ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါတၢ်ခဲလၢၥ်
ကယဲၢ်တၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, The Wall Street Journel အပူၤန့ၣ် တၢ်ကွဲးဖုၣ်တထံၣ် ပာ်ဖျါဝဲလၢ "ထံကီၢ် တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢကရၢ" (National Security Agency) န့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲ ပဂ့ၢ်ပကျိၤတဖၣ်အါမး ခီဖျိလၢ ပစူးကါ ပလီတဲစိအကျိၤအကျဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအစူးကါ လီတဲစိတဂၤစုာ်စုာ် အမၤတၢ် ခဲလၢာ်န့ၣ် ဒုးအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ဝဲ “ဒ့းကၠ့းတဲၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ” (Digital Trial), ဒီးပာ်ဖှိၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် “မဲးတၣ်ဒၣ်တၣ်” (Metadata), လၢပှၤလူၤဃုသ့ၣ်ညါန့ၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤ မ့မ့ၢ်တၢ်အဆံး, တၢ်လၢအကါတဒိၣ်ဝဲဘၣ်ဆၣ်, တၢ်မ့ၢ်ဘၣ် ပၥ်ဖှိၣ်, ကွၢ်ထံသမံသမိးအီၤခဲလၢၥ်န့ၣ်ဒီး, ကဲထီၣ်ဝဲ ပိးလီလၢအသဟီၣ်အိၣ်တမံၤ, လၢတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါန့ၢ်ပှၤဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပလဲၤတၢ်အလီၢ်အကျဲဖဲလဲၣ်, ဒီးဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ် အကတီၢ်မတၤန့ၣ် ပအိၣ်ဆိးဖဲလဲၣ်န့ၣ် ပှၤဃုထံၣ်သမံသမိးတၢ်တဖၣ် ဒုးနဲၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်သ့ဝဲဒၣ် ခီဖျိလၢ “မဲးတၣ်ဒၣ်တၣ်” န့ၣ်လီၤ.
စီၤဒၤဝံး စံးတ့ၢ်ဝဲလၢ ပတၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးယွၤ အပတီၢ်အိၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲ အါန့ၢ်ဒံး…
ယမ့ၢ်ကျဲ
တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီလၢ လါယနူၤအါရံၤအဂီၢ် | ယ့ၣ်ရှူး- အနီၢ်ကစၢ်ဒီး အတၢ်မၤ
တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ အကါဒိၣ်ဝဲလၢ ပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အဂီၢ် လၢကဆိကမိၣ်ထီၣ် လၢယ့ၣ်ရှူးမ့ၢ်မတၤလဲၣ်, ဒီးအဝဲမၤတၢ် မနုၤလဲၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢအဝဲအသးသမူ, အတၢ်သံ, အတၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ ဒီးအတၢ်က့ၤထီၣ်ဆူမူခိၣ်န့ၣ် ကစၢ်ခရံာ်မၤလၢပှဲၤတ့ၢ် တၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်. တလါအံၤ…
က့ၤဟ့ၣ်ကဒါက့ၤတၢ် ဆူကစၢ်ယွၤ
ဘၣ်တနံၣ်န့ၣ်, ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကွဲမုၥ်ပှၤလၢ ဒ်ပကထၢဖှိၣ်တၢ်ကိးနွံဒဲး ဒ်အညီနုၢ်အသိးအမဲာ်ညါ ပကဟ့ၣ်အါထီၣ် တၢ်မၤဘူၣ်- လၢတၢ်ကသူၣ်ထီၣ် (gym)တၢ်ဂဲၤဂ့ၤ က့ၢ်ဂီၤဒၢး တၢ်လီၢ်ပျီတခါ လၢကကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤ ဒီးကမၤဘၣ် တၢ်သးခုကစီၣ် တၢ်မၤဆူ ပှၤတဝၢဖိအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢယအိၣ်ဒီးတၢ်လၢၥ်ဘူၣ်လၢၥ်စ့ၤ လၢကသံၣ်ကသီဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အလဲသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ယသံကွၢ်ယဝၤသးဘိလၢ “မ့ၢ်နဆိကမိၣ်လၢ ပမၤကထီၣ်ဘးဧါ”န့ၣ်လီၤ. ယဝၤသးဘိ ကျၢၢ်ကျၥ်အခိၣ် ဒီးစံးဝဲဒၣ် “ဟ့ၣ်တၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ယွၤအတၢ်ခဲလၢၥ်တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ. အဝဲကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်လၢ ပလိၣ်ဘၣ်ခဲလၢၥ်လီၤ.” ဒ်အစံးဝဲအသိး ပမၤထီၣ်ဘးဝဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်ပူၤကွံာ် အနံၣ်တဆံန့ၣ်, ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အိၣ်ဒီးခွဲးလီၤဆီလၢ ပမၤဘၣ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှုး ခီဖျိတိစၢၤမၤစၢၤဘၣ် ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲလီၢ်ကဝီၤ လၢတၢ်အပိးအလီတခါအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၁ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၂၉, စီၤပၤစီၤဒၤဝံး နဲၣ်ဖျါထီၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ စီၤရှလိၤမိၤ ဆူအံၣ်စရ့လးခိၣ်နၢ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤရှလိၤမိၤ မ့ၢ်ယွၤအတၢ်ဃုထၢ လၢကဟံးန့ၢ်စီၤပၤအလီၢ် ဒီးကဘှီထီၣ် ကစၢ်ယွၤ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်န့ၣ်လီၤ (:၁-၅). ပှၤကိးဂၤ မၤထွဲတၢ်ဒီး“မၤဘူၣ်တီနံဒၣ်တၢ်”…
တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢတၢ်တသ့ၣ်ညါ တၢ်ကမၤအသးတဖၣ်
ဖဲနံၣ်ထီၣ်သီအခီၣ်ထံးတနံၤ, တၢ်မၤပျံၤမၤဖုး မၤပၢၢ်ထီၣ်ယၤ ဖဲဂီၤ ၃ နၣ်ရံၣ် န့ၣ်လီၤ. နံၣ်တနံၣ်အံၤ မၤဝံမၤဃၢယၤ ဃုၥ်ဒီး တၢ်ဖုးသံပျီၢ်ဂီၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒိၣ်ယိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဂ့ၤတဝါသ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ယၤတၢ်ဘၣ်ယိၥ်ဘၣ်ဘီ တုၤခဲအံၤ, တၢ်ဆိကမိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢခါဆူညါအဂီၢ် မၤပျံၤမၤဖုးယၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ယတၢ်ဆိကမိၣ်လဲၤအသးလၢ တၢ်တတၢၢ်တနါသ့ၣ်တဖၣ် ကအါထီၣ်ဧါ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်တဂ့ၤတဝါသ့ၣ်တဖၣ် ကဲထီၣ်အဃိ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှုးအပျဲၢ်အဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်ဘၣ်ယိၥ်န့ၣ်လီၤ. အကစၢ်ဒၣ်လဲၥ် ကတဲၥ်ကတီၤ ဒီးအုၣ်ကီၤတၢ်ဖဲ တချုးအသံနံၤသီသနၥ်က့ ပျဲၢ်ဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပျံၤတၢ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒံးန့ၣ်လီၤ. ဖဲကစၢ်တၢ်ဘၣ်ဖီၣ်န့ၢ်အီၤ အခါ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ဃ့ၢ်ဖျိးကွံၥ်ဝဲ (မး ၂၆ : ၅၆), စီၤပ့းတရူး သမၢကွ့ၥ်အီၤ (ယိၤ ၁၈:၁၅-၁၇,၂၅-၂၇), ဒီးအိၣ်တဒၢ ပၥ်ခူသူၣ်အသးန့ၣ်လီၤ (၂၀ : ၁၉) ဖဲကစၢ်ယ့ၣ်ရှုးဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဃၥ်အီၤဒီး ဘၣ်တၢ်ပျၤထီအီၤလၢ ထူၣ်ဆူညါအလိၤ, ဒီးတၢ်မၤအၢမၤသီတၢ်အခါ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်မၤဆၢတၢ်သဘံၣ်ဘုၣ်အံၤ တလီၤပလိာ်ဒီး ကစၢ်ယ့ၣ်ရှုး အတၢ်မၤလိၥ်ဒီး အတၢ်အၢၣ်လီၤ လၢအစံးဝဲ “ပၥ်သုသးခူတလ့ၣ်တက့ၢ်.…
တၢ်ဟးဂူၥ်ဟးဂီၤတဖၣ်ဝံၤ ခါဆူညါ ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ
