တၢ်အဂံၢ်ထံး
မ့ၢ်ဖဲ ၁၈၅၄ နံၣ်, ဖဲဝ့ၢ်လိဒိၣ်န့ၣ် တၢ်တမံၤမံၤ မၤသံပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢအကထိတဖၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤဆိကမိၣ်လၢ တၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ကလံၤဘၣ်အၢအဃိလီၤ. မ့ၢ်ဝဲလီၤ. အနီၢ်နီၢ် မ့ၢ်လၢ တၢ်ကိၢ်ဆူၣ် တဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်အဃိ တၢ်အ့ၣ်တၢ်ဆံၣ်ထံဘၣ်အၢ လၢအယွၤလီၤဆူ ထံကျိသ့(မ)(စ)(Thames)အပူၤ, တၢ်ကိၢ်ဘၣ်ဒီး အစိနၢတမုာ်နၢအုၣ်နၢပူးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ “တၢ်နၢတမုာ်ဖးဒိၣ်”(The Great Stink)န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအနးကတၢၢ်တမ့ၢ် ကလံၤဘၣ်. ဒီးကထၢၣ်ကၠီစနိ (Dr. John Snow) အတၢ်ဃုထံ ဒုးနဲၣ်ဝဲလၢ ထံဘၣ်အၢဘၣ်သီ မ့ၢ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်တဲာ်ရာ် (ဟၢဖၢလူ) တၢ်သံသတြိာ်လီၤ.
ပဝဲပှၤကညီတဖၣ် ပသ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီး တၢ်ကီတၢ်နးအဂၤတမံၤ, တၢ်လၢအနၢတမုာ်တုၤဆူမူခိၣ်လီၤ. ပအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်လၢအဟးဂီၤအပူၤ ဒီးပထံၣ်ကမၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအဂံၢ်ထံးဒီး ဃုကျဲလၢကမၤဂ့ၤထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ် လၢကဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီခဲန့ၣ်လီၤ. ကမျၢၢ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လၢအကူၣ်သ့တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, သနူကျဲတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တအိၣ်ဒီးအစိကမီၤလၢကဆိကတီၢ် ပှၤတဝၢအတၢ်ဆါအဂံၢ်ခီၣ်ထံး လၢအမ့ၢ်ပသးလၢအပှဲၤဒီးတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ်ဘၣ်လီၤ.
ဖဲယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲ, “တၢ်အိၣ်လၢခိ လၢအလဲၤနုာ်ဆူပှၤကညီအပူၤန့ၣ် မၤတကဆှီဘၣ်အီၤ တသ့ဘၣ်နီတမံၤဘၣ်”န့ၣ် တမ့ၢ်အဝဲတဲတၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲ နီၢ်ခိအတၢ်ဆူးတၢ်ဆါဘၣ် (မၢ် ၇:၁၅).…
ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဆံးဖိတဖၣ်အကျါ
ခဲဘ့ၣ်(Kevin)ဒီးခ့ၣ်ဘၣ်လ့ၣ်(Kimberley)အဂီၢ် တနွံအံၤ မ့ၢ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအနွံန့ၣ်လီၤ. ခဲဘ့ၣ် အတၢ်ဆါဟဲနးထီၣ် သတူာ်ကလာ်ဒီး ဘၣ်လဲၤထီၣ် တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအၢသီတၢ်မၤတံာ်တာ်တၢ်အပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အဖိဆံး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖိလွံၢ်ဂၤလၢ အကွၢ် လုၢ်ဖိဝဲတဖၣ်စ့ၢ်ကီး အိၣ်တဆူၣ်ဝဲ နးနးကလဲာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအကီဒိၣ်ဝဲတမံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အီၣ် တၢ်အီလၢအကြၢး အိၣ်တဖၣ် ခ့ၣ်ဘၣ်လ့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဝဲတသ့လၢၤဘၣ်လၢပှၤပာ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီအလီၢ်လၢ တၢ်မၤခုၣ်တၢ်အီၣ်အတလါပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသး ဒ်သိးအံၤ အဆၢကတီၢ် အဝဲဆၢအီၣ်ဘၣ်ဝဲသဘၣ်ဘီတံၢ်(carrot)န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤတလၢကွံာ် တနၣ်ရံၣ်အခါန့ၣ် တၢ်ဟဲဒိတကျိာ်တၢ်လၢ အတြဲၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အတံၤသကိး အမဲဒၣ်(Amanda) ဒီးအဲဒံၣ်(Andy) ဟဲစိာ်ဝဲတၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ် ဃုာ်ဒီးသဘၣ်ဘီတံၢ်လၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ညီနုၢ်ပှၤစံးလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်မၤတၢ်လၢ တၢ်အဆံးဖိဒၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်မၤအသးလၢ အလီၤကမၢကမၣ် ပာ်ဖျါဝဲလၢကစၢ်ယွၤမၤတၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်အဆံးဖိဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ. အဲၤကူပတူး အစီၤပၤဖၤရိၤ ဟ့ၣ်လီၤအကလုၢ်လၢ ၂ မိၤရှ့ ၁:၂၂ အပူၤ “ဖိခွါလၢအအိၣ်ဖျဲၣ်တဖၣ်န့ၣ် သုဘၣ်ကွံာ် တ့ၢ်ကွံာ်အီၤလၢထံမိၢ်ပှၢ်အပူၤ ကိးဂၤဒဲးလီၤ”န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤသံဖိသၣ်ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤအံၤ ကဲထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လီၤဆီလၢ အဆံးဖိန့ၣ်လီၤ. စီၤမိၤရှ့အမိၢ်ကွံာ်လီၤဝဲ…
ဖိသၣ်ပိၥ်ခွါဖိ
ပှၤခိးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢ တၢ်ဆါဟံၣ်တဖျၢၣ်တဂၤနၢ်ဟူဘၣ် ဖိသၣ်ဟီၣ်အကလုၢ်အဃိ, ကွၢ်ဃုဝဲဒၣ်, ဒီးထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ဖိသၣ်ပိၥ်ခွါဖိတဂၤလၢ အအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်သီ, တပှဲၤဒံးဘၣ်တသီဖိတဂၤ, လၢအဘၣ်တၢ်ဘိၣ်ဘံတ့ၢ်ဃး လၢထၢၣ်တဖျၢၣ်ဒီး ဘၣ်တၢ်စူးကွံၥ်အီၤ ဖဲပှၤပၥ်ကတီၢ်သိလ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အလီၢ်လီၤ. အဃိစးထီၣ်လၢပှၤထံၣ်န့ၢ်အီၤဝံၤ တနံၣ်ဘျဲၣ်ဘျဲၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤကိးဒၣ်အီၤလၢ ဖိသၣ်ပိၥ်ခွါဖိ (Baby Boy) န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဃုထံၣ်န့ၢ်ဖိသၣ်ဖိတဂၤအံၤဝံၤ တယံၥ်ဘၣ်န့ၣ်, ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်မၤလီၢ်တဖၣ် ဆဲးကျိးဝဲဒၣ်ပှၤလၢ အအဲၣ်ဒိးလုၢ်ဖိ ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်ဒီမိၤဝၤခံဂၤ ဟဲဟံးန့ၢ်ဖိသၣ်တဂၤအံၤ ဒီးကိးဝဲလၢ ကရ့စၢၣ် (Grayson) (တမ့ၢ်အမံၤနီၢ်ကီၢ်ဘၣ်)န့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ် ဖဲတၢ်ပတံထီၣ်တၢ်လုၢ်ဖိ ဖိသၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဒ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအိၣ်ဝဲအသိး ဝံၤဝဲအလီၢ်ခံ, ဖိသၣ်ဖိအမံၤလၢအမ့ၢ် ကရ့စၢၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ပၥ်ဂၢၢ်ပၥ်ကျၢၤအီၤန့ၣ်လီၤ. တနံၤအံၤ, နကထံၣ်ဘၣ်ဖိသၣ်ဖိအံၤ လၢအကတိၤတၢ်ဒီးနၤ လၢတၢ်သးခုသးမုၥ်အပူၤ, လၢအကတိၤတၢ်တပံၥ်တကျါကဲၣ်ဆိးဒံးဘၣ်လီၤ. တမ့ၢ်နကဆိကမိၣ်လၢ အဝဲမ့ၢ် ဖိတဂၤလၢတဘျီဘၣ် တၢ်စူးကွံၥ်အီၤဒီးထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢ ထၢၣ်တဖျၢၣ်အပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲစီၤမိၤရှ့အသးပှၢ်ထီၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်, အဝဲကွၢ်ထံဆိကမိၣ်က့ၤဝဲ ယွၤအသူးအသ့ၣ်စိကမီၤတဖၣ် ဒီးတၢ်လၢအဝဲမၤတ့ၢ်ဝဲလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ၅ မိၤရှ့ ၁၀:၁၅ အပူၤ အဝဲဒုးသ့ၣ်ညါ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ…
စိၤလၢအလီၤဆီ
လၢအတၢ်အိၣ်မူပူၤ, အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအါထဲဒၣ် ဒ်ပှၤအံၤတဃၣ်ဖိဘၣ်ဆၣ်, ရိမ့ၤအဘီမုၢ် စီၤပၤကီၣ်စတဲၣ်ထံ (Constantine), ခရံာ်နံၣ် ခ.န ၂၇၂-၃၃၇ (AD 272-337) ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤ လၢအဆိကတီၢ်ကွံာ် တၢ်မၤသံမၤဝီပှၤ ခရံာ်ဖိတဖၣ် (systematic persecution of Christians) လီၤ. အဝဲမၤကဲထီၣ် လံာ်နံၣ်လံာ်လါလၢပသူအီၤဒီး နီၤဖးကွံာ် တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤလၢ တချုးခရံာ်နံၣ် ချ ခ.န (BC) (Befroe Christ) ဒီး ခရံၣ်နံၣ် ခ.န(AD), (anno Domini, မ့တမ့ၢ် “လၢနံၣ်တဖၣ်အကစၢ်-in the year of Lord”.
တၢ်ထုးကွံာ်သုးကွံာ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်ဒိၣ်စိကျိၤကျဲအံၤ ဆီတလဲထီၣ် မံၤပနီၣ် “CE (နံၣ်လါလၢအညီနုၢ်မၤအသးလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ -common Era)” ဒီး “BCE (တချုး နံၣ်လါလၢအညီနုၢ်မၤအသးလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ- before the Common Era)” န့ၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤတဲဝဲလၢ…
သးသမူတစိၤ တၢ်လဲၤအကျိၤအကျဲ
ၦၤသးဝံၣ်တၢ်ဒီး ၦၤကွဲးတၢ်သးဝံၣ် လ့ဖီးဒံၣ်ဝ့လၢၣ် (Linford Detweiler)စံးဝဲ “ ၦၤသးစၢ်ဖိတဂၤလၢအိၣ်ဒီး တၤလၣ်အသ့အဘၣ်လၢ တၢ်မၤမုၥ်မဲၥ်ဘၣ်သးၦၤန့ၣ် အဝဲဒၣ်သံကွၢ်ဝဲ တၢ်သံကွၢ် အကလုၥ်ကလုၥ်သ့ဝဲဒၣ်”န့ၣ်လီၤ. တၢ်သံကွၢ်အကျါမ့ၢ်ဝဲ “ဒ်သိးယကကဲထီၣ် ၦၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဂၤန့ၣ် ယကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. ဖဲအံၤ ဒံၣ်ဝ့လၢၣ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲ လၢ “တၢ်တိၥ်ပၥ် ဒ်သိးအံၤန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်အိးထီၣ်ကျဲလၢ တၢ်ဟးဂီၤ အစိကမီၤ အက့ၢ်အဂီၤ လၢပနီၢ်သးအပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ နီၢ်ခိတကပၤ စ့ၢ်ကီး” န့ၣ်လီၤ. ဒံၣ်ဝ့လၢၣ်ဒီး အမါန့ၣ် ဃုထၢဝဲ လၢတၢ်မံၤဟူသၣ်ဖျါလီၤအလီၢ်န့ၣ် ဃုထၢ တၢ်သူၣ်ဝံၣ်သးဆၢ တၢ်ဒ့လၢ ၦၤတပိၥ်ထွဲအါအါန့ၣ်ဒီး တၢ်မၤအံၤကဲထီၣ် တၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် အသးသမူဒီစိၤန့ၣ်လီၤ.
