ပှၤကညီလၢ အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤဝဲဒံးတဂၤ အတၢ်ဂီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒိန့ၢ်အီၤ လၢလူဝံး(စ) ဒါကၤ (Louis Daguerr) ဖဲ ၁၈၃၈ နံၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤအံၤန့ၣ် ပၥ်ဖျါဝဲ ပှၤကညီက့ၢ်ဂီၤထဲတမံၤဧိၤ လၢဝ့ၢ်ဖဲရ့(စ) (Paris) ကျဲမုၢ်လိၤ ဖဲမုၢ်ဃ့ၢ်လီၤအဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအက့ၢ်အဂီၤ မနုၤတမံၤမး တဖျါဝဲလၢ တၢ်ဂီၤအံၤအပူၤန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်လၢ လီၤကမၢကမၣ်တမံၤ မ့ၢ်ဝဲ မုၢ်ဃ့ၢ်လီၤ အဆၢကတီၢ် ဒ်သိးအံၤန့ၣ် ကျဲမုၢ်လိၤဒီး ပှၤလဲၤတၢ်က့ၤတၢ် ဃုာ်ဒီး ကဟၣ်လ့ၤလိၤ လၢကျဲခိၣ်တဖၣ် တအိၣ်ဝဲနီတမံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိၣ်အသးနီၢ်နီၢ်တမံၤန့ၣ် တၢ်ဂီၤပူၤ ပှၤကညီအံၤ တမ့ၢ် အိၣ်ဒၣ်ထဲတဂၤဧိၤန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်လီၢ်လၢတၢ်ဂီၤအံၤ ဘၣ်တၢ်ဒိန့ၢ်အီၤ မ့ၢ်ဘိလဘးဒူ တဲပဲၣ် (Boulevard du Temple)ကျဲမုၢ်ခိၣ်လိၤ လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါဒီး ကဟၣ်တဖၣ်ဒီး ပှၤကညီလဲၤက့ၤတၢ်တဖၣ် အိၣ်အါမးအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် တဖျါဝဲလၢတၢ်ဂီၤဖိအံၤန့ၣ်ဘၣ်. စိၤဆၢကတီၢ် ဖဲန့ၣ်အခါ တၢ်ဂီၤလၢ ပှၤသ့ၣ်ညါ ဒါကၤရံၤ ရိၣ်တဲး (Daguerreotype) တဘ့ၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ် တၢ်ကဘၣ် အိၣ်ဂၢၢ်, အိၣ်ဃိကလာ် နွံမံးနံး ဒ်သိး ကဲၣ်မရၣ် ဟံးန့ၢ်တၢ်အက့ၢ်အဂီၤ ကန့ၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤပူၤ ထဲဒၣ်ပှၤကညီတဂၤအဂီၤ ဖျါဝဲဒၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢပှၤဒိတၢ်ဂီၤ အဆၢကတီၢ် ပှၤအိၣ်ဂၢၢ် အိၣ်ဃိကလာ်န့ၣ် မ့ၢ်ထဲ အဝဲတဂၤဧိၤ ဘၣ်ဖဲအခီၣ်ဖံးဘၣ်တၢ်ထူးစီ, ထူးကပီၤ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီတခီၣ်န့ၣ် တၢ်အိၣ်ဃိကလာ် ဟဲစိာ်န့ၢ် ပှၤတၢ်လၢ ပမၤန့ၢ်အီၤတသ့ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ဒီး တၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢၤတဖၣ်အပူၤ ဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤ စံးဘၣ် အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် လၢ စံး ၄၆:၁၀ အပူၤ “အိၣ်ဃိကလာ် ဒီးသ့ၣ်ညါလၢ ယမ့ၢ်ယွၤတက့ၢ်”န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၆ ပာ်ဖျါဝဲ “ပှၤကလုာ်တဖၣ် သီၣ်ထီၣ်ရုာ်ရုာ်” ဒီးအဆၢဖိ ၂ ပာ်ဖျါဝဲ “ဟီၣ်ခိၣ်ဟူးဝး”ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢ အနာ်ယွၤဒီး အိၣ်ဃိကလာ်တဖၣ် ကဃုထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်ယွၤန့ၣ် အဆၢဖိ ၁ စံးဘၣ်ပှၤ “လၢတၢ်မၤကိာ်မၤဂီၤန့ၣ် ပှၤထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢ တၢ်မၤစၢၤလီၤဆီဒၣ်တၢ်” န့ၣ်လီၤ.
ဧ့ၤဘြံၤလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် “အိၣ်ဃိကလာ်”အံၤ ဘၣ်တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံအီၤသ့ ဒ်လၢ “အိၣ်ပတုာ် တၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဂဲၤလိာ်တၢ်”န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်နာ်သန့ၤလီၤ ပတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢၤ ဂဲၤလိာ်တၢ်တဖၣ် လၢအပတီၢ် တထီၣ်ဘးတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ် ပမ့ၢ်အိၣ်ကဒု, အိၣ်သန့ၤပသး လၢကစၢ်ယွၤန့ၣ်ဒီး ပကထံၣ်န့ၢ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤ ဒ်အမ့ၢ် “ပတၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ် ဒီး ပဂံၢ်ပဘါ” လၢတၢ်မၤဟးဂီၤအီၤ တသ့တန့ၢ် တၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ.
