အဃိဒီး, ဖျ့တရံး, ဝံၤမၤသီၣ်အနီၣ်ဖျ့အကလုၢ်, တဘျီဘၣ်တဘျီ, တဘျီဘၣ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ် ပူၤဖျဲးလၢသးသမူတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်ဝံၤန့ၣ် ခၠါလ်မၣ် သံကွၢ်ပှၤနီၣ်ကသ့ၣ်လ့ၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ အဖျ့တရံး, ဝံၤမၤသီၣ်အနီၣ်ဖျ့အကလုၢ်လဲၣ်န့ၣ်ဒီး, စံးဆၢဝဲ “ဒ်သိးကသ့ၣ်တဖၣ် အသးတဒံဝ့ၤဒံဝီၤ, ဒီးကပာ်သူၣ်ပာ်သးဒၣ်ထဲလၢယၤအဂီၢ်, ယဘၣ်မၤဝဲဒ်သိးအံၤလီၤ” န့ၣ်လီၤ.
ဟီၣ်ခိၣ်လၢပအိၣ်ဆိးတဖျၢၣ်အံၤ, လၢပခိၣ်ဃၢၤဝးဝးန့ၣ် အိၣ်ပှဲၤဒီး တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးပှၤ, ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်လၢသးသမူအပူၤအဃိ, ပဝဲခဲလၢာ်ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်တမံၤမံၤ ဒ်သိးပကပာ် သူၣ်ပာ်သး, ဒီးကထုးန့ၢ်သူၣ်န့ၢ်သးပှၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်အါန့ၢ် တၢ်လၢကထုးန့ၢ် ပသးဆူတၢ်အဂၤတမံၤ- ဒ်အမ့ၢ်တၢ်မၤဒံဝ့ၤဒံဝီၤပှၤလၢနီၢ်သးတကပၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢပလိၣ်ဘၣ်တၢ် အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပကဘၣ်မၤဃံး, စၢထီဃာ်ပသးလၢ တၢ်အမ့ၢ်အတီနီၢ်နီၢ်, တၢ်လၢအစိကမီၤ ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.…
ပှၤစီဆှံ နံး(ခ)
ပှၤတဂၤလၢ ပသ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်ပှၤစီဆှံ နံးခလး(စ) (Saint Nicholas) န့ၣ် ဖဲခရံာ်နံၣ် ၂၇၀ အကပိာ်အကပၤန့ၣ် အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် လၢဟ့းလ့ၣ်ပှၤကဲဒိၣ်အဒူၣ်ဖိထၢဖိန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအလီၤသးအုးန့ၣ် အမိၢ်အပၢ်သံသဒၣ်အီၤ ဖဲအဝဲမ့ၢ် ဖိသၣ်ဖိတဂၤအကတီၢ်အဃိ, အဝဲဘၣ်အိၣ်ဒီး အဖါတံၢ် လၢအအဲၣ်ဘၣ်အီၤ ဒီးသိၣ်လိနဲၣ်လိအီၤလၢ ကပိာ်ယွၤအခံန့ၣ်လီၤ. ဖဲနံးခလး(စ) မ့ၢ် ပှၤသးစၢ်တဂၤအကတီၢ်န့ၣ်, တၢ်စံၣ်ဃဲၤပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ အဝဲနၢ်ဟူဘၣ် ပှၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သၢဂၤ တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် ကဖှီၣ်လီၤယာ်လီၤအဃိ, ကဖျီအသးန့ၣ်, ကဘၣ်ဟ့ၣ်တလးမူးပိာ်ခွါအဂီၢ် ကျိာ်စ့တအိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢအဲၣ်ဒိးအိၣ်မူမၤထွဲ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး သိၣ်လိတၢ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤ ပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ်အဂီၢ်အဃိ, အဝဲဟံးန့ၢ် အတၢ်န့ၢ်သါ ဒီးဟ့ၣ်လီၤ ထူဘ့ၣ်ကျိာ်စ့ တဂၤတထၢၣ်စုာ်စုာ် ဆူပှၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအနံၣ်တဖၣ်အပူၤ, အဝဲဟ့ၣ်လီၤကွံာ် ကျိာ်စ့အိၣ်တ့ၢ်တဖၣ် ခီဖျိတၢ်ဒုးအီၣ်ဒုးအီ ပှၤဖှီၣ်ဖိယာ်ဖိတဖၣ်, ဒီးတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ပှၤဂၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နံၣ်ကယၤတဖၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤ, နံခလၢး(စ) န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤလၤကပီၤအီၤ လၢအဟ့ၣ်တၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်အဃိ, ဒီးလၢတၢ်ထိၣ်ဂဲၤပှၤအသးအဂီၢ် အဝဲဒုးအိၣ်ထီၣ်ပှၤတဂၤဒီး, ပသ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်အမ့ၢ်…
တၢ်သ့ၣ်ညါပှၤကွၢ်သိအကလုၢ်
ဖဲယနီၢ်ဆံးယအိၣ်ဆိးလၢ ပှၤဘူၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအကျီး လၢကီၣ်စဲၣ် ထဲနဲးစံၣ် (Tennessee) အဆၢကတီၢ် ယမၤလၢၢ် မုၢ်ဃ့ၢ်လီၤဃံလၤဟါအကတီၢ် လၢတၢ်ဟးဝ့ၤဝီၤ ဒီးယတံၤသကိးအဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ပှၢ်တဖၣ်အပူၤ ပဟးလၢပခီၣ်, ပဒိးကသ့ၣ်ယီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်, လဲၤဟးကွၢ်ကီ ပှၤဒိးလိာ်ကွဲ ကသ့ၣ်, ဒီးကျီၢ် (Rodeo) တၢ်မၤမူးပွဲအလီၢ်, ဒီးပလဲၤနုာ်လီၤခူသူၣ် ဒီးကွၢ်ကီ ပှၤကွၢ်ကျီၢ်,ပနၢ်တဖၣ် သိၣ်လိဝဲ ကသ့ၣ်တဖၣ် လၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တဘျီလၢ်လၢ် ဖဲယနၢ်ဟူယပၢ်ညိၣ်ကလံၤ န့ၣ်ဒီး, ယဆိကတီၢ်, ဒီးပၢ်လီၤတဲၢ်တ့ၢ် တၢ်မၤလၢယမၤ တခါဂ့ၤတခါဂ့ၤ, ဒီးက့ၤဆူဟံၣ်လိၤလိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်သီၣ်အပနီၣ်အံၤ ကမၣ်တသ့ဘၣ်. ဒီးယသ့ၣ်ညါလၢ ယပၢ်ကိးယၤလံန့ၣ်လီၤ. နံၣ်လၢအဆံတဖၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝဲဘၣ်ဆၣ်, ယမးနီၣ်သ့ၣ်ညါဒံး တၢ်သီၣ်ကလုၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးတဲတ့ၢ်အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲမ့ၢ် ပှၤကွၢ်သိ, ဒီးပှၤအပိာ်အခံတဖၣ် မ့ၢ်သိတဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၁၀:၃ အပူၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲ “ဒီးအသိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကနၢ်အကလုၢ်,” “ဒီးကိးထီၣ် အဆိဒၣ်ဝဲလၢ အမံၤ, ဒီးဟးထီၣ်ယုၤအီၤလီၤ”. ဖဲခိၣ်နၣ်, ဒီးသရၣ်သမါအါဂၤ စံးကတိၤပာ်ဖျါတၢ်ဒူဒူ…
ဃ့ၢ်သဖှိနုာ်လီၤဆူတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ် လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး
ဖဲ ၁၈၉၂ နံၣ်န့ၣ်, ဟဲဘၢး (Hamburg) အပှၤဝ့ၢ်ဖိလၢအအိၣ်ဒီးဟၢဖၢလူတၢ်ဆါတဂၤ, လၢတၢ်တဆိကမိၣ်ဘၣ်အပူၤ ရၤလီၤဘၣ်ဝဲ တၢ်ဆါအဃၢ်, ခီဖျိလၢထံကျိ အဲး(လ) (Elbe), ဆူဟဲဘၢး ဒီတဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ထံကျိအံၤ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်ဒီကီၢ်အဂီၢ် တၢ်နီၤဟ့ၣ်ထံဧိၤနိဧိၤအဂံၢ်ထံးန့ၣ်လီၤ. ပှၤဝ့ၢ်ဖိသံဝဲ အဂၤတကလး လၢစှၤနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအပူၤကွံာ် ဃိးနံၣ် အဆၢကတီၢ်, ပှၤကၠၢမနံၣ်ဖိ, ပှၤကူၣ်သ့ လၢတၢ်ဖိဃၢ်ဆံးတကပၤ, လၢအမ့ၢ် ရီဘၢး ကိး(ခ်) ဃုသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ ဟၢဖၢလူတၢ်ဆါအဃၢ်ဆံးဆံးဖိ တဖၣ်အံၤန့ၣ် ကူရၤလီၤအသးသ့ ခီဖျိလၢထံကျါနိကျါန့ၣ်လီၤ. ကိး(ခ်) အတၢ်ပာ်ဖျါအံၤကဲထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ်သဆၣ် လၢယူၤရပၤဝ့ၢ်ဒိၣ်ဝ့ၢ်ထီအပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် ကစူးကါအါထီၣ်ကျိၣ်စ့ လၢတၢ်မၤ ကဆှီထံဧိၤနိဧိၤအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသနူ ဒ်သိးကဒီတဒၢထံအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဟဲဘၢး အပှၤဒိၣ်စိ ဒိၣ်ကမီၤတဖၣ် တမၤတၢ်နီတမံၤဘၣ်. ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံးဝဲလၢ တၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤအါ, ဒီးတၢ်သးဒ့ဒီလၢစဲအ့ၣ်အတၢ်ထံၣ်အဃိ, ဖဲဟဲဘၢးအဝ့ၢ်န့ၣ် ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်ဖးဒိၣ် ဒၣ်လဲာ် အဝဲသ့ၣ် လဲၤကပာ်ဝဲတၢ်ဒုးပလီၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
လံာ်ကတိၤဒိအပူၤ အိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်ကူၣ်သ့အါမး လၢအစံးဘၣ်ပှၤဒ်သိးလၢ အထံၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဘၣ်ဆၣ်…
တၢ်ကူၣ်သ့လၢပလိၣ်ဘၣ်
လံာ်လဲၢ်ဖးဒိၣ် “(တိးကွ့- Influenza)တၢ်ဆါအၢဖးဒိၣ်” အပူၤ ကၠီ အဲ(မ) ဘါရံၣ် (John M. Barry)ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤဝဲလၢ ၁၉၁၈ နံၣ် တိးကွ့ တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအၢအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ် ဆူၣ်ချ့ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် လၢတၢ်ကတဲာ် ကတီၤတအိၣ်ဘၣ်အဃိ မုၢ်လၢ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဆါကရၤလီၤအသးဒိၣ်ဒိၣ်အါအါ သတူာ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ် တၢတဘျီအကတီၢ် သုးမုၢ်သံၣ်ဘိ အဖုလၢ အကထိ, နုာ်လီၤဟးထီၣ်လၢတၢ်ဒုးပျီဟီၣ်ခိၣ်ပူၤ တၢ်အကျိၤလၢပှၤခူၣ်အီၤတဖၣ်, ဒီးသုးထီၣ်သုးလီၤ လ့ၣ်လိၤလၢကီၢ်ဆၢတဖၣ်, ဒီးကပျၢ်လီၤရၤလီၤတၢ်ဆါအဃၢ်အသီတဖၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါအံၤ တမ့ၢ်တၢ်ကဲဘျုးလၢ တၢ်ကဆိကတီၢ် တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. ခိၣ်နၢ်လၢ အဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤတဖၣ် စးထီၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, ဒီးနုာ်လီၤသဖှိဆူ တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ် တကးအတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤကူၣ်သ့ လၢတၢ်ဆါအဃၢ်တကပၤ တယာ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤအကကွဲၢ် ယဲၢ်ဆံန့ၣ် သံဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆါအၢ, ပာ်ဖှိၣ်အါထီၣ်လၢ ပှၤကညီအကကွဲၢ် ခံဆံန့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤသံလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
ကတိၤ ၄:၁၄-၁၆ စံးဘၣ်ပှၤလၢ…
တၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤ လၢအဃံလၤ
