မူရၣ်အခီပညီ
တနံၤအံၤ အံၣ်ဖံးဖနံၣ် (Epiphany) အမုၢ်နံၤ, လၢတၢ်မၤလၤကပီၤ ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဖၣ် ဟဲအိၣ်သကိးဖိသၣ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်အကျိၤ ဖျါလၢတၢ်သးဝံၣ်, “ပဝဲမုၢ်ထီၣ် စီၤပၤသၢဂၤ” အပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တမ့ၢ်စီၤပၤဘၣ်, အဝဲသ့ၣ်တမ့ၢ်လၢမုၢ်ထီၣ်အကတၢၢ်တကပၤ (ဒ်လၢသီ ပှၤဆိကမိၣ်မုၢ်ထီၣ်) န့ၣ်ဘၣ်, ဒီးတမ့ၢ်ထဲ အဝဲသ့ၣ်ပှၤသၢဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကွၢ်ဖဲကမ့ၢ်ဒၣ်ဝဲ, တၢ်ဟ့ၣ်အိၣ်ဝဲသၢမံၤ, ဒီးတၢ်သးဝံၣ်ပာ်ဖျါ တမံၤဘၣ်တမံၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤမၢ်ကူးတဖၣ် ဟဲတုၤဝဲ ဘ့ၤသလ့ၤဃၣ်န့ၣ် မး ၂:၁၁ စံးဘၣ်ပှၤ “အဝဲသ့ၣ်အိးထီၣ် အတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဒီးမၤဘူၣ်အီၤလၢ ထူ, လီၢ်ဘၣ်ဒီးမူရၣ်လီၤ” န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ဒိလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ထူပာ်ဖျါထီၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအလီၢ်အလၤ ဒ်စီၤပၤအသိး, လီၢ်ဘၣ် မ့ၢ်တၢ်နၢမူလၢဃါဃုာ်အသး လၢပှၤလုၢ်ထီၣ်တၢ်လုၢ်နၢမူ လၢတၢ်လုၢ်လီၢ်ဒီး, မ့ၢ်တၢ်အဒိ ဒ်မူခိၣ်ကစၢ်အသိး, ဒီးမူရၣ် မ့ၢ်တၢ်နၢမူလၢပှၤဘိၣ်ဘံပှၤသံအဃိ အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်ဆိကမိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် လွံၢ်ဆၢတဆၢစံးဝဲ, “မ့မ့ၢ် ယၤယဟဲဆှၢမူရၣ်, အတၢ်နၢမူမ့ၢ်ထဲတၢ်ခၣ်, ဘၣ်သးအုးသံဒီးဂၢ်လီၤသွံၣ်, လၢသွၣ်ခိၣ်ဘၣ်ကျၢ်တံၢ်” န့ၣ်လီၤ. ပတကွဲးပာ်ဖျါ…
ကစၢ်ယွၤ, ဖဲကျဲဂာ်တဲာ်အလီၢ်
ယဝၤဆူးဆါတဘျုးသီ ဒီးအလိၤကိၢ်ဖးဒိၣ်အဃိ, ဖျါလၢ အလိၣ်ဘၣ် ဂ့ၢ်ဂီၤအူတၢ်ကဟုကယာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ် တူၢ်လိာ်အီၤတဘျီဃီ လၢကထီၣ်ကူစါယါဘျါအသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်နံၤ လဲၤပူၤကွံာ်တသီဝံၤ အတၢ်ကိၢ်လီၤဘၣ်ဆၣ် ကဘၣ်စံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်အဂီၢ်တသ့ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဃုထၢအကီခံမံၤ- မ့ၢ်ယကဘၣ်အိၣ်ဒီးယဝၤ ဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်ဧါ မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး မ့ၢ်ပကဘၣ်လဲၤမၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်လၢအကါဒိၣ်, ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးပှၤအါဂၤဧါန့ၣ်လီၤ. ယဝၤမၤဂၢၢ်မၤကျၢၤယၤ ဒ်သိးယသုတကိၢ်တဂီၤလၢအဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ် လၢယဝၤဒီးယတၢ်မၤအဘၢၣ်စၢၤ ယသးထုးဃၢယၤခံကပၤန့ၣ်လီၤ.
ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤတၢ်မၤစၢၤ ဖဲအတုၤကျဲဂာ်တဲာ် လၢကဘၣ်မၤသးသမူ အတၢ်ဆၢတဲာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တလီၢ်လီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်မူပိာ်ထွဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်နဲၣ်ကျဲအဂီၢ် ယံၤဝဲကီဝဲဒိၣ်မးအဃိ, ၅ မိၤ ၃၀:၁၉ အပူၤန့ၣ် စီၤမိၤရှ့ ဃ့ကညးပှၤဂီၢ်မုၢ် ဒ်သိး က “ဃုထၢတၢ်မူ” ခီဖျိ အိၣ်မူပိာ်ထွဲယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ် ဝံယံးရမံယၤ စံးကတိၤလီၤ ဒ်တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အတၢ်ကတိၤတဖၣ် ဆူယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ် လၢအလဲၤကပာ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလိာ်တဖၣ် ဒီးကွဲန့ၢ် အဝဲသ့ၣ်လၢ ကပိာ်ယွၤအကျဲတဖၣ်- ဒီးစံးဝဲ “ဆၢထၢၣ်လၢကျဲပူၤ ဒီးကွၢ်တၢ်, ဒီးသံကွၢ် တၢ်လၢကျဲလီၢ်လံၤတဖၣ်အဂ့ၢ်,…
လၢတၢ်အိၣ်ဂၢၢ်အိၣ်ဘှီၣ်အပူၤ တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်ခရံာ်တီတီလိၤလိၤ
အခီၣ်ထံးန့ၣ် ယတပာ်သူၣ်ပာ်သးဘၣ် ပှၤတဂၤအံၤန့ၣ်ဘၣ်. ယကအီၣ်ဂီၤတၢ်အီၣ်အဂီၢ် ယဟဲလီၤ လၢယဟိၣ်ထဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခဲလၢာ်အိၣ်ကဆှဲကဆှီလၢတၢ်အီၣ်အဒၢးပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အီၣ်တၢ်အီ တဖၣ်အိၣ်ပှဲၤလၢစီၣ်နီၤခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ခုၣ်ဒၢအပူၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီအိၣ်အပှဲၤ, တၢ်ပီးတၢ်လီလၢ ပစူးကါအီၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်အီၤဂ့ၤဂ့ၤ, ဒီးကယၢ်တၢ်ခဲလၢာ်လၢပှဲၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲန့ၣ် ယထံၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဖျါလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးတဂၤ, မၤပှဲၤတၢ်လၢအလိၣ်တဖၣ်, ဒီးမၤကဆှဲကဆှီတၢ်န့ၣ်လီၤ. တမ့ၢ်မၤဝဲအတၢ်မၤဒ်သိးပှၤကပာ်သူၣ်ပာ်သးအီၤအဂီၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယဆ့ၣ်နီၤကွၢ်အဝဲမၤတၢ်ယံာ်ထီၣ်ယံာ်ထီၣ်, ဒီးလၢယသးပူၤတၢ်ကမၢကမၣ်အါထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤအံၤ မၤတၢ်ချ့, အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး လၢတၢ်ကိးမံၤ, ဒီးတချူးလၢပှၤတဂၤဂၤလိၣ်ဘၣ် တၢ်တမံၤမံၤန့ၣ် မၤပှဲၤက့ၤတၢ်ကိးမံၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. ယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ဒ်အမ့ၢ်ပှၤမၤတ့ၢ်တၢ်လၢ တၢ်ကတဲာ် ကတီၤရဲၣ်ကျဲၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီတဂၤအသိး ယပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အဝဲတပျဲတၢ်လီၤဟိလၢ တၢ်ကိးမံၤ အပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢပှၤတဂၤအံၤမၤတၢ် လၢတၢ်သးတီအဃိ ပှၤပာ်သူၣ်ပာ်သးအီၤ အိၣ်ဒၣ်ထဲ ပှၤစှၤဂၤဘၣ်ဆၣ် တၢ်ခဲလၢာ် လၢပှဲၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ယခိးကွၢ် ပှၤတဂၤအံၤဖံးတၢ်မၤတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, မၤဝဲအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် ယသ့ၣ်နီၣ် စီၤပီလူး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤသ့းစၤလနံဖိတဖၣ်, လၢ ၁ သ့း ၄:၁၁-၁၂ အပူၤစံးဝဲ “ပလီၢ်သုသးသပှၢ်ပှၢ်…
