တၢ်ဃံတၢ်လၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ညၣ်ထ့ၣ်အလီၢ်

ဘၣ်တဟါ, ယပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ ယဟံၣ်ကပၤ ဟီၣ်ခိၣ်ကဝီၤအိၣ်လီၤဟိအလီၢ်န့ၣ်, ဟီၣ်ခိၣ်အကျိၤတဖၣ် ဖျါဘၣ်လီၢ်ဘၣ်ကျဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်အကျိၤကိးကျိၤဒဲးန့ၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်အလၣ်လါဟ့ဖိတဖၣ်, ဒီးဖီအဘိၣ်ဆံးဖိတဖၣ် ဟဲဖးထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံ တဂီၤန့ၣ်, ယအိၣ်လၢ ယဟံၣ်အကျဲကျိၤန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ် ခၠူလံးဖီ (Tulips)ဂီၤဂီၤ ဃံလၤဖိတဖၣ် မဲထီၣ်အိၣ်ပှဲၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ.

အပူၤကွံာ် တၢ်ဂိၢ်ထီၣ်သီအကတီၢ်န့ၣ်, ပှၤတဖုသူၣ်လီၤ ဖီအတံၢ် ၁၀၀,၀၀၀, လၢဝ့ၢ် ခၠံၣ်ကၣ်ကိၣ် (Chicago) ကလံၤထံးတကပၤ, ဖဲကယဲၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ကဝီၤလီၤဟိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃုထၢ ဖီအလွဲၢ်ဂီၤ, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ပာ်ပနီၣ် လၢတၢ်ထီဒါ တၢ်တဟ့ၣ်လိၢ်လီၤစ့ (redlining) လၢတၢ်ကဘှီဟံၣ်အဂီၢ် (စ့တၢးတဖၣ် မၤတရီတပါတၢ်ဟ့ၣ်ဒုးလိၢ်လီၤစ့) န့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ဆူကလုာ်ဒူၣ်အနီၢ်ဂံၢ်စှၤတဖၣ်လၢ အအိၣ်ဆိးတ့ၢ်ဝဲ အခီၣ်ထံးလံၤလံၤ ဖဲတၢ်လီၢ်ခိၣ်ဃၢၤတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ဖီခၠူလံးတဖၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ပနီၣ်လၢ ဟံၣ်တဖၣ်လၢအကဘၣ်အိၣ်ဝဲ ဖဲလီၢ်ကဝီၤအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် တူၢ်ဘၣ် တၢ်တၤအါမးလီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်စိာ်မၢကဲကုၢ်ယံၤဒီး အထံအကီၢ်, ဒီးဘၣ်တၢ်ကွၢ်တလီၤအီၤ ဒ်စ့တၢးအတၢ်သမၢလၢ ကလိၢ်လီၤစ့အဂီၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်မုၢ်လၢ်…

တဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်လၢယွၤမၤတ့ၢ်

ယတံၤသကိးလၢခီလ့ၣ်ကၠိ ဘ့ ထိၣ်ဘၢယဲး (Bill Tobias) န့ၣ် မၤတၢ်ဒ်မံးရှၢၣ်နရံၣ်သရၣ်တဂၤအသိး, ဖဲကီးတဘ့ၣ်လၢ ပစံးဖ့း ပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ် Pacific အပူၤ အါနံၣ်အါလါန့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ် ပှၤသးစၢ်တဂၤ, ဟးထီၣ်လၢ အအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အဝ့ၢ် ဒ်သိးကဃုန့ၢ် ကျိၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် သးစၢ်ဖိအံၤ အတံၤသကိးတဂၤ လဲၤကိးအီၤဆူတၢ်ဘါသရိာ်, ဒီးဖဲန့ၣ်နၢ်ဟူဘၣ် တၢ်သးခုကစီၣ်လၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးဟ့ၣ်ဝဲ, ဒီးစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤခရံာ် ဒ်တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤကစၢ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.