ၦၤအမံၤတဖျၢၣ်လၢအမ့ၢ် ယဟိယဒါန့ၣ် ၦၤတပၥ်ပနီၣ်အီၤလၢတၢ်အိၣ်ကတဲၥ်ကတီၤအသးအပူၤသနၥ်က့ အခီပညီန့ၣ် လီၤပလိၥ်ဝဲဒၣ်လၢ “သးသမူတစိၤသး ပၥ်စီဆှံတၢ်လၢယွၤအဂီၢ်”န့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤပၤစီၤယိၤအၣ်ပၢတၢ်အကတီၢ်, အါတက့ၢ်န့ၣ် ပၢဘၣ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ် မ့ၢ် စီၤယဟိယဒါမၤဝဲ ၦၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်လၢယွၤအဟံၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
၂ စီၤပၤ ၁၁:၁-၁၆ ပၥ်ဖျါဝဲဒၣ်, ဖဲစီၤယိၤအၣ်အသးအိၣ် ၇…
တပူၤဃီလၢတၢ်အံၤအပူၤ
ခဲလံၣ်(Kelly)ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ် ဒီးခိၣ်နူၥ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ(brain cancer) ဖဲ ခိၣ်ဘံး-၁၉တၢ်ဆါ(COVID-19) မၤဘၣ်ဒိ တၢ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအသးဒီးအပသိၣ် အိၣ်ဒီးထံ ဒီးအဝဲဘၣ်ထီၣ်ကဒီးတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအဟံၣ်ဖိဃီဖိလဲၤကွၢ်အီၤတသ့ မ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ကၥ်အဆၢကတီၢ်(pandemic)အဃိလီၤ. အဝဲအဝၤသးဘိလၢအမ့ၢ် ဒ့ဘ့း(Dave) ဆၢတဲၥ်လၢ ကမၤတၢ်တမံၤမံၤလီၤ.
ဒ့ဘ့း ပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်ၦၤလၢအအဲၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တပူၤဃီ ဒီးဃ့ကညး အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ကမၤတၢ်ပနီၣ်ဖးဒိၣ် ဃုၥ်ဒီးတၢ်ကစီၣ်တဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် သိးထီၣ် တၢ်ကးဘၢ နါဒ့(mask), ဒီးဖဲအံၤ ၦၤအဂၤ ၂၀ ဆၢထၢၣ်လၢ တၢ်ဆါဟံၣ်အချၢ, လၢအစုဖီၣ်ဃး တၢ်ပနီၣ်တၢ်ကွဲးတဖၣ်လၢ အမ့ၢ် “မိၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်”, ပအဲၣ်ဘၣ်ကွံဘၣ်နၤ, “ပအိၣ်ဒီးနၤ”န့ၣ်လီၤ. ဃုၥ်ဒီးတၢ်မၤစၢၤလၢ ၦၤကွၢ်ၦၤဆါသရၣ်မုၣ်တဂၤ, ခဲလံၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢအီၤဆူ တၢ်သူၣ်ထီၣ် လွံၢ်ကထၢအပဲတြီဖိကပၤ လၢကကွၢ်လီၤတၢ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲအဝၤတဲဖျါထီၣ်တၢ်ဆူ ကမျၢၢ်အမံၣ်ဒယၢၣ်လၢ “တၢ်လၢပထံၣ်စိအီၤသ့မ့ၢ် မဲၥ်သၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ကးဘၢဒီး စုဖိလၢအဝံၢ်ဝၢ်အသး, ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ကးဘၢ နါဒ့လၢ အဃံလၤတခါ ဒီးစုဖိလၢအလီၤအဲၣ် အဝံၢ်ဝၢ်အသးတမံၤန့ၣ်လီၤ”.
