တၢ်သးခုလၢ ယ့ၣ်ၡူးအပူၤ

“ယကသူၣ်ခုသးခုအဂီၢ် ယအိၣ်ဒီးခွဲးယာ်န့ၣ်လီၤ.” မုၣ်လိၣ်ဘိသးစၢ်တဂၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပိာ်မုၣ်ဖိအံၤကမ့ၢ် ၦၤတဂၤဂၤသ့ၣ်သ့ၣ်သ့ဝဲ, ဖဲလၢတၢ်လီၤတပူၤပူၤန့ၣ် ကစံးကတိၤတၢ်လၢ ၦၤကိးဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ် ပဝဲၦၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အတၢ်ကိးပသူန့ၣ်လီၤ. သရၣ်ဖးဒိၣ် ကူၢ်ရူၢ်(Garu) လၢအစံးကတိၤဟ့ၣ်ဂ့ၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤဂၤဒၣ်လဲၣ် စံးဝဲလၢႇ “ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ နကသူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”

တၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲတီဝဲကစီဒီဧါ. တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်သူၣ်ခုသးခုန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်ဘၣ်. သးလၢအဆၢဒိးန့ၢ်တၢ်တမံၤအံၤ အိၣ်ဒီးအထီၣ်အလီၤ, သန့ၤထီၣ်အသးလၢ တၢ်မၤအသး, တကတီၢ်ဘၣ်တကတီၢ်, ဒီးတၢ်မၤလၢၦဲၤ ၦၤတဂၤအတၢ်ဆၢဒိးန့ၢ်တၢ်န့ၣ် မၤဟးဂီၤဝဲဒၣ် ၦၤအဂၤတဂၤအတၢ်သးခု သ့ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး ဒုးနဲၣ်ၦၤ တၢ်လၢအဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ် တၢ်တမံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢအဟံးထီၣ် ယိးထီၣ် ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ်ဒီး, ကဘၣ်တၢ်ဘျးထီအီၤလၢ ၦၤရိမ့ၤဖိအထူၣ်စုညါန့ၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၁၆:၂ဝ န့ၣ် “ယစံးဘၣ်တဲၤဘၣ်သုတီတီလိၤလိၤ, လၢသုမဲာ်ထံကလီၤႇ ဒီးသုကဟီၣ်ကယၢၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ် ကသးခုလီၤ.” ဘၣ်ဆၣ်, စံးကဒီးဝဲဆူညါ “သုတၢ်သးအုးန့ၣ် ကကဲကဒါက့ၤလၢ…

တၢ်ကွဲးနီၣ်စရီ မ့ၢ်ပှၤမူအမံၤစရီ

အ့းစဲး စတဲ (Itzhak Stern) ဆ့ၣ်နီၤဝဲ လၢစဲးကွဲးလံာ် (manual typewriter) အမဲာ်ညါ ဒီတနၤကျၢၤ, ဒီးကွဲးဒိနုာ်ဝဲ ပှၤ (၁၀၉၈) ဂၤအမံၤအသၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ နၤစံၣ် (Nazis) တဖၣ်ဒိၣ်စိဝဲအကတီၢ်, ပှၤယူဒၤအပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်အမံၤ, လၢအဘၣ်တၢ်ဒီတဒၢအီၤ, လၢကဟၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်အကစၢ် အီးစကၤ ရှ့ဒလၤ (Oskar Schindler) န့ၣ်လီၤ. စတဲ ဖီၣ်စှီၤတံၤဃာ် လံာ်တၢ်ကွဲးနီၣ်ပှၤအမံၤတဖၣ်, ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, “တၢ်ကွဲးနီၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤဝဲတမံၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ပှၤမူအမံၤ တၢ်ကွဲးနီၣ်န့ၣ်လီၤ.” ပှၤအမံၤလၢ လံာ်ကဘျံးတဖၣ်အံၤအလိၤတဖၣ်န့ၣ် ကပူၤဖျဲးဝဲဒီးတၢ်မၤသံဒီဖုဒီဂီၢ်လၢ နၤစံၣ် တဖၣ်အစုပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၁၂ နံၣ်န့ၣ် တၢ်တယာ်ဒွးဝဲဒၣ် ပှၤလၢအပူၤဖျဲးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အဖိလံၤစၢၤသွဲၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကအိၣ်ဝဲ (၈၅၀၀) ဂၤန့ၣ်လီၤ.

လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးအတၢ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤ တၢ်အမံၤအသၣ်စရီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပအဲၣ်ဒိးလဲၤကပာ်ကွံာ် တၢ်ကွဲးနီၣ်မံၤစရီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအမံၤတဖၣ်အါမး, ဘၣ်တၢ်ကွဲးပာ်ဖျါတဘျီဘၣ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံလၢ ပဖးဘၣ်တနံၤအံၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ပကစံးလၢ လီၤကၢၣ်ပသးန့ၣ်လီၤ. ၄…

တၢ်ပၢၤသူၣ်ကီၤသး အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့လၢယွၤအပူၤ

လၢအမဲရကၤ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ အတၢ်ဒုးဖးဒိၣ် (၁၈၆၃) အကတီၢ်, ကလံၤထံးအသုးမုၢ်ဖးဒိၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤနၢၤအီၤ နးနးကျံးကျံး ဖဲ ကဲးထံၣ် စဘၢး အတၢ်ဒုးဝံးန့ၣ်ဒီး, သုးမုၢ်ဒိၣ်အခိၣ်ကျၢၢ် ရီဘၢး အံ.လံ (Robert E. Lee) ကဲခိၣ်ကဲနၢ်, ဒီးဃၣ်ကဒါက့ၤအပှၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒိၣ်မးတဖုဆူ ကလံၤထံး အလီၢ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ. မူခိၣ်ထံ ဟဲစူၤလီၤဝဲဒိၣ်မးအဃိ, ဖိၣ်ထီၣ်မဲး (Potomac) ထံကျိန့ၣ် ထံလုၢ်ဘၢကွံာ်ဝဲခဲလၢာ်, ဒီးကဲထီၣ်တၢ်တံာ်တာ်လၢ ပှၤဂုၤက့ၤအသးတဖုအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ခိၣ် အၤဘြၤဟၣ် လ့ကၢၣ် သဆၣ်ထီၣ် သုးခိၣ်ကျၢၢ် ကၠီး မံး(ဒ) (George Meade) ဒ်သိးကလူၤပိာ်ထွဲဒုးဝဲဒၣ် ကလံၤထံးအသုးမုၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဒ် လံ အပှၤသုးဖိတဖၣ်အသိးန့ၣ် မ့ၢ်လၢ မံး(ဒ) အပှၤသုးဖိတဖၣ်လီၤဘှံးလီၤတီၤဝဲအဃိ, သုးခိၣ်ကျၢၢ် မံး(ဒ) ပျဲအပှၤသုးဖိတဖၣ် ကအိၣ်ဘှံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

လ့ကၢၣ် ဟံးထီၣ်ထိၣ်ဒံးဘိ, ဒီးကွဲးလီၤဝဲ လံာ်ပရၢတဘ့ၣ်, ဒီးလံာ်ပရၢအပူၤန့ၣ် ကွဲးအုၣ်အသးလၢ, "မံး(ဒ) မၤယံာ်မၤနီၢ်အသးလၢ…

တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်လၢ ပှၤတအၢနၢ်ဖိအဂီၢ်

ဒ်သိး လံစၢ် (Leisa) ကမၤဂ့ၤထီၣ်ဝဲ စုတၢ်ပနီၣ် (sign language) အတၢ်သ့ တၢ်ဘၣ် လၢပှၤနၢ်တဟူတဖၣ်မၤလိဝဲအဂီၢ်, ဘျုးလီၤအသးလၢ ပှၤနၢ်တအၢဖိတဖၣ်အကျါန့ၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါထွဲ ပှၤအနၢ်တအၢတဖၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်ကီ န့ၣ်လီၤ. ပှၤနၢ်ဟူတၢ်တဖၣ်န့ၣ် လဲၤကပာ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ်, ဒီးပှၤနၢ်ဟူတၢ်တဖၣ်န့ၣ် မုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ပှၤတအၢနၢ်တဖၣ် ဒ်သိးကနၢ်ပၢၢ်ဝဲတၢ်စံးတၢ်ကတိၤတဖၣ်အဂီၢ်, ကကွၢ်ထံ ပှၤကတိၤတၢ်တဖၣ် အထးခိၣ်ဖံး ဟူးဝးတၢ်အကျိၤအကျဲ, ဒီးလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤန့ၣ် ကဘၣ်တၢ်သုးထီထီၣ် အလီၢ်အလၤအပတီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်လီၤတဲာ်ကွံာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. လၢကမျၢၢ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်အပူၤ, အါတက့ၢ်န့ၣ်, ပှၤလၢကဒုးနဲၣ် စုတၢ်ပနီၣ်, လၢပှၤနၢ်တအၢတဖၣ်အဂီၢ် တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

လံစၢ် အစုတၢ်ပနီၣ်အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်န့ၣ် ဂ့ၤထီၣ်ဝဲတဆီဘၣ်တဆီတုၤ အကဲထီၣ်တၢ်တမံၤဃီဒီးပှၤတအၢနၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဖဲတၢ်မၤမူးသးဖှံတဘျီန့ၣ် ပှၤတအၢနၢ်တဂၤ သ့ၣ်ညါထွဲဝဲလၢ လံစၢ် မ့ၢ်ပှၤလၢအနၢ်ဟူတၢ်တဂၤအဃိ, ကမၢကမၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တချုး လံစၢ် စံးဆၢက့ၤတၢ်န့ၣ် တံၤသကိးအဂၤတဂၤ ဒုးနဲၣ်အစုတၢ်ပနီၣ် လၢအစံးဝဲဒၣ် "အဝဲအိၣ်ဒီး ပှၤတအၢနၢ်ဖိတဖၣ်အသူၣ်အသး" န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲလၢ လံစၢ်…

ပဲတြီဖိတဘ့ၣ်ဆူ တၢ်လီၤလိၢ်လီၤလး

ပှၤဒိတၢ်ဂီၤ ရိၤ(န) မီၤရ့ (Ronn Murray) န့ၣ် ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲလၢ တၢ်ခုၣ်ခါအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါဆှဲဝဲလၢ “တၢ်ခုၣ် အခီပညီမ့ၢ် မူကပိာ်လိၤ ဖျါဆှံဝဲဒၣ်, ဒီးလၢအသ့အိးထီၣ် ပဲတြီဖိတဘ့ၣ် လၢတၢ်လီၤလိၢ်လီၤလးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ”

ရိၤ(န) မ့ၢ်ပှၤလၢအရဲၣ်ကျဲၤ အလၣ်စကၤ(န) တၢ်ဟးကွၢ်ကီ လူၤဒိတၢ်ဂီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအံၤ ပညိၣ်ဝဲလၢ တၢ်လူၤပိာ် ဒိန့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် အတၢ်ကပီၤဃံလၤ အတၢ်လီၤဘီလီၤမုၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ် အတၢ်ဒုးနဲၣ်- "အီၣ်ရိၤရၤ ဘိၤရဲၤဧၤလ့း(စ)" (aurora borealis-ကလံၤစိး အတၢ်ကပီၤ) အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မီၤရ့ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်လဲၤခီဖျိတမံၤအံၤ ဒ်အမ့ၢ် “သူၣ်ဂ့ၤသးကျိၤနီၢ်နီၢ်” န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကပီၤအလွဲၢ်အါကလုာ် လီၣ်ဖျါထီၣ်အသးလၢ မူကပိာ်လိၤပှဲၤပှဲၤန့ၣ်ဒီး, နကနၢ်ပၢၢ် တၢ်ဂ့ၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကပီၤအလွဲၢ်အါကလုာ်အံၤ တမ့ၢ်ထဲ န့ဆၢၣ်အတၢ်လီၤလိၢ်လီၤလး လၢကလံၤစိးတကပၤန့ၣ်ဘၣ်. လၢကလံၤထံးတကပၤ, တကတီၢ်ဃီန့ၣ်, "အီၣ်ရိၤရၤ အီၣ်စထြၤလ့း(စ)" (Aurora australis), လီၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ကပီၤအလွဲၢ်အါကလုာ်,…

