ကူထီၣ်သိးထီၣ်
လၢလံာ်လၢအ၀ဲကွဲး‘‘၀ဲရၠာစး့ ကီး’’ အပူၤ‚ ပှၤကွဲးလံာ် လီရၠာစးဲ၀့နၢၣ်တဲဖျါထီၣ်လၢ ပတၢ်ကူတၢ်သိးတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် ပမ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်သ့ လၢတၢ်ဘရၣ်တၢ်ဘှီၣ်အပူၤ န့ၣ်လီၤႉ တၢ်လၢပကူသိးထီၣ်အီၤ ပာ်ဖျါပတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူ‚ ပအိၣ်ဆိး လီၢ်က၀ီၤ
လၢပဘၣ်ထွဲမ့တမ့ၢ် ပဂ့ၢ်အကျိၤ‚ တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး မ့တမ့ၢ် ပတၢ်သ့ရၠာစး့လိာ် ပသးဒီးပှၤဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဆိကမိၣ်ထီၣ် အီကံ့ှှးစုဖုၣ် (တီ့ှှပ်) အိၣ်ဒီးတၢ်ကွဲး အသး လၢအလိၤ အီကံ လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤ အဂီၢ် (စီးပွား–ရၠာစးး လုပ်ငန်းသံုး ၀တ်စံု) ‚ အီကံ ယူနံဖီ (ယူနီ–ဖာင်း) ‚ ဖျီၣ်ခံကၠံ (န်) (ဂျင်း–ဘာင်းဘီ) ကအိၣ်ဖျါလၢ ပှၤအမဲာ်ညါ ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်တက့ၢ်ႉ အ၀ဲကွဲး‚ ‘‘တၢ်ဂ့ၢ်လၢ‚ ပှၤခရၠာစးံာ်ဖိတဖၣ် ကဘၣ်စံးဘၣ် တဲဘၣ် ကစၢ်ခရၠာစးံာ်အဂ့ၢ် လၢတၢ်အိၣ်ဘှီၣ်ကလာ်အပူၤ ဒ်တၢ်ကူတၢ်သိး တခါ‚ မ့ၢ်တၢ်လၢ အထုးန့ၢ်ပှၤသး န့ၣ်လီၤ’’ ႉ
ဒ်စီၤပီလူးပာ်ဖျါအသိး‚ ပမၤတၢ်တမံၤဃီ လၢအမ့ၢ်ပကဲထီၣ် ခရၠာစးံာ်အခၢၣ်စး…
သးလၢအသူၣ်ဖှံသးညီ
ယလံၤမုၣ်ဖိ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးကတၢၢ် တၢ်သး၀ံၣ်အသီၣ် မ့ၢ်၀ဲ ကၠီန်ဖံးလံးစူစၣ် အထါလၢလဲၤတၢ်ထီၣ်တၢ်ဒုးသုး (စစ်ချီ–တး) တဖၣ်အကျါတယုၢ်န့ၣ်လီၤႉ စူစၣ်‚ ‘‘ပှၤကွဲးထါစီၤပၤလၢတၢ်လဲၤထီၣ်တၢ်ဒုးသုး’’ မ့ၢ်၀ဲ ကီၢ်အမဲရၠာစးကၤ ပှၤကွဲးထါ လၢနံၣ် ၁၉၀၀ အလီၢ်ခံအကတီၢ်တဂၤ န့ၣ်လီၤႉ မိၣ်ရၠာစးဲယါတမ့ၢ်ဒံး ပှၤသး၀ံၣ်ဖိလၢပှၤသုးဖိလၢအသး၀ံၣ်တၢ်အကရၠာစးၢကရၠာစးိၤဘၣ်ဒီးအ၀ဲအိၣ်ဒံးဒၣ်ထဲအလါ ၂၀ ဘျဲၣ်ဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအဲၣ်၀ဲ ထါအသီၣ်အံၤဒီး