ပှၤအိၣ်သယူၢ်အိၣ်လီၤဖးဒီး ပှၤတဝၢအတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်

ဖဲလါယူၤ, ၁၉၆၅ နံၣ်န့ၣ်, ပှၤတိၣ်ကၢ် (Tongan) သးစၢ်လိၣ်ဘိ ၆ ဂၤ ဒိးထီၣ်ချံ ဒီးအိၣ်ဟးထီၣ်လၢ ကီးလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဆိးတၢ်အလီၢ် ဒ်သိးအကဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်လဲၤခီဖျိအသီ လၢ အလီၤသူၣ်ဟူးသးဂဲၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အခီၣ်ထံးတနၤန့ၣ် ကလံၤမုၢ်မၤကၢ်ကွံာ် အချံယၢ်ထူၣ်ဒီး သန့ၤလၣ် လၢအကၢၤတၢ်အဃိ တချုးတုၤဆူ ကီး အါတၢ် (island of ‘Ata) လၢပှၤတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ် အချံလီၤထွံ အါနံၤအါသီ လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီး ထံတအိၣ် နိတအိၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ ပှၤဃုထံၣ်န့ၣ်ဘၣ် ပှၤသးစၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်အိၣ်ဖဲကီးအံၤ ၁၅ လါန့ၣ်လီၤ.

ဖဲပိာ်ခွါဖိတဖၣ် အိၣ်ဆိးဝဲဒၣ်လၢ ကီးအါတၢ်အဆၢကတီၢ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤဝဲအဂီၢ် ဘၣ်မၤသကိးတၢ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးအကျီးဖိတခါ မၤလီၤကအိဝဲ အသ့ၣ်ဖးဒိၣ်တထူၣ် ဒ်သိးကပာ်ဖှိၣ်ဃာ် မူခိၣ်ထံအဂီၢ်, ဒီးတၢ်မၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအဂီၢ်ဒၣ်လဲာ် တ့ထီၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖိတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤပိာ်ခွါဖိတဂၤ လီၤတဲာ်လၢ လ့ဖးထီဒီး…

တၢ်သးအုးကိးမံၤ

နံၣ်ကယၤ ၁၉ အပှၤကွဲးထါ အဲမလံၣ်ဒ့းကစၢၣ် (Emily Dickinson) ကွဲးဝဲ “တၢ်သးအုး ကိးမံၤ ယထံၣ်/ ယထိၣ်တဲာ်ဒီး ဃုကွၢ်ထံ/ မ့ၢ်ဃၢ ဒ်ယတၢ်ဝံဧါ/ မ့တမ့ၢ် ဖှံညီဝဲဧါ”. ထါတယုၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤ ပှၤကညီတဖၣ် ဝံစိာ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အသးသမူဒီစိၤ ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်တလီၤတံၢ်လီၤဆဲးကဲာ်ဆိးအပူၤ, ဒ့းကစၢၣ် မၤကတၢၢ်ဝဲအထါလၢ တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤအသး ထဲတမံၤဧိၤ, လၢအမ့ၢ် “တၢ်ဆဲးဖျိးအတၢ်မၤမုာ်” လၢအထံၣ်န့ၢ်ဝဲ လၢကရၤနံအဒီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ် အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အပူၤလီၢ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤကစၢ်အပူၤလီၢ်, ဒီးတၢ်ဒုးဆိကမိၣ်အီၤလၢ ပှၤတနီၤအတၢ်သးအုးတဖၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒီးအတၢ်သးအုးန့ၣ်လီၤ.