ဖဲတၢ်မူအိၣ်ဖျါထီၣ်အကတီၢ်

ဖဲ ၁၉၈၆ နံၣ်န့ၣ်, ခၠါနိၣ်ဘၢၣ် နူကျံးယၤ အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ သတူၢ်ကလာ် (Chernobyl nuclear disaster) လၢ ကီၢ်ယူၤကရ့(Ukraine) န့ၣ် ဒိၣ်ဘၢထုးန့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤအံၤ ဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကမၤဟးဂီၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်သွါသွါအဃိ, ခိၣ်နၢ်, ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် ဂဲၤပျုၢ်, ဂုာ်ကျဲးစၢၤတြီဃာ်ပၢၤဃာ် လီမ့ၣ်ဧူၢ် (radiation), ဒ်အမ့ၢ် မူဒါလၢအကါဒိၣ်ကတၢၢ်တမံၤ, ဒီးတၢ်ကဘၣ်မၤဆိဝဲသပှၢ်တၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကမၤ ကဆှဲကဆှီက့ၤ တၢ်ဘၣ်အၢဘၣ်သီတဖၣ်အဂီၢ်, စူးကါဝဲ ရိဘီး (robot) တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ကဲမၢၣ် အဧူၢ်ယဲၤ (gamma rays), လၢအသ့မၤသံ, မၤဟးဂီၤသးသမူတဖၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကမှံကမှိာ်ဟးဂီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် မၤဟးဂီၤကွံာ် ရိဘီးတဖၣ် ပှီၢ်ပှီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သူဝဲ “ရိဘီးအိၣ်ဒီးသးသမူ- BioRobots,” လၢအမ့ၢ်ပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဒူပှၤဃိၤအဂၤအိၣ်ဝဲလၢ အကထိတဖၣ်, အကထိန့ၣ် ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် “ခၠါနိၣ်ဘၢၣ် အပှၤတၢၤကွံာ်တၢ်တဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တၢၤကွံာ်ဝဲဒၣ် ပိးလီလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်, ဒီးဘၣ်မၤဝဲတဂၤစုာ်စုာ်…

တၢ်အဲၣ်ပဒုၣ်ပဒါ

ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီအကတီၢ်, ကီၢ်အမဲရကၤ ကဘီသုးဖိ (Navy) လ့ ဝဲးစတၢၣ် (Lynne Weston) လၢတၢ်ကူစါယါဘျါတၢ်တကပၤန့ၣ် ဘၣ်လဲၤထီၣ်ဆူထံကၢၢ်ခိၣ်ဃုာ်ဒီးသုးဖိလၢ အကဘၣ်လဲၤဒုးတၢ်သတူၢ်ကလာ် ဒ်သိးဒီးကမၤန့ၢ်ကီးတဖၣ် လၢဒုၣ်ဒါအစုပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဟးဆှဲးတသ့ဘၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်သံတၢ်ပှၢ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမၤအဂ့ၤကတၢၢ် လၢတၢ်စိာ်ပူၤဖျဲး ပှၤသုးဖိလၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး နးနးကလဲာ်တဖၣ်ဆူ တၢ်လီၢ်လၢအပူၤဒီးတၢ်ဒုးတၢ်ယၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီ, အသုးဖိလၢကူစါယါဘျါတၢ်တဖၣ် ထံၣ်န့ၢ် ဒုၣ်ဒါအသုးဖိ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနးနးကလဲာ်လၢအဟၢဖၢန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး အတၢ်အိၣ်အသးအသိးန့ၣ်, ပှၤဆါအံၤ ပှၤဒုးအီအီၤထံတသ့ဘၣ်. ဒ်သိးပှၤတဂၤအံၤ အသုတသံအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါတၢ် သုးဖိအခိၣ် ဝဲးစတၢၣ် ဆဲးနုာ်လီၤန့ၢ် တၢ်သွံၣ်အထံဆှံ လၢသုးဖိအံၤ အသွံၣ်ကျိၤပူၤန့ၣ်လီၤ.

မရ့သုးဖိတဂၤ စံးဘၣ် ဝဲးစတၢၣ် လၢ “ပာ်တ့ၢ်တၢ်သွံၣ်အထံဆှံတဖၣ် လၢပပှၤ သုးဖိတဖၣ်အဂီၢ်ဒံး” န့ၣ်လီၤ. ဝဲးစတၢၣ် တပာ်သ့ၣ်ညါအသးဘၣ်. ဒ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး စံးဝဲဒၣ်လၢ မး ၅:၄၄ အပူၤအသိး, ကမၤဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် ဝဲးစတၢၣ် သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး မၤဝဲအါန့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ်…

တၢ်လီၤမူၢ်လီၤဖး ဖးဒိၣ်

ပူဒုးနဲၣ်တၢ်ဂီၤ ပံနး (Peanuts) လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်, မ့ၢ်လၢအစူၢ်နၥ်ဝဲ လူၢ်ခ့သၣ် ဖးဒိၣ် (The Great Pumpkin) အဃိ, လဲနးစ် (Linus) အတံၤသကိး ကဒူးကဒ့ၣ်အီၤဆူၣ်ဆူၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သးဟးဂီၤအပူၤန့ၣ် လံနးစ် ဟးထီၣ်ဝဲဆူတၢ်လီၢ်အယံၤ, ဒီးစံးဝဲ “တၢ်ဂ့ၢ်လၢယသုတစံးကတိၤဂ့ၢ်လိာ်တၢ်ဒီးၦၤကညီတဖၣ်န့ၣ် ယမၤလိန့ၢ်တၢ်အိၣ်ဝဲသၢထံၣ်- တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအဂ့ၢ်, ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်, ဒီးလူၢ်ခ့သၣ် ဖးဒိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.

လၢလံနးစ်အသးပူၤန့ၣ်, အိၣ်ဒၣ်ထဲ လူၢ်ခ့သၣ် ဖးဒိၣ် အဂ့ၢ်ဘၣ်ဆၣ်, မ့မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ် အဂၤခံထံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အိၣ်အသး, မၤအသးနီၢ်နီၢ်- ထံကီၢ်လီၤဖးလိၥ်သးႇ ဟံၣ်ဖိဃီဖိလီၤဖးလိၥ်သးႇ ဒီးတံၤသကိးတဖၣ်လီၤဖးလိၥ်သးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤအကတီၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အံၤအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤဖၤရံၤၡဲတဖၣ် အဲၣ်ထူအဲၣ်ယွၤနီၢ်နီၢ်, ဒီးကျဲးစၢးအိၣ်မူပိၥ်ထွဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး လၢလံၥ်စီဆှံအလီၢ်လံၤတကတြူၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၤတကပၤန့ၣ် ၦၤပိၥ်စီၤပၤဟ့ၤရိၥ်အခံတဖၣ် မၤဝဲနီၢ်နီၢ်ဘၣ်ဆၣ်, ၦၤခံဖုလိၥ်အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ၦၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကပူၤဖျဲးလၢ ရိမ့ၤအတၢ်ပၢဆှၢဆီၣ်သနံးတၢ်အဖီလၥ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အတၢ်တိာ်တဖၣ်န့ၣ် ဖျါလၢတဒ်သိးလိာ်အသးဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, မၢ်ကူး ၁၂:၁၄-၁၅ န့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ်…