အံၣ်အု၀ဲသ့ဒၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအံၣ်အု ထါအံၤ ဖဲအသူၣ်ဖှံသးညီအခါန့ၣ်လီၤႉ ဖဲပဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ထံၣ်လိာ်သးအခါ‚ တဘျီဘျီ ပအံၣ်အု ထါသး၀ံၣ်အံၤဒီး တၢ်ဒဲစုဒီး တၢ်သီၣ်ဧူၢ်ဧူၢ်ဧၣ်ဧၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဒီးပလံၤဖိ တဖၣ် ဂဲၤကလံာ်‚ ရၠာစးဲၣ်လီၤ အသးက၀ီၤက၀ီၤ ဒ်တၢ်သီၣ် အသိးန့ၣ်လီၤႉ ထီဘိန့ၣ်ကတၢၢ်၀ဲ ဖဲဖိသၣ်တဖၣ် အခိၣ်မူၤ တရၠာစးံးဒီး တၢ်နံၤတၢ်အ့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ပတၢ်သူၣ်ခုသးခုအသီၣ်တဖၣ်အံၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ယၤ လၢထါစံးထီၣ်ပ့တၢၤ ဃ့ကညးပှၤဆူၣ်ဆူၣ် လၢပက‘‘မၤယွၤအတၢ်ဒီးတၢ်သးခု’’ (စံး ၁၀၀း၂) ႉ ဖဲစီၤပၤ့ှှလိၤမိၤပာ်စီဆံှတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အခါ‚ ပှၤအံၣ်စရၠာစး့လးဖိတဖၣ် မၤလၤကပီၤ၀ဲလၢ ထါစံးထီၣ်ပ့တၢၤ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ (၂ကွဲး…
ဂ့ၤဒိၣ်မးလီၤ
မုၢ်နံၤတနီၤန့ၣ် လီၤဂာ်လၢ တၢ်တိာ်တမံၤ မၤအသးခီဖျိလၢပပူၤလီၤႉ တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်‚ ယအိၣ်ဒီးမုၢ်နံၤ ဒ်န့ၣ်အသိးတဖၣ် တနံၤလီၤႉ ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၠာစးၣ်စးထီၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤ တဲလီၤ ဘၣ်ဃး ၁ မိၤဒီးအဂ့ၢ် ဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ထုးသူၣ်ထိၣ်ဂဲၤသး လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ခံမံးနံးအပူၤ တဲ၀ဲ ဖီဖိတဖၣ်အတၢ်ဘိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်တဆီဘၣ်တဆီ လၢအမၤအသးဒ် ပှၤဒိတၢ်ဂီၤဒုးနဲၣ်၀ဲတခါဘၣ်တခါန့ၣ်လီၤႉ အန့ၣ်၀ံၤဒီး တုၤလၢဟံၣ်တခီလံာ်တထူ ဟဲခီဖျိကမျၢၢ်တၢ်ကစီၣ် ဆဲးကျိးတၢ်န့ၣ် ပာ်ဖျါ၀ဲဖီအကလုာ်ကလုာ်အတၢ်ဃံ တၢ်လၤ န့ၣ်လီၤႉ ဒီးလၢခံ ဖဲပလဲၤဟးကသုၣ် လၢသ့ၣ်ပှၢ်ဖိအပူၤ ပထံၣ်တၢ်ဂိၢ်ခါအဖီတဖၣ် အိၣ်၀းတရၠာစးံးမးလၢပဃၢၤ န့ၣ်လီၤႉ