လံာ်တၢ်လီၣ်ဖျါ ပာ်ဖျါထီၣ် ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤကစၢ် ဒ် “သိဖိ, ဒ်အဘၣ် တၢ်မၤသံအီၤအသိး” န့ၣ်လီၤ (၅:၆, ကွၢ်အဆၢဖိ ၁၂). အတၢ်ပူၤလီၢ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်အီၤ သ့ဒံးဝဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲဒိးတူၢ် တၢ်ပူၤလီၢ်တဖၣ်အံၤ ခီဖျိ တၢ်ဟံးထီၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ်အတၢ်ဒဲးဘးဒီး အတၢ်သးအုးလၢအလိၤ (၁…

တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ တၢ်သးအုးအပူၤ

လူဝံး(စ) ဖိ(Louise)မ့ၢ် ပိာ်မုၣ်ဖိသၣ်တဂၤလၢ အပ့ၢ်ဆှါ, လိာ်ကွဲဆူၣ်အဃိ ကယဲၢ် ပှၤလၢအထံၣ်လိာ်သးဒီးအီၤ တဂၤလၢ်လၢ်အဂီၢ် ဟဲစိာ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်နံၤကမှံန့ၣ်လီၤ. ဖဲအသးအိၣ်ယဲၢ်နံၣ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဝဲတၢ်ဆါလၢအတညီနုာ်မၤအသးတမံၤအဃိ အသးသမူလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်ဒီး ကဲထီၣ်တၢ်လီၤသးအုးလၢ ပှၤအါဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သတူၢ်ကလာ်အပူၤ အတၢ်လဲၤပူၤကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ကဲထီၣ် တၢ်ဖုးသံပျီၢ်သံလၢ အမိၢ်အပၢ်ခံဂၤလၢအမ့ၢ် ဒ့ဒ့ (Day Day)ဒီး ဖံထၢၣ်(Peter) ဃုာ်ဒီးပဝဲလၢအမၤသကိးတၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပသူၣ်အုးသးအုးဃုာ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်မၤအသးဒ်သိးအံၤ အပူၤဒၣ်လဲာ် ဒ့ဒ့ဒီးဖံထၢၣ် ဃုထံၣ်န့ၢ်ဂံၢ်ဘါလၢ ကလဲၤတၢ်ဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယသံကွၢ်ဒ့ဒ့လၢ တၢ်မၤအသးဒ်သိးအံၤန့ၣ် မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် လဲၤခီဖျိဝဲ ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်ဒီး အဝဲစံးဆၢလၢ "အဝဲသ့ၣ် ဟံးန့ၢ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ခီဖျိဆိကမိၣ်ပညိၣ်ဒၣ်ထဲလၢ လူဝံး(စ)ဖိ ကအိၣ်တၢ်အလီၢ်, လၢအမ့ၢ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်အဲၣ်အစုပူၤ"န့ၣ်လီၤ. ဒ့ဒ့စံးဝဲဒၣ် "ပဖိမုၣ်ဖိတဂၤအံၤ အဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဝဲဒီး လဲၤတုၤဆူ တၢ်မူအထူအယိာ်အဃိ ပသးခုလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢယွၤအဘျုးအဖှိၣ်ဒီးအဂံၢ်အဘါအဃိ ပလဲၤခီဖျိန့ၢ်ဘၣ် ပတၢ်သူၣ်အုးသးအုးဒီး တၢ်မၤလၢကစၢ်ယွၤနာ်လီၤန့ၢ်ပှၤတဖၣ် ပကမၤဒံးဆူညါ"န့ၣ်လီၤ.

ဒ့ဒ့ဃုထံၣ်န့ၣ် တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤအီၤ ခီဖျိလၢ…

သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်ထုကဖၣ်

မဲ(လ)ကၢၣ်ကလီး (Malcolm Cloutt), ဘၣ်တၢ်ဃုထၢမၤလၤကပီၤအီၤ လၢနီၢ်ပၤမုၣ် အဲလံးစဘဲး ခံဂၤတဂၤ (Queen Elizabeth II), ဒ်ပှၤဒိးန့ၢ်ဘၣ် ၂၀၂၁ နံၣ် “မီၤဒ့ၣ်မၢနံၤ” (Maundy Money), လၢအမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်လၤကပီၤဆူ ပှၤအဲကလံး ပိာ်မုၣ်ပိာ်ခွါတဖၣ် လၢအမၤတၢ်ဂ့ၤလၢ အပှၤတဝၢဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤအဆၢကပတီၢ်န့ၣ် ကလီးအသးအိၣ်ဝဲ အနံၣ်တကယၤလံန့ၣ်လီၤ. အသးသမူဒီစိၤအတီၢ်ပူၤ အဝဲဟ့ၣ်နီၤလီၤ လံာ်စီဆှံ အဘ့ၣ်တကထိအဃိ ဘၣ်တၢ်မၤလၤကပီၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ကလီးကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါဝဲ ပှၤလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်စီဆှံတဖၣ် ဒီးညီနုၢ်ဘါထုကဖၣ်တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကလီးအိၣ်မူတီဝဲလိၤဝဲဒၣ်ဒီး တၢ်ထုကဖၣ်အပူၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အဒိလၢအိၣ်ဒီးအစိအကမီၤဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံတကလုာ်, ဒီးပကထံၣ်ဘၣ်လၢ စီၤပီလူးအတၢ်ကွဲးတဖၣ်လၢလံာ်စီဆှံအသီတကတြူၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဒိးန့ၢ် အလံာ်ပရၢတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် အဝဲဃ့ထုကဖၣ်တၢ်ထီဘိလီၤန့ၣ် စီၤပီလူးမၤဂၢၢ်မၤကျၢၤဝဲ တလီၢ်လီၢ် န့ၣ်လီၤ. ဖံၤ ၁:၄ အပူၤ ပကထံၣ်ဘၣ် အတၢ်ကွဲးဆူ အတံၤသကိးဖံၤလ့မိၣ်န့ၣ် စံးဝဲ “ယစံးထီၣ်ပတြၢၤယွၤ ဒီးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤနၤလၢ ယတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤတဘိယူၢ်ဃီ” န့ၣ်လီၤ. ၂တံၤ ၁:၃ အပူၤ အဝဲကွဲးဝဲ…

အိၣ်လၢပှဲၤဒီး သး

ပှၤကွဲးလံာ် စကီးမ့းနဲး (Scot McKnight) ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢအကိးဝဲ “တၢ်လဲၤခီဖျိလၢ အပှဲၤဒီးသးစီဆှံ” ဖဲအဝဲအိၣ်လၢ တီၤထီကၠိအခါအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢသးစၢ်တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံတခါန့ၣ်, ပှၤကတိၤလီၤတၢ်တဂၤ တၤအီၤလၢ အကဟ့ၣ်စိဟ့ၣ်ကမီၤခရံာ် လၢအတၢ်အိၣ်မူအပူၤ ခီဖျိတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့ ဆူသးစီဆှံန့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ်, အဝဲဆ့ၣ်နီၤလၢ သ့ၣ်တထူၣ်အဖီလာ် ဒီးဘါထုကဖၣ်ဝဲ, “ပၢ်ဧၢ, ပျၢ်လၢ်ဘၣ် ယတၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်တက့ၢ်. ဒီးသးစီဆှံဧၢ, ဟဲနုာ်ဒီး မၤပှဲၤယၤတက့ၢ်”. အဝဲစံးဝဲ တၢ်အသဟီၣ်ဆူၣ်ဒိၣ်မးတမံၤ မၤအသးန့ၣ်လီၤ. “စးထီၣ်အကတီၢ်ဖဲန့ၣ်, ယတၢ်အိၣ်မူ လီၤဆီထီၣ် လၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့လီၤ. တမ့ၢ်တၢ်လၢ အလၢအပှဲၤဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် လီၤဆီဝဲလီၤ”. သတူၢ်ကလာ်အသးဆၢဖး လံာ်စီဆှံ, ဘါထုကဖၣ်တၢ်, ဆၢထံၣ်လိာ်သးဒီး ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးတဖၣ်, ဒီးမၤယွၤအတၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤဝံၤ တချုးလဲၤထီၣ်ဆူမူခိၣ်ဒံးဘၣ် န့ၣ်, ကစၢ်တဲဘၣ်အတံၤသကိးတဖၣ်ဒ်အံၤ, “ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤရှလ့ၣ် တဂ့ၤ. မ့မ့ၢ် အိၣ်ခိးသုဝဲ တုၤသုန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်တမံၤ လၢယစံးဘၣ်တ့ၢ်သုလၢ ယပၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ လၢအကဟ့ၣ်ဝဲန့ၣ်တက့ၢ်” (မၤတၢ်…