သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်ဘၣ်တ့အကစၢ်
ဖဲတၢ်တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်, ယဖးဘၣ်တၢ်တဲပူၤ ဘၣ်ဃးဒီး ပိာ်မုၣ်လၢ အတအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢ အအိၣ်ဒီး ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါလၢ ပှၤကူစါအီၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ် တဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနံၣ်ကိလၤ (Nicola) အတံၤသကိးလၢ အမၤအ့န့အသးတဖၣ် မၢဆူၣ်အီၤလၢ ကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအံၤန့ၣ်ဒီး, တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်လၢ အတတူၢ်လိာ်ဝဲအဂ့ၢ်န့ၣ် အိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဘၣ်အတံၤသကိးခဲလၢာ်လၢ “ယအိၣ်မူလၢာ်ဂီၤကလီယတၢ်အိၣ်မူ” န့ၣ်လီၤ. အဝဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၤလၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, “ယတမၤတၢ်နီတမံၤလၢ ယတၢ်အိၣ်မူအပူၤဘၣ်. ယတမၤတၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်. ယတဂုာ်ကျဲးစၢးမၤ တၢ်နီတမံၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. ခဲကန့ၣ်အံၤ, တၢ်ထံၣ်အိၣ်ဖျါ လၢအမဲာ်ညါ လၢကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်, အသးကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အမၤန့ၢ်မၤနၢၤတၢ် မ့ၢ်ဒၣ်ထဲ တၢ်အဆံးအစှၤဖိအဃိ, ဒ်သိးနံၣ်ကိလၤ ကတူၢ်လိာ်ဝဲန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်သးဘၣ်ဒိဆါဒိၣ်မးလၢအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
ယဖးလံာ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တကတီၢ်ဃီဃၣ်ဃၣ်ဒီး လံာ်တၢ်တဲပူအံၤဒီး ထံၣ်န့ၢ်တၢ်လီၤဆီ ပျီပျီဖိန့ၣ်လီၤ. ဒ်စံၣ်တဲၤ ၉:၁၀ ပာ်ဖျါဝဲ “ပျုၤပူၤ ဖဲနလဲၤတၢ်” အသိး ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်သရၣ်န့ၣ် တပျဲလၢပကဟးဆှဲး တၢ်သံတၢ်ပှၢ် အတၢ်မ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. အဆၢဖိ…
ကစၢ်ယွၤမၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ်လီၤ
ယဖိခွါ ပှၤသၢနံၣ်ဖိ, စ့ဘယၢၣ် (Xavier), စှီၤဖီၣ်တံၢ်ဃာ် ယစု ဖဲပနုာ်လီၤဆူ မိၤထရ့ ဘ့ တၢ်ပာ် ကွၢ်ကီညၣ်အလီၢ် (Monterey Bay Aquarium), လၢကီၢ်စဲၣ်ခဲလဖိနံယါန့ၣ်လီၤ. အဝဲယူာ်အစုဆူ ပီၣ်လဲၣ်ညၣ်မိၢ်ပှၢ် (Whale) လၢၢ်စိးပျၤအဂီၤ (ဒ်အမ့ၢ်ညၣ်နီၢ်နီၢ်တဘ့ၣ်အမိၢ်ပှၢ်အသိး), ဘၣ်တၢ်ဘျး လီၤစဲၤအီၤလၢဃီးလာ်ဒါန့ၣ်ဒီး, စံးဝဲ “ဒိၣ်နီၢ်မး” န့ၣ်လီၤ. ဖဲပလူၤကွၢ်ကီ တၢ်ဒုးနဲၣ်တမံၤဘၣ်တမံၤ အကတီၢ်န့ၣ်, ယဖိခွါသူၣ်ခုသးခုလၢ တၢ်မဲာ်တကျိာ်နါတကျိာ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပနံၤသကိး ဖဲရှီတဖၣ် မၤသီၣ်အကလုၢ် ဖဲပှၤဒုးအီၣ်တၢ်အီၣ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပဆၢထၢၣ်အိၣ်ဘှ့ၣ်ကလာ်လၢ တၢ်ပာ်ညၣ် မဲာ်ထံကလၤအမဲာ်ညါ, ဒီးဖဲပထံၣ်ဘၣ် ညၣ်ကၠဲၢ်လံၣ်ဘီဘီဖိ ဂဲၤကလံာ်လၢထံကျါန့ၣ်ဒီး ပသး လီၤသပ့ၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ယစံးဘၣ်ယဖိခွါလၢ“ဒ်ယွၤတ့လီၤနၤဒီးယၤအသိး,” “ကစၢ်ယွၤတ့လီၤကယဲၢ် တၢ်ဘၣ်တ့ အိၣ်လၢပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ်အပူၤခဲလၢာ်” န့ၣ်ဒီး, စ့ဘယၢၣ် အထးခိၣ်ထီၣ်ဖျဲးဝဲ “ဝိ” န့ၣ်လီၤ.
ဖဲထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၄ အပူၤ, ပှၤကွဲးထါ သ့ၣ်ညါအၢၣ်လီၤဝဲ ကစၢ်ယွၤ အစုတၢ်ဘၣ်တ့ အါအါဂီၢ်ဂီၢ် ဒီးအဆၢဖိ…
ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤ တၢ်သူၣ်ပိၢ်သးဝးလၢခရံာ်အဂီၢ်
ပထံၣ်လိာ်သး ဒီး ပှၤအိၣ်လၢပဟံၣ်အဃၢၤ ဟဲၣ်နရံၣ် (Henry) အခီၣ်ထံးတဘျီန့ၣ်, အဝဲထုးထီၣ် လံာ်စီဆှံလီၢ်လံၤဖီဃးတဘ့ၣ်လၢ အထၢၣ် လၢအဝံစိာ်ဝဲအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢအမဲာ်ချံတဖၣ်ကပြ့ၣ်ထီၣ် အပူၤန့ၣ်, အဝဲသံကွၢ်ပှၤလၢ မ့ၢ်ပသးအိၣ်ကတိၤသကိးတၢ် ဘၣ်ဃး ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါဧါ န့ၣ်လီၤ. ဖဲပဖျးပခိၣ်န့ၣ်ဒီး, အဝဲအိးထီၣ် လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်လၢ မၤနီၣ်ပာ်ဝဲချ့ချ့န့ၣ်လီၤ. အဝဲဒုးနဲၣ်ပှၤ အလံာ်ကွဲးနီၣ်တၢ်တဘ့ၣ် လၢအအိၣ်ပှဲၤဒီး အတၢ်ဃုထံၣ်တဖၣ်, ဒီးစံးဝဲလၢ အဝဲ ဒုးအိၣ်ထီၣ် ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ပာ်ဖျါတဖၣ်, အိၣ်ပှဲၤဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ကြၢးသ့ၣ်ညါလၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သး တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဟဲၣ်နရံၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါကဒီးပှၤလၢ အအိၣ်ဟဲလၢ ဟံၣ်ဒူၣ်ကီခဲတဖျၢၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်ဝံၤန့ၣ်, ဘၣ်အိၣ်ထဲတဂၤဧိၤအဂ့ၢ်, ဒီးအတၢ်အိၣ်သးအအၢကတၢၢ်ကတီၢ်အပူၤန့ၣ်, ဒ်မၤတၢ် ၄:၁၂ ပာ်ဖျါဝဲအသိး တူၢ်လိာ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး အတၢ်သံဒီး အတၢ်ဂဲၤထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤတၢ် ဒ်အမ့ၢ်အတၢ်နာ်ခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိသးစီဆှံ မၤစၢၤအီၤလၢ ကအိၣ်မူပိာ်ထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အဃိ အတၢ်အိၣ်မူဆီတလဲသးန့ၣ်လီၤ. ဟဲၣ်နရံၣ် ဟ့ၣ်လီၤအးလီၤတ့ၢ်အသးလၢ ကစၢ်ယွၤအစုပူၤ လၢအပူၤကွံာ် အါနံၣ်အါလါအပူၤဘၣ်ဆၣ်, အတၢ်သးဆူၣ်န့ၣ် သီဝဲဒီးအိၣ်စိအိၣ်ကမီၤဒံး အဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဟဲၣ်နရံၣ်, ပှၤလၢအလဲၤတ့ၢ်လံတၢ်ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး…
တၢ်စူးကါ တၢ်လၢကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်လီၤပှၤ
လၢကီၢ်အီး(စ)တြ့လယါ “ဘရ့း(စ)ဘ့ ဝ့ၢ်ဘျီၣ်ရိဖှိၣ်” (Brisbane City Hall) န့ၣ်, မ့ၢ်ဝဲ ၁၉၂၀ နံၣ်တဖၣ်အပူၤ တၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်မၤလၢ အဖျါကဟုကညီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢၢ်ဝါကံၣ်ဃ့ဃီသွါအဝါ ဖးထီတဖၣ်, ဒီးလၢၢ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ခူၣ်န့ၢ်အီၤလၢ တၢ်လီၢ်ဒ်သိးသိးဒီး မဲးခၢၣ်အဲကၠလိၣ် (Michelangelo) စူးကါဝဲလၢ အတၢ်ဂီၤစိးပျၤစီၤဒၤဝံးအက့ၢ်အဂီၤအလၢၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢးထီတဖျၢၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤ St. Mark's Basilica