ကစၢ်ယွၤတ့လီၤသံၣ်ဧိၤဖီဧိၤဒီး‚ တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိအဂၤ‚ တၢ်ဒိးတၢ်လၣ် သ့ၣ်သူ၀ၣ်သၣ်အကလုာ်ကလုာ်လၢ သၢသီတသီအနံၤန့ၣ်လီၤႉ ဒီးလၢ မုၢ်နံၤအ၀ဲန့ၣ် ကစၢ်ယွၤစံး၀ဲဒၣ် ‘ဂ့ၤဒိၣ်မးလီၤ’န့ၣ်ခံဘျီညါန့ၣ်လီၤ (၁ မိၤ ၁း ၁၀‚၁၂) ႉ မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤတဲလၢ ဂ့ၤဒိၣ်မးန့ၣ်ခံဘျီဒီး မ့ၢ်ထဲလၢ မုၢ်နံၤတနံၤဧိၤန့ၣ်လီၤဧါ (း၂၄‚၃၁) ႉ နီၢ်နီၢ်န့ၣ်‚ ဖဲကစၢ်ယွၤတ့လီၤပှၤကညီဒီး အတၢ်မၤအလၢအပှဲၤဂ့ၤဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်‚ ကဲထီၣ်၀ဲလၢမုၢ်တနံၤအံၤလီၤႉ ကစၢ်ယွၤကွၢ်က့ၤအတၢ်မၤခဲလၢာ်ဒီး ထံၣ်၀ဲလၢ တၢ်အံၤဂ့ၤဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤႉ…
တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ပအိၣ်ဘၣ်ဒ်သိးသိး
လၢတၢ်ဟဲက့ၤဆူဟံၣ် ယံာ်ခံနၣ်ရၠာစးံၣ်လၢကျဲလိၤအကတီၢ် ဖဲပဟဲက့ၤလၢ ဒူၣ်ဖိထၢဖိတဒူၣ်အတၢ်ဖျီန့ၣ်‚ ယမိၢ်သံကွၢ်ယၤကဒီးသၢဘျီတဘျီလၢ လၢယတၢ်မၤ အပူၤ တၢ်အသီမနုၤအိၣ်လဲၣ်အဂ့ၢ်လီၤႉ ယတဲနၢ်ပၢၢ်က့ၤကဒီးအီၤ တၢ်ဂ့ၢ်အလီၤတံၢ် လီၤဆဲး ဒ်ယတဲတ့ၢ်အီၤ လၢအခီၣ်ထံးတဘျီအသိး ဒီးတဘျီဃီ ယဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢဒ်သိးယမိၢ်တိၢ်နီၣ် ယတၢ်ကတိၤအဖျၢၣ်တဖၣ် ကန့ၢ်ဂ့ၤ အါထီၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်ယမၤကသ့ဒ်လဲၣ်လီၤႉ ယမိၢ်ဒိးန့ၢ် တၢ်ဆါတမံၤ လၢပကိးအီၤ လၢအဲၣ်လ်စါမါ ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဆါ တကလုာ် လၢအမၤဟးဂီၤ ပခိၣ်နူာ်အတၢ်တိၢ်နီၣ် တၢ်အဂ့ၢ်တၢ်အကျိၤတဖၣ်တဆီဘၣ်တဆီ ဒီးမၤဘၣ်ဒိ ပတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး‚ ပတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့၀ဲ ဒီးလၢခံကတၢၢ်န့ၣ် ပကတိၤတၢ်တသ့လၢၤဘၣ်‚ ဒီးတၢ်အဂုၤအဂၤအါမးဒံးလီၤႉ
