မ့ၢ်မတၤလိၣ်ဘၣ်ယၤန့ၣ်လဲၣ်
ဖဲကဘီယူၤ ယူၤဆူ၀ၣ်ဒီးၣ်တၣ်ဒံၢ်စ့ၣ် အပူၤ‚ ‘အိၣ်ပ့နံယါ’ အပှၤကွဲးတၢ်ပရၠာစးၢ အါသၢၣ်ဘ့ှူး နၢ်ဟူစိတၢ်ကတိၤလၢ သးပှၢ်မုၣ်တဂၤကတိၤကသွံတၢ်ဒီးအ၀ၤလၢ‚ ‘‘ပှၤလိၣ်ဘၣ်နၤ တအိၣ်နီတဂၤန့ၣ်တမ့ၢ်တၢ်လၢ အမ့ၢ်ဘၣ်’’ႉ သးပှၢ်အံၤ ကအုကစွါထီၣ်လၢ အဲၣ်ဒိးသံကွံာ်‚ ဒီးအမါစံးဆၢက့ၤအီၤလၢ‚ ‘‘အိ‚ ဆိကတီၢ်ကွံာ်တၢ်လၢ နကတိၤအခဲအံၤတက့ၢ်’’ န့ၣ်လီၤႉဖဲကဘီယူၤစံၣ်လီၤဆူ ကဘီယူၤပျီ‚ ဘ့ှူးဃၣ်တရၠာစးံးအသး ဒီးသတူၢ်ကလာ် အ၀ဲတိၢ်နီၣ် သးပှၢ်အံၤန့ၢ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ သးပှၢ်အံၤ မ့ၢ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဂၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်‚ ဒ်အမ့ၢ်ပှၤဒူပှၤဃိၤ န့ၣ်လီၤႉ ပှၤဒိးကဘီယူၤအဂုၤအဂၤတဖၣ် ဟဲဒီးဟံးစုကွၢ်မဲာ်အီၤ ဒီးပှၤနီကဘီယူၤဒၣ်လဲာ်‚ စံးဘျုးဘၣ်အီၤလၢ အ၀ဲအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူ‚ လၢအဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်၀ဲ‚ လၢနံၣ်လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ်လီၤႉ မ့ၢ်ပှၤဒိၣ်ပှၤသွါ ဒ်သိးအံၤတဂၤ‚ လီၤဘျၢကွံာ်ဆူ တၢ်သးဟးဂီၤသ့၀ဲဒ်လဲၣ်ႉ
လၢတၢ်သးဒူအပူၤ‚ ၀ံအ့ၤလံယၤ မၤသံကွံာ်ဘဧၤလးအ၀ံအဂၤ ၄၅၀ ထဲ အ၀ဲတဂၤဧိၤ မ့တမ့ၢ် ဆိကမိၣ်၀ဲလၢ အ၀ဲမၤတၢ်အံၤလၢ အကစၢ်ဒၣ်၀ဲထဲတဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤ (၁ စီၤပၤ ၁၈) ႉ နီၢ်နီၢ်တခီ‚ တမ့ၢ်အ၀ဲမၤ၀ဲထဲတဂၤဧိၤန့ၣ်ဘၣ်ႉ ယွၤအိၣ်ဖဲန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ လၢခံအ၀ဲကလၢၢ်ဘၣ်လၢ…
တၢ်သးခုဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီတဘ့ၣ်
ခရၠာစးံးစမၢး (စ) ကိးဘျီ‚ ပကကယၢကယဲ ပဟံၣ်ပဃီ ဒီးကစၢ်ခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် တၢ်မၤအသးတဖၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီတဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤႉ ပအိၣ်ဒီးပှၤကၠၢမန့ၢ်ဖိတဂၤ အခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်ပံရၠာစးမံး‚ ကျီၢ်အီၣ်ဆၣ်အလီၢ်လၢအဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢ ဘ့ၤသလ့ဃ့ၣ် အသ့ၣ်စၤယံး‚ ဒီးတၢ်အလွဲၢ် အကြပုၢ်ကပြီၤလၢ ပှၤမဲးစံၣ်ကိၣ်ဖိ အတၢ်ကွဲးလီၤဆီအဖျၢၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ တၢ်လၢပဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်‚ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးတခီမ့ၢ်တၢ်လၢ အတမၤညီနုၢ်သး လၢအဟဲနုာ်လၢအဲြဖၤကၤန့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်မၤတၢ် ကယၢကယဲလၢ အညီနုၢ် ဒ်သိဒီးကီၤလၤအူးတဖၣ်အလီၢ်‚ တၤဒိၣ်ထံတဒု ကွၢ်စူၣ်တၢ်လၢ ဖိသၣ်ယ့ၣ့်ှှူးတၢ်ဂီၤန့ၣ်လီၤႉ