ပှၤသးစၢ်အံၤ အဲၣ်ဒိးစိာ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဆူ အပှၤကလုာ် လၢနာ်တၢ်အူတၢ်သမူ ဒိၣ်ဒိၣ်အါအါတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲဃု မံးရှၢၣ်နရံၣ်သရၣ်တဂၤ လၢကတုၤဃီၤဆူ ပှၤတဖၣ်အံၤအအိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မံးရှၢၣ်နရံၣ် သရၣ်န့ၣ်စံးဘၣ်အီၤလၢ, “ဖဲဒၣ်ကစၢ်မၤနၤန့ၣ်, စံးဘၣ်တဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်တက့ၢ်” (ကွၢ်မၢ်ကူး ၅:၁၉) န့ၣ်လီၤ. ဒ်မံးရှၢၣ်နရံၣ် သရၣ်န့ၣ်စံးဘၣ်အီၤအသိး ပှၤသးစၢ်အံၤမၤဝဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အဝ့ၢ်န့ၣ် ပှၤအါဂၤတူၢ်လိာ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဆီတလဲအဒိၣ်ကတၢၢ်တမံၤမ့ၢ်ဝဲ ဖဲဝ့ၢ်အဝံတဂၤ, လၢအသမူပယၢ်ယါဘျါတၢ် (witch doctor)န့ၣ် သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲ ကစၢ်ခရံာ်န့ၣ် မ့ၢ် “ကျဲ,…

တၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤ အတၢ်နၢမူဖိတထံၣ်

လၢတၢ်တဲဟ့ၣ်ဒိအဖုၣ် ‘ပိာ်မုၣ်လၢအကူၣ်သ့’ (The Wise Woman) အပူၤန့ၣ်, ကၠီး မဲးဒီၣ်နဲၣ် (George MacDonald) ပာ်ဖျါဝဲ ပူတယုၢ်, ဘၣ်ထွဲဒီး ဖိသၣ်ပိာ်မုၣ်ဖိခံဂၤ , လၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်ထဲလၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်, ဒီးဟဲစိာ်န့ၢ် တၢ်သူၣ်တမုာ်သးတမုာ်လၢပှၤခဲလၢာ်,ဃုာ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်အနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်, တုၤပိာ်မုၣ်လၢ အကူၣ်သ့တဂၤ ဒုးလဲၤခီဖျိ အဝဲသ့ၣ် တၢ်မၤကွၢ်တမံၤဘၣ်တမံၤ, ဒ်သိးကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ကကဲထီၣ်က့ၤပှၤလၢ “အလီၤအဲၣ်လီၤကွံ” အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖိသၣ်ပိာ်မုၣ်ဖိတဖၣ် မ့ၢ်တမၤနၢၤဝဲ တၢ်မၤကွၢ် တမံၤဘၣ်တမံၤအဖီခိၣ်န့ၣ်ဒီး, တူၢ်ဘၣ် တၢ်မဲာ်ဆှးဒီးသးအတၢ်အိၣ်သယုၢ်သညိန့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်ဖိခံဂၤအကျါတဂၤ, လၢအမ့ၢ် ရိၣ်စမၢ (Rosamond) န့ၣ်, ဆီတလဲက့ၤအသး အကစၢ်ဒၣ်ဝဲ “တသ့ဘၣ်” န့ၣ် အကတၢၢ်ထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲသံကွၢ် ပိာ်မုၣ်လၢအကူၣ်သ့အံၤ, “နမၤစၢၤယၤကသ့ဧါ” န့ၣ်ဒီးပိာ်မုၣ်န့ၣ် စံးဆၢအီၤ, “မ့ၢ်လၢနဃ့ယၤတၢ်မၤစၢၤအဃိ ယမၤစၢၤနၤကသ့သ့ၣ်သ့ၣ်” န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤစၢၤလၢထး ဟဲခီဖျိပိာ်မုၣ်လၢအကူၣ်သ့တဂၤအံၤအဃိ, ရိၣ်စမၢ စးထီၣ်လဲလိာ်အသး န့ၣ်လီၤ. အဝဲသံကွၢ်ကဒီး ပိာ်မုၣ်လၢ…

