တၢ်ကနိလၢအဆူၣ်ဒိၣ်မး

ဖဲ ၁၈၉၆ နံၣ်အခါ, ၦၤဆှၣ်ထံဆှၣ်ကီၢ်, အမံၤလၢ ခါ(လ)အဲးကလံၣ်(Carl Akely)န့ၣ် လဲၤတုၤဝဲဆူ ကီၢ်အံၣ်သံၣ်ယိပံယၤ (Ethiopia) အတၢ်လီၢ်စိၤစုၤတတီၤ, ဒီးဘၣ်တၢ်လူၤအီၤလၢ ခ့ဘှ့တဒု လၢအတယၢၢ်အိၣ်အပီၣ် ၈၀ န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် နီၣ်က့ၤဝဲ ခ့ဘှ့အတၢ်စံၣ်ၦီၤလၢအလိၤ ဒီးကျဲးစၢး ‘ အ့ၣ်အကိၥ်’န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တဘၣ်အကိၥ်ဘၣ်, မ့မ့ၢ် လဲၤဘၣ်ကွး အစုဒုၣ်အထွဲတခီလၢ အမဲလီၤပျံၤတဖၣ်လီၤ. အဝဲဒီးခ့ဘှ့တဒုအံၤ ထွၣ်တလ့ၣ် လၢမဲးခိၣ်လိၤ, ကနိလိၥ်သးနးနးဆူၣ်ဆူၣ် ဖးယံာ်န့ၣ်လီၤ. အဂံၢ်အဘါစၢ်လီၤဝဲ, ဒီးတၢ်သံကွၢ် အိၣ်ထီၣ် လၢမတၤကခီၣ်ဃၣ်အသးလၢ အဆိတဂၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ် အဂံၢ်အဘါလၢ အအိၣ်တ့ၢ်လၢခံကတၢၢ်, ဒီးပအၢသံခ့ဘှ့တဒုန့ၣ် လၢအစုယၢ်ခီ န့ၣ်လီၤ.

တၢ်မၢဖိစီၤပီလူးတဲနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ပဝဲတဂၤစုၥ်စုၥ် လၢအစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်သၦၢ်တၢၢ် ကဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး ပတၢ်ကနိဒၣ်ဝဲလၢ အဆူၣ်တဖၣ်, ဖဲပသး ကလၢၢ်ဘၣ်ဒ်ပဘၣ်တၢ်ဒိၣ်ဘၢမၤနၢၤၦၤဒီး တၢ်ကလ့ပစီၦၤလၢ ပကတူၢ်ဃၣ် သးအခါန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအလီၢ်န့ၣ်, ပကဘၣ် “တြီမုၢ်ကီၤလံၢ်အတၢ်လီတၢ်ဝ့ၤ” ဒီး “ကံၢ်တူၥ်ပယီၢ်ဒ့” (အ့း ၆:၁၁,၁၄)န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ကိၥ်လီၤသးလၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်လီၤပျံၤလၢ…