လံာ်လၢအလီၤဆီလီၤလး “ဒွဲလၤကူၣ်သ့+တၢ်စူၢ်တၢ်နာ် - တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ် အယွၤဂ့ၢ်ပီညါ” (Art + Faith : A Theology of Marking) တဘ့ၣ်အပူၤ, ပှၤအမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢဒွဲလၤကူၣ်သ့, မၣ်ကိၣ်ထိၣ် ဖူၤကၠံၤမိၤရၤ (Makoto Fujimura) ကွဲးပာ်ဖျါဝဲ လၢပျၢၤပှၤယၣ်ပၣ်ဖိတဖၣ် အဒွဲလၤတကလုာ်, ဘၣ်တၢ်ကိးလၢ ခ့စူးကံၤ (Kintsugi) အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်အံၤအပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲ ပှၤတ့တၢ်တဂၤ ဟံးထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်သပၢၤ လၢအသ့ၣ်ဖးတဖျၢၣ် (လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ် လၣ်ဖးသပၢၤခွး) ဒီး က့ၤဆီထီၣ်ဖှီၣ်ထီၣ်တၢ်အက့အခီတဖၣ် လၢသ့ၣ်သူအထုး, ဒီးတွံၢ်လုၢ်ထူ လၢတၢ်တဲဖးအကျိၤတဖၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖူၤကၠံၤမိၤရၤ ဒုးနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်လၢ “ခ့စူးကံၤ” န့ၢ် တမ့ၢ်ထဲလၢ တၢ်ဘှီက့ၤ မ့တမ့ၢ် မၤဂ့ၤက့ၤ သပၢၤသ့ၣ်ဖးတဖျၢၣ်န့ၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်မး ကျိၤကျဲသနူတမံၤလၢ အမၤဃံလၤ သပၢၤလီခီသ့ၣ်ဖးတဖၣ်, အါန့ၢ်အခီၣ်ထံးတၢ်အိၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. “ခ့စူးကံၤ” န့ၣ် စးထီၣ်အသးလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤကစၢ်တဂၤ (warlord) အလီခီ လၢအအဲၣ်လီၤဆီဝဲတဖျၢၣ်သ့ၣ်ဖးဟးဂီၤ,…
ကစၢ်ယွၤ အတၢ်တဲပူ အဒိၣ်ကတၢၢ်
Life magazine(လဲး မဲးကစံ)အလံာ်, လၢဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤ ဖဲလါယူၤလံ (၁၂), ၁၉၆၈ နံၣ်, လံာ်အကုလိၤန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲ ဖိသၣ် သၣ်ဝံၤလီၤဒိတဖၣ်အဂီၤ လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုး လၢကီၢ်စဲၢ် ဘဲၣ်ယၣ်ဖြၣ် (Biafra) (အိၣ်လၢကီၢ်နဲၣ်ကၠံရံယါ(Nigeria) ဖဲထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအကတီၢ်) န့ၣ်လီၤ. ပိာ်ခွါဖိသးစၢ်တဂၤႇ လၢတၢ်သူၣ်အုးသးအုအပူၤႇ ဒိခီဒိတီန့ၢ်မဲးကစံအကုအံၤဒီး လဲၤစိာ် ဝဲဆူ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်တဂၤအအိၣ်ဒီး သံကွၢ်ဝဲ “ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဧါ” န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်န့ၣ်စံးဆၢ “ယသ့ၣ်ညါလၢ နတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်ဒီး မ့ၢ်ဝဲ, ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.” ပိာ်ခွါဖိန့ၣ် ဟးထီၣ်ဆူတၢ်ချၢ, ဒီးတဲဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲတအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ ကစၢ်ယွၤဒ်သိးအံၤတဂၤ အဂ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ မၤကီမၤခဲတၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်ထဲလၢဖိသၣ်တဖၣ်ဘၣ်, လၢပဝဲခဲလၢာ်အဂီၢ် စ့ၢ်ကီး ကဲထီၣ်တၢ်သးတံာ်တာ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်မၤလီၤတံၢ်ကစၢ်ယွၤအတၢ်သ့ၣ်ညါလၢ ၦၤကနၢ်ပၢၢ် ကီခဲတၢ်အပူၤန့ၣ်, ယဆၢလၢပိာ်ခွါဖိအံၤန့ၣ် ကနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်တဲပူ အဒိၣ်ကတၢၢ် တယုၢ်အဂ့ၢ်, ဒီးကဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤဆူညါ ဒ်သိးအပူၤကွံာ်တၢ်မၤအသး လၢဘဲၣ်ယၣ်ဖြၣ် ထံကီၢ်…