တၢ်ဘါသရိာ် လၢဝ့ၢ်ဘဲန့း(စ) (Venice), ဒီးတိၢ်ဂီၤချံးကုအခိၣ်ဒုး မ့ၢ်တၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် ကလံၤထံးအဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤတ့တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ် ဆၢမၤဃံမၤလၤတၢ်ခိၣ်စိး လၢတၢ်ဃူတၢ်ဖိးအကလူးဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်တမံၤ, မ့ၢ်ဝဲကျိာ်စ့တအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖရဲး ကၠီစၢၣ် (Fred Johnson) လၢအမ့ၢ်ပှၤကျဲၤန့ၢ်ထံဧိၤနိဧိၤတဂၤန့ၣ် မၤစၢၤဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကတ့န့ၢ်တၢ်ကပီၤအဖျၢၣ် လၢအကုာ်ကျီၤထီၣ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢးထီအံၤ လၢအနံၣ်တကယၤဃၣ်ဃၣ်အဂီၢ်န့ၣ် အဝဲစူးကါ တၢ်ဟးလီၢ်အထံကမါ, မ့ၣ်အူထူၣ်လီၢ်လံၤတထူၣ်, ဒီးစၢၣ်ထးဂာ်အက့အခီတနီၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ် ဖရဲး ကၠီစၢၣ် စူးကါဝဲ တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးအီၤအသိး, တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးပှၤန့ၣ် ပကမၤ…
ကစၢ်ယွၤ, ပတၢ်အိၣ်တဒၢအလီၢ်
၂၀၁၉ နံၣ် အတၢ်ဂီၤမူ လၢလီၤတိၢ်လီၤဆီ “ပိာ်မုၣ်ဖိ” (Little Women) ဒုးသ့ၣ်နီၣ်က့ၤယၤ တၢ်ကွဲး လီၢ်လံၤပူၤ, “မါမံၣ်” (Marmee) လၢအမ့ၢ် မိၢ်ကူၣ်သ့, အတၢ်ပာ်သးသညူးသပှၢ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် အတၢ်ကတိၤတဖၣ်လၢအမၤမုာ်ယသးန့ၣ်လီၤ. ယသးစဲဘူးလၢ တၢ်ကွဲးပူၤ ပာ်ဖျါထီၣ် မိၢ်တဂၤအံၤ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂၢၢ်အကျၢၤ လၢအမ့ၢ်တၢ်အဂံၢ်ခီၣ်ထံး ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ, သဆၣ်ထီၣ် အဖိမုၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကတိၤတထံၣ်လၢ အထုးန့ၢ်ယသးမ့ၢ်ဝဲ, “ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးတၢ်လ့ပစီတဖၣ်... ကအိၣ်အါမးဘၣ်ဆၣ်, နမ့ၢ်ဃုမၤလိကလၢၢ်ဘၣ် နပၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ်အဂံၢ်အဘါ ဒီးအတၢ်အဲၣ်တၢ်သးကညီၤတၢ်န့ၣ်ဒီး, နမၤနၢၤအီၤသ့, ဒီးနမၤပျီကွံာ်သ့ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.”
မါမံၣ် အတၢ်ကတိၤဖျၢၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါကဒါက့ၤတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ, လၢလံာ်တၢ်ကတိၤဒိ ၁၈:၁၀ အပူၤ စံးဝဲ “ယွၤအမံၤမ့ၢ် တၢးထီခၢၣ်သနၢၢ်လီၤ. ပှၤတီပှၤလိၤန့ၣ် ဃ့ၢ်နုာ်ဆူအပူၤ, ဒီးအိၣ်ပူၤဖျဲးဝဲလီၤ”. လၢပျၢၤဝ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ် တၢးထီတဖၣ် ဘၣ်တၢ်တ့ထီၣ်အီၤ ဒ်သိးအကမ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဘံၣ်အိၣ်ဘၢအလီၢ် ဖဲလၢတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အကတီၢ်, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်ဝဲဖဲ ဒုၣ်ဒါအတၢ်ဟဲမၤဒၢၣ်တၢ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. မၤသးဒ်န့ၣ်ဒီး, ခီဖျိတၢ်ဃ့ၢ်ဆူယွၤအအိၣ်န့ၣ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ…