တၢ်စူၢ်တၢ်နာ် အတၢ်ဟ့ၣ်သါ
ဖဲ ၂ဝ၁၉ နံၣ်န့ၣ် ပှၤဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်တဖၣ် ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်ဃး ပှၤစူၢ်နာ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးတဖၣ် အ“နီၢ်သးအတၢ်န့ၢ်သါ”အဂ့ၢ် ဖဲကီၢ်အမဲရကၤ (US) အပူၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ မိၢ်တဖၣ်ဒီးဖံတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်စိကမီၤဒိၣ်ဘၢဖျိဖျိဖျါဖျါ လၢဖိလံၤတဖၣ် နီၢ်သးအတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ပှၤလၢအတဲဖျါလီၤက့ၤအတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် တၢ်ဟ့ၣ်သါသၢပူခံပူဃၣ်ဃၣ်, ပာ်လၤပာ်ကပီၤအမိၢ်တဖၣ်, ဒီးသၢပူတပူတခီ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ဖံဖုတဖၣ်စ့ၢ်ကီး မၤဝဲအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ.
အဲးဒံးထၢၣ်အတၢ်ပာ်ဖျါမၤနီၣ်ဝဲလၢ “တဘျီဝံၤတဘျီ တၢ်မၤလိအံၤ တဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ မိၢ်တဖၣ် အဘျုးလၢအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤလၢ နီၢ်သးအတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဂီၢ်လီၤ”. တၢ်ကဲဘျုးဒ်သိးအံၤ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယွၤအကလုၢ်ကထါအပူၤစ့ၢ်ကီးလီၤ.
ဖဲစီၤပီလူးအလံာ်ပရၢဆူ အပျဲၢ်စီၤတံၤမသ့းအဂီၢ် ၂ တံၤ ၁:၅ အပူၤ စီၤပီလူးအၢၣ်လီၤဝဲ လၢစီၤတံၤမသ့းအတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်သူၣ်လီၤန့ၢ်အီၤလၢ အဖံနီၢ်လိၤအ့ၣ်ဒီး အမိၢ်နီၢ်အူၤနံက့ၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ မ့ၢ်စီၤပီလူး အနီၢ်ကစၢ်လၢ တၢ်မုာ်လၤသးခုဒိၣ်ဒိၣ်အပူၤ ပာ်ဖျါ ပိာ်မုၣ်ခံဂၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲး လၢအကဲဘျုးလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အဆိကတၢၢ် အခိၣ်နၢ်တဂၤအလိၤန့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်ခံဂၤအတၢ်လုၣ်ဘၢအံၤ ပထံၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီးလၢ စီၤပီလူးကတိၤသဆၣ်ထီၣ် စီၤတံၤမသ့း လၢ ၂ တံၤ…
သးသမူဒီတစိၤ တံၤသကိးတဖၣ်
ပှၤကွဲးထါ ကိၤလၤဝါဖိ ဝ့လယၢၣ်ကီပါ (William Cowper) [၁၇၂၅-၁၈၀၇] န့ၣ် အပူၤကွံာ် မ့ၢ်ပှၤလၢ အပှ့ၤဆါကုၢ်ဒီးထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲအတံၤသကိးဒီး မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် ကၠိၤနယူတၢၣ် (John Newton) (၁၇၂၅-၁၈၀၇) န့ၣ်လီၤ. ကီပါ တူၢ်ဘၣ် တၢ်သူၣ်ဟးဂီၤသးဟးဂီၤ ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒိၣ်မး, ဒီးကျဲးစၢးမၤသံလီၤက့ၤအသးအါန့ၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. ဖဲနယူတၢၣ် (Newton) လဲၤအိၣ်သကိးအီၤအခါ, အဝဲသ့ၣ် ဟးသကိး ကျဲဖးယံာ်ဒီး ကတိၤသကိး ယွၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. နယူတၢၣ်ထံၣ်ဝဲလၢ ကီပါ မ့ၢ်စူးကါ အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်ဒီး