လုၢ်လၢ်ထူသနူၤအတၢ်ထံၣ်လၢအလီၤဆီလိာ်သးတဖၣ်‚ ဟဲစိာ်တၢ်လၢ အက့ၢ်အဂီၤ ဖျါထီၣ်‚ လၢကစၢ်ခရၠာစးံာ်အတၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အံၤ‚ မၤမုာ်ယသူၣ်ယသး‚ ဒီးဖဲ ယဆိကမိၣ်ထီၣ်တၢ်လၢအဃံအလၤတမံၤစုာ်စုာ်‚ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤ လၢကစၢ်ယ့ၣ့်ှှူး အတၢ်ဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အံၤ‚ တမ့ၢ်ထဲပှၤတကလုာ်ဧိၤအဂီၢ်‚ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတခါ အဂီၢ်ဧိၤန့ၣ်ဘၣ်လီၤႉ တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီတဘ့ၣ်‚ တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤလၢ ပှၤကူပှၤကညီလၢထံကီၢ်ကိးဘ့ၣ် ဒီးပှၤကိးကလုာ်ကိးဖု လၢကသးခုအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ
ဖိသၣ်ယ့ၣ့်ှှူးအတၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပှၤတကလုာ် ဘၣ်တကလုာ်‚ လီၣ်ဖျါထီၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ကစၢ်ယွၤအသးလၢ အအဲၣ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဖိကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤႉ ဒ်စီၤယိၤဟၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဘၣ်ထွဲလၢ…
ဖဲတၢ်ဃူတၢ်ဖိးစးထီၣ်သတူၢ်ကလာ်
ဖဲ ၁၉၁၄ နံၣ်အပူၤ‚ တချုးခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်တသီလၢ ကီၢ်ဘဲ (လ) ကၠံၣ်ယၣ်န့ၣ် တၢ်သး၀ံၣ် အကလုၢ်လၢ ဟဲသီၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်ပူၤလၢတၢ်အိၣ်ခူသူၣ်‚ ဖဲပှၤသုးဖိတဖၣ် ခူၣ်တၢ်ပူၤအလီၢ် န့ၣ်လီၤႉ ‘နၤစီဆှံ‚ နၤအိၣ်ဘှီၣ်’ အထါသး၀ံၣ်လၢအပှဲၤ ဒီးတၢ်ဆီၣ်သနံး ဟဲသီၣ်ထီၣ်လၢ ပှၤကၠမနံၢ်ဖိ၀ံၤ‚ လၢခံလၢပှၤအဲကလံးဖိတဖၣ်အအိၣ်လီၤႉ လၢနံၤသီလၢ အဆိကတၢၢ်တဖၣ် သုးဖိတဖၣ်အံၤ ခးလိာ်သးကဒဲကဒဲ‚ ဘၣ်ဆၣ်အခဲအံၤ အ၀ဲသ့ၣ်ပာ်လီၤသကိး အစုက၀ဲၤတဖၣ် ဒီးဟဲဟးထီၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ပူၤအခိၣ်ထိးဆူ တၢ်ကဟံးစုကွၢ်မဲာ် လိာ်သးလၢ တၢ်လီၢ်လၢလၢအ၀ဲသ့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤ‚ ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤလိာ် ခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ် တၢ်ဆၢဂ့ၤဆၢ၀ါတဖၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ် တၢ်အီၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်လၢအအိၣ်ဒီး အ၀ဲသ့ၣ် န့ၣ်လီၤႉ တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလဲၤကဒီးအသး တုၤလၢ လၢခံတသီ ဒ်ပှၤသုးဖိတဖၣ် ကတိၤသကိးတၢ်‚ နံၤသကိးဒီး တုၤဒၣ်လဲာ်လၢ ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သကိးသးဒီး သBတီၤလိာ်သး‚ လၢတၢ်ထူဖျၢၣ်ထူန့ၣ်လီၤႉ
ခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ဒုၣ်ဒါခံဖုလၢ ၁၉၁၄ နံၣ် လၢ အဟဲအိၣ်ထီၣ် ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးတၢတဘျီလၢ ကီၢ်မုၢ်နုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအပူၤ ဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်ဃူတၢ်ဖိး…
တမ့ၢ်တၢ်ကပီၤတစိၢ်ဖိ‚မ့မ့ၢ်ယွၤအလၤကပီၤလၢအကပီၤထီၣ်
ဖဲယကွၢ် ခရၠာစးံးစမၢး (စ) တၢ်ကယၢကယဲလၢ အဘၣ်တၢ်ထီထီၣ်အီၤလၢ ယဖိခွါ စၣ်ဘံၣ်ယၣ်‚ လၢအဘၣ်တၢ်ဘှီအီၤ လၢအပူၤကွံာ်နံၣ်တဖၣ်ဒီး ဘၣ်တၢ်ဖှိၣ်ဟ့ၣ်အီၤလၢအဖံ‚ ဒီး ယကလၢၢ်ဘၣ်လၢ ယတသးမံလၢတၢ်အံၤတဖၣ်အပူၤလီၤႉ ထီဘိယမ့ၢ်ပှၤလၢ အပာ်လုၢ်ပာ်ပရၤ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်တၢ်လၢ တၢ်စုသ့အတၢ်မၤ ဒီးတၢ်ကယၢကယဲတခါစုာ်စုာ် လၢအမ့ၢ် ခၢၣ်စးတဖၣ်လၢ အဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤႉ အခဲအံၤတခီ‚ ဘၣ်မနုၤလၢသ့ၣ်ထူၣ်လၢအပှဲၤဒီးမ့ၣ်အူသၣ်အလွဲၢ်ကလုာ်ကလုာ် ထုးန့ၢ်ယသူၣ်ယသး‚ ဒီးတၢ်ကယၢကယဲ အဂုၤအဂၤလၢကျးတဖၣ်အပူၤ ထုးန့ၢ်ယသူၣ်ယသးန့ၣ်လဲၣ်ႉ