တၢ်မုၢ်လၢ်, တၢ်မၤနၢၤအထီ
ပှၤမၤလိပီၣ်လဲၣ်ဂ့ၢ်ကျိၤ (Oceanographer) စ့ဘယၣ် အါ (Sylvia Earle)န့ၣ် အနီၢ်ကစၢ်ထံၣ်ဘၣ် ပီၣ်လဲၣ်အလၢၢ်သိၣ်ကျိၤတဖၣ် ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဒုးအိၣ်ထီၣ် မံးရှၢၣ်လါအဲး (Mission Blue) တၢ်ကရၢကရိ လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုၢ်လၢ် အတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ် “hope spots” လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်လီၢ်လီၤဆီတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲ “တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် လၢပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်,” ဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်လၢ ကမၤဘၣ်ဒိပတၢ်အိၣ်မူတဖၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်တိာ်သူၣ်ပာ်သးအပူၤ, တၢ်ကဟုကယာ်က့ၤတၢ်လီၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ပှၤသ့စဲအ့ၣ်ဖိတဖၣ်ထံၣ်ဝဲ, တၢ်အတဝၢတဖၣ်လၢ ပီၣ်လဲၣ်ထံဖံးခိၣ်အဖီလာ်တဖၣ် အတၢ်ဘၣ်ထွဲလိာ်က့ၤအသးဂ့ၤဂ့ၤ, ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်လၢ တၢ်သးသမူကလုာ်ဖိတဖၣ် ကလီၤမၢ်ဘူးထီၣ်လံအဃိ ဘၣ်တၢ်ကၢၤက့ၤ, ကတီၤက့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၃:၆-၉ န့ၣ် ပှၤကွဲးထါအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်လီၤအကလုၢ်, ဒီးတၢ်ခဲလၢာ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်, ဒီးတၢ်လၢအမၤဝဲခဲလၢာ် ကအိၣ်စံၣ်အိၣ်ကျၢၤအဂီၢ် မၤလီၤတံၢ်ဝဲဒၣ် န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၁-၁၉ အပူၤပာ်ဖျါဝဲ ကစၢ်ယွၤ ဒ်အမ့ၢ်ပှၤပၢဆှၢ စၢၤသွဲၣ်အစိၤစိၤ, ဒီးဘီမုၢ်တဖၣ် အသိးအဃိ, ထဲဒၣ်ယွၤတဂၤဧိၤ ကမၤလိၤမၤဘၣ်က့ၤ တၢ်ရ့လိာ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးတဖၣ်,…
ဖိခွါစ့ၢ်ကီးဂဲၤထၢၣ်
Ernest Hemingway (အၢနဲး ဟဲမ့ၣ်ဝ့) အလံာ်တၢ်တဲဖးထီအပူၤ ပာ်ဖျါဝဲ အတံၤသကိးလၢအီသံးဆူၣ်မးတဖၣ်ဒီးလၢတယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် တၢတဘျီန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် မၤဟးဂီၤတၢ် ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲ လိၤလိၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဆီမ့ၢ်ဂ့ၤ, အပူၤလီၢ်ခီမဲာ်တဖၣ် အိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်အဃိ လၢတၢ်မၤမုာ်က့ၤအသးအဂီၢ် မၤမူးအီၣ်အီမုာ်လၤတဖၣ် တၢ်ဂုာ်လဲၤဖျိကွၢ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်ဟးအိၣ်ဟးမံတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကမၤဘျါက့ၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ထီဘိန့ၣ် တၢ်အီသံးမ့ၢ် တၢ်တမံၤဘၣ်ဆၣ် တၢ်သးခုတအိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ် နီတဂၤဘၣ်.
ဟဲမ့ၣ်ဝ့ အလံာ်အခိၣ်တီ ‘The Sun Also Rises’ (မုၢ်ဟဲထီၣ်စ့ၢ်ကီး) အိၣ်ဟဲလိၤလိၤ ဖဲ စံၣ်တဲၤတဲ ၁:၁ န့ၣ် စီၤပၤရှလိၤမိၤ ပာ်ဖျါလီၤအသး ဒ်အမ့ၢ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၂ ပာ်ဖျါဝဲ လၢ အမၤလိန့ၢ် “တၢ်ခဲလၢာ် မ့ၢ်တၢ်ကလီကလီ”,ဒီးလၢ အဆၢဖိ ၃ အပူၤသံကွၢ်ဝဲ “ပှၤကညီဖိလၢ အမၤတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်အန့ၢ်ဘျုးတၢ်မနုၤလဲၣ်”…