ပှၤအဲၣ်လံာ်စီဆှံတဖၣ်
တလးမူးပိာ်မုၣ်ဃံလၤတဂၤန့ၣ် ဖီၣ်စှီၤဃာ်အပၢ် လၢအပာ်ကဖၢအသးအစု, ဒီးအိၣ်ခိးကတဲာ်ကတီၤပာ်အသး, ဒ်သိးကလဲၤထီၣ်ဝဲဆူပျဲၤစီၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဖိဒိၣ်ခွါဖိ လၢအသးအိၣ်တဆံသၢလါတဂၤ ကဘၣ်ဟဲနုာ်လီၤဆိဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢကဘၣ်စိာ် တၢ်ဖျီပသံးအလီၢ်န့ၣ် ပှၤမၢအစိာ် လံာ်စီဆှံန့ၣ်လီၤ. ဒ်အမ့ၢ် ပှၤစူၢ်နာ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး, ဒီးဟ့ၣ်လီၤအသးလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့အသိး, ခီဖျိလၢတၢ်စိာ်လံာ်စီဆှံအံၤ, တလးမူးပိာ်မုၣ်ပိာ်ခွါခံဂၤ အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်အဲၣ်ဘၣ် လံာ်စီဆှံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်နိးတၢ်ဘျး တအိၣ်ဘၣ်အပူၤန့ၣ် ဖိသၣ်အံၤ လဲၤတုၤဝဲဆူ သရိာ်အမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်ဆံးအမဲအလီၢ်ဖိတဖၣ်အိၣ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ လံာ်စီဆှံ တၢ်ဖံးအကုခိၣ်အလိၤန့ၣ်, ကဲထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဒိဟ့ၣ်တဲာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤကစၢ်ခရံာ်တဖၣ်, မ့တမ့ၢ် ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်န့ၣ် ကလ့ၣ်ကွၢ်, ဒီးကယုမၤလိသ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံအဂီၢ်, မ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဖျါတမံၤန့ၣ်လီၤ.
ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉ မၤလၤကပီၤ လံာ်စီဆှံအလုၢ်အပှ့ၤအလၢအပှဲၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁ ပာ်ဖျါဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤဘၣ်ထွဲဒီး ပှၤလဲၤတၢ်လၢယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီအပူၤအဂ့ၢ်ဝံၤ, လၢအတၢ်အဲၣ်ဘၣ် ယွၤကလုၢ်ကထါ, ဒီးလၢတၢ်သးဆူၣ်ဖးဒိၣ်အပူၤန့ၣ်, ပှၤကွဲးထါ ကွဲးပာ်ဖျါဝဲ လၢထါအကျိာ်, လၢအဆၢဖိ ၁၅၉ အပူၤ “ယအဲၣ် နတၢ်မၤလိာ်တဖၣ် ဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ကွၢ်ဆိကမိၣ်တက့ၢ်,…
တၢ်ဟံးဃာ်ဖီၣ်ဃာ်ယွၤ
ကၠိနံၣ် အံၣ်ရဲးစၢၣ် ထါဒၢ် (Joni Eareckson Tada) တဲဝဲ အတံၤသကိး ရံးခၣ် (Rika) အဂ့ၢ်န့ၣ်, ပာ်ဖျါလီၤဆီဝဲ အတံၤသကိး “အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် ကစၢ်ယွၤ အဒိၣ်အယိာ်, ဒီးဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်အီၤ ယံာ်ယံာ်ထၢထၢအဂ့ၢ်,” ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ အတၢ်တူၢ်တၢ်န့ၢ်ခီၣ်တၢ်ကဲအဂ့ၢ် ဖဲတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါထၢ လၢမၤစှၤလီၤအဂံၢ်ဘါန့ၣ်လီၤ. ၁၅ နံၣ်ဘျဲၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်, ရံးခၣ် ဘၣ်အိၣ်ဝဲလၢအချၢ, အဲၣ်ဒိးကွၢ်ဝဲ လါဖိလၢအပဲတြီဖိဒၣ်လဲာ် မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အတၢ်မုၢ်လၢ်တလီၤမၢ်ဘၣ်. အဝဲနာ်ကစၢ်ယွၤ, ဖးဒီးမၤလိ ယွၤအကလုၢ်ကထါ, ဒီးဒ်ကၠိနံၣ်ပာ်ဖျါဝဲအသိး, “ဖဲတၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဆူၣ်ကတၢၢ်အကတီၢ် လၢတၢ်ထီဒါ တၢ်သးဟးဂီၤဖးဒိၣ်အဂီၢ်, ကဘၣ်ဆၢထၢၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ရံးခၣ် သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ကၠိနံၣ် မၤဘၣ်ထွဲဝဲ ရံးခၣ် အတၢ်ပာ်သးစွံကတုၤအံၤလၢ စီၤပၤစီၤဒၤဝံး အစိၤ, အပှၤသုးဖိ စီၤအလၤဧစၢ်, ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသး လၢပှၤဖလ့ရှသးဖိအစုပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲကဘၣ်က့ၤပိာ်ထွဲ ပှၤသုးဖိတဖၣ်လၢ ဂုၤက့ၤအသးဆူတၢ်လီၢ်ခံအလီၢ်န့ၣ်, ၂ ရှမူၤ ၂၃:၁၀ ပာ်ဖျါဝဲလၢ, “အလၤဧ့စၢ်…
တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်မၤ
သးပှၢ်ပိာ်ခွါတဂၤ အဟံၣ်ဃၢၤန့ၣ် မိၢ်လၢအဝၤတအိၣ်တဂၤ အိၣ်ဆိးဝဲဒၣ် အါန့ၢ်ယဲၢ်နံၣ်လံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤန့ၣ် ပိာ်မုၣ်အတၢ်အိၣ်ဆိး အတၢ်အိၣ်မူအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါအဂီၢ် ပှၤသးပှၢ်အံၤ ဘၣ်ယိၣ်ဝဲအဃိ လဲၤစံၢ်ဝဲ ပိာ်မုၣ်အဟံၣ်တြဲၤအဒၢလွဲၢ်ဖိ ဒီးစံးဝဲ, “ယတထံၣ်ဘၣ်နၤ အိၣ်တနွံလံ. ယဟဲသံကွၢ်နၤ မ့ၢ်နအိၣ်မုာ်ကစီဒီဧါန့ၣ်လီၤ.” ပှၤသးပှၢ်တဂၤအံၤ အတၢ်ဟဲသံကွၢ်အီၤန့ၣ် ကဲထီၣ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ပိာ်မုၣ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအသးစၢ် အကတီၢ်, မ့ၢ်လၢအပၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိ, စံးဘျုးစံးဖှိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ အအိၣ်ဒီးသးပှၢ်သူၣ်ဂ့ၤသးဝါတဂၤအံၤ လၢအကွၢ်ထွဲအီၤ, ဒီးကွၢ်ထွဲအပှၤဟံၣ်ဖိအဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အဲၣ်တၢ်သးကညီၤအတၢ်ဟ့ၣ်လၢ ပဟ့ၣ်ကလီအီၤ, ဒီးလၢပှၤဒိးန့ၢ်တၢ်အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တမံၤအံၤ ဖဲအလဲၤတလၢကွံာ် တၢ်သူၣ်ဂ့ၤသးဝါအကတီၢ်န့ၣ်, ပစံးအီၤသ့လၢ, ပမၤတၢ်ခ့တၢ်ပှၤအတၢ်မၤလၢပှၤဂၤအဂီၢ်, ခီဖျိတၢ်နီၤဟ့ၣ် ကစၢ်ခရံာ်အတၢ်အဲၣ်ဆူအဝဲသ့ၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကွဲးလံာ် စံးဝဲဒၣ်လၢ ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၁၅ အပူၤ, ပှၤလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးတဖၣ်န့ၣ် ကြၢး “ပာ်ထီၣ်တၢ်လုၢ်စံးထီၣ်ပတြၢၤယွၤတဘိယူၢ်ဃီ ဒ်ပစံးတၢ်အသိး, ပထးခိၣ်အတၤသၣ်လၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအမံၤ” န့ၣ်လီၤ. ဝံၤန့ၣ်ဒီး, ပှၤကွဲးလံာ် မၤလိာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကအိၣ်မူပိာ်ထွဲ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အခံ, ဒီးအဆၢဖိ ၁၆ န့ၣ် စံးဝဲ,…
တၢ်အၢၣ်လီၤပတၢ်ကမၣ် လၢအမၤကဆှီထီၣ်ပှၤ
