၁၈၉၃ နံၣ်‚ လါအီးကထိဘၢၣ် ၀့ၢ့်ှှခီကိၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ်‚ ၀့ၢ်မုၢ်တၢ်ဒုးနဲၣ်အလီၢ်‚ ဘျီၣ်ဒိၣ် မုာ် (T့နၠမအနမ) ဘၣ်တၢ်ကးတံာ်ပာ်ဃာ်အီၤ‚ မ့ၢ်လၢဘျီၣ်ဒိၣ်မုာ်အကစၢ်ဒၣ်၀ဲ ပာ်သူၣ် ပာ်သးလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲး ကလဲၤဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးနဲၣ်အမူးဖးဒိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤႉ ပှၤလဲၤဆူတၢ်ဒုးနဲၣ်အလီၢ်၀ဲန့ၣ် အိၣ်နွံကလီၢ်ညါန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်ဒီး ဒွဲးအဲၣ် (လ) မူဒံၢ် (၁၈၃၇-၁၈၉၉) အသးအိၣ်မၤပှဲၤတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢ တၢ်သံကျံအဒၢးတခါလၢ တၢ်စံၣ်တဲာ်တဲလီၤ ဒီးတၢ်သိၣ်လိလၢ ၀့ၢ့်ှှခီကိၢ်အလီၢ်အဂၤတတီၤန့ၣ်လီၤႉ အတံၤ သကိး အၣ် (ရၠာစး) အ့ၣ်ထီရၠာစး့ၣ်- (၁၈၅၆-၁၉၂၈) တခီ အသးဒ့ဒီလၢ မူဒံၢ် ကွဲကမျၢၢ် ကန့ၢ် တန့ၢ်အဂ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အမူးဖးဒိၣ်အိၣ်၀ဲအဃိန့ၣ်လီၤႉ လၢခံ ထီရၠာစး့ၣ် ထံၣ်ဘၣ် လၢ ပှၤဂီၢ်မုၢ်ဟဲ၀ဲ မ့ၢ်လၢ လံာ်တဘ့ၣ်-လံာ်စီဆှံ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဆၢသ့ၣ်ညါအဃိန့ၣ်လီၤႉ ထီရၠာစး့ၣ် ဆၢမုၢ်လၢ ပှၤအဂၤတဖၣ် ကအဲၣ်လံာ်စီဆှံ ဒ်မူဒံၣ် အဲၣ်အသိး ဒီး ကိးမုၢ်နံၤဒဲးန့ၣ် ကပာ်စီဆှံသးလၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ
ခီဖျိလၢအသးမုၢ်စီဆှံန့ၣ် ကစၢ်ယွၤမၤန့ၢ်က့ၤပှၤဂီၢ်မုၢ်ဆူအအိၣ် ဖဲနံၣ်ကယၤ ၁၉ အကတၢၢ်အပူၤလၢ ၀့ၢ့်ှှခီကိၢ်လီၤႉ ဒ်န့ၣ်အသိး ကစၢ်ယွၤ ကတိၤဒံးတၢ် တုၤ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤလီၤႉ ပကတိၤစံးထွဲတၢ် ဒ်ပှၤကွဲးထါအတၢ်အဲၣ်ယွၤဒီး အကလုၢ် ကထါ‚ ဖဲအစံးလၢ ယလ့ၣ်ကွၢ်တၢ်န့ၣ် နကလုၢ်ကထါဆၢဆံးဒိၣ်လဲၣ်‚ ဆၢန့ၢ် ကနဲစီလၢ ယကိာ်ပူၤတက့ၢ်လီၤ (စံး ၁၁၉း၁၀၃) ႉ လၢပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပ့တၢၤအဂီၢ်န့ၣ်‚ ကစၢ်ယွၤ အဘျုးအဖှိၣ်အတၢ်ကစီၣ်ဒီး တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ မၤတၢ်ဒ်တၢ်ကပီၤတဖျၢၣ် လၢအကျဲအဂီၢ်ဒီး မ့ၣ်အူဒၢတဖျၢၣ်လၢအခီၣ်အဂီၢ်လီၤ (စံး ၁၁၉း၁၀၅) ႉ
နဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်လၢ တၢ်အဲၣ်ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်ကစၢ် ဒီးအတၢ်သးခု ကစီၣ်အဂီၢ် ကသ့ဒ်လဲၣ်ႉ ဖဲပဘျုးလီၤပသးလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်‚ ကစၢ်ယွၤ ကမၤဆူၣ် ထီၣ်အါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်အီၤဒီး အတၢ်ပၢဆှၢပှၤန့ၣ်လီၤႉ ဒီးအ၀ဲကမၤကပီၤထီၣ် ပကျဲလၢ ပပိာ်အီၤတဖၣ်တဘိယူၢ်ဃီန့ၣ်လီၤႉ