ပဒီပုၢ်ဝဲၢ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး
ထွံၣ်လၢအသးအၢတဒု ကအ့ၣ်ဝဲအပုၢ်ဒ့မုၣ်အဆၢကတီၢ် ဘရ့းကၠၢၣ် ဝီးခၢၣ် (Bridger Walker) အသးအိၣ်ဒံးဒၣ် ဃုနံၣ်န့ၣ်လီၤ. တချုးထွံၣ်အ့ၣ်ဘၣ် အဒ့မုၣ် အဝဲနုာ်လီၤဒီတဒၢအသးလၢ အဒ့မုၣ်အမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်တၢ်လဲၤစိာ်အီၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ် လၢတၢ်ကကူစါယါဘျါတကီၢ်ခါအဂီၢ်, ဒီးအမဲာ်သၣ် ဘၣ်တၢ်ဆးမၤဂ့ၤထီၣ် အထံၣ်ခွံဆံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်မၤအသးအံၤအဂီၢ် အဝဲပာ်ဖျါဝဲ “ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခံဂၤအကျါ တဂၤမ့ၢ်ဘၣ်သံန့ၣ်ဒီး ပှၤလၢအသံန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ယၤလီၤ” န့ၣ်လီၤ. ပကဘၣ်စံးဘျုး ကသံၣ်သရၣ်လၢ ကွဲးကါ မၤဂ့ၤထီၣ်ပှၤကညီအမဲာ်သၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤကွဲးကါမၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤ ဘရ့းကၠၢၣ် အမဲာ်သၣ်ဖိန့ၣ်လီၤ. တၢ်တယံၢ်ဒံးဘၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ဒိဝဲ တၢ်ဂီၤဖိတဖၣ် လၢအဝဲဖိးဟုဃာ်အဒ့မုၣ်န့ၣ် အုၣ်အသးလၢ အတၢ်အဲၣ်အဒ့မုၣ်န့ၣ် အိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၢ်ဝဲ ဒ်သိးဒၣ်အပူၤကွံာ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
ဟံၣ်ဖိဃီဖိကဒဲကဒဲ အံးထွဲကွၢ်ထွဲပှၤ, ကဟုကယာ်ပှၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်နီၢ်နီၢ်တဖၣ် ဖဲပဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအဆၢကတီၢ်, နုာ်လီၤမၤစၢၤပှၤ, ဒီးဖဲပပျံၤတၢ် မ့တမ့ၢ် ပဘၣ်အိၣ်ဒၣ်ထဲတဂၤဧိၤအဆၢကတီၢ် ဟဲအိၣ်ဆိးဒီးပှၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ် လၢပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်ဒၣ်လဲာ် တလၢပှဲၤ, ဒီးတနီၤန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဆါပှၤဒံးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပအိၣ်ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ် လၢအမ့ၢ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး, ပှၤလၢအကအိၣ်ဒီးပှၤထီဘိတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဧ့ၤ…
ပှၤအိၣ်ဒီးအစိကမီၤ ဒီးပှၤဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်တဖၣ်