လၢအတၢ်အိၣ်မူလၢခံကတၢၢ်, ၦၤတၢ်မၢဖိစီၤပီလူးအသးတူၢ်ဘၣ်ဝဲ…
တၤသၣ်အလီၢ်အယွၤ
လၢအပူၤကွံၥ်တဘျုးနံၣ်အခါ, ကၠိနံၣ် မ့းခၠဲ(လ)( Joni Mitchell) ကွဲးတၢ်သးဝံၣ်တယုၢ်, အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “Woodstock” (ကီၢ်အမဲရကၤတၢ်သံကျံအမူးတမူး), ဒီးလၢအပူၤ အဝဲထံၣ် ၦၤကူၦၤကညီတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆဲထုဃၥ်အီၤလၢ တၢ်လိၥ်တၢ်အပှ့ၤဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသဆၣ်ထီၣ် ၦၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်အခံလၢ အကဃုတၢ်အိၣ်မူလၢ လၢအမုၥ်ခုၣ်န့ၢ်အန့ၣ်ဒီးသးဝံၣ်ဝဲ တၢ်က့ၤက့ၤဆူ “တၤသၣ်အလီၢ်” အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့းခၠဲ(လ) ကတိၤန့ၢ်တၢ်လၢ ၦၤတစိၤလၢ အဆၢန့ၢ်ဘၣ် တၢ်တိၥ်ဒီး တၢ်အခီပညီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
မ့းခၠဲ(လ) အ“တၤသၣ်အလီၢ်”လၢအထါအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ဧ့ၤဒ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဧ့ၤဒ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မုၢ်တၢ်ပၢၤအလီၢ်, ပၤရၤဒံစူးလၢ ယွၤတ့လီၤဝဲလၢပဂီၢ် လၢထံး လၢသီန့ၣ်လီၤ. လၢတၤသၣ်အလီၢ်အံၤအပူၤ, စီၤအၤဒၣ်ဒီးနီၢ်အံၣ်အု ထံၣ်လိၥ်သကိးသး ဒီးယွၤ ဒ်အညီနုၢ်အသိး, တုၤလီၤလၢ မုၢ်တနံၤဖဲအဝဲသ့ၣ် မၤတၢ်အၢၣ်လီၤဒီးမုၣ်ကီၤလံၢ် တစုန့ၣ်လီၤ (ကွၢ်ဖဲ ၁ မိၤ ၃:၆-၇). မုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ် မ့ၢ်မုၢ်နံၤအလီၤဆီလီၤ. “ဒီးနၢ်ဟူ ကစၢ်ယွၤအမဲၥ်, လၢသ့ၣ်ကျါလၢ တၤသၣ်အလီၢ် အသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ” (:၈).
