လၢ ၁၉၆၁ အနံၣ်လံၤလံၤႇ ဘၣ်လ့ၣ်တၢ်ခိၣ်ဒူ (Berlin Wall) အဃိ ဒူၣ်ဖိထၢဖိ, ဒီးတံၤသကိး တဖၣ်ဘၣ်လီၤဖးကွံၥ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခိၣ်ဒူလၢကၠၢမနံၣ်မုၢ်ထီၣ်အပဒိၣ်သူၣ်ထီၣ်အံၤႇ မ့ၢ်တၢ်အဒူၣ် လၢပၢၤဃၥ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် အသုတဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ဆူကၠၢမနံၣ်မုၢ်နုၥ်တကပၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ် န့ၣ်, စးထီၣ်လၢ ၁၉၄၉ ဒီးတုၤဘၣ်လ့ၣ်တၢ်ခိၣ်ဒူအံၤဘၣ်သူၣ်ထီၣ်သးတစုန့ၣ် တၢ်တယၥ်လၢ ၦၤကၠၢမနံၣ်မုၢ်ထီၣ်ဖိ အါန့ၢ် ၂.၅ ကကွဲၢ် ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ဆူကၠၢမနံၣ်မုၢ်နုၥ်တကပၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၈၇ အနံၣ်န့ၣ်, အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ်ရီၣ်နၢၣ်ရံၣ်က့ၢ် Ronald Reagan ဆၢထၢၣ်ဖဲ ဘၣ်လ့ၣ်တၢ်ခိၣ်ဒူ အမဲၥ်ညါ, ဒီးစံးဝဲဒူဒူလၢ “မၤလီၤၦီၢ်ကွံၥ် တၢ်ခိၣ်ဒူအံၤ” န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ခိၣ် အတၢ်ကတိၤအံၤမ့ၢ်တၢ် အခီၣ်တဃၢ်အဂ့ၤကတၢၢ် လၢတၢ်လဲလိာ်အဂီၢ်, ဒီးတၢ်ခိၣ်ဒူအံၤဘၣ်တၢ်မၤလီၤၦီၢ်အီၤဖဲ ၁၉၈၉ ဒီး, အကတၢၢ်န့ၣ် ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် ပၥ်ဖှိၣ်က့ၤအသး လၢတၢ်သးခုအပူၤန့ၣ်လီၤ.

ဖဲအ့းဖ့းစူး ၂:၁၄ အပူၤန့ၣ် စီၤပီလူးကွဲးပာ်ဖျါ “တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါအတၢ်ဒူၣ်” လၢကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး မၤလီၤၦီၢ်ကွံာ်ဝဲအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒူၣ်အံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢၦၤယူဒၤဖိ (ယွၤအပှၤဃုထၢ), ဒီးၦၤလၢအတမ့ၢ်ၦၤယူဒၤဖိတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်နီၤဖးတၢ်အဒူၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ပနီၣ်တမံၤ, ဒီးလၢပျၢၤၦၤအံၣ်စရ့လးဖိတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဃၢၤဝးဝးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ်လၢ စီၤပၤဟ့ၤရိာ် (Herod the Great) ဖဲဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤလၢအတမ့ၢ်ယူဒၤဖိတဖၣ် တၢ်တပျဲနုၥ်လီၤဆူ ယွၤတၢ်လုၢ်ဟံၣ်တၢ်စီဆှံအလီၢ်အပူၤဘၣ်ဆၣ်, အိၣ်ကွၢ်စိဝဲလၢတၢ်အယံၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးဟဲစိၥ် “တၢ်ဃူတၢ်ဖိး” ဒီးတၢ်မၤဘၣ်လိာ်ကဒါက့ၤတၢ် လၢၦၤယူဒၤဖိ, ဒီးၦၤတမ့ၢ် ယူဒၤဖိအဘၢၣ်စၢၤႇ လၢကစၢ်ယွၤ ဒီးၦၤကညီအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. အ့း ၂:၁၄-၁၆ ပာ်ဖျါဝဲ ကစၢ် ယ့ၣ်ၡူး “မၤလီၤၦီၢ်ကွံၥ်တၢ်ဒူၣ် … လၢအမၤလီၤဖးဃၥ်ၦၤ” ခီဖျိ “တူၢ်သံအသးလၢထူၣ်စုညါလိၤ” န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၇-၁၈ စံးဘၣ်ပှၤ ခီဖျိတၢ်စူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤခရံၥ်အပူၤန့ၣ် “တၢ်ဃူတၢ်ဖိး အတၢ်သးခုကစီၣ်” ဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤ ကယဲၢ်တၢ်ခဲလၢၥ်ကအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလိာ်က့ၤသးန့ၣ်လီၤ.

မုၢ်မဆါတနံၤအံၤႇ တၢ်ဂ့ၢ်အါမံၤမၤလီၤဖးၦၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်လီၤၦၤ တၢ်လၢပလိၣ်ဘၣ်တဖၣ်အဃိ, ဒ်အဆၢဖိ ၁၉-၂၂ စံးဘၣ်ပှၤအသိး မ်ပကဂုၥ်ကျဲးစၢးအိၣ်မူ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဃူတၢ်ဖိး, ဒီးတၢ်တမံၤဃီ, တၢ်လၢပထံၣ်န့ၢ်သ့လၢကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.