ဘၣ်ဃၣ်ဃီၤဆူလဲၣ်

ပှၤကိးဂၤဒဲးလၢတီၤထီကၠိန့ၣ် ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ကၠဲး(Jack)အတၢ်ပာ်သးဖှံဖှံညီညီ ဒီးအတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢတၢ်လိၣ်ခိၣ်လိာ်ကွဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲအသးခုကတၢၢ်အကတီၢ် မ့ၢ်ဖဲအအိၣ်လၢကလံၤကျါ လၢတၢ်တစွၤလီၤလၢအအိၣ် ‘U’အက့ၢ်အဂီၤအဖီခိၣ်, အစုတခီဟံးဃာ် အနီၣ်တလူၣ်ဘ့ၣ်ဘၣ် (skakeboard) ဒီးအဂၤတခီ ယူာ်ထီၣ်ဃာ်လၢ တၢ်ဒီပၢၤအနီၢ်ခိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကၠဲး ဃုထၢပိာ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအခံ ဖဲအဝဲစးထီၣ်လဲၤထီၣ်လီၢ်ကဝီၤ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖုဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. တုၤအကတီၢ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ်, အဝဲတူၢ်ဘၣ်တ့ၢ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်ဂဲၤလိာ်ကီခဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်, ဒီးအဝဲသူတ့ၢ် ကသံၣ်မူၤဘှိးတဖၣ်လၢ အကမၤစၢ်လီၤ အတၢ်ဘၣ်ဒိဆါတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲဆီတလဲအတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တစိၢ်ဖိန့ၣ်, ဖျါလၢတၢ်လဲၤအသးဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်လၢအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး နံၣ်တဖၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ, အဝဲစးထီၣ်သူက့ၤကဒီး ကသံၣ်မူဘှိးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်နုာ်လီၤမၤစၢၤလၢအကြၢးအဘၣ် ဒီးတၢ်ကူစါယါဘျါတဖၣ် တအိၣ်ဘၣ်အဃိ, တဆီဘၣ်တဆီန့ၣ် အဝဲသံဝဲလၢ အသူကသံၣ်အါကဲၣ်ဆိးအဃိန့ၣ်လီၤ.

ဖဲပဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ, တၢ်ညီလၢပကဃၣ်ကဒါက့ၤဆူ တၢ်လၢအညီနုၢ်ဒီးပှၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒီးပျံၤဝဲဖုးဝဲလၢ ပှၤအၤရှူၢ်ဖိတဖၣ် တယံာ်ဘၣ် ကဟဲမၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်အခါ, လၢတၢ်မၤစၢၤအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်စွါက့ၤကဒါအခိၣ်ဆူ ပှၤအဲၤကူပတူးဖိတဖၣ် လၢတဘျီမ့ၢ်တ့ၢ်အကုၢ်ကစၢ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ (ယရှါ ၃၀:၁-၅). ယွၤစံးဆိပာ်လၢတၢ်အံၤကမ့ၢ်တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဖးဒိၣ်, ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ အဝဲသ့ၣ်ဃုထၢကမၣ်တၢ်နာ်သက့, ယွၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲသူၣ်အိၣ်သးအိၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒံးန့ၣ်လီၤ.…

ခီဖံၣ်ချံလီခီသလၢ

ယတမ့ၢ်ပှၤအီခီဖံၣ်(coffee)ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် ယနၢဘၣ်ခီဖံၣ်အချံတဖၣ်အစိတဘီဖိန့ၣ် ဟဲစိာ်န့ၢ် အကတီၢ်ဖိလၢ အပှဲၤဒီးတၢ်သးမုာ်ဒီး တၢ်ဆၢန့ၢ်ဘၣ်က့ၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပဖိမုၣ်လိၣ်ဘီဖိ မဲလံၣ်စၣ်(Melissa) ကတဲာ်ကတီၤအလီၢ်မံဒၢးအလီၤဆီလၢ အဂီၢ်ဒၣ်ဝဲအခါ, အဝဲမၤပှဲၤ ခီဖံၣ်အချံဖိတဖၣ်လၢ လီခီသလၢတဖျၢၣ်အပူၤ, ဒ်သိးအစိနၢမူလၢအလၢၤဒီးမုာ် ကရၢလီၤလၢအဒၢးဒီဖျၢၣ်ညါအဂီၢ်လီၤ.

စးထီၣ်လၢ မဲလံၣ်စၣ် အတၢ်အိၣ်မူလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢကတၢၢ်ဝဲလၢ သိလ့ၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး သတူၢ်ကလာ်အပူၤ ဖဲအသးအိၣ်တဆံနွံနံၣ်အခါလံၤလံၤန့ၣ်, အနံၣ်ခံဆံဃၣ်ဃၣ် လဲၤပူၤကွံာ်တ့ၢ်လံဘၣ်ဆၣ် ခီဖံၣ်ချံလီခီသလၢအဝဲန့ၣ် အိၣ်ဒံးဒီးပှၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်အတၢ်နၢမူတဘိယူၢ်ဃီ ဘၣ်ဃးဒီး ဖိမုၣ်အတၢ်အိၣ်မူတ့ၢ်ဒီးပှၤန့ၣ်လီၤ.

