တၢ်တ့ခဲၣ်တၢ်ဂီၤအဂ့ၤလၢ တၢ်အဒူၣ်လိၤ
ပှၤထၢဖှိၣ်ကွဲးတၢ်ကစီၣ် စဘဲးရှဲၣ် ယါကၢၣ် (Sebastian Junger) တဂၤ, ဒ်အမ့ၢ် ပှၤသးစၢ်တဂၤအသိး, လဲၤဟးဝဲ ကီၢ်အမဲရကၤဒီတကီၢ်, ဒီးကွဲးဝဲဒၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၈၀ နံၣ်တဖၣ်အပူၤ, ဘၣ်ဖဲမုၢ်တနံၤန့ၣ် အဝဲလဲၤနုာ်ဆူ ဖလီၢ်ရံၣ်ဒၣ် ကံ(စ) (Florida Keys) တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်ကသူၣ်လီၢ်ကဝီၤ အတၢ်ဟးလီၢ်ဒၢးအပူၤန့ၣ်ဒီး, ထံၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်တ့ခဲၣ်တၢ်ဂီၤတဖၣ် လၢအပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးဟ့, လၢတၢ်အဒူၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ. အါတက့ၢ်, တၢ်တ့ခဲၣ်အတၢ်ဂီၤတဖၣ်န့ၣ် ပညိၣ်ဝဲတၢ်ဟးဟ့ဆူ ပှၤသူးလီၢ်သူးကျဲ အိၣ်ဟဲဝဲလၢ ကူဘါ (Cuba) အထံကီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ကစီၣ်တထံၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤသ့ၣ်သ့ၣ်လၢ ပှၤကူဘါဖိတဂၤန့ၣ် အိၣ်ဖျါလီၤဆီဝဲ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်လၢ “ဖဲ ၁၉၆၂ နံၣ်န့ၣ် ပှၤအဂုၤအဂၤတဖၣ်, အိၣ်ဆိးဝဲလၢ ထံကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢကဟုကယာ်, တူၢ်လိာ်မုာ်ယၤအဃိ, ယစံးဘျုးဘၣ် ကစၢ်ယွၤ” န့ၣ်လီၤ. ယါကၢၣ် တဂၤ, သ့ၣ်ညါမၤနီၣ်ဝဲလၢ “ကီၢ်အမဲရကၤအဂ့ၢ်အကျိၤ လၢအၢသီအဒိၣ်ကတၢၢ်, ဒီးအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ပိာ်ခွါတၢ်ဟးလီၢ်အဒူၣ်လိၤ” န့ၣ်လီၤ.…
တၢ်သ့ၣ်နီၣ် အိၣ်စဲထီဃာ်အသးလၢ ပသးကံၢ်ပူၤ
ဖဲ ၁၉၄၂ နံၣ် တၢ်ဂိၢ်ထီၣ်သီအကတီၢ်န့ၣ်, မုၢ်အိၣ်ဘှံးနံၤတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါဝံၤဝဲဒၣ် လၢထံကီၢ် ကလံၤစိး တၢ်ဘါသရိာ်ဖိတဖျၢၣ်န့ၣ်ဒီး, ယပၢ်ဒီးအဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ဟဲက့ၤဟးဝဲဒၣ်ဆူ အဟံၣ်, လၢအအိၣ်ဘူးဒီးတၢ်ဘါသရိာ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အပၢ်န့ၣ် အိၣ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဘါသရိာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအပၢ်ဟဲက့ၤခီဂာ် တၢ်လူၢ်ဖိလုာ်ဘၢဝဲဒီးမူခိၣ်ဖီတဖၣ်, ဒီးဟဲက့ၤတုၤဆူ အစံာ်ပျီဟံၣ်ဖိန့ၣ်ဒီး, အပၢ်ဟီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢအပၢ်သ့ၣ်ညါ ဖဲ(လ) ဟါဘၢၣ် (Pearl Harbor) ကဘီသန့ အတၢ်ဟးဂီၤအဂ့ၢ်, ခီဖျိလၢပှၤယပၣ်ဖိ အကဘီယူၤတဖၣ် ဟဲတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်အဃိ, အဖိခွါတဖၣ်,ဃုာ်ဒီးယပၢ်န့ၣ်- ကဘၣ်လဲၤဝဲဒၣ်ဆူ တၢ်ဒုးပျီ န့ၣ်လီၤ. ယပၢ် သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်အကတီၢ်ဖိ ခဲလၢာ်ခဲဆ့ လီၤတံၢ်လီဆဲးထီဘိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်စဲထီအသး လၢပသးအတၢ်သ့ၣ်ညါအပူၤဒ်သိးအံၤန့ၣ် ပှၤဃိထံဃုသ့ၣ်ညါတၢ်တဖၣ် ကိးဝဲလၢ “တၢ်သ့ၣ်နီၣ် အိၣ်စဲထီဃာ်အသးလၢ ပသးကံၢ်ပူၤ” န့ၣ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ထီၣ်နဲ သးသမူတဖၣ် အတၢ်လီၤမၢ်ဖးဒိၣ်အမုၢ်နံၤ ၉/၁၁ အဂ့ၢ်, (မ့) မုၢ်တနံၤလၢ နလီၤမၢ် နဘူးနတံၢ်တဂၤဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. နတၢ်လဲၤခီဖျိလၢ အမၤသးခုနၤအဒိၣ်ကတၢၢ်အဂ့ၢ်စ့ၢ်ကီး, ဆိကမိၣ်ထီၣ်နဲတက့ၢ်.
ဆိကမိၣ်ထီၣ်နဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်တဖၣ်လၢ…
ပှၤလၢအတၢ်မုၢ်လၢ်လီၤမၢ်တဂၤ အတၢ်ထုကဖၣ်
ခၠါ(စ) အိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအဲၣ်လိာ်ကွံလိာ်အသးဘၣ်ဆၣ်, အသးကလၢၢ်ဘၣ်လၢ ဘၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ထဲတဂၤဧိၤအဃိ, အသးလီၤသယၢၣ်ဆူ တၢ်သးဟးဂီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ် "တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်န့ၣ် သးအတၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ် အါထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အဃိ, ယသးသမူဒၣ်လဲာ်, ယအဲၣ်ဒိးမၤကတၢၢ်ကွံာ်ယဲန့ၣ်လီၤ." တၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ်န့ၣ်, ခၠါ(စ) မီရ့း(စ) (Charles Morris) တဂၤ မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးခိၣ်နၢ်လၢ အပၢဆှၢ ပှၤခရံာ်ဖိ တၢ်သးခုကစီၣ်အတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ.”
အတံၤသကိး ကူၣ်သ့ကူၣ်ဘၣ်တဂၤ တဲဘၣ်အီၤလၢ, ဖဲအဝဲဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး နီၢ်သးအတၢ်ဆီၣ်သနံးအကတီၢ်န့ၣ်, “ဂ့ၤလၢပမၤပှဲၤပသးဒီး ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤတဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. ခၠါ(စ) မၤနၢၤလဲၤခီဖျိန့ၢ် အတၢ်မုၢ်လၢ်လၢာ်, နီၢ်သးအတၢ်ဆီၣ်သနံးအကတီၢ်, ခီဖျိတၢ်ဖးလံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ် လၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီးအတၢ်လဲၤခီဖျိ, တၢ်ဒိးကူစါယါဘျါအသး, တၢ်ဟံးန့ၢ်ကသံၣ်ကသီ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, ဒီးပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ယွၤအမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ.
ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တမုာ်တလၤတဖၣ်လိၤလိၤဘျၢဘျၢတလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအ့စရၤဃးဖိ စီၤဟ့မၣ် ကွဲးဝဲဒၣ် ထါအခၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်အကျါတယုၢ်န့ၣ်လီၤ. ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၈ အပူၤန့ၣ်, ပကထံၣ်န့ၢ် တၢ်မုၢ်လၢ် ဖဲအဆိကတၢၢ်တကျိၤ, “ယွၤ, တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤယၤအကစၢ်” (၈၈:၁)…
တၢ်ဆၢဂ့ၤလၢ တၢ်သးခုအဂီၢ်
ဘရီနံၣ် ဝဲ (Bronnie Ware) မ့ၢ် သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ထွဲပှၤဆါ, ဘူးထီၣ်လၢအမုၢ်နံၤကကတၢၢ်တဖၣ်တဂၤ, ကွဲးပာ်ဖျါတီၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် ပှၤဆူးပှၤဆါတဖၣ် အတၢ်စံးကတိၤ ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသးတဖၣ်” လၢအပှာ်ယဲၤသန့ (Blog) အပူၤ, လၢတၢ်ဂ့ၢ်အခိၣ်တီၤ “တၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသးလၢတၢ်သံအဂီၢ်” န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲအကျါ, ပှၤဆူးပှၤဆါတဖၣ် စံးကတိၤ ပာ်ဖျါဝဲတဖၣ်န့ၣ်, “ယဆၢလၢယတကျဲးစၢၤ ဖံးတ့ၢ်မၤတ့ၢ်တၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဆၢလၢ ယကရ့လိာ်တ့ၢ်ယသးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီးယတံၤသကိးတဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဒီးတၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် ပှၤဆူးပှၤဆါတဖၣ် စံးဝဲလၢ, “ယဆၢလၢ ယကမုာ်လၤသးခုတ့ၢ်ယဲ ယတၢ်အိၣ်မူအါန့ၢ်အန့ၣ်လီၤ.”
ဝဲ ကွဲးဝဲဒၣ်လၢ "တၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် တၢ်သံတၢ်ပှၢ်, လၢပဟးဆှဲးအီၤတသ့အံၤ မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ပိးလီအဂ့ၤကတၢၢ်တမံၤလၢ ပကအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤတၢ်အိၣ်မူလၢအပှဲၤဒီးတၢ်သးခု" န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ဖျါဝဲဒၣ် ဒ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တမံၤဘၣ်ဆၣ်, တၢ်သးခုအဂံၢ်ထံးန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်မနုၤတမံၤလဲၣ်. ပကဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်သးခုအခီပညီအလၢအပှဲၤ ဖဲတၢ်လီၢ်မတၤလဲၣ်.
ပှၤတၢ်မၢဖိစီၤယိၤဟၣ်, ဒ်ပှၤသးစၢ်တဂၤအသိး, ထံၣ်တ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်မူအတၢ်ပညိၣ်လၢအကမၣ်န့ၣ်လီၤ. မၢ် ၁၀:၃၇ န့ၣ် အဝဲဒီးအဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ သံကွၢ်ဝဲဒၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးလၢ, “ဟ့ၣ်ပှၤလၢပကဆ့ၣ်နီၤလၢ နစုထွဲတဂၤ,…
ဖဲလၢပတၢ်အိၣ်မူ ဘၣ်တၢ်မၤတတီတလိၤ
ဖဲ ခၠါ(စ) ဒ့းကၢၣ်(စ) (Charles Dickens) အလံာ်တၢ်တဲပူဖးဒိၣ်, အီၣ်လ့ဘၢၣ် ထွံး(စ) (Oliver Twist) အပူၤန့ၣ် ပှၤလၢဆါဆူၣ်ဆါကဲ အီၣ်လ့ဘၢၣ် တဂၤ အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် ဖဲ ပှၤမၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဆိးတၢ်ဟံၣ်ဖှီၣ်သံတဖျၢၣ်အပူၤ, ဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ် အမံၤဟူသၣ်ဖျါဝဲလၢ အမၤတရီတပါ ပှၤဖှီၣ်ဖိယာ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲလံၤလံၤန့ၣ် မ့ၢ်ပှၤဖိၣ်ဃဲဖိတဂၤ, ဒီးအကတၢၢ်န့ၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးအီၤအဃိ, ပှၤဖိသၣ်ပိာ်ခွါတဂၤအံၤ ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢတၢ်လီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်လီၤကမၢကမၣ်အပူၤန့ၣ် ဘၣ်အိၣ်မူလဲၤခီဖျိ တၢ်အိၣ်မူ အတၢ်လဲၤတရံးအသး, ဒီးသ့ၣ်ညါထွဲဝဲဒၣ်လၢ ကန့ၢ်ဘၣ်သါ တၢ်ဘူၣ်တၢ်တီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ် အါအါန့ၣ်လီၤ. ဒ့းကၢၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအဲၣ်မၤကတၢၢ် အတၢ်တဲပူလၢတၢ်သးခုတဂၤ, ပာ်ဖျါမၤလီၤတံၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအမၤအၢမၤသီတ့ၢ် အီၣ်လ့ဘၢၣ် လၢတၢ်အါနံၣ်အါလါသ့ၣ်တဖၣ်. ကဒိးန့ၢ်က့ၤ တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ, ဒီးတၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢ အီၣ်လ့ဘၢၣ် တဂၤ “န့ၢ်ဘၣ်သါဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်” အကတီၢ်, ပှၤလၢအမၤအၢအီၤတဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဝဲဒၣ် အတၢ်မၤအၢ အဘူးအလဲန့ၣ်လီၤ. ဒ် ဒ့းကၢၣ်(စ) အလံာ်တၢ်တဲပူ ပာ်ဖျါဝဲအသိး, တၢ်အိၣ်မူ…
ကထံၣ်န့ၢ်ယဲ, ဒီးကမၤဂ့ၤမၤစၢၤတၢ်
ဖဲလၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ် မံးနံး ၆၀ အပူၤန့ၣ် အလဲးစဲဒၢ မဲးကလံ (Alexander Mclean) စံးကတိၤပာ်ဖျါဝဲလၢ “လၢတၢ်အိၣ်မူအပူၤ ဘၣ်တဘျီဘျီ, တၢ်လၢပထံၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပပာ်အီၤဒ် ပတထံၣ်အီၤတန့ၢ်တသ့ဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ် ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ ဝ့ၢ်လိဒိၣ်-ကလံၤထံးဖိတဂၤ (The South Londoner), ဒီးကလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢဃိာ်ပူၤ, ဒီးတၢ်ကဟုကယာ် ပှၤသးပှၢ် တဖၣ် အတၢ်မၤအဂီၢ်, လဲၤဝဲဆူ ကီၢ်ယူၣ်ကၢ်ဒၣ် (Uganda) န့ၣ် အသးအိၣ်ဒံးဒၣ် တဆံ-ဃိးနံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်, ထံၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လၢအသးပ့ၤနီၣ်ဝဲတန့ၢ်တသ့တမံၤ- ပှၤသးပှၢ်လၢ ပှၤကမၤစၢၤအီၤတအိၣ်ဝဲတဂၤန့ၣ် မံစုၢ်လီၤအသးလၢ တၢ်ဟးလီၢ်အကပၤန့ၣ်လီၤ. မဲးကလံ အံးထွဲကွၢ်ထွဲဘၣ်အီၤထဲဒၣ် ယဲၢ်သီ, ဝံၤန့ၣ်ဒီး, ပှၤသးပှၢ်တဂၤအံၤ သံဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤခီဖျိအံၤ မၤကဲၤကပီၤထီၣ် တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤလၢ မဲးကလံအသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲဒိးန့ၢ် တီၤဒိၣ်တုာ်လံာ်အုၣ်သးလၢ သဲစးတၢ်မၤလိဝံၤ, ဟဲက့ၤကဒါဝဲဆူ ကီၢ်အၤဖရံၤကၤ ဒ်သိးကမၤစၢၤ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်လဲၤကပာ်ကွၢ်ကပာ်အီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံအကတၢၢ်န့ၣ်, သူၣ်ထီၣ်ဝဲ “တၢ်ဒီတဒၢဒီဒၣ် တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ”…
တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဖးဒိၣ် လၢလၢၢ်လ့အကိပူၤ
လၢဟီၣ်ခိၣ်လာ်အကျိၤဖးဒိၣ်, လၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး မဲ(န)မိး(သ) (Mammoth Cave) လ့အပူၤန့ၣ် ခွါလိၣ်ဘိဖိသၢဂၤ ဟးဝ့ၤဝီၤဝဲ လၢတၢ်သူၣ်ပိၢ်သးဝးအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဖါတံၢ် ဖရဲး(က) (Frank) မ့ၢ်ပှၤအိၣ်ဒီးအတၢ်လဲၤခီဖျိအါမးတဂၤ, လၢတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤလၢၢ်လ့တဖၣ် အပူၤန့ၣ်, အိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်လီၤဘံအယိာ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်လီၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဖါတံၢ်တဂၤအံၤ သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်အဃိ, ဒီးကိးစိဝဲ ပိာ်ခွါဖိသၢဂၤလၢ “ဖိသ့ၣ်ဧၢ, ဟဲဖဲအံၤ, လဲၤဖဲအံၤ” တလီၢ်လီၢ်ဒၣ်လဲာ်, အဝဲသ့ၣ် လဲၤဟးကွၢ်လိာ်ကွဲတၢ် ယံၤန့ၢ်ဒံးအဖါတံၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖါတံၢ် ဖရဲး(က) မၤစၢ်လီၤတၢ်ကပီၤ, လၢအခိၣ်ကုာ်ကျၤ (headlamp), ဒီးပာ်လီၤအသးလၢ ကအိၣ်ဘှီၣ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ်, ပိာ်ခွါဖိတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ ပှၤလၢအနဲၣ်ဆှၢအဝဲသ့ၣ်တဂၤ လီၤမၢ်လံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤန့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကိးပသူထီၣ် အဖါတံၢ်အမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်စံးဆၢတအိၣ်ဘၣ်. လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဝဲဒၣ် အဖါတံၢ်အတၢ်ကပီၤခိၣ်တိ ကပီၤထီၣ်လၢတၢ်အယံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်စှၤလီၤ, ဒီးသးအတၢ်ဃူတၢ်မုာ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်တကီၢ်ခါ, ဒီးခဲကနံၣ်အံၤ, အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်အသး, ဒ်သိးကလူၤပိာ် ပှၤကနဲၣ်ဆှၢတၢ်တဂၤအခံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢပကဘၣ်မၤ သးမုာ်စီဆှံ ဒ်လဲၣ်အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ်အံၤ…
တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်
အ့ၣ်မံၣ် (Amy), ဒီး အဲလဲ(န) (Alan) အဖိမုၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်သီဖိ ကၠဲ(မ) (Jam) တဂၤ, အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ် ဖျါလၢတၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်ဘၣ်လၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဃုာ်ဒီး trisomy-၁၈ အတၢ်ဆါ, ဒီးပှၤဆိကမိၣ်လၢ ကသံဝဲဒၣ် စှၤသီ, စှၤနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤတအိၣ်အပူၤ, ကသံၣ်သရၣ် စံးဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ “တၢ်ကကူစါအီၤအဂီၢ်, ကကျိၤကျဲတအိၣ်လၢၤဘၣ်,” န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အမိၢ်န့ၣ် စံးဝဲဒၣ်လၢ, “ယအိၣ်ဒီးတၢ်မံမီၢ်ကွၢ်စိဖးဒိၣ်လၢအဂီၢ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်က့ၤကိး ကၠဲ(မ) ဖိဆူဟံၣ်, ဒီးအဲၣ်ကဟုကယၥ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်လၢ ကၠဲ(မ) အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဃုနံၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤ, လၢ ကၠဲ(မ) အနီၢ်ကစၢ်အပူၤန့ၣ်, တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်အချံအဂံၢ်ဖးဒိၣ်, လၢအကဘၣ်ကွဲးထုးထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအပူၤကွံာ်, ကသံၣ်သရၣ်လၢ အကူစါတ့ၢ်အီၤတဂၤ ဟဲနုၥ်လီၤ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်လၢ “သုကထံၣ်ဆိမိၣ်ယၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယသ့ၣ်ညါယဲဘၣ်ဆၣ်, ယအဲၣ်ဒိးလၢ သုကဟ့ၣ်ယၤခွဲးယၥ်ခံဘျီတဘျီ” န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး ကၠဲ(မ) န့ၣ် အဝဲအၢၣ်လီၤဝဲ အတၢ်ကမၣ်, ဒီးစံးဝဲဒၣ်,…
လၢနးလၢအမၤအၢတၢ်