ဖဲယွၤသံကွၢ် အဝဲသ့ၣ်…
တၢ်ဆီတလဲ အတၢ်မၤလၢအဆူၣ်
ၦၤအၣ်ဖရံကၣ်ဖိတဖၣ်အမူး တၢ်ပနီၣ်ချံၣ်ဒီးလၢပီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဘျးထီၣ်ဝဲလၢ ပဟံၣ်အဒူၣ် လၢမံးခၠံၣ်ကၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်(Michigan) အါနံၣ်အါလါလံန့ၣ်လီၤ. ယမၤန့ၢ်အီၤ ဒ်တၢ်န့ၢ်သါလၢ ယပၢ်အအိၣ် ဒီးဒိးန့ၢ်ဝဲ ဒ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအတၢ်ဖိတၢ်လံၤ ဖဲပမၤတၢ်သးခုကစီၣ် အတၢ်မၤလၢ ကၣ်နၣ်(Ghana)န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤန့ၣ်, ယတံၤသကိး ၦၤကၣ်နၣ်ဖိတဂၤ ဟဲဟးလိၥ်ကွဲဆူ ယအိၣ်လီၤ.
ဖဲအဝဲထံၣ်ဝဲ ချံၣ်န့ၣ်ဒီး အကွၢ်တၢ်န့ၣ် ဖျါလၢတၢ်ကမၢကမၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဒုးနဲၣ်ဝဲ တၢ်လၢအဘၣ်တၢ်စၢဃၥ်ချံၣ်ဒီးစံးဝဲ “တၢ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သမူပယၢ်တၢ်တမံၤလီၤ. ယသ့ၣ်ညါလၢအစိကမီၤတအိၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ယၤ ယတပၥ်အီၤလၢ ဟံၣ်ပူၤဘၣ်.” လၢတၢ်အဆိအချ့န့ၣ် ပကူးတဲၥ်ကွံၥ်ဒီး ပစူးကွံၥ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃး တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ကစၢ်ယွၤ မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး ပတအဲၣ်ဒိးပၥ်တၢ်အပီးအလီ ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ တၢ်စူၢ်တၢ်နၥ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်.
စီၤပၤယိၤၡံယၤ ကဲစီၤပၤလၢဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အီၤအခါ အဝဲအတၢ်သ့ၣ်ညါ ဘၣ်ဃးဒီးကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပညိၣ်လၢ အၦၤဂီၢ်မုၢ်အဂီၢ် အိၣ်ဒၣ် တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ် ဃုထံၣ်န့ၢ်ကဒါက့ၤ လံၥ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အဘၣ်တၢ်တပၥ်ကနၣ်အီၤလၢ ယွၤအတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ (၂ စီၤပၤ ၂၂:၈). ယိၤၡံယၤ အဲၣ်ဒိးနၢ်ဟူဒိကနၣ်…
တၢ်ထီဒါညိကွံၥ်
လၢဝ့ၢ်အဲးတလဲထၣ် (Atlanta) ပၢၤကီၢ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤ သံကွၢ်ဝဲ ၦၤနီသိလ့ၣ်ပိၥ်မုၣ်တဂၤ လၢ မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဘၣ်မနုၤအဃိ ၦၤမၢအိၣ်ပတုၥ်အသိလ့ၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပိၥ်မုၣ်န့ၣ် စံးဆၢဝဲလၢ တၢ်သးတံၥ်တၥ်အပူၤ တသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပၢၤကီၢ်စံးဘၣ်အီၤ “မ့ၢ်
