ဆိၣ်ကရ့ထံးကရၢ
ဖဲ ၁၉၄၁ န့ၣ် ဆိၣ်ကရ့ထံး(Socratic)ကရၢ ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဖဲကီၢ်အဲကလံး, အီးစဖီး (Oxford)ဖၠၣ်စိမိၤလီၤ. တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဒ်သိးကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါတၢ်ကတိၤဂ့ၢ်လိာ်လၢ ပှၤနာ်ခရံာ်တဖု ဒီးပှၤတနာ်ယွၤ ပာ်ဖှိၣ်ဒီးပှၤလၢတသ့ၣ်ညါယွၤတဖုလီၤ.
တၢ်တဲးလိာ်ဃိလိာ်ဘၣ်ထွဲ သူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤန့ၣ် တၢ်တညီနုၢ်မၤအီၤ ဖဲဖၠၣ်စိမိၤလၢတမ့ၢ် ခရံာ်ဖိအတၢ်ကရၢကရိတဖၣ်အပူၤန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်လၢလီၤလးတခီ မ့ၢ်ဝဲဆိၣ်ကရ့ထံးကရၢ အပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ မ့ၢ်ဝဲ ခရံာ်ဖိပှၤသ့လံာ် သရၣ်ဖးဒိၣ် စံၣ်.အဲး လူဝံး (C. S. Lewis) ဒီးကဲတ့ၢ် ကရၢခိၣ်(၁၅)နံၣ်လီၤ. ဆၢဝဲလၢ ပှၤကမၤကွၢ်အတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးလူဝံးနာ်ဝဲလၢ တၢ်နာ်ခရံာ်လဲၤခီဖျိတၢ်မၤကွၢ်အီၤ ဃံးထီၣ်ဃံးထီၣ်သ့ဝဲလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်နာ်ခရံာ်အံၤ အိၣ်ဒီးအဂ့ၢ်လၢ ပတူၢ်လိာ်အီၤသ့ ဒီးတၢ်မၤသးတဖၣ်လၢ ပဆိကမိၣ်နီၤဖးအီၤ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်နၢ်ပၢၢ်အီၤသ့န့ၣ်, လူၤဝံး မၤပိာ်ဝဲ စီၤပ့းတရူးအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ် ခရံာ်ဖိလၢလီၤပြံလီၤပြါတဖၣ် ဒ်တၢ်မၤသ့ၣ်နီၣ်အဝဲသ့ၣ် လၢ ၁ ပ့း ၃:၁၅ အပူၤ “ပာ်စီဆှံကစၢ်ခရံာ်လၢသုသးကံၢ်ပူၤတက့ၢ်. ဒီးကယဲၢ်ပှၤလၢအသံကွၢ်သုလၢ တၢ်မုၢ်လၢ်အိၣ်လၢသုပူၤ အဂ့ၢ်အကျိၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ် အိၣ်ကတီၤသုသးထီဘိလၢ…
ယွၤသ့ၣ်ညါနၤ
ဖျါဝဲလၢ ယမိၢ်ဆိကမိၣ်ပလၢၢ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢအယံၤတမံးလာ်ဒၣ်လဲာ်လီၤ. မုၢ်တနံၤ, ဖဲယဟဲက့ၤလၢကၠိအခါ ယကျဲးစၢးပာ်ယမဲာ်ဒ်သိး ပှၤသုတသ့ၣ်ညါ ယတၢ်သးအုးနီတဂၤတဂ့ၤလီၤ. ယမိၢ်သံကွၢ် “နဘၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်” အဝဲတဲအါထီၣ်ဝဲ တချုးနတဲယၤတမ့ၢ် တၢ်နီတမံၤန့ၣ် သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ယမ့ၢ်နမိၢ်တက့ၢ် ယဆံးစၢ်နၤဒီး ယသ့ၣ်ညါနၤအါန့ၢ် နသ့ၣ်ညါလီၤနသးလီၤ. “ယမိၢ်အတၢ်တဲပလီၢ်ယၤထီဘိ လၢအသ့ၣ်ညါ ယမ့ၢ်မတၤလဲၣ်အံၤန့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ဖဲယလိၣ်ဘၣ်အီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် အဝဲအိၣ်ပာ်လၢယဂီၢ်လီၤ.
ဒ်ပှၤနာ်ခရံာ်ဖိတဖၣ်အသိး ပဘၣ်တၢ်ကဟုကယာ်ပှၤလၢယွၤ လၢအသ့ၣ်ညါပှၤ တံၢ်နီၢ်လီၤ. ပှၤကွဲးထါစီၤပၤစီၤဒၤဝံးပတြၢၤအီၤ လၢအတၢ်အံးက့ၤကွၢ်က့ၤအဖိတဖၣ် ဖဲ စံး ၁၃၉:၁-၂ အပူၤ, “ယွၤဧၢ, ဃုကွၢ်ထံယၤ, ဒီးနသ့ၣ်ညါယၤလီၤ. ယဆ့ၣ်နီၤဒီး ယဂဲၤဆၢထၢၣ်န့ၣ် နသ့ၣ်ညါလီၤ. နနၢ်ပၢၢ် ယတၢ်ဆိကမိၣ်လၢ အယံၤလီၤ” . မ့ၢ်လၢယွၤသ့ၣ်ညါ ပမ့ၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ် (ပတၢ်ဆိကမိၣ်ခဲလၢာ်, ပတၢ်မိၣ်န့ၢ်တၢ်ဒီး ပတၢ်မၤတဖၣ်) လၢအတၢ်အဲၣ်ဒီး အတၢ်ကဟုကယာ်ဖးဒိၣ် အတၢ်စၢဃာ်အချၢန့ၣ် ပလဲၤဆူ
တၢ်လီၢ်အဂၤ တသ့နီတတီၤဘၣ် (:၇-၁၂). အဆၢဖိ ၉-၁၀ အပူၤ…
တၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ထုကဖၣ်တဖၣ်
“နကအိၣ်လၢ ယတၢ်ဆိကမိၣ်ဒီး ယတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤထီဘိလီၤ”, ဖဲနနၢ်ဟူတၢ်ကတိၤဒ်န့ၣ်ဒီး နကဆိကမိၣ် မ့ၢ်အဝဲကမၤဝဲ အနီၢ်နီၢ်ဧါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဲးဒနၣ်ဒါဘံး(Edna Davis) တဲတၢ်န့ၣ် တလိၣ်နသးဒ့ဒီဘၣ်. ပှၤကိးဂၤလၢ ဝ့ၢ်ဖိအိၣ်ဒီးတၢ်ခီကျဲ မ့ၣ်ထဲတတီၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါ ‘မုၣ်ကနီၤ အဲးဒနၣ်’ အလံာ်ဖါဘီဖိ လၢတကဘျံးဝံၤတကဘျံး, တကျိၤဝံၤတကျိၤအိၣ်ဒီး ပှၤအမံၤတဖၣ်လီၤ. ကိးမုၢ်ဂီၤဒဲးလၢဂီၤဂီၤန့ၣ် ပိာ်မုၣ်သးပှၢ်အံၤ ထုကဖၣ် ယွၤလၢအကလုၢ်ဖးဒိၣ်လီၤ. ပှၤကိးဂၤလၢအဝဲအမံၤစရီပူၤ တန့ၢ်ဘၣ် အတၢ်ထုကဖၣ် တၢ်စံးဆၢဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဝဲအတၢ်သံတၢ်ဘါန့ၣ် ပှၤအါဂၤအုၣ်အသးလၢ တၢ်မၤအသးဖးဒိၣ်တဖၣ် လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူအပူၤဒီး အဝဲသ့ၣ်စံးဝဲလၢ အဲးဒနၣ် ထုကဖၣ် အဃိ တၢ်မၤအသးလီၤ.
ဖဲစီၤပ့းတရူးဘၣ် တၢ်စၢဃာ်လၢဃိာ်ပူၤန့ၣ် ယွၤဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ် တၢ်ထုကဖၣ်အစိကမီၤလီၤ. ဖဲစီၤပၤဟ့ၤရိာ်အပှၤတဖၣ် ဖီၣ် စီၤပ့းတရူး ဝံၤန့ၣ် တ့ၢ်နုာ်ဝဲဆူဃိာ်ပူၤ အိၣ်ဒီးသုးဖိ တဆံဃုဂၤလၢ ခိးအီၤလွံၢ်ကပၤလိာ်လီၤ (မၤတၢ် ၁၂:၄), တၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ် လၢကထူၣ်ဖျဲးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အဆၢဖိ ၅ အပူၤ…
ဆူညါ, ဆူညါ, ဆူၣ်ဆူၣ်
ဖဲထါအခိၣ်တီ “အိၣ်ဘှံး”န့ၣ် ပှၤကွဲးထါ တၤပှၤ ဒ်သိးပကသ့နီၤဖး “တၢ်အိၣ်ဘှံး အိၣ်ကသုၣ်” ဒီး “တၢ်မၤ”အကတီၢ်လီၤ. အဝဲသံကွၢ်, ပှၤဂုာ်ကျဲးစၢး မၤတၢ်နီၢ်နီၢ်တဖၣ်အဂီၢ် တၢ်အိၣ်ဘှံအိၣ်သါနီၢ်နီၢ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်ဧါန့ၣ်လီၤ. လၢနကဟးဆှဲး တၢ်အိၣ်မူအတၢ်မၤမူဒါတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်, နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိး လဲၤခီဖျိ တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်ကသူၣ်အမ့ၢ်အတီဘၣ်ဒီး ပှၤကွဲးထါဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ,“မၤတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်, စူးကါအီၤ, တဘၣ်ဒုးကဲထီၣ် တၢ်ကလီကလီတဂ့ၤ, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး တအိၣ်ဘှံးဘၣ်လၢၤဘၣ်. မ့ၢ်နထံၣ်န့ၢ် တၢ်ဃံတၢ်လၤလၢ နခိၣ်နဃၢၤဝးဝးလံဧါ. