ပပှၤကွဲးတၢ်တဖၣ်

ကွၢ်ခဲလၢာ်

တၢ်ကွဲးဖှိၣ်ရၤတဖၣ် လၢ Remi Oyedele

တၢ်မူအလၢအပှဲၤ

နံၣ်ကယၤ ၁၇ ပှၤကူၣ်သ့လၢအဆိကမိၣ်တၢ်ယိာ်ယိာ် သီမၢးစ် ဟိဘံးစ်‚ အတၢ်ကွဲးလၢ အမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢ အဘၣ်ထွဲဒီးပှၤကညီအသးသမူအပတီၢ်လီၤႉ ‘‘ပှၤကညီ အတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် အပှဲၤဒီး ဘၣ်အိၣ်ထဲတဂၤဧိၤ‚ လီၤသးကညီၤ‚ အအၢအသီ‚ တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်ဒီး ဆၢကတီၢ်ဖုၣ်၀ဲ’’ န့ၣ်လီၤႉ ဟိဘံးစ် စံး၀ဲလၢ‚ ပတၢ်သ့ၣ်ညါ အန့ဆၢၣ် ဆၢမၤဘၣ်တၢ်လၢ ကဒုးတၢ်ယၤတၢ် ဒ်သိးကမၤန့ၢ် တၢ်ဒိၣ်ဘၢဘၣ်တၢ်လၢ ပှၤဂုၤပှၤဂၤအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်အံၤအဃိ‚ ပလိၣ်ဘၣ်လၢ ကသူၣ်ထီၣ် တၢ်ပၢတၢ်ြပးလၢ တၢ်ကပၢၤဃာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒီး တၢ်ကလုၢ်လၢ အဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလၢ ပှၤပၢတၢ်ြပးတၢ်န့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ထံၣ်လၢ ပှၤကူပှၤကညီအဖီခိၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒီးကစၢ်ယ့ၣ့်ှှူးအတၢ်ပာ်ဖျါ ဖဲအစံး၀ဲ ‘‘ကယဲၢ်ပှၤဟဲဆိလၢ ယမဲာ်ညါတဂၤလၢ်လၢ်န့ၣ်‚ မ့ၢ်တၢ်ဟုၣ်တၢ်ဘျၣ်ဒီး တမျိးတမျာ်လီၤ’’ (ယိၤ ၁၀း၈) ႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ ကစၢ်ယ့ၣ့်ှှူးဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ တၢ်သးဟးဂီၤအဖၢမုၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤႉ ‘‘တၢ်ဟုၣ်တၢ်ဘျၣ်န့ၣ် မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒ်သိး အကဟုၣ် တၢ်ဒီး မၤသံတၢ်‚ ဒီးမၤဟးဂီၤတၢ်ဒီး‚ တဟဲဘၣ်၀ဲဘၣ်ႉ ၀ံၤ‚ တၢ်ကစီၣ်လၢအမုာ်တခီ မ့ၢ်၀ဲ‚…