ယသးအုးလၢယမိၢ်ဒိးန့ၢ်တၢ်ဆါအံၤအဃိ‚ ဘၣ်ဆၣ်ယအိၣ်ဒီးတၢ်သးခု လၢအ၀ဲအိၣ်မူဒံးဒီး‚ ပအိၣ်ဘၣ်ဒံး ဒ်သိးသိးအဃိ‚ ဒီးပကတိၤတၢ်သ့ဒံးအဃိလီၤႉ တဘျီ လၢ်လၢ် ဖဲယလဲၤထံၣ်အီၤန့ၣ် ယအိၣ်ဒီးတၢ်သးမုာ်ဖးဒိၣ်မ့ၢ်လၢယမိၢ်အမဲာ်ကပီၤမး အိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်သးခု ဒီးတဲဖျါစ့ၢ်ကီး၀ဲ ‘‘အဲလ်စၢၣ်ဧၢ‚ မ့ၢ်တၢ်ကမၢကမၣ်လၢအလီၤ သးမုာ်ဆံးဒိၣ်လဲၣ်’’ ပသးခုလၢ ပမၤတံၤမၤသကိးလိာ်ဘၣ်ပသး‚ ပတၢ်ကတိၤတဖၣ် မ့ၢ်တအိၣ်ဒီး တၢ်ဘရၣ်တၢ်ဘီှၣ် ဘၣ်ဆၣ်ပအိၣ်လၢ တၢ်သးတဖျၢၣ်ဃီသ့၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
တၢ်မၤအသးအံၤ ကမ့ၢ်သ့ၣ်သ့ၣ် တၢ်ဂီၤဆံးဖိတခါ လၢအပာ်ဖျါကစၢ်ယွၤဒီး…
တၢ်လၢအယါဘျါတၢ်သးကါ
လၢတၢ်သးခုအပူၤ ဘၣ်ယသးလၢယကကွၢ်ထွဲယလံၤဖိတဖၣ် ဖဲလၢအမိၢ်အပၢ် ဟးထီၣ်၀ဲ လၢတၢ်ချၢလၢမုၢ်ဟါလီၤအခါန့ၣ်လီၤႉ ယဖိးဟုအ၀ဲသ့ၣ်၀ံၤ ဒီးယသံကွၢ် အ၀ဲသ့ၣ်လၢတနွံအံၤ အတီၢ်ပူၤ မ့ၢ်သုမၤတၢ်၀ံၤမနုၤတမံၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤႉ (အ၀ဲသ့ၣ် ခံဂၤအိၣ် ဒီးအတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဒၣ်၀ဲစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ) ႉ ဘရၠာစး့းဂၢၢ်လၢအအိၣ်၀ဲ သၢနံၣ်ဖိတဂၤ အံၤ စံး၀ဲ လၢအတၢ်လဲၤခီဖျိဃုာ်ဒီး မုၢ်ဂၢ်‚ ဖါတံၢ်လၢမုၢ်နၤခါ‚ အ၀ဲအိၣ်ဒီးအကိၣ်ထံလီၤသကၤတဖၣ်‚ ဒီးအိၣ်ဒီးအတၢ် လိာ်ကွဲတဖၣ် ဒီးကွၢ်ဘၣ်၀ဲတၢ်ဂီၤမူအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဒီးလၢခံ စဲၣ်မၠူယၢၣ်ကဘၣ်တဲ၀ဲ အတၢ်လဲၤခီဖျိအကတီၢ်န့ၣ် ယသံကွၢ်အီၤ ‘‘နၤတခီလဲၣ်‚ စဲၣ်မၠူၣ်ယၢၣ်’’ ဒီးအ၀ဲစံးဆၢ၀ဲ‚ ‘‘လဲၤဟးလိာ်ကွဲသကိး‚’’ န့ၣ်လီၤႉ ဒီးယသံကွၢ်အီၤ‚ နလဲၤဟးလိာ်ကွဲသကိး တၢ်မုာ်ဘၣ်နသးဧါ’’ ဒီးအ၀ဲစံးဆၢ၀ဲ‚ ‘‘တမ့ၢ်ထဲန့ၣ်ညါဘၣ်နဲၣ်’’ န့ၣ်လီၤႉ
စဲၣ်မၠူၣ်ယၢၣ် အသးအနံၣ်အလါ၀ဲအံၤ မ့ၢ်၀ဲ အသးကါတၢ်သ့ အနံၣ်အလါန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲသးပ့ၤနီၣ်ကွံာ်၀ဲ အတၢ်သးခုသးမုာ်မး ဖဲလၢအဟးလိာ်ကွဲ၀ဲဒီးအပၢ်အခါန့ၣ် မ့ၢ်လၢအ၀ဲနၢ်ဟူ၀ဲအပုၢ်ဒ့ခွါတဲ အတၢ်လဲၤခီဖျိ လၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤဖးဒိၣ် လၢအမဲာ်ညါအဃိလီၤႉ