ဖဲကလံၤမုၢ် ဟါရံက့ လီရၤ (Hurricane Laura) လၢ ကီၢ်မဲးကစံၣ်ကိၣ် ပီၣ်လဲၣ်က့ၢ်အကျိၤန့ၣ် အခိၣ်လိၤဝဲဆူ ကီၢ်အမဲရံကၤ လူၢ်ဝံၣ်စံၣ်ဧါနါ အပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤအကတီၢ်, တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုးဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ပၢၤကီၢ်အခိၣ်တဂၤ ပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲလၢ ကလံၤမုၢ် အသဟီၣ် ကဆူၣ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ် ၁၅၀ မံးလၥ်အဃိ, ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ကစီၣ်လၢ အလီၤသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ- “ဝံသးစူၤ ဟးထီၣ်ကွံၥ်လၢသုတၢ်အိၣ်ဆိးအလီၢ်အကျဲန့ၣ်တက့ၢ်. ဘၣ်ဆၣ်, သုမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးအိၣ်တ့ၢ်, ဒီးပဟဲဆူသုအိၣ် မ့ၢ်တသ့ဘၣ်န့ၣ်ဒီး, ကွဲးပၥ်မံၤသၣ်, တၢ်အိၣ်ဆိးလီၢ်, လံာ်တီမီအုၣ်သး (ID), ဘူးတံၢ်အမံၤဝံၤ, ထၢနုၥ်လၢ ထၢၣ်လၢထံဘၣ်စီၣ်အီၤတသ့အပူၤ, ဒီးပာ်လၢသုဆ့ကၤထၢၣ်ပူၤန့ၣ်တက့ၢ်. မ်တၢ်အသုတမၤအသးဒ်သိးအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ပဃ့ထုကဖၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ." ကလံၤမုၢ် လီရၤ မ့ၢ်ဟဲနုာ်လီၤန့ၣ်ဒီး, အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒၣ်ကဘၣ်ကွၢ်ကီဝဲ ကလံၤမုၢ် အတၢ်မၤဟးဂီၤတၢ်တဖၣ်လီၤန့ၣ် ပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ် သ့ၣ်ညါတ့ၢ်လံန့ၣ်လီၤ.
လံာ်စီဆှံ အလီၢ်လံၤအပူၤန့ၣ်, ဖဲယွၤအပှၤဂီၤမုၢ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး န့ဆၢၣ် မ့တမ့ၢ် သူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် ယွၤအကလုၢ်ကထါလၢအလီၤတံၢ်, လၢအအိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်တဖၣ်,…
ကစၢ်ယၣ်ရှုးအတၢ်တဲပူ
ပှၤအါဂၤတနၢ်ဟူညီနုၢ်၀ဲ Kate Hankey အဂ့ၢ်အကျိၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲမ့ၢ် ပိၥ်မုၣ်တဂၤ လၢအလီၤတိၢ်လီၤဆီလၢ ပကြၢးတိၢ်နီၣ်ထီဃၥ်အီၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ်ဒၣ် သရၣ်မုၣ်တဂၤ, ပှၤစိၥ်တၢ်သးခုကစီၣ်တဂၤ, ကၠိပှၤရိဖှိၣ်တၢ်တဂၤ, မံးရှ့ၣ်နရံၣ်တဂၤ, ပှၤကွဲးထါတဂၤ ဒီး ဖဲနံၣ် ၁၈၀၀ အကတီၢ်အပူၤန့ၣ် အဝဲဟ့ၣ်လီၤအသးလၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှုးအဂီၢ်တီတီလိၤလိၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၈၆၇ နံၣ်န့ၣ်, Kate ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် န့ၣ်လီၤ. အတၢ်ဆူးတၢ်ဆါဘျါထီၣ်က့ၤအကတီၢ်န့ၣ် ကွဲးဝဲဒၣ် ထါဖးထီတယုၢ်ဝံၤ, တဲၥ်ဖးဝဲဒၣ် ခံကူၥ်- “တၢ်တဲပူလၢယသးလီ (The Story Wanted)” ဒီး “တၢ်တဲပူလၢအတဲဘၣ်ယၤ(The Story Told)” န့ၣ်လီၤ. ထါတယုၢ်အံၤ ပၥ်ဖျါထီၣ် အဝဲနီၢ်တဂၤ အတၢ်ပာ်ဖျါ ဘၣ်ထွဲဒီး အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှုး ဃုာ်ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်အိၣ်မူအဂ့ၢ်အကျိၤန့ၣ်လီၤ.
လံၥ်စီဆှံအဆၢတဖၣ် ဒုးနဲၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှုးဒီး ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အလံၥ်သိၣ်သီတၢ်အပူၤန့ၣ် စီၤယိၤဟၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ပှၤလၢ အဝဲသ့ၣ် အနီၢ်ကစၢ် အတၢ်လဲၤ…