တၢ်ကလုၢ်သီၣ်တဖၣ်လၢ ဒုးပလီၢ်ပှၤ
မ့ၢ်နဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး ဂုၢ်အၢလၢအမဲၢ်သီၣ်ရဲာ်ရဲာ် (Rattle Snake)န့ၣ်ဧါ. ဂုၢ်အၢအံၤ နမ့ၢ်လဲၤဘူးထီၣ်အကပၤဒီး အမဲၢ်ဒံးသီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်လီၤ. တၢ်ဃုထံလၢ စဲအ့ၣ်ကၠၢနၢၣ်(scientific journal) “ခ့ခါတၢ်မူပီညါ-Current Biology” ပာ်ဖျါဝဲလၢ ဂုၢ်အံၤ ဖဲတၢ်မၤပျံၤအီၤဟဲဘူးထီၣ်န့ၣ် အသီၣ်အါထီၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကလုၢ်သီၣ်ထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲအဃိ ပှၤဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ဂုၢ်အၢန့ၣ် အိၣ်ဘူးဒီးပှၤနၢ်ဟူဘၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ဃုထံဒုးနဲၣ်ဝဲ “ပှၤနၢ်ဟူတၢ်တဂၤ ထုးထီၣ်ကမၣ်တၢ်ဒ့စၢၤအဘူးအယံၤအံၤ, ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဘၢၣ်စၢၤအဘံၣ်အဘၢ လၢဂုၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ”.
ဘၣ်တဘျီဘျီ ပှၤကညီ ဖဲအဝဲသ့ၣ်အ့ၣ်လိာ်ဆိးက့လိာ်သး အဆၢကတီၢ် စူးကါတၢ်ကလုၢ်လၢအသီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်န့ၣ် ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးဒိၣ်တုၤလၢ တၢ်ကိးဃါတၢ်လီၤ. လၢဆၢကတီၢ်ဒ်သိးအံၤအဂီၢ် ပှၤကွဲးလံာ်ကတိၤဒိတဲဝဲ, လၢကတိၤဒိ ၁၅:၁ အပူၤ “စံးဆၢတၢ်မုာ်မုာ်န့ၣ် ဘိးဃၣ်ကွံာ် တၢ်သးထီၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်ကတိၤဆါန့ၣ် ထိၣ်ဂဲၤ တၢ်သးထီၣ်လီၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၄ ဒီး ၇ အပူၤ အဝဲစံးကဒီးဝဲ, “ယွၤအပှၤမၤမုာ်ထီၣ်တၢ်, တၢ်ကူၣ်သ့အတၢ်ကတိၤမ့ၢ် တၢ်မူအသ့ၣ်ဒီး ဖှံလီၤတၢ်သ့ၣ်ညါလီၤ”.
မးသဲ ၅:၄၃-၄၅ အပူၤ, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤ…
တၢ်ဆၢတဲာ် လၢအတအိၣ်ဒီး တၢ်ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး
ဒ်ပှၤလိၣ်ဘီဘိဖိတဂၤအသိး, ယနီၣ်တၢ်ချ့ကဲၣ်ဆိး ဖဲယဂုာ်ကျဲးစၢးပိာ် ယတံၤသကိးတဂၤအခံ ဆူအဟံၣ် ဖဲတီၤထီကၠိတၢ်ဂဲၤလိထံဖျၢၣ်သွ့ဝံၤဝဲအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဖဲ မူခိၣ်စူၤဒိၣ်မး, ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢယဂီၢ် ဒ်သိးယကလူၤချုးန့ၢ်အသိလ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ယသိလ့ၣ်အနီၣ်တြူၢ်စီတဖၣ်လၢ အထွါစီထံ လၢယွၤခၣ်စိးသဒၢကလံၤအခါ ဟဲဖျါထီၣ် သတူၢ်ကလာ် ယတံၤသကိး အစံဒၢၣ်(Sedan) သိလ့ၣ် အိၣ်ကတီၢ်သး ဖဲယမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ. ယယီၢ်တံၢ်လီၤနီၣ်ဖ့ၣ်, တလံာ်ကွံာ်လၢ ကျဲခိၣ်လိၤ ဒီးလဲၤဘၣ်ဒိသ့ၣ်ဖးဒိၣ် တထူၣ်န့ၣ်လီၤ. ယသိလ့ၣ်ဟးဂီၤကွံာ်လီၤ. လၢခံ ယက့ၤဖုးပၢၢ်ထီၣ်က့ၤလၢပှၤပာ်ပှၤဆါလၢ အသးပ့ၤနီၣ်တဖၣ်အလီၢ် လၢလီၢ်ကဝီၤတၢ်ဆါဟံၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢယွၤအဘျုးအဖှိၣ်အဃိ ယတသံဘၣ်ဒီးမူယဲဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်လၢယတအိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးဘၣ်အဃိ, တၢ်လီၤမၢ်ဖးဒိၣ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.
