မုၢ်ဂီၤအသီကိးဂီၤ
ယဒီပုၢ်၀ဲၢ်ခွါ ဖီ (လ) ဒိၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်ဘၣ်ဒုးလိာ်ယၤလိာ်သး ဒီးတၢ်ဆါနးနးကျံးကျံး လၢတၢ်သပ့ၤသတူၢ်ကလာ် ဒီးဖဲအနုာ်လီၤဆူ ခွါလိၣ်ဘိ‚ တၢ်အံၤနးထီၣ် ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး လၢညါ ကတီၢ်န့ၣ်လီၤႉ လၢမုၢ်နၤကတီၢ် မ့ၢ်တုၤ‚ လၢအ၀ဲအဂီၢ်ဂ့ၤ ဒီးလၢယမိၢ်ယပၢ် တူၢ်ဘၣ် တၢ်ဆါလီၤလီၤဆီဆီ‚ ဖဲတၢ်ထီၣ်အီၤတဘျီ ယံာ် ၆ နၣ်ရၠာစးံၣ်ဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤႉ ကသံၣ်သရၠာစးၣ် ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်ကယါဘျါတၢ်အံၤတသ့၀ဲလၢ ကမၤစၢ်လီၤတၢ်ဆါ‚ မ့မ့ၢ်ထဲဒၣ် ပၢၤဃာ် တၢ်နီၣ်သူၣ်နီၣ်သးအစှၤကတၢၢ်လၢ မုၢ်ဆါကတီၢ်န့ၣ်လီၤႉ ယမိၢ်ဒီးယပၢ် ကိးသBတီ ထီၣ်လၢ တၢ်ထုကဖၣ်အပူၤ ‘ပၢ်ယွၤဧၢ‚ အိပၢ်ယွၤဧၢ‚ မၤစၢၤလၢ်ပှၤတက့ၢ်’ န့ၣ်လီၤႉ
ဖဲလၢအ၀ဲသ့ၣ် အသူၣ်သးဒီးနီၢ်ခိ မ့ၢ်လီၤဘှံးလီၤတီၤဘၣ်ဆၣ်‚ ဖီ (လ) ဒီးယမိၢ် ယပၢ်တဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဂံၢ်ဘါအလၢအပှဲၤလၢ ကစၢ်ယွၤကိးမုၢ်ဂီၤဒဲးန့ၣ်လီၤႉ လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ‚ ယမိၢ်ဒီးယပၢ် မၤန့ၢ်တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်တၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါ‚ လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး လံာ်သးသယုၢ်တၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဖဲအံၤ‚ ၀ံယံးရၠာစးမံယၤ ကိးသBတီထီၣ် အတၢ်သးအုးလၢ ယ့ှူၤ့ှှလ့ၣ်အတၢ်ဟးဂီၤ ခီဖျိပှၤဘၤဘူၤလိၣ်ဖိတဖၣ်‚…
တမ့ၢ်နကစၢ်ဒၣ်နဲလၢၤဘၣ်
လၢ ၁၈၅၉ နံၣ် တၢ်ကိၢ်ခါကတီၢ်‚ မိၣ်စံၣ်အူ ခၠါ (လ) ဘလီဒ့ၢ် ကဲထီၣ် ပှၤအဆိကတၢၢ် တဂၤလၢ အခီဂာ် နဲၣ်ကၣ်ရၠာစးၣ်ထံလီၤဆှုလၢပျံၤတဘိ‚ - တၢ်တမံၤလၢအ၀ဲဘၣ်မၤ၀ဲ အဘျီလၢအကယၤန့ၣ်လီၤႉ တဘျီ‚ အ၀ဲမၤတၢ်အံၤဃုာ်ဒီး အမဲန့ၢ်ကၠၢၣ် ဟဲၣ်ရၠာစးံၣ်ခိ (လ) ခီး လၢအအိၣ်လၢအချၢလိၤန့ၣ်လီၤႉ ဖဲန့ၣ် ဘလီဒ့ၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်ဆူခိလ်ခီး‚ ‘‘ဟဲၣ်ရၠာစးံၢ်စၤ‚ ကွၢ်ထီၣ်တၢ်ဆူထးႉႉႉ နတမ့ၢ်လၢၤခိလ်ခီး လၢၤဘၣ်ႉ နမ့ၢ်ဘလီဒ့ၢ်ႉႉႉ ယမ့ၢ်ယဲာ်ယီၤ‚ ယဲာ်ယီၤနသး ဃုာ်ဒီးယၤတက့ၢ်ႉ ဂုာ်ကျဲးစၢးတၢ်လၢ နကမၤဘၣ်လိာ် နတယၢၢ်အဂီၢ်နီတမံၤတဂ့ၤႉ နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်အဃိ‚ ပကသံခံဂၤလိာ်လီၤ’’ႉ
လၢတၢ်အက့ၢ်အဂီၤလၢအကါဒိၣ်အပူၤ‚ စီၤပီလူး စံးဘၣ်ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ တၢ်ဖိလၢကလၤတံ လၢနကဟးလၢနသးသမူအပျံၤတဘိအဖီခိၣ်လၢ နကမၤမုာ် ကစၢ်ယွၤ အသးလၢ အတပၣ်ဃုာ်ဒီးခရၠာစးံာ်‚ တသ့၀ဲန့ၣ်ဘၣ်ႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ ဖဲအံၤ တၢ်သးခုကစီၣ် အိၣ်၀ဲလီၤႉ နမၤလၢနကစၢ်ဒၣ်နဲတသ့ဘၣ်ႉ ဆူတၢ်ဒိးန့ၢ်ပကျဲ ဆူကစၢ်ယွၤအအိၣ်‚ နမ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး အါဘျီသနာ်က့‚ နမၤတန့ၢ်ဘၣ်အဃိ ကျဲတအိၣ် လၢၤဘၣ်ဧါႉ…
တၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး
၀ါရၠာစးၢၢ်သုးအသးဆူ ၀့ၢ်ဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ်လၢ ကကဲထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖု အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် သရၠာစးၣ်လီၤႉ ဖဲအ၀ဲအတၢ်မၤစးထီၣ်မၤနၢၤတၢ်တနီၤ၀ံၤ အလီၢ်ခံ‚ လီၢ်က၀ီၤဖိအကျါတဂၤ စးထီၣ်ကူၣ်တၢ်အၢလၢ အ၀ဲအဖီခိၣ်လီၤႉ
ဖဲအံၤ အ၀ဲဘၣ်တၢ်ကူၣ်အၢအီၤလၢ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤ လၢအ၀ဲအိၣ်ဒီး တၢ်မၤလၢအလီၤပျံၤတဖၣ်‚ ပှၤအံၤ စိာ်တၢ်ကစီၣ်လၢ အတတီအံၤ ဆူလီၢ်က၀ီၤတၢ်ပရၠာစးၢ ပစၢၢ်ဒီး စဲကျံးလံာ်ခီတဖၣ်လၢ အဆှိးသ့ှူးကမၣ်အီၤဒီး ရၠာစးၤလီၤတၢ်အံၤဆူ ဟံၣ်ဃီတဖၣ် ခီဖျိ တၢ်ပရၠာစးၢတၢးန့ၣ်လီၤႉ ၀ါရၠာစးၢၢ်ဒီးအမါစးထီၣ်ဃ့ထုကဖၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်လီၤႉ ဖဲတၢ်လီတၢ်၀့ၤအံၤ တၢ်မ့ၢ်နာ်ဘၣ်ဖုးအဃိ‚ အ၀ဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်မူကကတၢၢ်ကွံာ်လီၤႉ
တဘျီ‚ စီၤပၤဒၤ၀ံးစ့ၢ်ကီး လဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်တမံၤမံၤလၢ အလီၤပလိာ်ဒီး တၢ်အံၤ န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး ဒုၣ်ဒါတဂၤ အတၢ်ခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤအီၤန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲပာ်ဖျါ ထီၣ်လၢ ‘‘ဘိးက့ၣ်ယတၢ်ကတိၤကိးမုၢ်နံၤမုၢ်နၤဒဲးလီၤႉ အတၢ်ဆိကမိၣ်ခဲလၢာ် ထီဒါယၤ လၢ တၢ်အၢအဂီၢ်လီၤ’’ (စံး ၅၆း၅) ႉ တၢ်မၤဒၢၣ်အံၤ‚ ပာ်တ့ၢ်န့ၢ်အီၤလၢ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီ ဒီးတၢ်မဲာ်ထံမဲာ်နိ (း၈) လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ လၢတၢ်ဒုးအံၤ အသးကံၢ်ပူၤဒၣ်လဲာ်‚…
ထုကဖၣ်လၢတၢ်ကိးမံၤအဂီၢ်
သၣ်မံယီၤဖိလၢအဘၣ်အၢ ဆ့ၣ်နီၤဂၢၢ်တပၢၢ်လၢ ဟံၣ်ဒါဒီးကွၢ်စူၣ်ယၤ ဘရၣ်ဘရၣ်ဘှီၣ်ဘှီၣ်လီၤႉ အ၀ဲအိၣ်ဆိးဒီးအဒီပုၢ်၀ဲၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်ပာ်သိလ့ၣ်အလီၢ် ဖဲတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢ ပှၤလၢအဟဲလၢယအိၣ်တဖၣ် မၤတၢ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ကလၢၢ်ဘၣ် တၢ်သးကညီၤ‚ ယပာ်တ့ၢ် သၣ်မံယီၤအဆၣ်လၢ ပှၤခိးတၢ်ဖိအစုပူၤ ဒ်သိးကဒုးအီၣ် အ၀ဲသ့ၣ်အဆၣ်ကိးနံၤဒီး မၤပှဲၤက့ၤတၢ်အဆၣ်တဘျီလၢ်လၢ် ဖဲတၢ်အံၤလၢာ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဘၣ်ဆၣ်‚ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဟဲတုၤ ဖဲပှၤခိးတၢ်ဖိအံၤ ဟးထီၣ်ဒီးလဲၤမၤတၢ်ဆူ တၢ်လီၢ်အဂုၤအဂၤတခါန့ၣ်လီၤႉ ယတဲထီၣ်လၢ ‘‘ကစၢ်ဧၢ သၣ်မံယီၤဖိတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ဘၣ်တ့လၢ နတ့လီၤအီၤန့ၣ်လီၤႉ ၀ံသးစူၤ မၤပှဲၤက့ၤတၢ်လီၢ်အံၤလၢ ပှၤတဂၤဂၤလၢ ယနာ်န့ၢ်တၢ်လၢကဒုးအီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်အဆၣ်တက့ၢ်’’ႉ ဘၣ်ဆၣ် ယကမၢကမၣ်လၢ မ့ၢ်တၢ်ဃ့ကညးတၢ်ဒ်သိးအံၤ ဘၣ်ကမ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤအဂီၢ်ဧါလီၤႉ တၢ်လၢအလီၤတံၢ် မ့ၢ်အ၀ဲအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်န့ၢ်ဒံးတၢ်အံၤဆူ ယကဒိ ကနၣ်တၢ်အံၤ တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါႉ
ပှၤတၢ်မၢဖိစီၤပီလူး ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ ‘သုတဘၣ်ယိၣ်တၢ်နီတမံၤတဂ့ၤႉ မ့မ့ၢ်လၢတၢ်ကိးမံၤန့ၣ် လၢတၢ်ထုကဖၣ်ဒီး လၢတၢ်ဃ့ကညးအိၣ်ဒီး တၢ်စံးထီၣ်ပ့တၢၤ တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်န့ၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါယွၤလၢ သုတၢ်အဲၣ်ဒိးတဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်’ (ဖံလံး ၄း၆) ႉ ပအိၣ်ဒီး ပပၢ်တဂၤလၢ အအဲၣ်ပှၤကွံပှၤ‚ ဒီးအသးအိၣ်စ့ၢ်ကီးပှၤလၢ ပကဟဲစိာ်…
တမ့ၢ်ထဲတဂၤနီတစု
မဲးကံၢ်ဖၢၣ်ကဲးစၢၣ် ကွဲးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ လၢ ‘အံၣ်ခီနမံး မဲးကစံ’ ဖဲ ၁၈၄၃ ဒ် ‘‘တၢ်လီၤဖုး သံပျီၢ်သံ လၢအဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်တအိၣ်ဒီးဟံၣ်လၢတၢ်ကအိၣ်ဆိး‚ တၢ်သၣ်၀ံၤလီၤဒိ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအံၤ ကမ့ၢ် တၢ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်တမုာ်တလၤ’’ န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအတၢ်ဂ့ၢ်လၢအကါဒိၣ်တခီ မ့ၢ်တၢ်မနုၤန့ၣ်လဲၣ်ႉ မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်ဘၣ်အိၣ်သယုၢ်သညိ ထဲတဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤႉ ဖၢၣ်ကဲးစၢၣ် ကွဲးနီၣ် နီၣ်ဂံၢ်လၢအဟဲအါထီၣ်လၢ တၢ်အိၣ်သယုၢ် သညိထဲတဂၤ တၢ်တရၠာစး့လိာ်ဘၣ်ထွဲဒီး ပှၤတဖုဖု မ့တမ့ၢ် ကျိၣ်စ့တၢ်အိၣ်သး‚ စူးကါ တၢ်အဒိတဖၣ်လၢ အမၤစၢ်လီၤသးလၢ မ့ၢ်တၢ်ကလၢၢ်ဘၣ်တၢ်မနုၤလၢ အဖျါလီၤဂာ် ဒီး တၢ်သယုၢ်သညိန့ၣ်လဲၣ်လီၤႉ
တၢ်ကလၢၢ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဘၣ်ထဲတဂၤဧိၤအံၤ တမ့ၢ်တၢ်အသီလၢ ပစိၤပဆၢ ကတီၢ်န့ၣ်ဘၣ်ႉ နီၢ်နီၢ်‚ တၢ်တူၢ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ထဲတဂၤဧိၤ သီၣ်ဆၢကဒါက့ၤ လံာ်ကဘျံး လၢလံာ်စီဆှံအလီၢ်လံၤလၢ အမ့ၢ်လံာ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်န့ၣ်လီၤႉ တလီၢ်လီၢ်‚ တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် သူးသ့ၣ်ကံၢ်စီဒ်စီၤပၤ့ှှလိၤမိၤ‚ လံာ်အံၤ ဖီၣ်န့ၢ်တၢ်သးအုးဆူ ပှၤလၢ အဖျါလၢ တၢ်အခီပညီတအိၣ်နီတမံၤလၢ တၢ်ရၠာစး့လိာ်မုာ်လိာ်သး (၄း၇-၈)…