တၢ်နုၥ်လီၤဂိၥ်စုဂိၥ်ခီၣ်ဒီးမူခိၣ်ဟီၣ်ကယၢ

ဖဲ ၁၉၈၀ နံၣ် အဆိတဖၣ်အပူၤ, ၦၤသ့မူကပိၥ်ပီညါ လၢၦၤသ့ၣ်ညါအီၤအါတဂၤ, လၢအတစူၢ်တနၥ်ဘၣ်ယွၤ, ကွဲးဝဲဒ်အံၤ “တၢ်သူၣ်ဆးသးဖးအတၢ်နၢ်ပၢၢ်တၢ် အမ့ၢ်အတီတဖၣ် ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်တယၥ်လၢ ၦၤကူၣ်သ့ဖးဘၣ် ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲၥ် တဂၤနုၥ်လီၤ ဂိၥ်စုဂိၥ်ခီၣ်တ့ၢ်ဝဲ နီၢ်ခိပီညါ, ဃုၥ်ဒီးဂၥ်ပီညါန့ၣ်လီၤ”. ၦၤစဲအ့ၣ်ဖိတဂၤအံၤ အတၢ်ထံၣ်အပူၤ, တၢ်အုၣ်သးတဖၣ် ပၥ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်တမံၤမံၤ တ့ကံၣ်ဒိ တ့ၢ်ဝဲ ကယဲၢ်တၢ်ကိးမံၤ လၢပကွၢ်ဒီးထံၣ်နီၣ် ပၥ်သးလၢ မူခိၣ်ကယၢအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးအါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ “တၢ်အသဟီၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ပၢၤဃၥ်အီၤတန့ၢ်ဘၣ် လၢအကြၢး ဒီးတၢ်စံးကတိၤအဂ့ၢ်အကျိၤန့ၣ် တအိၣ်လၢန့ဆၢၣ်အပူၤဘၣ်”န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စံးလၢတၢ်ကတိၤအဂၤန့ၣ်, ကယဲၢ်တၢ်လၢ ပထံၣ်အီၤတဖၣ်န့ၣ် ဖျါဝဲဒ်အဘၣ် တၢ်တိၥ်ကျဲန့ၢ်ဃၥ်အီၤလၢ ၦၤတဂၤဂၤန့ၣ်လီၤ. နၥ်သက့ဒီး ၦၤသ့မူကပိၥ်ပီညါအံၤ မ့ၢ်ၦၤတနၥ်ထူ တနၥ်ယွၤတဂၤ ဒ်အလီၢ်လီၢ်လီၤ.

လၢအပူၤကွံၥ် အနံၣ်သၢကထိအခါ, ၦၤကူၣ်သ့သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်အဂၤတဂၤ ကွၢ်ဝဲ မူကပိၥ်လိၤ ဒီးထုးန့ၢ်တ့ၢ်တၢ်အစၢလီၤဆီတမံၤလီၤ. စီၤဒၤဝံးသံကွၢ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်, “တုၤယကွၢ်နမူခိၣ်နစုမုၢ်စုနၢအတၢ်မၤ, လါဒီးဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤလၢနပၥ်လီၤဒီး, ၦၤကညီလၢ နကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤ, ဒီးၦၤကညီဖိလၢ နကအိၣ်သကိးဒီးအီၤန့ၣ်, မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်” (စံး ၈:၃-၄).…

တၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအတၢ်ဟ့ၣ်

“တမၤဘၣ်. ယတမၤတၢ်အဝဲန့ၣ်ဘၣ်” လၢတၢ်သးလီၤဘှံးဖးဒိၣ်အပူၤ, ကၠဲး(Jane) နၢ်ဟူအဖိခွါ လိၣ်ဘိအတၢ်သမၢ, မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ညါလၢ အဖိခွါတကတိၤဘၣ် တၢ်အမ့ၢ်အတီအဃိန့ၣ်လီၤ. တချုးလၢအသံကွၢ်အဖိခွါ စဲမၢၣ်(Simon) တၢ်မနုၤ မၤတ့ၢ်အသးလဲၣ်န့ၣ်, အဝဲဘါထုကဖၣ်ကသွံဒံဒီး ဃ့ဝဲလၢယွၤကမၤစၢၤအီၤအဂီၢ်လီၤ. အဖိခွါဂ့ၢ်လိၥ်ဝဲ သၦၢ်ၦၢ် လၢအတလီတၢ်ဘၣ်. တုၤလီၤလၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, လၢတၢ်သးတံၥ်တၥ်ဖးဒိၣ်အပူၤ, အမိၢ်စံးဘၣ် အဖိခွါ လၢသါလိၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဘှံးတစိၢ်ဖိ န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဃၣ်အသးဒီး ဟးထီၣ်သီသီန့ၣ်, အဝဲကလၢၢ်ဘၣ် ၦၤအစုတခီ ဟဲထိးဘၣ် အဖံဘၣ်ခိၣ်အလိၤ, ဒီးနၢ်ဟူဘၣ်အဖိခွါအတၢ်အၢၣ်လီၤ ဃ့ကညး အတၢ်ကမၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲတူၢ်လိၥ် စံးဆၢသးစီဆှံ အတၢ်သိၣ်အီၤ ဒီးပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤ အသးန့ၣ်လီၤ.
လံၥ်ယိၤအ့လးလၢလံၥ်စီဆှံအလီၢ်လံၤတကတြူၢ်အပူၤ, ယွၤကိးဃီၤ အၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် လၢကပီၢ် ယၢ်လီၤက့ၤ အသးနီၢ်နီၢ် လၢအတၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်အဂီၢ်, ဒ်အဝဲသးခုတူၢ်လိၥ်က့ၤ အဝဲသ့ၣ်လၢကဟဲက့ၤဆူ အအိၣ် လၢသူၣ်ဒီဖျၢၣ်သးဒီဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ (၂:၁၂). ယွၤတဃုတၢ်ပီၢ်ယၢ်က့ၤသးလၢအဖျါလၢခိဘၣ်. မ့မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ် ကမၤကပုၥ်ဆီတလဲ အတၢ်ပၥ်သးလၢအကိၤတဖၣ် ဒီးစံးဝဲ, “မၤဖှီသုဆ့တဂ့ၤ, မၤဖှီသုသး” န့ၣ်လီၤ. ဝံယိၤအ့လး မၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ၦၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် လၢယွၤန့ၣ်…

ဝံၤဝဲလၢတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်အပူၤ

ဖဲယတၢ်မၤဟူးဂဲၤနီၢ်ခိ အမံးနံး(၄၀) ဘူးကဝံၤ, အိၣ်တ့ၢ်ဒၣ်စှၤမံးနံးအခါ, ယစံး သၦၢ်တၢၢ်သ့လၢ ယၦၤနဲၣ်တၢ်ကကိးပသူထီၣ်ဝဲ “မၤဝံၤဆူၣ်ဆူၣ်”န့ၣ်လီၤ. ၦၤဂဲၤလိသိၣ်လိတၢ် ဘၣ်ဃးနီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ် လၢယသ့ၣ်ညါတ့ၢ် ကိးဂၤဒဲးန့ၣ် သူဝဲတၢ်ကတိၤအံၤ စှၤမံးနံး တချုးမၤခုၣ်လီၤနီၢ်ခိအခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်မၤကတၢၢ် တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤနီၢ်ခိန့ၣ် အကါဒိၣ်ထဲသိးသိးဒီး တၢ် စးထီၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ၦၤကညီၤအနီၢ်ခိန့ၣ် ညီနုၢ်ကမိၣ်ဃၢလီၤ မ့တမ့ၢ် တမၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢၤဘၣ်, ဖဲတၢ်မၤဟူးဂဲၤအီၤ အိၣ်တစိၢ်ဖိလံ အခါန့ၣ်လီၤ.

ပတၢ်လဲၤဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး မ့ၢ်တၢ်တမံၤဃီန့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူးစံးဘၣ် အ့းဖ့းစူး အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးၦၢ်တဖၣ် လၢအဝဲကဘၣ်မၤဝံၤဆူၣ်ဆူၣ်, ဖဲအဝဲလဲၤဆူ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်, ဖဲအကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်သၦၢ်တၢၢ် တၢ်မၤနးမၤဖှီၣ်အါန့ၣ်အလီၢ် ဒ်ခရံၥ်အၦၤတၢ်မၢဖိတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ(မၤ ၂၀:၁၇-၂၄). နၥ်သက့ စီၤပီလူး တတ့ၢ်စၢ်လီၤအဂံၢ်အဘါဘၣ်. အဝဲအိၣ်ဒီး တၢ်မၤအကါဒိၣ်တမံၤ, ဒီးအန့ၢ် မ့ၢ်ဒ်သိး အကမၤဝံၤ တၢ်လဲၤလၢ အစးထီၣ်တ့ၢ်လံဝဲ ဒီးကမၤတၢ်လၢ ယွၤကိးအီၤလၢအကဘၣ် မၤဝဲအဂီၢ်လီၤ. အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်မၤတမံၤ, လၢအမ့ၢ်ဝဲဒ်သိး အကစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ယွၤအဘျုးအဖှိၣ်အတၢ်သးခုကစီၣ် (:၂၄)န့ၣ်လီၤ.…