လၢ နသုဒီးဆှၢတၢ်ကစီၣ်လၢကွဲၤဒီနၢ်အဃိ” န့ၣ်လီၤ. ၦၤနီသိလ့ၣ်ပိၥ်မုၣ် စံးဆၢကဒီးဝဲ ‘တမ့ၢ်ဘၣ်’ ဒုးနဲၣ်ဝဲ အကွဲၤဒီနၢ်ဒီး ‘မ့ၢ်ဒၣ်လီအလံၥ်ပရၢ’ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆိးကါကွဲၤဒီနၢ်လၢ တၢ်ဆှၢလံၥ်ပရၢတၢ်ကစီၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်လၢၦၤကဘၣ် လဲၤခီပတၥ်တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢလၢ အတြီဃၥ် ၦၤတဘၣ်သု ကွဲၤဒီနၢ်ဖဲ ပနီသိလ့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢအတၢ်ပညိၣ်တခီ တမ့ၢ်လၢတြီတၢ်ဆိးကါ ကွဲၤဒီနၢ်လၢ နီသိလ့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဘၣ် မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်ဒီသဒၢလၢ အသုတကဲထီၣ် တၢ်မၤတံၥ်တၥ် တၢ်နီသိလ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး ကတိၤဒုၣ်ဒွဲၣ်ဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်လၢ အစိၤအဆၢ ကတီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မၤညီခီပတၥ် ကစၢ်ယွၤကလုၢ်ကထါလၢ အမ့ၢ် “သုပၥ်ကွံၥ် ယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ” ဒီး, ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးဟံးန့ၢ်ပၥ်ဖျါဝဲ “ယူးယီၣ်နမိၢ်ဒီးနပၢ်တက့ၢ်” (မၢ်ကူး ၇:၉-၁၀). မ့ၢ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ခိၣ်နၢ်တဖၣ် ပၥ်မၤအသး…
ၦၤတဲဖျါ (ပၥ်ဖျါ) ဆိတၢ် ပတၢ်ကမၣ်
ဖဲ ၁၉၃၈ နံၣ် လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၁ သီ မုၢ်ထူၣ်န့ၣ်, သးစၢ်လၢ အမ့ၢ်ၦၤကူၣ်သ့လၢကလံၤကထၢပီညါ(meteorologist)ဟ့ၣ်ဒုးပလီၢ်ယူၢ်အဲးစ်(U.S)မူခိၣ်ကလံၤသီဝီၤအတၢ်လီၢ်လၢ ဟၣ်ရံၣ်ခ့ကလံၤမုၢ်(hurricane) ကဟူတၢ်လၢကလံၤစိးဆူ နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်(New England) လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ၦၤအခိၣ်လၢတၢ်တဲဖျါဆိ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဝီၤ, ဒုၣ်ဒွဲၣ် ခၠါလ်ဖံယၢၣ်(Charles Pierce) အတၢ်တဲဖျါဆိတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်, တၢ်ကိၢ်လီၢ်ကလံၤမုၢ်တဖျၢၣ်အံၤ, တမၤဘၣ်ဒိတၢ်ယံၤယံၤလၢကလံၤစိးန့ၣ်ဘၣ်.
လၢခံ ခံနၣ်ရံၣ် ဖဲ ၁၉၃၈ နံၣ်, နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်ဟၣ်ရံၣ်ခ့ကလံၤမုၢ် လီၤလၢ ကီးတဖျၢၣ်အလိၤလီၤ. ဖဲအဘၣ် ဟါ ၄:၀၀, ဟဲတုၤဆူ နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်, ဟူသဖှိထီၣ်ကဘီတဖၣ်ဆူခိခိၣ် ဒ်ဟံၣ်လီၤၦီၢ်လၢပီၣ်လဲၣ်ပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်သံတၢ်ၦၢ်အိၣ်ထီၣ်အါန့ၢ်ဒံး ၦၤ ၆၀၀ န့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်ကလံၤမုၢ်တဖၣ် မ့ၢ်ဒိးန့ၢ် ဖံယၢၣ် အတၢ်ဒုးပလီၢ်လၢ အသူၣ်လီၤသးလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၢၢ်အကျၢၤဒီး အဝဲအဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤတဖၣ်လၢ အလီၤတံၢ် လီၤဆဲးအဃိ, သးသမူဖိတဖၣ် ဖျါလၢကမူဘၣ်ဒံးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ပကဘၣ်ဒိကနၣ်မတၤအတၢ်ကတိၤအံၤ, အိၣ်လၢလံၥ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢဝံံယံးရမံယၤ, အမုၢ်နံၤ, ယွၤဒုးပလီၢ်အၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢကထီဒါ…