ဖဲတၢ်မူအိၣ်ဖျါထီၣ်အကတီၢ်
ဖဲ ၁၉၈၆ နံၣ်န့ၣ်, ခၠါနိၣ်ဘၢၣ် နူကျံးယၤ အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ သတူၢ်ကလာ် (Chernobyl nuclear disaster) လၢ ကီၢ်ယူၤကရ့(Ukraine) န့ၣ် ဒိၣ်ဘၢထုးန့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤအံၤ ဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကမၤဟးဂီၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်သွါသွါအဃိ, ခိၣ်နၢ်, ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် ဂဲၤပျုၢ်, ဂုာ်ကျဲးစၢၤတြီဃာ်ပၢၤဃာ် လီမ့ၣ်ဧူၢ် (radiation), ဒ်အမ့ၢ် မူဒါလၢအကါဒိၣ်ကတၢၢ်တမံၤ, ဒီးတၢ်ကဘၣ်မၤဆိဝဲသပှၢ်တၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကမၤ ကဆှဲကဆှီက့ၤ တၢ်ဘၣ်အၢဘၣ်သီတဖၣ်အဂီၢ်, စူးကါဝဲ ရိဘီး (robot) တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ကဲမၢၣ် အဧူၢ်ယဲၤ (gamma rays), လၢအသ့မၤသံ, မၤဟးဂီၤသးသမူတဖၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကမှံကမှိာ်ဟးဂီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် မၤဟးဂီၤကွံာ် ရိဘီးတဖၣ် ပှီၢ်ပှီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သူဝဲ “ရိဘီးအိၣ်ဒီးသးသမူ- BioRobots,” လၢအမ့ၢ်ပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူပှၤဃိၤအဂၤအိၣ်ဝဲလၢ အကထိတဖၣ်, အကထိန့ၣ် ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် “ခၠါနိၣ်ဘၢၣ် အပှၤတၢၤကွံာ်တၢ်တဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တၢၤကွံာ်ဝဲဒၣ် ပိးလီလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်, ဒီးဘၣ်မၤဝဲတဂၤစုာ်စုာ်…
ပတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢအစံးကတိၤပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်
လါဒံၢ်စ့ဘၢၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အခိၣ်တီ | တၢ်လုၣ်ဘၢစိကမီၤဒိၣ်လၢပှၤကညီတဖၣ်အလိၤ
ပှၤကွဲးလံာ် ကၠ့(မ) ဘီ(လ)ဒဝ့ၤ ကွဲးပာ်ဖျါဝဲ “ဖိသၣ်တဖၣ်ကဒိကနၣ်ပှၤ သးပှၢ်အကလုၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်န့ၣ် တအိၣ်နီတဘျီဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ကဘၣ်မၤလိ, မၤဒိးတၢ်, ဒ်သိးပှၤသးပှၢ်မၤဝဲအဂီၢ်န့ၣ်, မၤဝဲတသ့, တန့ၢ်တအိၣ် နီတဘျီဘၣ်“ န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါတထံၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်ဒ်အမ့ၢ် ပှၤကညီတဖၣ်,…
ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါယၤ
ဖဲယဒ့မုၢ် ထံၣ်န့ၢ်ဝဲ လၢပဖိသၣ်ခါ ပူအလံာ်တဘ့ၣ်န့ၣ်ဒီး, ယမိၢ်လၢ ခ့ခါအကတီၢ်အံၤ အသးအိၣ် နွံဆံဘျဲၣ်လံန့ၣ် အသူၣ်ခုအသးခုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ယမိၢ်န့ၣ်သ့ၣ်နီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လီၤနံၤလီၤအ့ အဂ့ၢ်ဆံးဖိခဲလၢာ်, ဘၣ်ထွဲဒီးတၤသူတဒုလၢ အဟုၣ်အီၣ်ကနဲစီ ဒီးကနဲတဂီၢ်လၢအသူၣ်ဒိၣ်အသးဖျိးတဖၣ်လူၤအီၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယမိၢ်သ့ၣ်နီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ယဒ့မုၢ်ဒီးယၤ, တၤသူကထူၣ်ဖျဲးဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ပခိးကနၢ်လၢတၢ်နံၤတၢ်အ့အပူၤန့ၣ်လီၤ. ယတဲဘၣ်ယမိၢ်လၢ “ဖဲပနီၢ်ဆံးအကတီၢ်, နတဲန့ၢ်ပှၤပူတဖၣ်အဃိ, ယစံးဘျုးဘၣ်နၤထီဘိန့ၣ်လီၤ.” ယမိၢ်သ့ၣ်ညါ ယဂ့ၢ်ယကျိၤခဲလၢာ်, ဃုာ်ဒီးဒ်ယမ့ၢ် ဖိသၣ်ဆံးတဂၤအသိးန့ၣ် ယမ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်တဂၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ, ယမ့ၢ်ယဲ ပှၤဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဂၤဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ်ညါယၤ, ဒီးနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်ယၤန့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယွၤစ့ၢ်ကီးသ့ၣ်ညါပှၤ- သ့ၣ်ညါပှၤဒိၣ်န့ၢ်ယိာ်န့ၢ် ပှၤကညီတဂၤဂ့ၤ တဂၤဂ့ၤသ့ၣ်ညါပှၤ, ပာ်ဃုာ်ဒီးပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ, ပသ့ၣ်ညါလီၤပသးန့ၣ်လီၤ. ဖဲစံး ၁၃၉:၁ န့ၣ်, စီၤဒၤဝံး စံးဝဲဒၣ်လၢ ယွၤ “ဃုကွၢ်ထံ” ပှၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အဲၣ်အပူၤ, ယွၤမၤကွၢ်ပှၤ, ဒီးနၢ်ပၢၢ်ပှၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၂ ဒီး ၄ စံးဘၣ်ပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါဝဲ ပတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်, နၢ်ပၢၢ်တၢ်အဂ့ၢ်အခၢး, ဒီးတၢ်အခီပညီတဖၣ်လၢ ပတၢ်စံးတၢ်ကတိၤတဖၣ်အလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.…
ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါတၢ်တဖၣ်
“တၢ်ကတိၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ကဆှီဒီဖိ.” တၢ်ကတိၤတထံၣ်အံၤ, ဒ်သိး ကၠ့ၣ်. အၣ်ရ်. အၣ်ရ်. တိၤလ်ခ့ၣ် (J.R.R. Tolkien) ကပာ်ဖျါထီၣ် အတံၤသကိး, ဒီးအပှၤမၤသကိးတၢ် စံၣ်. အဲးစ်. လူဝ့းစ် (C.S. Lewis) အတၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ, ဖဲအဝဲကွဲး ပသံးတဖၣ် အကစၢ် (The Lord of the Rings), အလံာ်သၢဘ့ၣ်-တကရူၢ် (trilogy) အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တိၤလ်ခ့ၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ဟ့ၣ်လီၤသး, ဒီးထဲးဂံၢ်ထဲးဘါ ဒီးကွဲးဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, ဒီးလံာ်ဖးထီလၢ အကွဲးပာ်ဝဲလၢအစုန့ၣ် ဒိဝဲဒၣ်အနီၢ်ကစၢ် လၢစဲးကွဲးလံာ်န့ၣ်, ခံဘျီတကးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဆှၢလီၤ အတၢ်ကွဲးတဖၣ်ဆူ လူဝ့းစ် အအိၣ်န့ၣ်ဒီး, လူဝ့းစ် စံးဘၣ်အီၤလၢ “နစူးကါတ့ၢ်နဲ တၢ်ဆၢကတီၢ် အါနံၣ်အါလါ လၢနတၢ်ကွဲးတထံၣ်အံၤ အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကြၢးအဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါတၢ်တဂၤ လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ, ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤအါကတၢၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ…
တၢ်လၤကပီၤအဂ့ၤလၢ ကစၢ်ခရံာ်အဂီၢ်
ခၠါလံၣ် ဝါးဒ် (Charlie Ward) ထီၣ်ဝဲ ခီလ့ၣ်ကၠိ လၢကီၢ်စဲၢ်ဖလီၣ်ရံၣ်ဒၣ် ဖၠၣ်စိမိ (Florida State Universit) အကတီၢ်, အဝဲမ့ၢ် ကၠိဖိ လၢအလိာ်ကွဲပြၢ တၢ်လိာ်ကွဲခံကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၉၃ နံၣ်န့ၣ်, သးစၢ်ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိအခိၣ် (quarterback)ဒ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ခီလ့ၣ်ကၠိအပတီၢ် ပှၤလိာ်ကွဲ အမဲရကၤဖျၢၣ်ထူ အဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤအသိး, ဒိးန့ၢ်ဝဲ ဟၢးစမဲန် ခိၣ်ဖး, ဒီးမ့ၢ်ပှၤလိာ်ကွဲဖျၢၣ်သွ့အဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤစ့ၢ်ကီး
န့ၣ်လီၤ.
တချုးလၢအဝဲသ့ၣ် ဘၣ်လိာ်ကွဲပြၢတၢ်မုၢ်တနံၤ, တၢ်စံးကတိၤသကိးတၢ်အကတီၢ်န့ၣ် ပှၤနဲၣ်လိဖျၢၣ်သွ့ စူးကါဝဲတၢ်ကတိၤအရၢၢ်အစၢၢ်တဖၣ်ဆူ ပှၤလိာ်ကွဲဖိတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ “ခၠါလံၣ် အသးဘၣ်တံာ်တာ်” အဃိ, သံကွၢ်ဝဲ “ခၠါလံၣ်ဧၢ, နအဲၣ်ဒိးစံးတၢ်မနုၤလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. ခၠါလံၣ် ဝါးဒ် စံးဆၢဝဲလၢ “ပှၤနဲၣ်လိတၢ်ဧၢ, ပှၤနဲၣ်လိဖျၢၣ်ထူ ဘိဒၢၣ် (Coach Bowden) တသူဝဲတၢ်ကတိၤ ဒ်သိးအံၤဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးပကလိာ်ကွဲလၢာ်သူၣ်လၢာ်သးအဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒၣ်စံးကတိၤဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ, ဒ်သိး ခၠါလံၣ် ကစံးကတိၤတၢ် ကပုာ်လုးဖိဆူ…