စီၤမိၤရှ့အတၢ်ဆၢတဲာ်တမံၤလၢ အတအိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤမၢ်ဖးဒိၣ်လၢအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အတၢ်ဃုထၢတခီ အိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ ထံတအိၣ်ဒီးထံလၢပှၢ်မုၢ်ကနၢစံၣ်အပူၤ, ဒီးပှၤဂီၢ်မုၢ် “အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဒါဘၣ်စီၤမိၤရှ့”(၄ မိၤ ၂၀:၂)န့ၣ်လီၤ. ယွၤစံးဘၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအသူၣ်လီၤဘှံးအသးလီၤဘှါတဂၤအံၤလၢ အက “မၤလိာ်လၢၢ် ဒီးအဝဲဒၣ်ကဟ့ၣ်ထီၣ်အထံ” (:၈)န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ်န့ၣ်, အဝဲ “တီၢ်လၢၢ်န့ၣ်လၢ အနီၣ်ထိးတဘိခံဘျီ” (:၁၁)န့ၣ်လီၤ. ယွၤစံးဝဲဒၣ်, “မ့ၢ်သုတနာ်ဘၣ်ယၤ...ဘၣ်သတးဒီးသုတဘၣ်ဒုးလဲၤနုာ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤဆူ ကီၢ်လၢယဟ့ၣ်လီၤလၢအီၤ တဘ့ၣ်အပူၤဘၣ်လီၤ”(:၁၂).…
တၢ်ထုးလီၤဘျၢကွံၥ်တၢ် ခီဖျိတၢ်တဒၢးတနါ
ဖဲ ၁၇၁၇ နံၣ်, ကလံၤမုၢ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ် အူသဖှိတၢ်လၢအါနံၤအါသီ, ဒီးထံဒိၣ်နိယွၤ, လၢယူရပၤ(Europe)တၢ်လီၢ်အါတီၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤလၢအကထိတဖၣ်အကထိ အသးသမူ ယူၤထီၣ်ကွံၥ် လၢနဲသၢၣ်လဲ(Netherlands), ကၠၢမန့ၣ်(Germany), ဒီး ဒဲမၢး(စ) (Denmark)ထံကီၢ်တဖၣ်လီၤ. တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပၥ်ဖျါထီၣ် တၢ်လၢအလီၤသးစဲ ဒီးတၢ်လၢတၢ်မၤညီနုၢ်တမံၤ, လၢတၢ်အကတီၢ် အဝဲန့ၣ်, လၢအဟဲခီဖျိသးလၢလီၢ်ကဝီၤတခါ အပဒိၣ်ပၦၢ်, တၢ်အစှၤကတၢၢ် အတၢ်မၤဆၢက့ၤ တၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤ လၢဒၢးၡ်(Dutch) အဝ့ၢ်, ၦၤကရိၣ်န့ကၠၢၣ်ဖိတဖၣ်(Groningen)ကရၢကရိထီၣ် တၢ်ထုကဖၣ် အမုၢ်နံၤတနံၤ တုၤတၢ်ကမၤဆၢက့ၤတၢ်ဆူ တၢ်တတၢၣ် တနါအံၤန့ၣ်လီၤ. ၦၤကွဲးတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဂၤ ပၥ်ဖျါထီၣ်လၢ ၦၤဝ့ၢ်ဖိတဖၣ်, ဟဲပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးလၢတၢ်ဘါသရိၥ် ဒီး“ဒိကနၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ, သးဝံၣ်ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ဒီးဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢ အါနၣ်ရံၣ်” အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဝံယိၤအ့လးပၥ်ဖျါထီၣ် တၢ်တဒၢးတနါလၢအလုၢ်ဘၢ တၢ်တမံၤလၢၦၤယူဒၤဖိတဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဘၣ်ဝဲလၢ, အဆှၢအဝဲသ့ၣ်ဆူ တၢ်ကဃ့ထုကဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒွဲၣ်ဧိၤတြၤဧိၤအဖုအဂီၢ် ကျၢၢ်ဘၢကွံာ်ထံကီၢ် ဒီး “မၤသယုၢ်လံ စပံးမုၢ်, မၤဟးဂီၤကွံၥ် (အ)ချၢၣ်ဒၢ” (ယိၤအ့ ၁:၇)လီၤ. ဒ်အဝဲဒီးအၦၤဂီၢ်မုၢ်…
တၢ်ထံၣ်န့ၢ်လၢ အလီၤလး
လၢ ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ်, ဖဲ ကၠဲနဖၢၣ်(Jennifer) ယူၤလီၤထံအခါ, အမဲၥ်ချံလဲၤတုၤဆူ ပလီဆံး လါဟ့ဖိတဖျၢၣ်လၢ ထံကျိအခံဒးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဘျၢၣ်ထီၣ်တၢ်လၢ အစံးဝဲလၢအမ့ၢ် “တၢ်ထံၣ်န့ၢ်ထဲတဘျီဧိၤလၢ သးသမူတစိၤအပူၤ” န့ၣ်လီၤ. ပလီအံၤအပူၤ အိၣ်ဒီး တၢ်ကစီၣ်တခါလၢ အဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ ၦၤသးစၢ်ပိၥ်ခွါတဂၤ ဖဲအတၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ဆၢက့ၤ (၁၈) ဝီတဝီ လၢ ၁၉၂၆ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဃ့ကညးဃၥ်လၢ ၦၤတဂၤဂ့ၤ တဂၤဂ့ၤလၢ အထံၣ်တၢ်ကစီၣ်အံၤ ကဆှၢက့ၤအီၤဆူအအိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကၠဲနဖၢၣ် သူဝဲ ဖ့း(စ)ဘိး(Facebook)ဒီးဃုထံၣ်တၢ်လီၢ်ဖဲ ၦၤတဂၤအံၤ အၦၤဟံၣ်ဖိဃီဖိ အိၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤအဝဲအံၤ သံဝဲဖဲ ၁၉၉၅ ဘၣ်ဆၣ်, အတၢ်ကစီၣ်ဖုၣ်ဖိလၢ တဘျီဘၣ်တၢ်ဘၢ ဃၥ်သးန့ၣ် ဟဲစိၥ်န့ၢ် တၢ်သးခုဆူ ကၠဲနဖၢၣ် ဒီးၦၤတဂၤအံၤ အဟံၣ်ဖိဃီဖိအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢလံၥ် ၂ စီၤပၤ ၂၂:၈ အပူၤ ပဖးဘၣ် တၢ်ထံၣ်လီၤလိၢ်လီၤလး လၢစီၤဃံးလကံယၤ, ဖဲအဝဲ “ထံၣ်န့ၢ် လံၥ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ…
နအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဧါ/ နအိၣ်မၤသးဒ်လဲၣ်.
ခၠၣ်လၣ်သ့ၣ်(Charla)ညါလီၤအသးလၢ ကသံဘူးထီၣ်လံလီၤ. လၢတၢ်ဆါဟံၣ်ဒၢးအပူၤ မံလီၤအိၣ်လၢလီၢ်မံလိၤအခါ အကသံၣ်သရၣ် ဒီးကသံၣ်ကၠိဖိတဖၣ် ဟဲနုၥ်လီၤဆူအဒၢးပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အါမံးနံးအပူၤ တကနၣ်ဃုၥ်အီၤ ဒီးပၥ်ဖျါဝဲၦၤဆါတၢ်အိၣ်အသး ဆူကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အကတၢၢ်န့ၣ် ကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် ကွၢ်ဆူအအိၣ်ဒီးသံံကွၢ်ဝဲ “နအိၣ်မၤသးဒ်လဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. ခၠၣ်လၣ်န့ၣ် လၢတၢ်ဂံၢ်ဘါစၢ်အပူၤ နံၤကမှံဝဲ ဒီးစံးကတိၤဝဲ အတၢ်မုၢ်လၢ်ဒီး အတၢ်မုၥ် တၢ်ပၢၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံၥ်အပူၤဆူ ၦၤတဖုန့ၣ်လီၤ.
အပူၤကွံၥ်နံၣ်ခံကထိန့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်ဂ့ၢ်လိၥ်ဝဲ တၢ်ဒုး, အနီၢ်ကစၢ် အိၣ်ဘ့ၣ်ဆ့ဒီး ဘၣ်တၢ်ဘျးလီၤစဲၤအီၤ လၢတၢ်မဲၥ်ဆှးလၢ ထူၣ်စုညါလိၤ ဖဲကမျၢၢ် တဖၣ် ခိးကွၢ်အီၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ကတိၤအၢကတိၤဆၢ ၦၤမၤနးမၤဖှီၣ်အီၤဧါ. တစံးဝဲဒၣ်ဘၣ်. စံးဝဲဒၣ် “ပၢ်ဧၢ, ပျၢ်အတၢ်ဒဲးဘးတက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, မ့ၢ်အမၤဝဲဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်, တသ့ၣ်ညါဘၣ်” (လူၤ ၂၃:၃၄)န့ၣ်လီၤ. ၦၤစံၣ်ညီၣ်တတီတလိၤ ဒီးၦၤတီၢ်အီၤလၢထူၣ်စုညါအလိၤသနၥ်က့ ကစၢ်ဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢအဒုၣ်ဒါတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးကတိၤတၢ်ဒီး ၦၤတၢ်ဒဲးဘးဖိအဂၤတဂၤလၢ ဘၣ်တၢ်မၤမဲၥ်ဆှး အလၤကပီၤတဂၤလၢ “ယစံးဘၣ်နၤတီတီအံၤ, ခဲမုၢ်ဆါအံၤ နကအိၣ်ဒီးယၤလၢ ပၤရဒံစူးအပူၤလီၤ” (လူၤ ၂၃:၄၃)…