ပ၀ဲကိးဂဲၤဒဲးစ့ၢ်ကီး ပအိၣ်ဒီး တၢ်သးကါသ့၀ဲဒၣ်တဘျီဘျီန့ၣ်လီၤႉ စီၤပၤ စီၤစီလူးအိၣ်ဒီးတၢ်သးကါ ဖဲလၢအနၢ်ဟူထံၣ်ဘၣ်၀ဲ ပှၤဂီၢ်မုၢ်စံးထီၣ်ပ့တၢၤစီၤဒၤ၀ံး ဒိၣ်န့ၢ်အါန့ၢ်အီၤ‚…
မ့ၣ်ဖှိၣ်မူး အလံာ်စံးထီၣ်ပ့တၢၤ
ယၤဒီးယ၀ၤ ဖဲပလဲၤဟးဆူပှၢ်ပူၤအခါ ပလဲၤစိာ်တၢ်ဒိတၢ်ဂီၤဒၢဒီး ဒိတၢ်မုၢ်တၢ်ဘိဖိ သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၤလီၤႉ တၢ်လၢပထံၣ်ဘၣ်တဖၣ် လီၤကမၢကမၣ်/ ကုၤသ့ၣ်တဖၣ် လၢအဟဲမဲထီၣ်၀ဲ လၢတနၤအတီၢ်ပူၤဒၣ်လဲၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အလွဲၢ် အဘီ‚ အဂီၤ‚ ဂီၤဘီ ဒီးမၤဂ့ၤမၤ၀ါတၢ်/
တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒုးကွၢ်ထီၣ်ယမဲာ်ဆူ ကစၢ်လၢ အတ့လီၤ ကုၤသ့ၣ်တဖၣ်‚ တကးဒံးဘၣ် ဆၣ်လၢမူကပိာ်လိၤ သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်/ ကစၢ်ယွၤတ့လီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်အကလုာ်ကလုာ်/ အ၀ဲတ့လီၤ နၤ‚ ယၤ‚ ပ၀ဲဒီး ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကသူၣ်ခုသးခုလၢအပူၤ ဒီးပၢ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ/
ယဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိ ‘‘မ့ၣ်ဖှိၣ်မူးလံာ်စံးထီၣ်ပ့တၢၤ’’ သ့ၣ်တဖၣ် / ဖဲပအိၣ်လၢ မ့ၣ်အူဖှိၣ်ကပၤအခါ ပဖးထီၣ် လံာ်ထါစံးထီၣ်ပ့တၢၤ ၈း၁-၄‚ ‘‘ယွၤပကစၢ်ဧၢ‚ နမံၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါနှၣ် ဂ့ၤဆံးဒိၣ်လဲၣ်ႉ နပာ်နလၤကပီၤ လၢမူခိၣ်အလိၤလီၤႉ ႉႉႉ တုၤယကွၢ်နမူခိၣ်နစုမုၢ်စုနၢအတၢ်မၤ‚ လါဒီးဆၣ်ဧိၤဖီဧီၤ လၢနပာ်လီၤဒီးပှၤကညီ လၢနကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤ ဒီးပှၤကညီဖိလၢ နကအိၣ်သကိးအီၤနှၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်’’ န့ၣ်လီၤႉ
ယွၤလၢအတ့လီၤဟီၣ်ခိၣ်တဂၤ ကဟုကယာ်နၤဒီးယၤ မ့ၢ်တၢ်လီၤကမၢကမၣ်ထဲလဲၣ်ႉ