ဖဲလၢပတၢ်အိၣ်မူ ဘၣ်တၢ်မၤတတီတလိၤ
ဖဲ ခၠါ(စ) ဒ့းကၢၣ်(စ) (Charles Dickens) အလံာ်တၢ်တဲပူဖးဒိၣ်, အီၣ်လ့ဘၢၣ် ထွံး(စ) (Oliver Twist) အပူၤန့ၣ် ပှၤလၢဆါဆူၣ်ဆါကဲ အီၣ်လ့ဘၢၣ် တဂၤ အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် ဖဲ ပှၤမၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဆိးတၢ်ဟံၣ်ဖှီၣ်သံတဖျၢၣ်အပူၤ, ဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ် အမံၤဟူသၣ်ဖျါဝဲလၢ အမၤတရီတပါ ပှၤဖှီၣ်ဖိယာ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲလံၤလံၤန့ၣ် မ့ၢ်ပှၤဖိၣ်ဃဲဖိတဂၤ, ဒီးအကတၢၢ်န့ၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးအီၤအဃိ, ပှၤဖိသၣ်ပိာ်ခွါတဂၤအံၤ ဃ့ၢ်ဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲလၢတၢ်လီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်လီၤကမၢကမၣ်အပူၤန့ၣ် ဘၣ်အိၣ်မူလဲၤခီဖျိ တၢ်အိၣ်မူ အတၢ်လဲၤတရံးအသး, ဒီးသ့ၣ်ညါထွဲဝဲဒၣ်လၢ ကန့ၢ်ဘၣ်သါ တၢ်ဘူၣ်တၢ်တီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ် အါအါန့ၣ်လီၤ. ဒ့းကၢၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအဲၣ်မၤကတၢၢ် အတၢ်တဲပူလၢတၢ်သးခုတဂၤ, ပာ်ဖျါမၤလီၤတံၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအမၤအၢမၤသီတ့ၢ် အီၣ်လ့ဘၢၣ် လၢတၢ်အါနံၣ်အါလါသ့ၣ်တဖၣ်. ကဒိးန့ၢ်က့ၤ တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ, ဒီးတၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢ အီၣ်လ့ဘၢၣ် တဂၤ “န့ၢ်ဘၣ်သါဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်” အကတီၢ်, ပှၤလၢအမၤအၢအီၤတဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဝဲဒၣ် အတၢ်မၤအၢ အဘူးအလဲန့ၣ်လီၤ. ဒ် ဒ့းကၢၣ်(စ) အလံာ်တၢ်တဲပူ ပာ်ဖျါဝဲအသိး, တၢ်အိၣ်မူ…
ကထံၣ်န့ၢ်ယဲ, ဒီးကမၤဂ့ၤမၤစၢၤတၢ်
ဖဲလၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ် မံးနံး ၆၀ အပူၤန့ၣ် အလဲးစဲဒၢ မဲးကလံ (Alexander Mclean) စံးကတိၤပာ်ဖျါဝဲလၢ “လၢတၢ်အိၣ်မူအပူၤ ဘၣ်တဘျီဘျီ, တၢ်လၢပထံၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပပာ်အီၤဒ် ပတထံၣ်အီၤတန့ၢ်တသ့ဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ် ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ ဝ့ၢ်လိဒိၣ်-ကလံၤထံးဖိတဂၤ (The South Londoner), ဒီးကလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢဃိာ်ပူၤ, ဒီးတၢ်ကဟုကယာ် ပှၤသးပှၢ် တဖၣ် အတၢ်မၤအဂီၢ်, လဲၤဝဲဆူ ကီၢ်ယူၣ်ကၢ်ဒၣ် (Uganda) န့ၣ် အသးအိၣ်ဒံးဒၣ် တဆံ-ဃိးနံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်, ထံၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လၢအသးပ့ၤနီၣ်ဝဲတန့ၢ်တသ့တမံၤ- ပှၤသးပှၢ်လၢ ပှၤကမၤစၢၤအီၤတအိၣ်ဝဲတဂၤန့ၣ် မံစုၢ်လီၤအသးလၢ တၢ်ဟးလီၢ်အကပၤန့ၣ်လီၤ. မဲးကလံ အံးထွဲကွၢ်ထွဲဘၣ်အီၤထဲဒၣ် ယဲၢ်သီ, ဝံၤန့ၣ်ဒီး, ပှၤသးပှၢ်တဂၤအံၤ သံဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤခီဖျိအံၤ မၤကဲၤကပီၤထီၣ် တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤလၢ မဲးကလံအသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲဒိးန့ၢ် တီၤဒိၣ်တုာ်လံာ်အုၣ်သးလၢ သဲစးတၢ်မၤလိဝံၤ, ဟဲက့ၤကဒါဝဲဆူ ကီၢ်အၤဖရံၤကၤ ဒ်သိးကမၤစၢၤ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်လဲၤကပာ်ကွၢ်ကပာ်အီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံအကတၢၢ်န့ၣ်, သူၣ်ထီၣ်ဝဲ “တၢ်ဒီတဒၢဒီဒၣ် တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ”…
တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဖးဒိၣ် လၢလၢၢ်လ့အကိပူၤ
လၢဟီၣ်ခိၣ်လာ်အကျိၤဖးဒိၣ်, လၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး မဲ(န)မိး(သ) (Mammoth Cave) လ့အပူၤန့ၣ် ခွါလိၣ်ဘိဖိသၢဂၤ ဟးဝ့ၤဝီၤဝဲ လၢတၢ်သူၣ်ပိၢ်သးဝးအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဖါတံၢ် ဖရဲး(က) (Frank) မ့ၢ်ပှၤအိၣ်ဒီးအတၢ်လဲၤခီဖျိအါမးတဂၤ, လၢတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤလၢၢ်လ့တဖၣ် အပူၤန့ၣ်, အိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်လီၤဘံအယိာ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်လီၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဖါတံၢ်တဂၤအံၤ သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်အဃိ, ဒီးကိးစိဝဲ ပိာ်ခွါဖိသၢဂၤလၢ “ဖိသ့ၣ်ဧၢ, ဟဲဖဲအံၤ, လဲၤဖဲအံၤ” တလီၢ်လီၢ်ဒၣ်လဲာ်, အဝဲသ့ၣ် လဲၤဟးကွၢ်လိာ်ကွဲတၢ် ယံၤန့ၢ်ဒံးအဖါတံၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖါတံၢ် ဖရဲး(က) မၤစၢ်လီၤတၢ်ကပီၤ, လၢအခိၣ်ကုာ်ကျၤ (headlamp), ဒီးပာ်လီၤအသးလၢ ကအိၣ်ဘှီၣ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ်, ပိာ်ခွါဖိတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ ပှၤလၢအနဲၣ်ဆှၢအဝဲသ့ၣ်တဂၤ လီၤမၢ်လံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအပူၤန့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကိးပသူထီၣ် အဖါတံၢ်အမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်စံးဆၢတအိၣ်ဘၣ်. လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဝဲဒၣ် အဖါတံၢ်အတၢ်ကပီၤခိၣ်တိ ကပီၤထီၣ်လၢတၢ်အယံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်စှၤလီၤ, ဒီးသးအတၢ်ဃူတၢ်မုာ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်တကီၢ်ခါ, ဒီးခဲကနံၣ်အံၤ, အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်အသး, ဒ်သိးကလူၤပိာ် ပှၤကနဲၣ်ဆှၢတၢ်တဂၤအခံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢပကဘၣ်မၤ သးမုာ်စီဆှံ ဒ်လဲၣ်အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ်အံၤ…
တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်