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ်မး နကထံၣ်န့ၢ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါ အတၢ်ဃံတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကွဲးထါမၤကတၢၢ်အထါလၢ တၢ်အိၣ်ဘှံးနီၢ်နီၢ် ဒီးတၢ်သးခုနီၢ်နီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤ ခီဖျိတၢ်အဲၣ်ဒီး မၤတၢ်အခ့အပှၤအတၢ်မၤ, ဒီးမ့ၢ်စီၤပီလူးအတၢ်ဆိကမိၣ်မိၢ်ပှၢ်လၢ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤသ့းစၤလနံဖိတဖၣ်လီၤ. ဖဲအပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ကိးထီၣ်အီၤဒ်သိး ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤနာ်တၢ်ဖိလၢ ၁ သ့း ၂:၁၆ အပူၤ, စီၤပီလူးတဲဖျါထီၣ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး “သုကလဲၤတၢ်ဒ်အကြၢးဒီးယွၤလၢ အကိးက့ၤသုဆူ အဘီအမုၢ်”န့ၣ်လီၤ.
အဝဲတဲဖျါထီၣ် တၢ်အိၣ်မူအံၤ မ့ၢ်တၢ်အိၣ်မူအဂၢၢ်အကျၢၤ လၢတၢ်နာ်န့ၢ်အီၤသ့, လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ…
ပာ်ထီၣ်ထီ ဟံးဃာ်နကတီၤ
ပှၤတဂၤဒီးအတံၤသကိးတဖၣ် ကလဲၤဂဲၤလိာ်ကွဲ စကံ(ski)အဂီၢ် လဲၤနုာ်လီၤဝဲဆူ တၢ်လိာ်ကွဲပျီအတြဲၤ ဒီးတၢ်ကွဲးနီၣ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်တၢ် “မူခိၣ်ဖီကစၢၢ်လီၤပှီၢ်သ့”(avalanche)အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်စးထီၣ်ဂဲၤလိာ်ကွဲ စကံဒီး ဖဲအဒိးဝဲခံဘျီတဘျီန့ၣ် ပှၤတဂၤ ကိးပသူထီၣ်ဝဲလၢ “မူခိၣ်ဖီတဖၣ်လီၤပှီၢ်လံန့ၣ်လီၤ.” ဘၣ်ဆၣ်ပှၤတဂၤအံၤ တပူၤဖျဲးဝဲအဃိ အသးသမူ လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်လၢမူခိၣ်ဖီတဖၣ်အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤကတိၤဒုၣ်ဒွဲၣ်အီၤဒီး စံးအီၤလၢ ပှၤစးထီၣ်ဂဲၤလိာ်ကွဲစကံ သီသံၣ်ဘှဲဖိတဂၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲတမ့ၢ်ပှၤစးထီၣ်လိာ်ကွဲတၢ်သီသီဖိတဂၤဘၣ်. အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢအဖျိထီၣ် “မူခိၣ်ဖီကစၢၢ် တၢ်လီၤပှီၢ်” တၢ်မၤလိဒီး မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်ဂဲၤလိာ်ကွဲ စကံတဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဃုထံတၢ်တဂၤစံးဝဲ ”ပှၤဂဲၤလိာ်ကွဲ စကံတဖၣ် လၢအဒိးန့ၢ်တ့ၢ်လံ မူခိၣ်ဖီကစၢၢ်အတၢ်လီၤပှီၢ် တၢ်သိၣ်လိတဖၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ် အနီၢ်ကစၢ်မၤကမၣ်တၢ် ခီဖျိလၢအတၢ်ဆိကမိၣ် ပာ်လီၤသးတဖၣ် ကမၣ်ဝဲအဃိန့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤအံၤလၢအသံန့ၣ် ခီဖျိလၢ အတပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးဘၣ်အဃိ ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအသးသမူ”န့ၣ်လီၤ.
ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကတဲာ်ကတီၤအသး ဒ်သိးကလဲၤနုာ်လီၤဆူ ကီၢ်တၢ်စံးပာ်အဂီၢ်န့ၣ် ယွၤအဲၣ်ဒိးလၢအဝဲသ့ၣ် ကအိၣ်ကတီၤထီဒါတၢ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးဒီး ကပာ်သးအသဒ့ၣ် လၢအဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ၅ မိၤ ၄း၁-၂ အပူၤ,…