တၢ်ဒိးန့ၢ်က့ၤတၢ်လၢအအါန့ၢ်ဒံး တၢ်ဃီၣ်ဟ့ၣ်တၢ်

ဘၣ်တနံၤ‚ တၢ်ဒၢနုာ်သိလၢသိလ့ၣ်သန့န့ၣ် စတဲးစံၣ် ထံၣ်လိာ်သးလၢ ပိာ်မုၣ်တဂၤလၢ အဟးထီၣ်လၢဟံၣ်လၢ စ့အလံာ်ပျဲတပၣ်လၢအစုပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲဆၢထၢၣ်ဒီး စိာ်ဃးအဖိဆံးဒီး ဃ့တၢ်မၤစၢၤဆူ ပှၤလၢအဟးလၢအကပၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲ အတၢ်မၤတအိၣ်အကတီၢ်အခါ ဘၣ်ဆၣ်‚ စတဲးစံၣ် စူးကါ စ့ ၁၅ ဒီလၣ် လၢ ကတ့ၢ်နုၢ် သိလၢသိလ့ၣ် လၢပိာ်မုၣ်လၢအတသ့ၣ်ညါ၀ဲတဂၤအသိလ့ၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤႉ နံၤသီတဖၣ် ပူၤကွံာ်‚ ဘၣ်တနံၤ ဖဲ စတဲးစံၣ်ဟဲက့ၤဆူဟံၣ်‚ အ၀ဲထံၣ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်အ့တၤတဖျၢၣ် လၢအပူၤ အိၣ်ဒီးဖိသၣ်အတၢ်လိၣ်ကွဲတဖၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်အဂုၤအဂၤလၢ အအိၣ်ခိးပာ်စၢၤ အီၤလၢ အဟံၣ်မဲာ်ညါန့ၣ်လီၤႉ တံၤသကိးမုၣ်လၢ အ၀ဲတသ့ၣ်ညါ၀ဲ‚ ဟ့ၣ်ဆၢက့ၤတၢ်လၢစတဲးစံၣ် အတၢ်အဲၣ်လၢအဟ့ၣ်အီၤစ့ ၁၅ ဒီလၣ် ဆူတၢ်သ့ၣ်နီၣ် ခရၠာစးံးစမၢးအတၢ်ဟ့ၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ
တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူဖိလၢ အဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါအံၤ‚ နဲၣ်ဖျါထီၣ်တၢ်လၢ ကစၢ် ယ့ၣ့်ှှူးအတၢ်ကတိၤလၢ ‘‘ဟ့ၣ်တၢ်တက့ၢ်ႉ ဒီးတၢ်ကဟ့ၣ်က့ၤသုလီၤႉ ပှၤကဃီၣ်ကစီဒီ‚ ကဆီၣ်လီၤဃာ်‚ ကဂံၤဂုၤ‚ ဒီးကမၤပှဲၤစိတရၠာစးိၤဒီးကဟ့ၣ်လီၤလၢ သုသးနါပှၢ်လီၤႉ အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ‚ ဒ်သုဃီၣ်ဟ့ၣ်တၢ်အသိးန့ၣ်‚ တၢ်ကဃီၣ်…

မ့ၢ်တၢ်မနုၤဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢခံန့ၣ်လဲၣ်

ဖဲ ၁၉၆၈ နံၣ်‚ လါအ့ြဖ့ၣ် ၃ သီ အမုၢ်နံၤ‚ ဒီးကထၢၣ်မၣ်တ့ၣ်လူသၢၣ်ခ့ ကတိၤလီၤ တၢ်လၢခံ ကတၢၢ်‚ လၢအစံး၀ဲ‚ ‘‘ယအိၣ်ဘၣ်လၢ ကစၢၢ်ဒီခိၣ်’’ န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်အံၤအပူၤ‚ ဖျါလၢ အ၀ဲနာ်လၢကမ့ၢ် တမူဘၣ်ယံာ်ယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲစံးလၢ ‘‘ပအိၣ်ဒီးနံၤသီလၢ အကီခဲတဖၣ်လၢပမဲာ်ညါလီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ တၢ်အံၤ တမ့ၢ်တၢ်လၢအမၤတံာ်တာ်ယၤ‚ လၢအခဲအံၤ အကတီၢ်န့ၣ်လၢၤဘၣ်ႉ မ့ၢ်လၢယအိၣ်ဘၣ်ယဲလၢ တၢ်စိခိၣ် (ကစၢၢ်ဒီခိၣ်) အဃိန့ၣ်လီၤႉ ဒီးယကွၢ်လီၤတၢ်လီၤႉ ဒီးယထံၣ်ဘၣ်ယဲ ကီၢ်တၢ်စံးပာ်လီၤႉ တမ့ၢ်ယကလဲၤတုၤဘၣ်ဒီးသု ႉႉႉ (ဘၣ်ဆၣ်) တနၤအံၤ ယသးခုယဲဒိၣ်မးလီၤႉ ယတသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ လၢတၢ်ဂ့ၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤလၢၤဘၣ်ႉ ယတပျံၤ ပှၤနီတဂၤဘၣ်ႉ ယမဲာ်ချံထံၣ်ဘၣ် ယကစၢ်အလၤကပီၤ လၢအဟဲဖျါထီၣ်န့ၣ်လီၤ’’ႉ လၢခံတနံၤ‚ အ၀ဲဘၣ်တၢ်ကူၣ်မၤသံအီၤလီၤႉ
တချုးလၢအသံ‚ စီၤပီလူး ကွဲးလံာ်ဆူ စီၤတံၤမသ့းအအိၣ် ‘‘ခဲကနံၣ်အံၤဒၣ်လဲာ်‚ တၢ်လူလီၤဂၢ်လီၤယၤ‚ ဒီးယက့ၤတၢ်အဆၢကတီၢ်ဘၣ်လံႉႉႉ တုၤအံၤဆူညါ‚ တၢ်တီတၢ်လိၤ အခိၣ်သလုးလၢကစၢ် ပှၤစံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်အတီအလိၤ တဂၤ‚…