အ့ၣ်မံၣ် (Amy), ဒီး အဲလဲ(န) (Alan) အဖိမုၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်သီဖိ ကၠဲ(မ) (Jam) တဂၤ, အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ် ဖျါလၢတၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်ဘၣ်လၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဃုာ်ဒီး trisomy-၁၈ အတၢ်ဆါ, ဒီးပှၤဆိကမိၣ်လၢ ကသံဝဲဒၣ် စှၤသီ, စှၤနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤတအိၣ်အပူၤ, ကသံၣ်သရၣ် စံးဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ “တၢ်ကကူစါအီၤအဂီၢ်, ကကျိၤကျဲတအိၣ်လၢၤဘၣ်,” န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အမိၢ်န့ၣ် စံးဝဲဒၣ်လၢ, “ယအိၣ်ဒီးတၢ်မံမီၢ်ကွၢ်စိဖးဒိၣ်လၢအဂီၢ်” န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်က့ၤကိး ကၠဲ(မ) ဖိဆူဟံၣ်, ဒီးအဲၣ်ကဟုကယၥ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်လၢ ကၠဲ(မ) အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဃုနံၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤ, လၢ ကၠဲ(မ) အနီၢ်ကစၢ်အပူၤန့ၣ်, တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်အချံအဂံၢ်ဖးဒိၣ်, လၢအကဘၣ်ကွဲးထုးထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအပူၤကွံာ်, ကသံၣ်သရၣ်လၢ အကူစါတ့ၢ်အီၤတဂၤ ဟဲနုၥ်လီၤ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်လၢ “သုကထံၣ်ဆိမိၣ်ယၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယသ့ၣ်ညါယဲဘၣ်ဆၣ်, ယအဲၣ်ဒိးလၢ သုကဟ့ၣ်ယၤခွဲးယၥ်ခံဘျီတဘျီ” န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး ကၠဲ(မ) န့ၣ် အဝဲအၢၣ်လီၤဝဲ အတၢ်ကမၣ်, ဒီးစံးဝဲဒၣ်,…
လၢနးလၢအမၤအၢတၢ်
စၤဘ့(န) ဟီဝး (Sabin Howard) အတၢ်ဂီၤစိးပျၤလီၤဆီ လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါတခါ, ‘ပှၤသုးဖိတဂၤအတၢ်လဲၤ’ (A Soldier's Journey) အံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ် သးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ, ဒီးတၢ်သးဘၣ်ဒိဆါ လၢပှၤကွၢ်တၢ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တိၢ်သူတၢ်ဂီၤ ၃၈ ဂီၤ သန့ၤလီၤအသးတဆီဘၣ်တဆီ လၢတၢ်အဒုၣ် ယဲၢ်ဆံဃိး ခီၣ်ယီၢ်အလိၤ, လၢတၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ, သုးဖိတဂၤအတၢ်အိၣ်မူ ဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ် အခီၣ်ထံးတဘျီအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤစိးပျၤအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤဝံၤအီၤဖဲ ၂၀၂၄ နံၣ်အပူၤ, တၢ်ဂီၤစိးပျၤတဖၣ်, စးထီၣ်ပာ်ဖျါ တၢ်ဘၣ်ဟးဖးဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိ လၢအလီၤသူၣ်အုးသးအုး, ဒီးနဲၣ်ပှၤဆူတၢ်ဘၣ်ဟးထီၣ် လၢအိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်သူပိၢ်သးဝး, ဒီးတဆီဘၣ်တဆီဆူတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ်, တၢ်ဂီၤစိးပျၤတဖၣ်အံၤ ဆှၢက့ၤပှၤဆူဟံၣ်, ဖဲပှၤသုးဖိ ဟဲက့ၤဝဲလၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤတဂၤ အဖိမုၣ်န့ၣ် ကွၢ်လီၤဝဲဆူ အပၢ်အခိၣ်ကုာ် အပူၤ- ဒီးထံၣ်ဆိဝဲဒၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ် ခံဘျီတဘျီန့ၣ်လီၤ.
