မ့ၢ်ဖဲ ၁၈၅၄ နံၣ်, ဖဲဝ့ၢ်လိဒိၣ်န့ၣ် တၢ်တမံၤမံၤ မၤသံပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢအကထိတဖၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤဆိကမိၣ်လၢ တၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ကလံၤဘၣ်အၢအဃိလီၤ. မ့ၢ်ဝဲလီၤ. အနီၢ်နီၢ် မ့ၢ်လၢ တၢ်ကိၢ်ဆူၣ် တဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်အဃိ တၢ်အ့ၣ်တၢ်ဆံၣ်ထံဘၣ်အၢ လၢအယွၤလီၤဆူ ထံကျိသ့(မ)(စ)(Thames)အပူၤ, တၢ်ကိၢ်ဘၣ်ဒီး အစိနၢတမုာ်နၢအုၣ်နၢပူးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ “တၢ်နၢတမုာ်ဖးဒိၣ်”(The Great Stink)န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအနးကတၢၢ်တမ့ၢ် ကလံၤဘၣ်. ဒီးကထၢၣ်ကၠီစနိ (Dr. John Snow) အတၢ်ဃုထံ ဒုးနဲၣ်ဝဲလၢ ထံဘၣ်အၢဘၣ်သီ မ့ၢ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်တဲာ်ရာ် (ဟၢဖၢလူ) တၢ်သံသတြိာ်လီၤ.

ပဝဲပှၤကညီတဖၣ် ပသ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီး တၢ်ကီတၢ်နးအဂၤတမံၤ, တၢ်လၢအနၢတမုာ်တုၤဆူမူခိၣ်လီၤ. ပအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်လၢအဟးဂီၤအပူၤ ဒီးပထံၣ်ကမၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအဂံၢ်ထံးဒီး ဃုကျဲလၢကမၤဂ့ၤထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ် လၢကဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီခဲန့ၣ်လီၤ. ကမျၢၢ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လၢအကူၣ်သ့တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, သနူကျဲတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တအိၣ်ဒီးအစိကမီၤလၢကဆိကတီၢ် ပှၤတဝၢအတၢ်ဆါအဂံၢ်ခီၣ်ထံး လၢအမ့ၢ်ပသးလၢအပှဲၤဒီးတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ်ဘၣ်လီၤ.

ဖဲယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲ, “တၢ်အိၣ်လၢခိ လၢအလဲၤနုာ်ဆူပှၤကညီအပူၤန့ၣ် မၤတကဆှီဘၣ်အီၤ တသ့ဘၣ်နီတမံၤဘၣ်”န့ၣ် တမ့ၢ်အဝဲတဲတၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲ နီၢ်ခိအတၢ်ဆူးတၢ်ဆါဘၣ် (မၢ် ၇:၁၅). မ့မ့ၢ် အဝဲထုးထီၣ်တဲဖျါပဝဲကိးဂၤ ပသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤလီၤ. အဝဲစံး, “တၢ်လၢအဟဲထီၣ်လၢအပူၤတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤတကဆှီဘၣ်ပှၤကညီလီၤ”(:၁၅), အဝဲဂံၢ်ထီၣ် တၢ်အၢတဖၣ်လၢခိးခူသူၣ်တၢ်လၢပပူၤတဖၣ်လီၤ(:၂၁-၂၂).

စီၤဒၤဝံးကွဲးဝဲ, “ယအိၣ်ဖျဲၣ်လၢတၢ်အၢတၢ်သီပူၤ” (စံး ၅၁:၅)လီၤ. ပဝဲကိးဂၤပစံး ဒ်အီၤသ့လီၤ. ပဟးဂီၤတ့ၢ်ဒီး ကၢ်မုၣ်ကၢ်ဘျဲးလၢအခီၣ်ထံးလံၤလံၤလီၤ. သတးဒီး စီၤဒၤဝံးထုကဖၣ်, “ယွၤဧၢ, မၤက့ၤယသူၣ်ကဆှဲယသးကဆှီတက့ၢ်”(:၁၀). ကိးမုၢ်နံၤ, ပလိၣ်ဘၣ်သးသီ – သးလၢယ့ၣ်ရှူးတ့အီၤဒီးအသးစီဆှံန့ၣ်လီၤ.

ပကမၤဘျါထဲ တၢ်ပနီၣ်လၢအအိၣ်ဖျါတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်, ဂ့ၤပကြၢး ပျဲ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးမၤကဆှီ ပဂံၢ်ပထံးလီၤ.