တၢ်သံလၢအလုၢ်ဒိၣ်ပရၤဒိၣ်

ပှၤစိးပျၤတၢ်ဂီၤ လံးစ့်ှှံးဖၢး‚ ၂၀၁၈ နံၣ် တၢ်ဒုးနဲၣ် ‘‘တၢ်အိၣ်ခိး’’ ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် လၢဘီးတထၢၣ်ကလိး လံာ်လၢအကွဲးဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ဒ် ‘‘တၢ်သ့ၣ်နီၣ်တၢ်လၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပရၤဒိၣ်‚ တၢ်မၤဖျါထီၣ်တၢ်‚ ဒီးလၢအလဲၤတလၢကွံာ် တၢ်ဒ်လၢအမၤညီနုၢ်သး လၢတၢ်အိၣ်မူအပူၤ’’ အသိးန့ၣ်လီၤႉ ့ှှံးဖၢး စူးကါတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အအိၣ်ဒီး တၢ်အကံၢ်အစီလၢ အပၢ်လၢအသံကွံာ်တဂၤအလီၢ်မံကပၤ‚ တၢ်ဒုးနဲၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ပာ်ဖျါ ထီၣ်တၢ်လၢ တၢ်ဆၢန့ၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်‚ တၢ်လီၤဖျဲၣ်လီၤဟိလၢ တၢ်လီၤမၢ်ဒီး တၢ်လၢအလီၤကလဲကွံာ်ညီလၢ ပှၤလၢတၢ်အဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤ အတၢ်လဲၤပူၤကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ် န့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ တၢ်သံအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအလုၢ်အပရၤအိၣ်၀ဲန့ၣ် ကဘၣ် တၢ်ထံၣ်အီၤ ဒ်တၢ်လၢအထီဒါလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ ပှၤကွဲး ထါစံးထီၣ်ပ့တၢၤ ပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲလၢ‚ ‘‘အပှၤစီဆှံတဖၣ်သံန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပရၤဒိၣ် လၢ ယွၤအမဲာ်ညါလီၤ’’ (စံး ၁၁၆း၁၅) ႉ ကစၢ်ယွၤ ပာ်အပှၤဂီၢ်မုၢ်အတၢ်သံတၢ်ပှၢ် ဒ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပရၤဒိၣ်ဒီး ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်အသးသမူဟးထီၣ်န့ၣ် အ၀ဲတူၢ်လိာ်မုာ် အ၀ဲသ့ၣ်လၢ ဟံၣ်မူခိၣ်လီၤႉ
မ့ၢ်မတၤလၢ အမ့ၢ်တၢ်ခ့တၢ်ပှၤတဖၣ် (ပှၤစီဆှံ)…

ယွၤအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီနီၢ်နီၢ်

လၢသရၠာစးၣ်စံၣ်ႉ အဲးစ်ႉ လူ၀ံးစ် အလံာ် ‘‘နၣ်နံၣ်ယၣ် တၢ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါအပူၤ‚ ခ့ယုၢ်‚ ပှၤမၤကဒါမဲာ်ဒီးတလါဆၢထၢၣ်‚ တၢ်ကိးမံၤလၢနၣ်နံၣ်ယၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤသူၣ်ဟူး သးဂဲၤ‚ ဖဲခ့ယုၢ်လၢအဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ် အဲးစ်လၣ်ဟဲက့ၤပၢၢ်ထီၣ်လၢတၢ်အလီၤမၢ် လၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖးယံာ်အလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်သးခုကဲထီၣ် ဆူတၢ်သးအုး ဖဲအဲးစ်လၣ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ် တၢ်ဃ့ တမံၤလၢ အဘၣ်တၢ်မၢအီၤလၢ ပှၤမၤကဒါမဲာ်လၢအအၢ အသီန့ၣ်လီၤႉ ဖျါလၢ အဲးစ်လၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ဃၣ်ကွံာ်သး‚ နၣ်နံၣ်ယၣ်တဖၣ် လဲၤခီဖျိဘၣ် အ၀ဲအစိကမီၤ‚ ဖဲအ၀ဲထုးထီၣ်တၢ်ကညီၤထီၣ်ဖးဒိၣ်လၢ အဒုးကဲထီၣ် ပှၤမၤကဒါမဲာ်ဆူ တၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထွးထီၣ်လၢ တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး န့ၣ်လီၤႉ ဖဲလၢတၢ်မ့ၢ်ဟဲဖျါထီၣ် ဒ်တၢ်ကိးမံၤ လီၤမၢ်ကွံာ်ဘၣ်ဆၣ်‚ အဲးစ်လၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အသးလၢအ၀ဲဒိၣ်၀ဲန့ၣ်ဒံး ပှၤမၤကဒါမဲာ်လၢ အတဂ့ၤ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဒ်ပှၤလၢအပိာ် အဲးစ်လၣ်အခံတဖၣ်အသိး‚ ၀ံအလံၤ့ှှါ အပျဲၢ် အသးဟးဂီၤ‚ ဖဲမုၢ်တဂီၤလၢ အပၢၢ်ထီၣ်ဒီး ထံၣ်လီၤအသးဒီး ၀ံအလံၤ့ှှါလၢ အဘၣ်တၢ်က၀ီၤဃာ်လၢ ဒုၣ်ဒါတဖုအသုးမုၢ်န့ၣ်လီၤႉ ၀ံအခ့အပှၤ စံးဘၣ်၀ဲလၢ ‘အၣ်လါ‚ ယကစၢ်ဧၢ‚ ပကမၤဒ်လဲၣ်’…

ဖဲကစၢ်ယွၤနုာ်လီၤဒီးမၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ်

ထါတယုၢ်လၢ ‘‘ဖိသၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤ’’အပူၤ‚ အိၣ်မီၣ်၀ူၣ်မံၣ်အံၣ်ဖူၣ်အဲလၢ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၠာစးၣ်အိၣ်‚ ကွဲးထါလၢ ဘၣ်ဃးဒီးအမိၢ် အပၢ်လၢဂုာ်ကျဲးစၢး မၤကတၢၢ်ကွံာ်ဟုးသးလၢ တၢ်ကဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အီၤ အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲ ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ကမၤလီၤတဲာ်ကွံာ်အီၤဒီး အ၀ဲသ့ၣ်ပာ်လီၤအသး ဒ်သိးကတူၢ်လိာ်ဖိသၣ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ တၢ်သ့ၣ်ညါလၢ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပၢၤဃာ်အီၤလၢ အသးသမူအံၤ ဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ် အိၣ်မီၣ်၀ူၣ်ရၠာစးံၣ် လၢ ကပာ်တ့ၢ်ကွံာ်တၢ်မၤလၢ ကဒိးန့ၢ် ကျိၣ်စ့အါအါလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူဒီး ကမၤတၢ်လၢာ်ဆၢလၢာ် ကတီၢ်လၢ တၢ်သးခုကစီၣ်တၢ်မၤန့ၣ်လီၤႉ တနံၤအံၤ‚ လၢတၢ်သးတီအပူၤ အ၀ဲဟ့ၣ်လီၤအသး ဒ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၠာစးၣ် အသိးလၢ ၀့ၢ်လိဒိၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤႉ
ဒ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၠာစးၣ်အိၣ် အသိး‚ ပှၤအံၣ်စရၠာစး့လးဖိတဖၣ် လဲၤခီဖျိဘၣ် ယွၤ အတၢ် နုာ်လီၤ မၤဃူမၤဖိးက့ၤတၢ် လၢတၢ်ဆၢကတီၢ် လၢအဘၣ်ဒိညီတကတီၢ် လၢအ၀ဲသ့ၣ် အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ ဖဲအလဲၤတၢ်လၢ ပှၢ်မုၢ်ကနၢကတီၢ်‚ အ၀ဲသ့ၣ် ဘၣ်သဃိာ်ဒီး စီၤဘၤလးလၢ အမ့ၢ်မိၤအးအစီၤပၤလီၤႉ လၢတၢ်ပျံၤဘၣ်ဖုးဘၣ်တၢ်လၢ အ၀ဲသ့ၣ် ကမၤနၢၤကွံာ်တၢ် ဃုာ်ဒီးကမျၢၢ်နီၣ်ဂံၢ်လၢအအါ‚ စီၤဘၤလး…