"ပှၤကညီတဖၣ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဖၣ်အပူၤ, တၢ်အိၣ်အသး, မၤအသးတဖၣ်, အတၢ်ဘၣ်ထွဲလိာ်အသး- တၢ်လၢပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ် တုၤဃီဝဲဒၣ်ဆူ တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအဒိၣ်အထီကတၢၢ်သ့ဝဲဒၣ်အသိး,…
မိၢ်တဂၤ အတၢ်ကွၢ်ဆိကမိၣ်ကဒါက့ၤတၢ်
ဖိသၢဂၤအမိၢ်, ဒိၣ်နၣ် (Donna) စံးဝဲဒၣ်, “မ့ၢ်လၢမိၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ တၢ်တလၢတလီၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်မၤတကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်တဖၣ် လၢယတူၢ်ဘၣ်တ့ၢ်လံ, ဒ်မိၢ်တဂၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲအသိးအဃိ, မိၢ်အမုၢ်နံၤန့ၣ် တဘၣ်ယသး နီတစဲးဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဒိၣ်နၣ် စးထီၣ်ဝဲ မိၢ်ပၢ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢအထီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်မၤအသးနီၢ်နီၢ်န့ၣ် တထီၣ်ဘးဝဲဒၣ် ဒ်အမုၢ်လၢ်တ့ၢ်ဝဲအသိးဘၣ်. အဝဲပာ်ဖျါဝဲဒၣ် “လၢယဂီၢ်, တၢ်မၤလၢ ယမၤတ့ၢ်တဖၣ်ခဲလၢာ်အကျါ, မိၢ်အတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤအကီအခဲကတၢၢ်, ဒီးယဖိအကျါတဂၤန့ၣ် မၤတံာ်တာ်ယသးဒိၣ်ဒိၣ်အါအါ” န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကစၢ်ယွၤ ဃုထၢ နီၢ်လ့ၤအၤ ဒ်ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အမိၢ်အခိၣ်အနၢ်အကတီၢ်, အဖိတဂၤဘၣ်တဂၤအဂီၢ်, နီၢ်လ့ၤအၤ ကအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ် အဒိၣ်အထီတဖၣ်လီၤန့ၣ် ပကသမၢအီၤအဂီၢ် အလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်. ၁ မိၤ ၂၉:၃၂-၃၅ ပာ်ဖျါဝဲလၢ အဝဲဃုၢ်န့ၢ် အဖိအခီၣ်ထံး လွံၢ်ဂၤတဖၣ်အမံၤန့ၣ် လီၤပလိာ်အသးဒီးအတၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်အကီအခဲ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, လံာ်စီဆှံ အတၢ်ပာ်ဖျါ တၢ်ဂ့ၢ်တဃံတလၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်, အဖိတဖၣ် ဖျါဝဲဒၣ်လၢ ပှၤအၢပှၤသီတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.…
တၢ်အုၣ်သးအဂ့ၤကတၢၢ်
Mr. လံၣ် (Lee) တဂၤ တနာ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤဘၣ်, ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ် က့ၤလၢတၢ်သံန့ၣ် တနာ်ဝဲဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲမ့ၢ် ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ် လၢအအိၣ်ဒီးသးလၢအပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအမါစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးန့ၣ်ဒီး, Mr. လံၣ် ပာ်လီၤအသးလၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ကဃုမၤလိသ့ၣ်ညါ အမါအတၢ်စူၢ်နာ်အသီအံၤ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ ခံနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, Mr. လံၣ် တူၢ်လိာ်ဝဲဒၣ် ကစၢ်ယွၤ, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်ဂဲၤထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ, ဒီးစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤကစၢ်ခရံာ်န့ၣ်လီၤ.