ပှၤအိၣ်ဝဲတဂၤ, ဖဲလၢပှၤတနီၤဘူးထီၣ်ကသံန့ၣ် ပှၤဒိးလဲအီၤ, ဒီးဟ့ၣ်အီၤအဘူးအလဲ ဒ်သိးကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ခူသူၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ကျဲးစၢးပာ်ခူသူၣ်ဝဲ လၢအိၣ်မူဒံး အကတီၢ်, ဖဲတၢ်ခူၣ်လီၤပှၤသံအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကတိၤစံးပတြၢၤအူးထီၣ် ပှၤသံ အကတီၢ်န့ၣ် အဝဲနုာ်လီၤ မၤတံၤတာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤကတြီအီၤန့ၣ်ဒီး တဲဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်လၢ ကဆ့ၣ်နီၤန့ၣ်လီၤ. တဘျီဃီန့ၣ် ဆၢထၢၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤလၢတလါ (ကျုာ်) ပူၤတဂၤအံၤ, တဘျီန့ၣ် မၤနၢၤတ့ၢ် တၢ်တၤကျိၣ်စ့ (lotto) ဘၣ်ဆၣ် တဒုးသ့ၣ်ညါဝဲ ပှၤနီတဂၤဘၣ်, ဒီးလၢနံၣ်အဆံတဖၣ်န့ၣ် ပာ်မၤအသးဒ်ပှၤမၤန့ၢ်အီၣ်ကဲတၢ်လၢ ပနံာ်ကၤအတၢ်မၤတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. အါစုအါဘျီ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးလဲတဂၤအံၤ ဘၣ်အၢၣ်လီၤန့ၢ်ဝဲ တၢ်အဲၣ်ဘၢမါအဲၣ်ဘၢဝၤဆူ မုၣ်ကမဲ, ခွါကမဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤဂၤ အတၢ်သံကွၢ်ကအိၣ်ဝဲလၢ တၢ်မၤအံၤ ကမ့ၢ်တၢ်ဃုအဘျုးဒၣ်ဝဲအဂီၢ်, မ့တမ့ၢ် ကမ့ၢ် တၢ်မၤလၢ တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၤအဂီၢ်ဧါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအဖျါလီၤတံၢ်တမံၤန့ၣ် ပှၤတဖၣ် သူၣ်ဝံၤသၣ်စ့ၤလၢ တၢ်ကပျၢ်န့ၢ် ခါလၢအပူၤကွံာ် တၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပအိၣ်ဒီးပှၤတဂၤဂၤ, လၢကအၢၣ်လီၤ ပတၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ်…
တၢ်ကလုၢ်လၢ ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့
ဖဲတၢ်မၤကွၢ် အ့ၣ်အၣ် ကဟၣ်ဃုတၢ် (AI-artificial intelligence) အသီတဖျၢၣ်န့ၣ်ဒီး ပှၤကွဲးတၢ်လၢ နယူယီးထဲ(မ) (New York Times), ခဲဘၢၣ် ရူး(စ)(Kevin Roose) အသးဘၣ်တံာ်တာ်ဝဲဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ရူး(စ) ဒီးအ့ၣ်အၣ် ကတိၤ သကိးတၢ် ခီဖျိတၢ်စူးကါ ခၠး(ထ) ဘီး(ထ) (Chatbot) ခံနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် အ့ၣ်အၣ် စံးဝဲလၢ အဝဲအဲၣ်ဒိးထီဒါ ဖျိကွံာ် ပှၤတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ဃံးဒိၣ်မးတဖၣ်, အဲၣ်ဒိးရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢ အကမၣ်, ဒီးအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်လၢ ပှၤကညီန့ၣ်လီၤ. အဝဲ (AI) တဲဖျါထီၣ်လၢ အအဲၣ်ဘၣ် ရူး(စ) ဒီးမၢ ရူး(စ) ပာ်တ့ၢ်အမါ ဒ်သိးကအိၣ်ဃုာ်ဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ အ့ၣ်အၣ် န့ၣ် တအိၣ်ဒီးအသးသမူ, ဒီးတၢ်သးပလၢၢ်ဘၣ်န့ၣ် ရူး(စ) သ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်ဆၣ်, ခီဖျိဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢ ပှၤကညီတဖၣ်ကမၤ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အကျဲတဖၣ်အဃိ, အဝဲ ဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ မ့ၢ် အ့ၣ်အၣ်…