လံာ်စီဆှံစ့ၢ်ကီး စူးကါဝဲတၢ်နၢမူ ဒ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်တမံၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်အတၢ်သးဝံၣ် စံးဘၣ်ဃးတၢ်နၢမူ ဒ်တၢ်အဲၣ်အပနီၣ်လၢပှၤပိာ်ခွါတဂၤ ဒီးပှၤပိာ်မုၣ်တဂၤအဘၢၣ်စၢၤအသိးန့ၣ်လီၤ (ကွၢ်ဖဲ ၁:၃, ၄:၁၁, ၁၆). ဖဲလံာ်ဟိၤရှ့အပူၤ, ယွၤပျၢ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်အတၢ်ဒဲးဘးဒီးစံးဝဲ ဒ် “အနၢမူန့ၣ် ဒ်လဘၤနိၣ်အသိး” (ဟိၤရှ့ ၁၄:၆) န့ၣ်လီၤ. ဒီးနီၢ်မၤရံအတၢ်ဖှူ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအခီၣ်, ဒီး “သိန့ၣ်အနၢမူ မၤပှဲၤ” နီၢ်မၤရံဒီးအဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဟံၣ်အံၤန့ၣ် နဲၣ်ဃီၤဆိဆူ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်သံန့ၣ်လီၤ (ကွၢ်ဝဲ…

တၢ်ဟဲထီၣ်လၢ ပသးကံၢ်ပူၤ

တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ တၢ်မၤတမံၤလၢ အမံၤဖိသၣ်မ့ၢ် “Operation Noah's Ark”န့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်လီၤသးခုလၢ ပှၤအဲၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး လၢ “Nassau Society for the Prevention of Cruelty to Animals” ကရၢအဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်မံမီၢ် ပျီၢ်သီအၢန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆှိးထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သီၣ်တၢ်သဲ ဒီးတၢ်နၢအုၣ်နၢဖ့လၢ အတမုာ်တလၤဒိၣ်မးလၢ အဟဲထီၣ်လၢဟံၣ်တဖျၢၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ် နုာ်လီၤဆူဟံၣ်တဖျၢၣ် အိၣ်လၢ‘Long Island’ ဒီးထံၣ်န့ၢ် (ဒီးလၢခံ အဝဲသ့ၣ် က့ၤသုးကွံာ်) ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အါန့ၢ်အဒုလွံၢ်ကယၤတဖၣ် လၢတၢ်တကနၣ်ဃုာ်အီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.

တမ့ၢ်ပကပာ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအကယၤတဖၣ် လၢတၢ်ဘၣ်အၢဘၣ်သီအပူၤန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လၢပသးကံၢ်ပူၤ ပကပာ်ခူသူၣ် တၢ်ဆိကမိၣ်ဒီးတၢ်မၤတဖၣ်လၢ အအၢအသီဒီးအကမၣ်, လၢအလိၣ်ဘၣ် တၢ်ကမၤဖျါထီၣ်အီၤ ဒီးထုးထီၣ်ကွံာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးသိၣ်လိအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢအမၤကဆှီဒီး တမၤကဆှီပှၤတဂၤ, ဒီးစံးဝဲဒၣ် တၢ်လၢအမၤဘၣ်အၢဘၣ်သီပှၤတဂၤန့ၣ် တမ့ၢ်အစုလၢ အဘၣ်အၢတဖၣ် မ့တမ့ၢ်…

