ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ပိာ်ခွါဖိခံဂၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်လုၢ်ဖိအီၤ ဒီးလီၤဖးလိာ်အသးန့ၣ်လီၤ. အနံၣ်ခံဆံပူၤကွံာ်အလီၢ်ခံ အဝဲသ့ၣ်လိာ်က့ၤအသး ခီဖျိလၢ ဒံၣ်အဲ(န)အ့ၣ် (DNA) အတၢ်မၤကွၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲကံၣ်ရိၣ်(Kieron)ကွဲးလံာ်ဆူ ဘ့းစဲး(Vincent), ဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကမ့ၢ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဒီးဘ့းစဲးဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲ “ပှၤတဂၤအံၤ ကမ့ၢ်မတၤတဂၤလဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. ဖဲကံၣ်ရိၣ်သံကွၢ်အီၤလၢ နအိၣ်ဖျဲၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤယုၢ်နမံၤဒ်လဲၣ်, န့ၣ်ဒီး အဝဲစံးဆၢဝဲ တဘျီဃီ ထၢလၢၣ်(Tylor)န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဘၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ ခီဖျိလၢအမံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အမံၤအသၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်တမံၤလီၤန့ၣ် ဆိကမိၣ်ကွၢ်လၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ခရံာ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ အဂ့ၢ်အကျိၤန့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲနီၢ်မၤရံမၤကဒါလ့ၣ် လဲၤတုၤဆူ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခရံာ်အသွၣ်ခိၣ်န့ၣ်ဒီး ထံၣ်ဝဲလၢ အကစၢ်အစိၣ်န့ၣ် တအိၣ်လၢၤဘၣ် အဃိ ဟီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၂၀:၁၅ အပူၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးသံကွၢ်အီၤ “နီၢ်ဧၢ, ဘၣ်မနုၤ နဟီၣ်လဲၣ်”န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၆ အပူၤ တချုးလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးကိးအီၤလၢအမံၤ “နီၢ်မၤရံဧၢ”န့ၣ် အဝဲတသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ အမ့ၢ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးကိးအီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအနၢ်ဟူ ကစၢ်စံးကတိၤကိးအမံၤန့ၣ်ဒီး နီၢ်မၤရံစံးဆၢက့ၤလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ် “ရၤဘူနံၤ” ဒီးအခီပညီမ့ၢ် “ကစၢ်သရၣ်”န့ၣ်လီၤ . အတၢ်စံးဆၢတၢ်အံၤ ပာ်ဖျါဝဲ ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ တၢ်ဖိတဖၣ် အတၢ်သူၣ်ခုသးခု လၢကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခရံာ် ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ အဂီၢ် ဒီးသ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်ဝဲ ကစၢ်လၢအမၤနၢၤတၢ်သံ ဒီးဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤလၢ ပှၤခဲလၢာ်အဂီၢ်တဂၤအံၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲ ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ် ဒ်အဖိတဖၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၇ အပူၤ အဝဲစံးဘၣ် နီၢ်မၤရံလၢ “ယလဲၤထီၣ်ဆူ ယပၢ်ဒီးသုပၢ်အအိၣ် ဒီးဆူယယွၤ ဒီးသုယွၤအအိၣ်”န့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်အမဲရကၤပူၤ, ကီၣ်စဲၣ်ကၠီၢ်ကၠံၢ်ယၣ်(Georgia)န့ၣ် လၢအမံၤအသၣ်အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခံဂၤအံၤ က့ၤထံၣ်လိာ်သးဝံၤ အဝဲသ့ၣ်ကဒဲကဒဲအၢၣ်လီၤလိာ်သးလၢ “ကမၤဂ့ၤထီၣ်အတၢ်ရ့လိာ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သး ဆူညါတပတီၢ်”န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးခါထီၣ်ခီၣ်ခါ အဒိၣ်အထီကတၢၢ်လၢ အမ့ၢ်တၢ်အဲၣ်အတၢ်လုၢ်ထီၣ်တၢ်လၢပှၤတဖၣ် လၢအမ့ၢ် အတၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်အဃိ ပစံးထီၣ်ပတြၢၤကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးလၢ အဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ အမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ. လၢနဂီၢ်ဒီးလၢယဂီၢ်န့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး မူဝဲနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.