ကွၢ်ထီၣ်ဆူ မူကပိာ်လိၤ

အဲလဲး(စ) စမီလ့ၤ (Alex Smalley) အဲၣ်ဒိးဝဲပှၤကိးဂၤဒဲး ကမံပၢၢ်ထီၣ်ဂီၤဂီၤ, မ့တမ့ၢ် ကဆိကတီၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတစိၢ်ဖိ ဖဲမုၢ်လီၤနုာ် အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဒ်သိးလၢ ကခိးကွၢ် မုၢ်ဟဲထီၣ်, ဒီးမုၢ်လီၤနုာ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စမီလ့ၤ ဒ်အမ့ၢ် ပှၤဃိထံတၢ်လၢကီၢ်ဘြံးတ့ၣ် အတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤအခိၣ်တဂၤ အဂီၢ်န့ၣ်, ဆၢကတီၢ်တစိၢ်ဖိတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်အကတီၢ်လၢ အဃံလၤဒိၣ်ကတၢၢ်, အလီၤကဟုကညီၢ်ဒိၣ်ကတၢၢ် လၢမုၢ်နံၤတနံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်ဟဲထီၣ် မ့တမ့ၢ် မုၢ်လီၤနုာ်အကတီၢ် လၢအလီၤသးကတုၤ အါန့ၢ် မူကပိာ်လိၤ လါအဲးတဖၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ကပီၤကပြ့ၢ်ပံာ်လ့လၢမုၢ်နၤ တဖၣ်န့ၣ်, မၤဂ့ၤအါထီၣ် သးအတၢ်အိၣ်အသး (mood), မၤအါထီၣ် သးအတၢ်ဟူးဂဲၤလၢအဂ့ၤတဖၣ် (positive emotions) ဒီးမၤဆံးလီၤစှၤလီၤ သးအတၢ်ဃၢတၢ်စံာ် (stress) သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. စမီလ့ၤ စံးဝဲလၢ “ဖဲနထံၣ် တၢ်လၢအလဲၢ်ဒီးဒိၣ်ဝဲတမံၤမံၤ, မ့တမ့ၢ် တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤကမၢကမၣ်တမံၤမံၤန့ၣ်ဒီး, နသးကကလၢၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကမၤအသးဒ်နတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်ဆံးလီၤစှၤလီၤဝဲ, ဒီးနတကိၢ်ဂီၤလၢၤဘၣ်တၢ် ကဲာ်ဆိးန့ၣ်လီၤ.”

ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်လီၤလးလၢ စမီလ့ၤ…

တၢ်ပၢၤဃာ်နီၢ်သး အတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်

‘Rocky’ တၢ်ဂီၢ်မူတဖၣ်န့ၣ် ဒုးနဲၣ်ဝဲ ပှၤထိတၢ်ဖိ (boxer) လၢအတၢ်လဲၤခီဖျိတအိၣ်တဂၤအဂ့ၢ်, ဒီးခီဖျိလၢတၢ်ပာ်လီၤသးကျၢၤမှုဆှုအဃိ မၤနၢၤ တၢ်လၢအဖျါမၤအသးတသ့တဖၣ် ဒ်သိးကကဲထီၣ် ပှၤထိတၢ်စဲၣ်နီၤတဂၤလၢ ပှၤအတယၢၢ်အဃၢကတၢၢ်အတီၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂီၤမူ ရီးကံၣ် နီၣ်ဂံၢ်သၢ (Rocky III) အပူၤန့ၣ်, ရီးကံၣ် (Rocky) ကဲထီၣ်လံ ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဂၤ ဒီးဆိကမိၣ်ဒိၣ်လီၤက့ၤ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အတၢ်မၤန့ၢ်မၤနၢၤတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒိ ကွဲၤဟူဖျါ တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါတဖၣ် မၤတံာ်တာ် အတၢ်ဂဲၤလိာ် နီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤစဲၣ်နီၤတဂၤအံၤ အဂံၢ်ဘါစၢ်လီၤဝဲ, ဒီးဘၣ်တၢ်ထိလီၤဃံၤ မၤနၢၤအီၤလၢ ပှၤတၤတၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤမူအအိၣ်တ့ၢ်တကူာ်န့ၣ် ဘၣ်ထွဲဒီး ရီးကံၣ် အတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤန့ၢ်က့ၤ အတၢ်တမဲးစု အပတီၢ်အကံၢ်အစီန့ၣ်လီၤ.

လၢသူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤတကပၤန့ၣ်, ယူဒၤအစီၤပၤ စီၤအၤစါ လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်ဒုး အပတီၢ်ကံၢ်စီန့ၣ်လီၤ. လၢအတၢ်ပၢတၢ်ပြးအခီၣ်ထံး တပတီၢ်, ဖဲတၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ် အကတီၢ်န့ၣ် သန့ၤအသးလၢကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤကူၤရှးဖိလၢအဆူၣ်တဖၣ် ကဟဲဒုးတၢ်အဂီၢ် ကတဲာ်ကတီၤအသးအကတီၢ်န့ၣ်, ၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၄:၁၁ ပာ်ဖျါဝဲလၢ…