ယွၤအတၢ်မၤစၢၤ လၢပခါဆူညါအဂီၢ်

ဒ်ပှၤဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါမၤလိသးဂ့ၢ်ဝီ မဲးကၠ့(Meg Jay)ပာ်ဖျါအသိး, ပသးန့ၣ် မိၣ်ဆိကမိၣ်တၢ် ဘၣ်ဃးဒီး ပခါဆူညါအနီၢ်ကစၢ်(our future selves)အဂ့ၢ် ဒ်သိးဒီး ပဆိကမိၣ်ဘၣ်ဃး ဒီးပှၤလၢပတသ့ၣ်ညါအီၤနီတစဲးဘၣ်အဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမ့ၢ်လၢတၢ်လၢတဘျီတခီၣ် ပှၤကိးလၢ “တၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးအတၢ်လီၤဖျိ”(empathy gap)အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤကီလၢပကဒိသူၣ်ဒိသးဒီး သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ပှၤလၢပတသ့ၣ်ညါအီၤဂ့ၤဂ့ၤ, ဒီးခါဆူညါပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်လဲာ်အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, လၢအတၢ်မၤလီၢ်အပူၤ, ကၠ့ ကျဲးစၢးမၤစၢၤ ပှၤသးစၢ်တဖၣ်လၢ ကဆိကမိၣ်မှံ ကွၢ်ခါဆူညါအနီၢ်ကစၢ်, ဒီးဟံးန့ၢ်ခီၣ်ခါလၢ ကကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်တ့ထီၣ်တၢ်တိာ်တဖၣ် လၢမုၢ်တနံၤ အဝဲသ့ၣ် ကကဲထီၣ်တၢ်တဂၤအဂီၢ်, ဒီးကတဲာ်ကတီၤပာ်စၢၤ ကျဲလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ဒ်သိးအကလူၤပိာ်အတၢ်မံမီၢ်တဖၣ်အခံ ဒီးကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လံာ်ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၀ အပူၤ, ပဘၣ်တၢ်ကွဲမုာ်ပှၤလၢ ပကထံၣ်ပတၢ်အိၣ်မူတမ့ၢ်ထဲလၢ အကတီၢ်ခဲအံၤဧိၤဘၣ်. မ့မ့ၢ် ဒ်တၢ်အိၣ်မူလၢလၢပှဲၤပှဲၤ ဒီတစိၤအဂီၢ်အသိး, ဒီးဃ့လၢ ယွၤကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပက “ဂံၢ်ပမုၢ်နံၤတဖၣ် ဒီးပကန့ၢ်ဘၣ်သးလၢအကူၣ်တၢ်သ့” အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ (:၁၂). ပမုၢ်နံၤမုၢ်သီလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤ အိၣ်ဒီးတၢ်အဆၢန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ကဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ…

တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ အတၢ်လီၤလး

ပှၤကွဲးတီၣ်ထီၣ်တၢ်လၢပှာ်ယဲၤသန့ ခဲဘ့လ့(န) (Kevin Lynn)အတၢ်အိၣ်မူ ဖျါဒ်အလီၤပှီၢ်လံန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်တယံၢ်ဒံးဘၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်ကွဲးတယုၢ်အပူၤ “ယယူာ်ထီၣ်ကျိဆူ ယခိၣ်အနီၢ်ကီၢ်လံ. လၢတၢ်လီၤလိၢ်လီၤလးဖးဒိၣ်အပူၤ ယွၤဟဲနုာ်လီၤဆူယဒၢးပူၤ ဒီးယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ်လီၤ.” အကတီၢ်ဖဲန့ၣ်, ယထံၣ်နီၢ်နီၢ် တၢ်လၢယသ့ၣ်ညါအခဲအံၤ လၢယွၤမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ယွၤနုာ်လီၤမၤတၢ်ဒီးတြီဃာ် လ့(န) လၢအကမၤသံလီၤအသးန့ၣ်လီၤ. ယွၤမၤပှဲၤအီၤဒီးတၢ်နာ်အဂၢၢ်အကျၢၤ ဒီးဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အီၤ အတၢ်အိၣ်ဒီးအီၤလၢတၢ်အဲၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လ့(န) တပာ်ခူသူၣ်ဃာ်အတၢ်ဘၣ်သဂၢၢ်လိာ်သးမဲာ်သကိးမဲာ် လၢအစိကမီၤဆူၣ်အံၤန့ၣ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်အဝဲဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤ အတၢ်လဲၤခီဖျိဆူဟီၣ်ခိၣ်, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ် YouTube တၢ်ဖံးတၢ်မၤတခါ, ဖဲအဝဲနီၤဟ့ၣ်အနီၢ်ကစၢ်အတၢ်လဲလိာ်သးအဂ့ၢ်အကျိၤ, ဃုာ်ဒီးပှၤဂုၤပှၤဂၤအတၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအပျဲၢ်ဒီးအတံၤသကိး စီၤလါစရူးသံအခါ, ပှၤအါဂၤထံၣ်ဝဲလၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး တုၤစဲၤခံကဲာ်ဆိး (ယိၤ ၁၁:၃၂) န့ၣ်လီၤ. စီၤလါစရူး အိၣ်လၢအသွၣ်ခိၣ်အပူၤ လွံၢ်သီလံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ခရံာ်ဆီတလဲကွံာ် တၢ်သးအုးအကတီၢ်အံၤ ဆူတၢ်လီၢ်လးတမံၤ, ဖဲအဝဲဒုးဂဲၤဆၢထၢၣ်က့ၤအီၤလၢတၢ်သံ (:၃၈) န့ၣ်လီၤ. “ယစံးဘၣ်တဲဘၣ်နၤလၢ နမ့ၢ်နာ်တၢ်ဒီး, နကထံၣ်ဘၣ်ယွၤအလၤကပီၤ, တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ” (:၄၀).

ဒ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးဒုးဂဲၤဆၢထၢၣ်က့ၤ စီၤလါစရူး လၢတၢ်သံ ဆူတၢ်မူအသိးန့ၣ်, အဝဲဟ့ၣ်ပှၤတၢ်မူအသီခီဖျိအနီၢ်ကစၢ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢထူၣ်စုညါလိၤအဃိ, ပတၢ်ဒဲးဘးအဘူးအလဲအဂီၢ်…