စၤဘ့(န) ဟီဝး (Sabin Howard) အတၢ်ဂီၤစိးပျၤလီၤဆီ လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတခါ, ‘ပှၤသုးဖိတဂၤအတၢ်လဲၤ’ (A Soldier's Journey) အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ် သးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ, ဒီးတၢ်သးဘၣ်ဒိဆါ လၢပှၤကွၢ်တၢ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တိၢ်သူတၢ်ဂီၤ ၃၈ ဂီၤ သန့ၤလီၤအသးတဆီဘၣ်တဆီ လၢတၢ်အဒုၣ် ယဲၢ်ဆံဃိး ခီၣ်ယီၢ်အလိၤ, လၢတၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ, သုးဖိတဂၤအတၢ်အိၣ်မူ ဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ် အခီၣ်ထံးတဘျီအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤစိးပျၤအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤဝံၤအီၤဖဲ ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤ, တၢ်ဂီၤစိးပျၤတဖၣ်, စးထီၣ်ပာ်ဖျါ တၢ်ဘၣ်ဟးဖးဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိ လၢအလီၤသူၣ်အုးသးအုး, ဒီးနဲၣ်ပှၤဆူတၢ်ဘၣ်ဟးထီၣ် လၢအိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်သူပိၢ်သးဝး, ဒီးတဆီဘၣ်တဆီဆူတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ်, တၢ်ဂီၤစိးပျၤတဖၣ်အံၤ ဆှၢက့ၤပှၤဆူဟံၣ်, ဖဲပှၤသုးဖိ ဟဲက့ၤဝဲလၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤတဂၤ အဖိမုၣ်န့ၣ် ကွၢ်လီၤဝဲဆူ အပၢ်အခိၣ်ကုာ် အပူၤ- ဒီးထံၣ်ဆိဝဲဒၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ် ခံဘျီတဘျီန့ၣ်လီၤ.
"ပှၤကညီတဖၣ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဖၣ်အပူၤ, တၢ်အိၣ်အသး, မၤအသးတဖၣ်, အတၢ်ဘၣ်ထွဲလိာ်အသး- တၢ်လၢပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ် တုၤဃီဝဲဒၣ်ဆူ တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအဒိၣ်အထီကတၢၢ်သ့ဝဲဒၣ်အသိး,…
မိၢ်တဂၤ အတၢ်ကွၢ်ဆိကမိၣ်ကဒါက့ၤတၢ်
ဖိသၢဂၤအမိၢ်, ဒိၣ်နၣ် (Donna) စံးဝဲဒၣ်, “မ့ၢ်လၢမိၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ တၢ်တလၢတလီၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်မၤတကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်တဖၣ် လၢယတူၢ်ဘၣ်တ့ၢ်လံ, ဒ်မိၢ်တဂၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲအသိးအဃိ, မိၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် တဘၣ်ယသး နီတစဲးဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဒိၣ်နၣ် စးထီၣ်ဝဲ မိၢ်ပၢ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢအထီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ်န့ၣ် တထီၣ်ဘးဝဲဒၣ် ဒ်အမုၢ်လၢ်တ့ၢ်ဝဲအသိးဘၣ်. အဝဲပာ်ဖျါဝဲဒၣ် “လၢယဂီၢ်, တၢ်မၤလၢ ယမၤတ့ၢ်တဖၣ်ခဲလၢာ်အကျါ, မိၢ်အတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤအကီအခဲကတၢၢ်, ဒီးယဖိအကျါတဂၤန့ၣ် မၤတံာ်တာ်ယသးဒိၣ်ဒိၣ်အါအါ” န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကစၢ်ယွၤ ဃုထၢ နီၢ်လ့ၤအၤ ဒ်ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အမိၢ်အခိၣ်အနၢ်အကတီၢ်, အဖိတဂၤဘၣ်တဂၤအဂီၢ်, နီၢ်လ့ၤအၤ ကအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ် အဒိၣ်အထီတဖၣ်လီၤန့ၣ် ပကသမၢအီၤအဂီၢ် အလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်. ၁ မိၤ ၂၉:၃၂-၃၅ ပာ်ဖျါဝဲလၢ အဝဲဃုၢ်န့ၢ် အဖိအခီၣ်ထံး လွံၢ်ဂၤတဖၣ်အမံၤန့ၣ် လီၤပလိာ်အသးဒီးအတၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်အကီအခဲ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, လံာ်စီဆှံ အတၢ်ပာ်ဖျါ တၢ်ဂ့ၢ်တဃံတလၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်, အဖိတဖၣ် ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ပှၤအၢပှၤသီတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.…