Mr. လံၣ် အတၢ်အိၣ်မူ ဆီတလဲအသးန့ၣ် အိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. စှၤလါပူၤကွံာ်ဝံၤန့ၣ်, အဖိမုၢ် ၅ နံၣ် ဖိတဂၤ တဲဝဲဒၣ် အမိၢ်လၢ “မိမိၢ်ဧၢ, ယအဲၣ်ဒိးကစၢ်ယွၤ မၤတၢ်လၢယဂီၢ်, ဒ်အမၤဝဲဒၣ် ယပါပၢ်အဂီၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.” ဒီးလံၣ် စထရိဘဲၣ် (Lee Strobel) အဖိမုၣ်တဂၤအံၤ စူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ပှၤအါဒံအါဂၤန့ၣ် တတူၢ်လိာ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤအဂ့ၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤအုၣ်သးလၢ…
တၢ်သးခုလၢ ယ့ၣ်ၡူးအပူၤ
“ယကသူၣ်ခုသးခုအဂီၢ် ယအိၣ်ဒီးခွဲးယာ်န့ၣ်လီၤ.” မုၣ်လိၣ်ဘိသးစၢ်တဂၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပိာ်မုၣ်ဖိအံၤကမ့ၢ် ၦၤတဂၤဂၤသ့ၣ်သ့ၣ်သ့ဝဲ, ဖဲလၢတၢ်လီၤတပူၤပူၤန့ၣ် ကစံးကတိၤတၢ်လၢ ၦၤကိးဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ် ပဝဲၦၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အတၢ်ကိးပသူန့ၣ်လီၤ. သရၣ်ဖးဒိၣ် ကူၢ်ရူၢ်(Garu) လၢအစံးကတိၤဟ့ၣ်ဂ့ၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤဂၤဒၣ်လဲၣ် စံးဝဲလၢႇ “ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ နကသူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲတီဝဲကစီဒီဧါ. တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်သူၣ်ခုသးခုန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်ဘၣ်. သးလၢအဆၢဒိးန့ၢ်တၢ်တမံၤအံၤ အိၣ်ဒီးအထီၣ်အလီၤ, သန့ၤထီၣ်အသးလၢ တၢ်မၤအသး, တကတီၢ်ဘၣ်တကတီၢ်, ဒီးတၢ်မၤလၢၦဲၤ ၦၤတဂၤအတၢ်ဆၢဒိးန့ၢ်တၢ်န့ၣ် မၤဟးဂီၤဝဲဒၣ် ၦၤအဂၤတဂၤအတၢ်သးခု သ့ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး ဒုးနဲၣ်ၦၤ တၢ်လၢအဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ် တၢ်တမံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢအဟံးထီၣ် ယိးထီၣ် ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ်ဒီး, ကဘၣ်တၢ်ဘျးထီအီၤလၢ ၦၤရိမ့ၤဖိအထူၣ်စုညါန့ၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၁၆:၂ဝ န့ၣ် “ယစံးဘၣ်တဲၤဘၣ်သုတီတီလိၤလိၤ, လၢသုမဲာ်ထံကလီၤႇ ဒီးသုကဟီၣ်ကယၢၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ် ကသးခုလီၤ.” ဘၣ်ဆၣ်, စံးကဒီးဝဲဆူညါ “သုတၢ်သးအုးန့ၣ် ကကဲကဒါက့ၤလၢ…
တၢ်ကွဲးနီၣ်စရီ မ့ၢ်ပှၤမူအမံၤစရီ
အ့းစဲး စတဲ (Itzhak Stern) ဆ့ၣ်နီၤဝဲ လၢစဲးကွဲးလံာ် (manual typewriter) အမဲာ်ညါ ဒီတနၤကျၢၤ, ဒီးကွဲးဒိနုာ်ဝဲ ပှၤ (၁၀၉၈) ဂၤအမံၤအသၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ နၤစံၣ် (Nazis) တဖၣ်ဒိၣ်စိဝဲအကတီၢ်, ပှၤယူဒၤအပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်အမံၤ, လၢအဘၣ်တၢ်ဒီတဒၢအီၤ, လၢကဟၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်အကစၢ် အီးစကၤ ရှ့ဒလၤ (Oskar Schindler) န့ၣ်လီၤ. စတဲ ဖီၣ်စှီၤတံၤဃာ် လံာ်တၢ်ကွဲးနီၣ်ပှၤအမံၤတဖၣ်, ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, “တၢ်ကွဲးနီၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤဝဲတမံၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ပှၤမူအမံၤ တၢ်ကွဲးနီၣ်န့ၣ်လီၤ.” ပှၤအမံၤလၢ လံာ်ကဘျံးတဖၣ်အံၤအလိၤတဖၣ်န့ၣ် ကပူၤဖျဲးဝဲဒီးတၢ်မၤသံဒီဖုဒီဂီၢ်လၢ နၤစံၣ် တဖၣ်အစုပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၁၂ နံၣ်န့ၣ် တၢ်တယာ်ဒွးဝဲဒၣ် ပှၤလၢအပူၤဖျဲးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အဖိလံၤစၢၤသွဲၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကအိၣ်ဝဲ (၈၅၀၀) ဂၤန့ၣ်လီၤ.
လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးအတၢ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤ တၢ်အမံၤအသၣ်စရီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပအဲၣ်ဒိးလဲၤကပာ်ကွံာ် တၢ်ကွဲးနီၣ်မံၤစရီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအမံၤတဖၣ်အါမး, ဘၣ်တၢ်ကွဲးပာ်ဖျါတဘျီဘၣ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံလၢ ပဖးဘၣ်တနံၤအံၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ပကစံးလၢ လီၤကၢၣ်ပသးန့ၣ်လီၤ. ၄…
တၢ်ပၢၤသူၣ်ကီၤသး အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့လၢယွၤအပူၤ
လၢအမဲရကၤ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ အတၢ်ဒုးဖးဒိၣ် (၁၈၆၃) အကတီၢ်, ကလံၤထံးအသုးမုၢ်ဖးဒိၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤနၢၤအီၤ နးနးကျံးကျံး ဖဲ ကဲးထံၣ် စဘၢး အတၢ်ဒုးဝံးန့ၣ်ဒီး, သုးမုၢ်ဒိၣ်အခိၣ်ကျၢၢ် ရီဘၢး အံ.လံ (Robert E. Lee) ကဲခိၣ်ကဲနၢ်, ဒီးဃၣ်ကဒါက့ၤအပှၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒိၣ်မးတဖုဆူ ကလံၤထံး အလီၢ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ. မူခိၣ်ထံ ဟဲစူၤလီၤဝဲဒိၣ်မးအဃိ, ဖိၣ်ထီၣ်မဲး (Potomac) ထံကျိန့ၣ် ထံလုၢ်ဘၢကွံာ်ဝဲခဲလၢာ်, ဒီးကဲထီၣ်တၢ်တံာ်တာ်လၢ ပှၤဂုၤက့ၤအသးတဖုအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ခိၣ် အၤဘြၤဟၣ် လ့ကၢၣ် သဆၣ်ထီၣ် သုးခိၣ်ကျၢၢ် ကၠီး မံး(ဒ) (George Meade) ဒ်သိးကလူၤပိာ်ထွဲဒုးဝဲဒၣ် ကလံၤထံးအသုးမုၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဒ် လံ အပှၤသုးဖိတဖၣ်အသိးန့ၣ် မ့ၢ်လၢ မံး(ဒ) အပှၤသုးဖိတဖၣ်လီၤဘှံးလီၤတီၤဝဲအဃိ, သုးခိၣ်ကျၢၢ် မံး(ဒ) ပျဲအပှၤသုးဖိတဖၣ် ကအိၣ်ဘှံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
လ့ကၢၣ် ဟံးထီၣ်ထိၣ်ဒံးဘိ, ဒီးကွဲးလီၤဝဲ လံာ်ပရၢတဘ့ၣ်, ဒီးလံာ်ပရၢအပူၤန့ၣ် ကွဲးအုၣ်အသးလၢ, "မံး(ဒ) မၤယံာ်မၤနီၢ်အသးလၢ…