လၢကီၢ်အမဲရကၤ, ကီၢ်စဲၣ်အဲၣ်အိၣ်ဝၣ်(Iowa) အဖၠၣ်စိမိၤန့ၣ်, တၢ်မၤအသးတမံၤလၢ ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဝး အလုၢ်အလၢ် သ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. စတဲး ဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဖိသၣ်တၢ်ဆါဟံၣ် (Stead Family Children Hospital)န့ၣ် အိၣ်သဃၢၤလိာ်သးဒီး ကီၢ်စဲၣ် အဲၣ်အိၣ်ဝၣ် ခ့န့း အမဲရကၤ ဖျၢၣ်ထူပျီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ်အဖီခိၣ်ကတၢၢ် တကထြၢန့ၣ် ပှၤဒူၣ်အီၤလၢ မဲာ်ထံကလၤ အပှဲၤအဃိ ပှၤကွၢ်လီၤတၢ်ဆူ တၢ်လိာ်ကွဲပျီပူၤ န့ၢ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤလိာ်ကွဲတၢ်အဆၢကတီၢ် ပှၤဖိသၣ်လၢ အဆူးဆါတဖၣ် ဃုာ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် မၤပှဲၤတၢ် တၢ်လီၢ်အံၤ ဒ်သိးကကွၢ်ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤလိာ်ကွဲ အခီၣ်ထံးတပတီၢ်ဝံၤန့ၣ် ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိတဖၣ်, အပှၤနဲၣ်တၢ်တဖၣ်ဒီး ကမျၢၢ်လၢ အဟဲကွၢ် တၢ်လိာ်ကွဲလၢ အကထိတဖၣ် ကွၢ်ထီၣ် ဖိသၣ်လၢအဆူးဆါတဖၣ်ဒီး ဝံၣ်ဝၢ်အစုဒီး ဆၢဂ့ၤဆၢဝါဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အကတီၢ်ဖိအံၤ မ့ၢ်အကတီၢ်ဖိလၢ ဖိသၣ်တဖၣ် အမဲာ်ချံကပီၤထီၣ်လၢ တၢ်သူၣ်ခုသးခုအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲပထံၣ်ဘၣ် ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိတဖၣ်, ကမျၢၢ်လၢ ဟဲကွၢ်တၢ်တဖၣ်, ပှၤခိးကွၢ်တၢ်လၢ ကွဲၤထံၣ်ဟူတဖၣ် ပာ်ဖျါ…
တၢ်ထုကဖၣ်ဒီး တၢ်ဆီတလဲ
၁၉၈၂ နံၣ်န့ၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် ခရ့းရှၢၣ်ဖူၤဟၣ်(Christian Führer) ဒုးအိၣ်ထီၣ် မုၢ်ဆၣ် တၢ်ထုကဖၣ်တၢ်ဘါ, ဖဲစ့းန့းကလး(St. Nicholas)တၢ်ဘါသရိာ်,လၢဝ့ၢ်လဲး(ပ)စး (Leipzig’s) န့ၣ်လီၤ. လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်မၤစုဆူၣ်ခီၣ်တကး အတၢ်မၤတဖၣ် ဒီးကီၢ်ကၠၢၢ်မနံၣ် မုၢ်ထီၣ် (East German)အတၢ်ပၢတၢ်ပြးလၢ အဆီၣ်သနံးထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အပူၤ ပှၤစှၤဂၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ် အသး ဒီးဃုထုကဖၣ်ယွၤလၢ တၢ်မုၢ်တၢ်ပၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တုၤပှၤဟဲဘါယွၤဒီး ထုကဖၣ်တၢ်ဖိတဖၣ် အနီၢ်ဂံၢ်အါထီၣ်ဒီး ပှဲၤတလၢကွံာ် တၢ်ဘါသရိာ်အချၢဒၣ်လဲာ် အဝဲသ့ၣ် တပာ်သူၣ်ပာ်သးဒံးဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤခိၣ်မၠူၣ်န့း(communist)တဖၣ်လၢ အန့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤတဖၣ် အိၣ်ခိးကွၢ် အဝဲသ့ၣ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါအီးကထိဘၢၣ် ၉ သီ, ၁၉၈၉ နံၣ်န့ၣ်, ပှၤအဂၤ နွံကလး ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးဒီး ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ထီဒါ တၢ်ပၢတၢ်ပြးလၢ တၢ်မုၢ်တၢ်ခုၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ကၠၢၢ်မနံၣ်အပှၤပၢၤကီၢ်အဂၤ ဃုကထိ ဆၢထၢၣ်အိၣ်ခိး ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်မ့ၢ်တၢ်အိၣ်ထီၣ်ဒီး ကမၤဆၢက့ၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ထီဒါတၢ်မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်အဃိ ပှၤမၤလိတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဖၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ မုၢ်တနံၤအံၤ…