တၢ်အဲၣ်လၢအအါထီၣ်

ပှၤသ့စဲအ့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါပဟီၣ်ခိၣ်အံၤ အိၣ်ဒီးအတၢ်စီၤစုၤလီၤတံၤလီၤဆဲးဒီးမုၢ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကိၢ်လၢ ကကဲဘျုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ မ့ၢ်အိၣ်ဘူးအါထီၣ်ဒီးမုၢ် တဆံးတက့ၢ်န့ၣ် ထံတဖၣ်ကကဲလၢ ထံသ၀ံဒီးထံကဃ့ထီ ဒ်မူဖျၢၣ်တူၢ်ဂီၤ (ရနညကျ) အသိးဒီး မ့ၢ်ယံၤထီၣ်တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်ဒီး တၢ်ကခုၣ်ကဲၣ်ဆိးဒီး တၢ်ကိးမံၤဒဲး ကလီၤသကၤ ဒ်သိး မူဖျၢၣ် (့ၠမျ) န့ၣ်လီၤႉ ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်အဒိၣ်အဆံး ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စး ဒ်သိးကဟ့ၣ်ထီၣ်ဘၣ် တၢ်အသဟီၣ်လၢ တၢ်ကထုးန့ၢ်တၢ် ဘၣ်လိာ် ဘၣ်စးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ တၢ်သဟီၣ်လၢ အထုးတၢ် မ့ၢ်စှၤအဃိ ကကဲထီၣ်ဒ်လါအသိး‚ ဖဲတၢ်သဟီၣ် မ့ၢ်ထုး အါထီၣ်ဘၣ်ဒီး ကကဲထီၣ်ပျံၤသကွီၤလၢ ဂာ်သ၀ံလၢအစုၣ်အပျၢ်အိၣ်၀ဲ ဒ်မူဖျၢၣ်စူ (ဲကစငအနမ) အသိးန့ၣ်လီၤႉ
တၢ်လီၤဆီသ့ၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်နၢ်ပၢၢ်အီၤကီခဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဆံးဖိတဖၣ်လၢ အဘၣ်လိာ်သးသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ပဟီၣ်ခီၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ် ပှၤတ့ထုးထီၣ်တၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါအါဒီး တၢ်ကယၢကယဲ ကျိၤကျဲၤတဂၤ အတၢ်ဘှီတၢ်န့ၣ်လီၤႉ တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လီၤဆီအံၤ ပကထံၣ်ဘၣ်ဖဲ ကစၢ်ယွၤ ကတိၤတၢ်ဒီး စီၤယိၤဘးလၢ အဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်လၢအလဲၤတလၢကွံာ်လၢ ပနၢ်ပၢၢ်…