မ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကကွဲးထါတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်, အဘျုးအဖှိၣ် ကအိၣ်ဝဲလၢ ကီပါအဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ သရၣ်အံၤ မၤန့ၢ်တၢ်ဆိကမိၣ်တမံၤလၢ အကဒုးအိၣ်ထီၣ် ထါသးဝံၣ်တဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ကီပါကွဲးန့ၢ်တၢ်သးဝံၣ်အါယုၢ်အကျါ ပာ်ဃုာ်ဒီးထါသးဝံၣ် “ယွၤမၤတၢ်လၢကျဲခူသူၣ်အပူၤ” (God Moves in a Mysterious Way) န့ၣ်လီၤ. ဖဲ နယူတၢၣ်သုးအသး ဆူတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂၤတဖှိၣ်န့ၣ်, အဝဲဒီး ကီပါ ကဲဒံး…
အိၣ်လၢ ယွၤအစုပူၤ
ဝ့လယၢၣ် ရှဲးနၢၣ် (William Shatner) ဂဲၤဒိဝဲ ဒ်မူဒါခိၣ်ခး (Captain Kirk) လၢ ကွဲၤထံၣ်ဟူပူရဲၣ်အပူၤ, ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လဲၤနီၢ်နီၢ်ဆူမူပျီအပူၤအဂီၢ်တခီ အတၢ်ကတဲာ်ကတီၤသးတအိၣ်ဘၣ်. အဝဲဒိးပိာ်ဝဲ တၢ်ယူၤမူဖျၢၣ်အကျိၤ လၢလာ်တဆိ (sub-orbital flight) ဖဲတၢ်ဘူးကလဲၤ လၢခံကတၢၢ် အကတီၢ်ဖိအခါ, ဒီးကိးဝဲအတၢ်လဲၤအံၤ ဒ် “တၢ်လဲၤခီဖျိ အဒိၣ်အယိာ်ကတၢၢ်တခါ လၢယဆိကမိၣ်မှံသ့”န့ၣ်လီၤ. အဝဲဟဲဟးထီၣ် လၢမူပျီ ကဟၣ်ယူၤအပူၤဒီး လၢတၢ်ကမၢကမၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤ စံးဝဲ “နထံၣ်ဘၣ်တၢ်အလွဲၢ်လါအဲး လဲၤပူၤနၤလၢ နစုထွဲ အခဲအံၤဧိၤ ဒီးနကွၢ်စူၢ်တၢ်ဆူ တၢ်ခံးသူအပူၤ, တၢ်အံၤတမံၤ လီၤလးဒိၣ်ကဲာ်ဆိးလီၤ” န “ကွၢ်လီၤဒီးလၢနဖီလာ် တၢ်အလွဲၢ်လါအဲး အိၣ်ဝဲဒီး ဆူအဖီခိၣ်တခီ တၢ်အလွဲၢ်သူလီၤ.” ဒီးစံးအါထီၣ်ဝဲ “တၢ်အလွဲၢ်အတၢ်ဃံလၤမးအံၤ အိၣ်ဒၣ် ဘူကဘျံးဒံးဖိ ဒီးနလဲၤဖျိအီၤ လၢတၢ်တစိၢ်ဖိဧိၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.”
ပမူဖျၢၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်အဖျၢၣ်လါအဲးအဆံးဖိတဖျၢၣ် လၢအဘၣ်တၢ်ကဝီၤဃာ်အီၤ ဒီး တၢ်သူခံးလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤ. ရှဲးနၢၣ် စံးဝဲ…
တၢ်အိၣ်မူ အခီပညီ
ပူအဖုၣ်တယုၢ်လၢ အၣ်ကၠၢၢ်တံနါ(Argentine)အပှၤကွဲးလံာ်ဖိ ကၠီလူအံးဘီ(ကၠး)(Jorge Luis Borges) ကွဲးဝဲန့ၣ် မ့ၢ် ပှၤရိမ့ၤသုးဖိ မၤခၢးရူးဖဲး(Marcus Rufus) လၢအအီဝဲထံလၢ “ထံကျိခူသူၣ်တဘိ လၢအမၤကဆှီ ပှၤကညီလၢတၢ်သံ” တဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့, လၢခံက့ၤန့ၣ် မၤခၢးသ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲဒၣ် လၢတၢ်သံတသ့ဘၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤ ဒ်ပှၤတဖၣ်စံးဝဲအသိးဘၣ်. တၢ်အိၣ်မူလၢအတအိၣ်ဒီး တၢ်အဆၢန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အိၣ်မူ လၢအခီပညီတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်တခီ, တၢ်သံအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဟ့ၣ်တၢ်အခီပညီ ဆူတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်လီၤ. မၤခၢးထံၣ်န့ၢ် ကသံၣ်မၤကဆှၣ်လီၤတၢ် လၢအမ့ၢ်ဝဲ ထံထီၣ်ပၢၢ်လၢအဆှံန့ၣ်လီၤ. အဝဲအီလီၤထံအံၤဝံၤဒီး, အဝဲကွးအစု လၢတၤဆှုၣ်, ဒီးတၢ်သွံၣ်တလီၤစီၤအိၣ်ထီၣ်သး, ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ပနီၣ် လၢအဝဲဒိးန့ၢ်က့ၤတၢ်သံလံန့ၣ်လီၤ.