တၢ်အကတၢၢ် အစၢ

ဖဲ ၁၉၂၁ နံၣ်န့ၣ်, ၦၤသ့စိးပျၤတၢ် စဲၣ်မ် ရိဒံၢ်ယၣ် (Sam Rodia) စးထီၣ်ဘှီထီၣ်ဝဲ ဝးစ် တၢးထီ (Watts Towers) န့ၣ်လီၤ. သၢဆံသၢနံၣ်ပူၤကွံၥ်ဝံၤအလီၢ်ခံႇ က့ၢ်ဂီၤ စိးပျၤတဆံနွံထံၣ် အိၣ်ဆၢထၢၣ်ထီန့ၢ် Los Angeles မံထၢၣ်သၢဆံန့ၣ်လီၤ. ၦၤဒ့တၢ်အူတၢ်ဖိ ကၠဲရံၣ် ကၤစံၣ်ယၣ် (Jerry Garcia) ဆိကမိၣ်ဆံး ရိဒံၢ်ယၣ် အသးသမူဒီစိၤအတၢ်မၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ကၤစံၣ်ယၣ် စံးဝဲဒၣ်လၢ ““တၢ်အကတၢၢ်အစၢ, လၢအဟဲအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဖဲနသံပူၤကွံၥ်ဝံၤအလီၢ်ခံ” န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးကဒီးဝဲလၢ “ဝိ .. တၢ်မၤဒ်သိးအံၤန့ၣ်တမ့ၢ်လၢယဂီၢ်ဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.

မ့မ့ၢ် ကၤစံၣ်ယၣ် အဂီၢ် တၢ်အကတၢၢ်အစၢန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. ၦၤလၢအဒ့ သကိးတၢ်ဒီးအီၤ ဘီး ဝံၤယၤ (Bob Weir) ပၥ်ဖျါဖှိၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ထံၣ်- “တၢ်ကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်နၤ ခါဆူညါလီၤထူလီၤယိာ်အဂီၢ်, တၢ်တအိၣ်နီၤတမံၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ပကမုၥ်လၤသးခုသကိး ပတၢ်အိၣ်မူ” န့ၣ်လီၤ.…

အကတၢၢ်န့ၣ် ပာ်ဖှိၣ်လိာ်သးခဲလၢာ်

ဖဲ ၁၉၆၀ နံၣ်န့ၣ်, အီးတိၣ် ပရဲမ့ကၠၢၣ် (Otto Preminger) ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ကတိၤဂ့ၢ်လိာ် ခီဖျိလၢအတၢ်ဂီၤမူ "အဲးစ် စိဒၢးစ် (Exodus) န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤမူအံၤ သန့ၤဝဲလၢ လံၣ်ယိၣ် ယူရံး(စ) (Leon Uris) အတၢ်ကွဲး, ဒီးတၢ်ကွဲးပူ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ, ဖဲတၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ခံဘျီတဘျီဝံၤန့ၣ်, ပှၤယူၤဒၤဖိ ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲတဖၣ်, သုးလီၢ်သုးကျဲနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးလၢကီၢ်ပၤလၤစတဲၣ်အဂ့ၢ်, ဒီးလၢအတမ့ၢ်တၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. တၢ်ဂီၤမူအံၤကတၢၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ယူရပၤ ယူဒၤမုၢ်ဖိဒီးပှၤအါရးပိာ်ခွါဖိ, ခံဂၤလိာ် ဘၣ်တၢ်မၤသံ, ဒီးဘၣ်တၢ်ခူၣ်လီၤ အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်သွၣ်ခိၣ်တပူၤဃီ, လၢခံတၢ်လီၢ်လၢ အကကဲထီၣ်အံၣ်စရ့လးအကီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပရဲမ့ကၠၢၣ် ပာ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ဝဲလၢ ပကမၤကတၢၢ်တၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်က့ၢ်ဂီၤဒိလၢအအဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးဟးဂီၤ, ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်မံမီၢ်တမံၤလၢ အဘၣ်တၢ်ခူၣ်လီၤဘျၢလီၤအီၤန့ၣ်ဧါ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး, ကမ့ၢ်တၢ်မုၢ်လၢ် အတၢ်ပနီၣ်တမံၤလၢ ပှၤခံကလုာ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သးဟ့, ဒီးတၢ်မၤဟးလီၤလိာ်သး လၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤန့ၣ် ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသး- လၢတၢ်သံဒီးတၢ်မူန့ၣ်ဧါ.

ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်, စီၤကိးရးအဖိခွါတဖၣ် လၢအကွဲး ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၇ န့ၣ်…