အီၣ်ဘ့ရဲး(Orville Wright) ဒီးဝ့(လ)ဘၢၣ်ရဲး (Wilbur Wright), ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခံဂၤန့ၣ် ပှၤနီၣ်ကဘီယူၤလဲးစ့ၣ် (license) တအိၣ်ဘၣ်. ခီလ့ၣ်ကၠိစ့ၢ်ကီး တထီၣ်ဘၣ်ဝဲဘၣ်, အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ပှၤဘှီလ့ၣ်ယီၢ်ခီၣ်တဖၣ် လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်မံမီၢ်ဒီး တၢ်သးဆူၣ်သးဒူလၢ ကဂုာ်ကျဲးစၢးယူၤဝဲဒၣ်လၢ ကလံၤကျါန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၀၃ အနံၣ်, လါဒံၢ်စ့ဘၢၣ် ၁၇ သီ အနံၤန့ၣ် အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခံဂၤ နီၣ်ကွၢ်ဝဲ “ရဲးကဘီယူၤ” ဂၤဘျီဂၤဘျီလၢ လွဲၢ်ဘျီအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်နီၣ်ယူၤဝဲ ကဘီယူၤအယံာ်ကတၢၢ် အိၣ်ဒၣ်ထဲတမံးနံးဖိဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤအသးအံၤ ကဲထီၣ် တၢ်ဆီတလဲထီဘိလၢ ပဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
စီၤပ့းတရူးဒီးစီၤယိၤဟၣ်ခံဂၤလိာ်န့ၣ် တအိၣ်ဒီးလဲးစ့ၣ်(လံာ်အုၣ်သး) လၢကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. တထီၣ်ဘၣ်ဝဲ လံာ်စီဆှံကၠိစ့ၢ်ကီးဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ် ပှၤဖီၣ်ညၣ်ဖိတဖၣ် လၢအသးပူၤ အိၣ်ပှဲၤဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအသး, စံၣ်တဲၤတဲလီၤဒီး ရၤလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်လၢ တၢ်သးဒူအပူၤန့ၣ် ဖျါလၢ မၤတၢ် ၄:၁၂ အပူၤ “တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤလၢ ပှၤဂၤအပူၤန့ၣ် တအိၣ်ဘၣ်နီတဂၤဘၣ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, မံအဂုၤအဂၤလၢ ပှၤကညီအကျါ, လၢမူခိၣ်အဖီလာ် , တၢ်တဟ့ၣ်ဘၣ် ပဝဲလၢ ပဘၣ်တုၤလၢ တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤလၢအပူၤ နီတမံၤဘၣ်”န့ၣ်လီၤ.
ရဲး(အီၣ်ဘ့ဒီးဝ့(လ)ဘၢၣ်)အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခံဂၤ, အတၢ်မၤနၢၤတၢ်အံၤန့ၣ် ပှၤအိၣ်လၢအခိၣ်အဃၢၤတဖၣ် တတူၢ်လိာ်ဝဲ တကီၢ်ခါန့ၣ်ဘၣ်. လီၢ်ကဝီၤပူၤ လံာ်တၢ်ပရၢလၢ အရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်စ့ၢ်ကီး တနာ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်ဒီး စံးဝဲဒၣ် တၢ်မၤအသးမ့မ့ၢ် နီၢ်နီၢ်ဒၣ်လဲာ် တၢ်ယူၤလၢကလံၤကျါ ကမ့ၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ် ဖုၣ်ကိာ်ဖိအဃိ တမ့ၢ် တၢ်အကါဒိၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် တူၢ်လိာ်ပာ်ပနီၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်မၤအမ့ၢ်အတီဒံးဘၣ်န့ၣ်, အါနံၣ်အါလါအတီၢ်ပူၤ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်နီၣ်ဝဲ အကဘီယူၤ ဒီးဘၣ်ဘှီဂ့ၤမၤဂ့ၤထီၣ် အကဘီယူၤ တလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် တဘၣ်အသးလၢ စီၤပ့းတရူး ဒီးစီၤယိၤဟၣ်အဃိ ဒီး, အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤအကလုၢ်လၢ စီၤပ့းတရူးဒီး စီၤယိၤဟၣ် ကဘၣ်ဆိကတီၢ်တၢ်စံးကတိၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မၤတၢ် ၄:၂၀ အပူၤ စီၤပ့းတရူးစံးဝဲ, “အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ တၢ်လၢ ပထံၣ်ဒီးတၢ်လၢ ပနၢ်ဟူန့ၣ် ပတကတိၤဘၣ်ဒီး ပအိၣ်တသ့ဘၣ်”န့ၣ်လီၤ.
နၤစ့ၢ်ကီး တမ့ၢ်လၢပှၤကဘၣ်အသးဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဘၣ် တၢ်ထံၣ်ဆိကမိၣ် ဆံးနၤလၢ ပှၤတဖၣ် လၢအဘၣ်တၢ်တူၢ်လိာ်ပာ်ပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ နဂီၢ်ဘၣ်. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအသးစီဆှံလၢ နပူၤန့ၣ်ဒီးလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဂီၢ် နကအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢ တၢ်သဘျ့န့ၣ်လီၤ.