ဒ်မၤခၢးအသိး, ပဝဲစ့ၢ်ကီး တဘျီတခီၣ် ပသးဟးဂီၤလၢတၢ်အိၣ်မူအဆၢကတီၢ်စှၤလီၤဝဲ, ဒီးတၢ်သံဘူးထီၣ်ဝဲအဃိန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ စံး ၈၈:၃ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢတၢ်သံဟ့ၣ်တၢ်အိၣ်မူအခီပညီန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအံၤ ပပူလီၤဆီလိာ်သးဒီး မၤခၢး အပူန့ၣ်လီၤ. ၁ ကရံၣ် ၁၅:၅၄ အပူၤ, ပသ့ၣ်ညါလၢ ခရံာ်အတၢ်သံန့ၣ်, ပထံၣ်န့ၢ်…
ယနၢ်ဟူ ဒၢလွဲသီၣ်ထီၣ်
“ယနၢ်ဟူဒၢလွဲသီၣ်ထီၣ် လၢခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အမုၢ်နံၤ” န့ၣ် မ့ၢ်ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အတၢ်သးဝံၣ်လၢ အလီၤတိၢ်လီၤဆီနီၢ်နီၢ်တယုၢ်, ဘၣ်တၢ်ဒိးသန့ၤအသး လၢထါတယုၢ် ဒီးဘၣ်တၢ်ကွဲးန့ၣ်အီၤလၢ ဟဲနရံၣ် ဝဲး(စ)ဝီး(သ) လီဖဲလိၤ (Henry Wadsworth Longfellow) န့ၣ်လီၤ. ညီနုၢ်ပမုၢ်လၢ် ခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အတၢ်သးခုဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံပှၤသးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ်န့ၣ်, ထါအဖျၢၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးအုးဖးဒိၣ်ဒီး ကိးထီၣ်ဝဲ “လၢတၢ်သးဟးဂီၤ ယဆုးလီၤယခိၣ်/ ဒီးစံးတၢ်မုာ်တအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်/ မ့ၢ်လၢတၢ်သးဟ့အဂံၢ်ဆူၣ်, ဒုၣ်ဒွဲၣ် ကလူးအတၢ်သးဝံၣ်/ တၢ်အမုာ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ, တၢ်ဂ့ၤ ကဘၣ်ပှၤကညီ”န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး တၢ်သးဟးဂီၤအံၤ သုးအသးဆူညါ ဆူတၢ်မုၢ်လၢ်အပူၤ ဒီး မၤမုာ်မၤကျၢၤက့ၤပှၤ, ဒီးစံး “ယွၤတသံဘၣ်, ဒီးယွၤတမံဘၣ်/ တၢ်အၢကဃၣ်ကွံာ်, တၢ်တီမၤနၢၤလုၢ်ဘၢ/ တၢ်အမုာ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ, တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါကဟဲလီၤဘၣ် ပှၤကညီ” န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မုၢ်လၢ်ဟဲထီၣ်ဝဲလၢတၢ်သးအုးထါအက့ၢ်အဂီၤအံၤ ပထံၣ်န့ၢ်အီၤစ့ၢ်ကီးလၢ တၢ်သးအုးအထါတဖၣ် လၢလံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်သတးဒီး, စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄၃:၁ စးထီၣ်ဝဲ လၢပှၤကွဲးထါ အတၢ်ကိးပသူထီၣ် ဘၣ်ဃးဒီး အဒုၣ်အဒါတဖၣ်…
