ဖဲတၢ်ယီၤထီၣ်သီကတီၢ် လၢ ၂၀၂၀ နံၣ်, မုၢ်နၤအမူကပိၥ်အဖီလၥ်, ၦၤဒိး‘လပီ’တဖၣ် ဒိး ‘လပီ’ အကပြူၢ်ကပြီၤလၢ စဲၣ်ဒ့ကိ(San Diego)ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကပီၤဖိတဖၣ် ဟဲကဲထီၣ်သး ခီဖျိတၢ်အိၣ်ဒီးသးသမူဖိလၢအဆံးကဲၣ်ဆိးတဖၣ် လၢတၢ်ကိးလၢ ဖံၣ်တိၣ်ဖလဲထၢၣ်(phytoplankton), အဟဲလၢဟ့းလ့ၣ်ကျိၥ် အခီပညီမ့ၢ် “ၦၤဟးတရံး”မ့တမ့ၢ် “ၦၤလီၤထွံ” န့ၣ်လီၤ. လၢမုၢ်ဆါကတီၢ်, တၢ်မူးဆံးဆံးဖိတဖၣ် ဒုးကဲထီၣ်တၢ်အလွဲၢ်ဂီၤ လၢပီၣ်လဲၣ် ထံထီၣ်ထံလီၤ ဒီးဖီၣ်ဃးမုၢ်တၢ်ကပီၤလၢ အဆီတလဲသးဆူ ခဲမံးကၢၣ်တၢ်သဟီၣ်(chemical energy)န့ၣ်လီၤ. ဖဲမုၢ်နၤတၢ်ခံးကတီၢ်, အဝဲသ့ၣ်ဒုးကဲထီၣ် လီမ့ၣ်အူအလွဲၢ်လါဟ့တမံၤန့ၣ်လီၤ.

ၦၤစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤ ခရံၥ်ဖိတဖၣ် မ့ၢ်ၦၤမူခိၣ်ဖိလၢ အလီၤဂၥ်ဒီး ပီၣ်လဲၣ် ထံထီၣ်ထံလီၤလၢ အလွဲၢ်ဂီၤ, အိၣ်မူဒ်ၦၤလၢအလဲၤတရံးတၢ် မ့တမ့ၢ် လီၤထွံလၢ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်အိၣ်သးတဖၣ် မၤတံၥ်တၥ် ပတၢ်တိၥ်လၢ ပတိၥ်ဃးတဖၣ်, သးစီဆှံဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ၦၤ ဒ်ပကမၤတၢ် ဒ်ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအသိး လၢအမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ကပီၤ, ဒ်သိးပကပီၤဆၢက့ၤ အဝဲအတၢ်ကပီၤလၢ တၢ်ခံးတၢ်နၤန့ၣ်လီၤ. ဖံးလံးပံး ၃:၈-၉ အပူၤ, တၢ်မၢဖိစီၤပီလူး စံးဝဲ တၢ်လၢအလုၢ်ပှ့ၤ ဒိၣ်ဝဲအါဝဲန့ၢ်ဒံး ပတၢ်ရ့လိၥ်သးဒီးခရံၥ်တအိၣ်နီတမံၤ ဒီးပတၢ်တီတၢ်လိၤ ဟဲခီဖျိလၢ ပစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ. အတၢ်အိၣ်မူကဲထီၣ် တၢ်အုၣ်အသး လၢပသ့ၣ်ညါ ကစၢ်ခရံၥ်ဒီး အတၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤအစိကမီၤ ဆီတလဲကွံၥ်ၦၤဒီး တုၤလီၤလၢ ပတၢ်အိၣ်မူ ဒီးကျဲလၢပမၤဆၢက့ၤတၢ် ဖဲပကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ် တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ် လၢအမၤတံၥ်တၥ် ပတၢ်အိၣ်မူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ(:၁၀-၁၆).

ဖဲပစူးကါတၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီးယွၤအဖိခွါကိးနံၤ, သးစီဆှံဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢပလိၣ်ဘၣ်ဒီး ဖဲပကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ် တၢ်တၤတၢ်ကိးမံၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ဒ်သိး ပကလီၣ်ဖျါထီၣ် ခရံၥ်အသကဲၥ်ပဝး ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ(:၁၇-၂၁). ပကဲထီၣ် တၢ်ကပီၤဖိ လၢယွၤအတၢ်အဲၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်သ့ဝဲ, မၤတဲၥ်ကွံၥ် တၢ်ခံးတၢ်နၤ တုၤမုၢ်နံၤလၢကဟဲ ဖဲအကိးၦၤဆူ ပဟံၣ်လၢမူခိၣ် မ့တမ့ၢ် အတၢ်ဟဲကဒီးတစုန့ၣ်လီၤ.