ဖဲယစးထီၣ်ဃၣ်ကွံာ် ယသးလၢပတၢ်မၤဃံမၤလၤ တၢ်လၢအတဟ့ၣ်ယၤတၢ်သးမံ‚ တဖျးမဲာ်ယထံၣ်ဘၣ်ယဲ ပှၤအသးဖျၢၣ်လၢ အလွဲၢ်အိၣ်ဂီၤဂီၤတဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်စ့ၢ်ကီး ဒီးတၢ်ကွဲးဖိလၢ ယ့ၣ့်ှှူးမ့ၢ်ယပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်မနုၤလၢ ယဘၣ် သးပ့ၤနီၣ်ကွံာ်လၢ ယဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီး‚ ယတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ အအိၣ်လၢခရၠာစးံာ်ပူၤအံၤ‚ မ့ၢ်တၢ်အဂ့ၢ်အခၢးတဖၣ်လၢ ယသးအိၣ်မၤယဲ ခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အမူးန့ၣ် ဒ်လဲၣ်ႉ ပသ့ၣ်ထူၣ်လၢ ပကယၢကယဲ အိၣ်လၢဟံၣ်မ့ၢ်တဖျါလီၤဂာ်ဒီး သ့ၣ်ထူၣ်တဖၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ဒုးနဲၣ်အီၤလၢကျးအမဲာ်ညါ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံလၢ အအိၣ်လၢ တၢ်ကယၢကယဲကိးမံၤအလီၢ်ခံအံၤ‚ မ့ၢ်တၢ်လၢ အမၤဃံမၤလၤတၢ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
ဒ်ပသ့ၣ်ထူၣ်ယိယိဖိအံၤအသိး‚ မ့း့ှှံအၤ…
ဆ့ၣ်နီၤဒီးဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ် လၢတၢ်ဖးလံာ်လၢအဂ့ၤ
ထံကီၢ်ဆံးဖိ လၢအမ့ၢ်ကီၢ်အါ (စ) လဲ (န) မ့ၢ်ကီၢ်တဘ့ၣ်လၢအဖးလံာ်ဖးလဲၢ်န့ၣ်လီၤႉ တၢ်အံၤဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်လၢတနံၣ်စုာ်စုာ်‚ ထံကီၢ်အံၤစဲကျံးလံာ်တဖၣ် ဒီးပှၤတဂၤ စုာ်စုာ်ဖးလံာ်အါန့ၢ်ဒံး ထံကီၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ တချုးခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အမဲာ်ညါတသီ‚ အိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်တမံၤလၢ ပှၤအါ (စ) လဲ (န) ဖိတဖၣ်‚ ဟ့ၣ်လိာ်သးလံာ်ဆူ ဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးတံၤသကိး‚ ဒီးလၢမုၢ်နၤကတီၢ်န့ၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ယံာ်ယံာ် ဒ်သိးကဖးလံာ်န့ၣ်လီၤႉ လုၢ်လၢ်လၢအဘၣ်တၢ်မၤအီအခဲအံၤ စးထီၣ်ဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ‚ ဖဲတၢ်Bတီ ဃာ် တၢ်သွီနုာ် တၢ်ပိးတၢ်လီတဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်‚ စးခိတဖၣ်တခီ အပရၤကလံၤဘၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ ပှၤစဲးကျံးအါ (စ) လဲ (န) အကျိာ်တဖၣ် စးထီၣ်လုၣ်ဘၢတၢ်ဆါတၢ်ပရၤဃုာ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ အသီတဖၣ် ဖဲတၢ်ခုၣ်လီၤသီကတီၢ် လၢခံန့ၣ်လီၤႉ အခဲအံၤ‚ ထံကီၢ်ပျဲတၢ်အသီတမံၤလၢ လံာ်နဲၣ်ရၠာစးိအံၤ‚ ကဘၣ်တၢ်ဆှၢလီၤဆူ ဟံၣ်ဃီကိးဖျၢၣ်လၢအကတိၤ အါ (စ) လဲ (န) ကျိာ် အဟံၣ်တဖၣ်‚ လၢလါနိၣ်၀့ဘၢၣ်တ၀ာ်န့ၣ်လီၤႉ လုၢ်လၢ်အံၤဘၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်ခရၠာစးံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်လံာ်လဲၢ် အထံလုၣ်ဘၢတၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ…
