ဖဲတၢ်ဆီၣ်သနံး နးနးကျံးကျံးကတီၢ်
တၢ်လၢအပူၤကွံာ်နံၣ်တဖၣ်အပူၤ, ယတံၤသကိးတဂၤတဲဘၣ်ယၤ, အတၢ်ပျံၤ, အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ် ဖဲလၢဂုာ်ကျဲးစၢးခီဂာ် သိလ့ၣ်ကျဲတဘိလၢ အသဂၢၢ်ပာ်ဖှိၣ်သးဒီး ကျဲအဂၤတဖၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. “ယတလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ဒ်သိးအံၤ နီတစုဘၣ်, တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢတဖၣ် လၢယမၤလိန့ၢ်တ့ၢ် တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ခီဂာ်သိလ့ၣ်ကျဲတဖၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်မၤတကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢၤဘၣ်”အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်ဒိၣ်နီၢ်မးအဃိ,ယအိၣ်ခိး သိလ့ၣ်ဘၢး(စ)(bus), ဃ့ကညးပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်လၢကပျဲဒိး အသိလ့ၣ် ဒ်သိးယကလဲၤတုၤဘၣ်ဆူ ကျဲဝာ်ဘးခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးယကလဲၤခီဂာ် ကျဲဒ်သိးအံၤလၢ အသဂၢၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးတဖၣ်အဂီၢ် ဒီးယကဘၣ်နီၣ်သိလ့ၣ် လၢတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယဘၣ်မၤလိန့ၢ်အီၤလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖးယံာ်ဖးထီအတီၢ်ပူၤလီၤန့ၣ် မ့ၢ်အတၢ်စံးဘၣ်ယၤန့ၣ်လီၤ.
သိလ့ၣ်အတၢ်လဲၤကျဲအါဘိ သဂၢၢ်ပာ်ဖှိၣ်အသးအလီၢ်အကျဲတဖၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်သ့ဘၣ်ဆၣ် လၢသးသမူအတၢ်လဲၤကျဲန့ၣ် ယဘၣ်အိၣ်မူလဲၤခီဖျိ, လၢတၢ်သဘံၣ်ဘုၣ်, တၢ်ကီတၢ်ခဲအပူၤန့ၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်အါမးန့ၣ်ဒံး ပလဲၤခီဂာ် သိလ့ၣ် ကျဲလၢအသဂၢၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ် အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကွဲး စံး ၁၁၈ န့ၣ် လၢအတၢ်အိၣ်မူပူၤ တၢ်အိၣ်အသး, တၢ်မၤအသးတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်ဒ်လဲၣ်, ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပတသ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်ဆၣ်, ပသ့ၣ်ညါလၢ အဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအဃိ, အဆၢဖိ ၅ အပူၤ ပာ်ဖျါဝဲ…
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဒီးတၢ်မၤသးနီၢ်နီၢ်
ဖဲဒီရံး(စ)ခံ(စ)ကူးဝ့ (Doris Kearns Goodwin)ဆၢတဲာ်လၢ ကကွဲးလံာ်တဘ့ၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲဒီး အၤဘြၣ်ဟၣ် လ့ကၢၣ်(Abraham Lincoln), တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်အသး တခီမ့ၢ် လံာ်အဘ့ၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲဒီး အမဲရကၣ်ကီၢ်ခိၣ်တဆံဃုဂၤတဂၤ အဂ့ၢ်အံၤ, ဘၣ်တၢ်ကွဲးတ့ၢ်လံအီၤလၢ လံာ်အဘ့ၣ် တကလးလွံၢ်ကထိ ဒီးတၢ်အံၤ ကဲထီၣ်တၢ်သးအံၣ်သးဆံး လၢအဝဲအဂီၢ် လၢကကွဲး ကီၢ်ခိၣ်အံၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤ ကအိၣ်တ့ၢ်ဒံးလၢ ကီၢ်ခိၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤတဂၤန့ၣ်လဲၣ်. ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကီမနုၤတမံၤမးတြီဆၢအီၤတန့ၢ်ဘၣ်, ဒီး ကူးဝ့ အတၢ်မၤအံၤကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဒီးအဝဲကွဲးလံာ်လၢ အမ့ၢ်လၢ “ကရူၢ်ဖိတဖု လၢအပြၢလိာ်သးတဖၣ်,အၤဘြၣ်ဟၣ် လ့ကၢၣ် လၢအမ့ၢ်ပှၤဖျိးစိလၢ ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲအတၢ်ထံၣ်သီသံၣ်ဘှဲလၢ လ့ကၢၣ်အတၢ်ကဲခိၣ်ကဲနၢ်, ကဲထီၣ်လံာ်တဘ့ၣ် လၢအဖျိးစိကတၢၢ် ဒီးဘၣ် တၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ အအါကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤတၢ်မၢဖိစီၤယိၤဟၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်လၢအတၤအီၤလၢ အလီၤဆီတမံၤ ဖဲအဝဲကွဲး ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် ဒီးတၢ်သံအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအတၢ်ကွဲး အဆၢဖိ အကတၢၢ်တဆၢ ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ “တၢ်အဂုၤအဂၤ လၢယ့ၣ်ရှူးမၤဝဲန့ၣ် အိၣ်စ့ၢ်ကီးအါမံၤလီၤ.…
တၢ်ဟ့ၣ်တမံၤလၢ ပတကြၢးဒိးန့ၢ်
တၢ်လၢတယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ယတံၤသကိးတဂၤ ဟ့ၣ်ယၤ တၢ်ဟ့ၣ်တခါအဃိ ဒီး ယကမၢကမၣ်ဘၣ် ယသးန့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ ယတကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲဒီး တၢ်ဟ့ၣ်အဂ့ၤ ဒ်သိးအံၤ လၢအဟ့ၣ်ယၤန့ၣ်ဘၣ်. အဝဲနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲလၢ ယဘၣ်လဲၤခီဖျိတၢ်သးတံာ်တာ်, သးလီၤဘှါနးနးကျံးကျံးလၢ ယတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤအဃိ အဝဲဆှၢလီၤတၢ်ဟ့ၣ်ဖိအံၤန့ၣ်လီၤ. ယတံၤသကိး အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အသးဘၣ်ဆီၣ်သနံး, ဘၣ်တံာ်တာ် တၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကအါန့ၣ်ယၤလီၤ. ခီဖျိ ဘၣ်ကွၢ် မိၢ်ပၢ်သးပှၢ်, ဖိတဖၣ် လၢအစူၢ်အ့န့, အတၢ်တၤတၢ်, တၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤ တၢ်သဘံၣ်ဘူၣ်, တၢ်ဂၢၢ်တၢ်ကျၢၤတအိၣ်, ဒီးတၢ်ဖ့ၣ်ဆၢလၢ အတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီအပူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဆိကမိၣ်ဆိတၢ်လၢယဂီၢ်အါန့ၣ် အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အတၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးဟ့ၣ်ယၤတၢ်ဟ့ၣ်ယိယိၤဖိအံၤန့ၣ် မ့ၢ်ယကဘၣ်နာ်ဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယဆိကမိၣ်တထီၣ်ဘးအဃိ ယမဲာ်ထံမဲာ်နိဘၣ်လီၤဝဲန့ၣ်လီၤ.
နီၢ်နီၢ်တခီ, ပဝဲကိးဂၤဒဲး ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်တဂၤစုာ်စုာ် လၢအတကြၢး တဘၣ်ဒီး ပှၤနီတစုန့ၣ်ဘၣ်လီၤ. ၁ တံၤ ၁:၁၅ အပူၤ စီၤပီလူးပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အံၤ ဒ် “ယ့ၣ်ရှူးခရံာ်ဟဲလီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ, ဒ်သိးအကအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ ပှၤတၢ်ဒဲးဘးဖိလၢ ယမ့ၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤလီၤ”န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ…
ဟဲက့ၤကဒါက့ၤဆူ ယွၤအအိၣ်
ဘၣ်တဟါ ဖဲယဃ့ၢ်ကဖီကဖီ လၢတၢ်လီၢ်လၢအဘူးဒီး တၢ်သူၣ်ထီၣ်တကဝီၤ, လၢအဘူးဒီးယဟံၣ်, ယထံၣ်ဘၣ် သၣ်မံယီၤဃဲၤသံဖိတဒု မၤသီၣ်ထီၣ်အကလုၢ် ဒီးဟဲပိာ်ယခံဆူ ဟံၣ်လီၤ. တနံၤအံၤ, မံးကံၣ်(Mickey) မ့ၢ်သၣ်မံယီၤတဒု လၢအအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, ဒိၣ်သွါ, အိၣ်ဘၣ်မုာ်မုာ်လၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအကျါ ဒီးဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤဒိၣ်မး လၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်လီၤ. တဘျီလၢ်လၢ် ဖဲယဃ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ် လၢယထံၣ်န့ၢ်အီၤ, တလီၢ်လီၢ် ယဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ “ယစံးဘျုး ကစၢ်ယွၤလၢ မံးကံၣ်တဒု ပူၤဖျဲးထီၣ် လၢတၢ်ဘၣ်အိၣ်လၢ ကျဲဆူးကပိာ်လိၤန့ၣ်လီၤ. အခဲအံၤ, အဝဲအိၣ်ဘၣ်လၢ ဟံၣ်ပူၤဃီပူၤလံန့ၣ်လီၤ.”
ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၁:၁ တဲဖျါထီၣ် “ပှၤလၢအအိၣ်ဝဲဆိးဝဲလၢ တၢ်ထီကတၢၢ်တဂၤ အလီၢ်အိၣ်တဒၢ”, မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဆိးဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤအဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအံၤ, တၢ်ကတိၤအဖျၢၣ်လၢအမ့ၢ် “အိၣ်ဆိး”အခီပညီလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ် မ့ၢ် “အိၣ်ဆိး, အိၣ်စံာ်အိၣ်ကျၢၤ”န့ၣ်လီၤ. စံး ၉၁:၁၄ ဒီး ယိၤ ၁၅:၁၀ ပာ်ဖျါဝဲ, ဒ်ပအိၣ်ပဆိးလၢ အဝဲအပူၤ, အဝဲမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကမူတၢ်မူလၢ အဘၣ်ထွဲဒီး…
ပတၢ်ထံၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး
ဖိသၣ်လံၣ်ယိၣ်(Leo)လၢ အအိၣ်ဒံးဒၣ် လွံၢ်လါဖိတဂၤန့ၣ် တထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ အမိၢ်အပၢ်အမဲာ်သၣ် နီတစုဘၣ်. လၢအတညီနုာ်မၤအသးတမံၤ အိၣ်ကဲထီၣ်အသး ဖဲအဝဲအိၣ်ဖျဲၣ်အဆၢကတီၢ် အဃိ အမဲာ်ချံအတၢ်ထံၣ်န့ၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ်တၢ် အကဒုကယီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢလံၣ်ယိၣ်အဂီၢ် လီၤဂာ်ဒ်သိး ဘၣ်အိၣ်ဆိးဝဲဒၣ်လၢ ဘှ့ၣ်ပစီၤတဖၣ်လီၤဝဲ တီၣ်တီၣ်အလီၢ်အသိး တထံၣ်ဘၣ်တၢ်ဆှံဆှံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံ မဲာ်ချံကသံၣ် သရၣ်တဖၣ် ဒုးသိးထီၣ်အီၤ မဲာ်ထံကလၤမဲာ်ဒိး လီၤဆီတဘ့ၣ်လၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လံၣ်ယိၣ်အပၢ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤမူ(Video)တခါ လၢအမိၢ်ဒုးသိးထီၣ် လံၣ်ယိၣ်လၢ မဲာ်ထံကလၤမဲာ်ဒိးဖိလၢ အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. ပခိးကွၢ်ဘၣ်လံၣ်ယိၣ်ဖိကွၢ်စူၢ်ကွၢ်ထီၣ် တၢ်လၢအမဲာ်ချံ, ကယီကယီဖိန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲထံၣ်ဘၣ်အမိၢ်နီၢ်နီၢ် အဆိကတၢၢ် တဘျီဃီန့ၣ်ဒီး အမဲာ်သၣ်ဖိန့ၣ် အိၣ်ပှဲၤဒီး တၢ်နံၤကမှံန့ၣ်လီၤ. အဆၢကတီၢ်ဖိလၢ လံၣ်ယိၣ်ထံၣ်န့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဖျါဆှံဆှံန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢပကဆၢတဲာ် အလုၢ်အပှ့ၤတသ့ဝဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤယိၤဟၣ် ကွဲးပာ်ဖျါထီၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒီးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် စံးကတိၤသကိးတၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၁၄:၈ အပူၤ စီၤဖံးလံးပူၤ စံးဘၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးလၢ “ဒုးနဲၣ်ပှၤလၢ…