ဃ့ထီၣ်တၢ်ယိယိဖိ (ဃ့ထီၣ်တၢ်ဖိလၢတမ့ၢ်တၢ်လီၤတိၢ်လီၤဆီ)
ယဖိမုၣ်အကျါတဂၤန့ၣ် ယစံးဘၣ်အီၤလၢ “တချုးနမံန့ၣ် ဝံသးစူၤ မၤကဆှီတၢ်မဲာ်ညါဒၢးတထံၣ်” န့ၣ်ဒီး, စံးဆၢဝဲတဘျီဃီလၢ, “ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲတဘၣ်မၤဝဲလဲၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဖဲပဖိမုၣ်ဖိတဖၣ် အသးစၢ်ဒံးအကတီၢ် တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဒ်သိးအံၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲတလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ထီဘိန့ၣ် ယတၢ်စံးဆၢမ့ၢ် တၢ်တမံၤဃီ, “လၢနဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤနဲတဂ့ၤ, ယမၤနၢၤလီၤ” န့ၣ်လီၤ.
လံာ်ယိၤဟၣ် အဆၢဒိၣ် ၂၁ အပူၤ ပကထံၣ်ဘၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအန့ဆၢၣ် ဒ်သိးအံၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤပ့းတရူးသမၢအီၤသၢစုဝံၤန့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးဘၣ်မၤဂ့ၤမၤဘၣ်က့ၤ စီၤပ့းတရူးန့ၣ်လီၤ. (ကွၢ် ယိၤဟၣ် ၁၈:၁၅-၁၈,၂၅-၂၇). ခဲကနံၣ်အံၤ ယိၤ ၂၁:၁၉ အပူၤန့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး စံးဘၣ် စီၤပ့းတရူး “ပိာ်ယခံတက့ၢ်” န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်မၤလိာ် လီၤတိၢ်လီၤဆီဘၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဆါလၢအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၈-၁၉ အပူၤန့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးဒုးသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်အီၤ ဒ်သိးကပိာ်အခံ တုၤအသံတစုအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဆၢဖိ ၂၁ အပူၤ ဖဲတချုးသံကွၢ် “တၢ်ကမၤအသးလၢအီၤဒ်လဲၣ်,” ဘၣ်ထွဲဒီး အပျဲၢ်အဘီၣ်…
တၢ်ကွဲမုာ်လၢ တၢ်ထုကဖၣ်အဂီၢ်
အၤဘြၤဟၣ် လ့ကၢၣ် (Abraham Lincoln) တဲခူသူၣ်အသကိးတဂၤ, “တၢ်လၢယကဃုထံၣ် တၢ်မၤစၢၤအဂီၢ် တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတအိၣ်လၢၤဘၣ်အကတီၢ် ယဘၣ်တၢ်မၤဆူၣ်ဆီၣ်ဆှၢယၤလၢ ယကတီၤလီၤယခီၣ်လ့ၢ်ခိၣ် ဒီးဃ့တၢ်လၢကစၢ်ယွၤတလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.” ဖဲအမဲရကၤ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢအလီၤပျံၤ,လီၤသအုးအကတီၢ်န့ၣ် ကီၢ်ခိၣ် လ့ကၢၣ် တမ့ၢ်ထဲအကစၢ်ဒၣ်ဝဲစူးကါ တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ကဃ့ထုကဖၣ်တၢ်သပှၢ်ပှၢ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ် ကွဲမုာ်ဝဲ အထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်, ဒ်သိး ကဃ့ထုကဖၣ်ဃုာ်ဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၈၆၁ နံၣ်န့ၣ် အဝဲကိးသတြီထီၣ် “တၢ်ဆီၣ်လီၤသး, တၢ်ထုကဖၣ်, ဒီးတၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်အမုၢ်နံၤ” န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢ ၁၈၆၃ နံၣ်န့ၣ် မၤကဒီးဝဲ, ဒီးစံးဝဲလၢ, “ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အမူဒါမ့ၢ်ဝဲ, ဒ်သိးပှၤကညီတဖၣ်ခဲလၢာ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်သန့ၤသးလၢ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပၢဆှၢတၢ်အစိကမီၤအဖီလာ်- တၢ်အၢၣ်လီၤပတၢ်ဒဲးဘး ဃုာ်ဒီးတၢ်လၢပလုၣ်သ့ၣ်ခါပတာ် ကစၢ်ယွၤကလုၢ်ကထါ လၢတၢ်ဆီၣ်လီၤသး လၢတၢ်သးအုးန့ၣ်, ကဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုၢ်လၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး, ဒီးတၢ်ပီၣ်ယၢ်လီၤက့ၤသးနီၢ်နီၢ်န့ၣ် ကစိာ်ဆှၢပှၤဆူ တၢ်သးကညီၤ, ဒီးတၢ်ပျၢ် ပတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ်လီၤ.”
ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်စိာ်မၢကဲကုာ်ဆူ ကီၢ်ဘၤဘူၤလိၣ် အနံၣ်နွံဆံဝံၤအလီၢ်ခံ,…
တၢ်အဲၣ်လၢအပျံကွံာ်တၢ်ဂံၢ်န့ၢ်အီၤ
“ယအဲၣ်နၤဒ်လဲၣ်. ပျဲယဂံၢ်ဒွးကျဲ ပျိၤပျဲလၢယအဲၣ်နၤတဖၣ်တက့ၢ်” တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ အိၣ်ဟဲလၢ အဲလံစဘဲး ဘါရဲး ဘရီန့ၣ် (Elizabeth Barrett Browning) အတၢ်ကွဲး, ပီၤတူၤကံၤစ် အထါအိၣ်ဝဲ ၁၄ ကျိၤ ‘Sonnets from the Portuguese’, မ့ၢ်လံာ်တဘ့ၣ်လၢ အလံာ်မံၤဟူသၣ်ဖျါ ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ အဲးကလံးအကျိာ်န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢအဝဲသ့ၣ်ဒိးတ့ဒိးဖျီအသးန့ၣ်, ကွဲးဝဲဆူ အတၢ်အဲၣ်တီ ရီဘၢး ဘရီန့ၣ် အအိၣ် ဒီးအဝဲဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဒိၣ်မးအဃိ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ ဒ်သိး ကစဲးကျံးထုးထီၣ် အတၢ်ကွဲးထါပာ်ဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢ တၢ်စူးကါကျိာ်တၢ်ကတိၤ တဖၣ် မုာ်, ကပုာ်လုာ်ဒိၣ်မးဒီး, ခီဖျိလၢအဲၣ်ဒိးပာ်ဝဲ ဒ်နီၢ်ကစၢ်အတၢ်ခူသူၣ်အသိးအဃိ ဘါရဲး စဲးကျံးထုးထီၣ် ဒ်သိး တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံက့ၤအီၤလၢ ပီၣ်တူၢ်ကံၢ် ပှၤကွဲးတၢ်တဂၤအအိၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်တဘျီဘျီ ဖဲပဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်ဆူ ပှၤအဂၤတဖၣ်အလိၤန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီ လၢပဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအတဒ်သိးလိာ်အသးတမံၤမ့ၢ်ဝဲ ဖဲလံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်…
တၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤအကစၢ် လၢအသူၣ်အိၣ်သးအိၣ်တၢ်
ဖဲ နံးခိလးစ် (Nicholas) နီၣ်သိလ့ၣ် လၢတၢ်ခံးယိာ်မးအကတီၢ်, ထံၣ်ဝဲမ့ၣ်အူအီၣ်ဟံၣ်တဖျၢၣ် န့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ကတီၢ်အသိလ့ၣ်လၢ ကျဲဖးဒ့, ဃ့ၢ်နုာ်လီၤဆူဟံၣ်လၢမ့ၣ်အူအီၣ်တဖျၢၣ်အံၤအပူၤ, ဒီးဂုာ်မၤပူၤဖျဲးဝဲ ဖိသၣ်လွံၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်ဖိသၣ် လၢကွၢ်ထွဲဖိသၣ်တဖၣ်န့ၣ် သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ဝဲ, လၢဟံၣ်ပူၤဖိသၣ်အိၣ်တ့ၢ်ဒံးတဂၤအဃိ ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲ နံးခိလးစ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကလဲၤမၤပူၤဖျဲး ဖိသၣ်အဂီၢ် အဝဲက့ၤနုာ်ဝဲဆူဟံၣ်ပူၤသတူၢ်ကလာ်ဝံၤန့ၣ်ဒီး အဝဲဒီးဖိသၣ်ခံဂၤန့ၣ် မ့ၣ်အူကဝီၤဃာ်ဖဲ တၢးခံကထၢတကထၢန့ၣ်လီၤ. အဝဲမၤသ့ၣ်ဖး ပဲတြီဖိ ဒီးလၢအစုပူၤစိာ်ဖိသၣ်တခီခီ စံၣ်လီၤဖုလီၤဆူ တၢ်ဖီလာ်, ဒီးတကတီၢ်ဃီန့ၣ် ပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ် ဟဲတုၤဝဲန့ၣ်လီၤ. ဃုထၢဝဲတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ် ပှၤဂၤအဂီၢ် အါန့ၢ်အကစၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်အဃိ, အဝဲမၤပူၤဖျဲးဖိသၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နံခိလးစ် ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ် ပှၤဒူပှၤဃိၤအတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး, လၢအသးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤ အတၢ်ဘံၣ် တၢ်ဘၢလၢ ပှၤဂၤတဖၣ်ကပူၤဖျဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အဲၣ်အတၢ်မၤ လၢအပှဲၤဒီးအစိကမီၤအံၤ ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအလုၢ်ထီၣ်အသးသမူ, ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါလၢပှၤသူၣ်အိၣ်သးအိၣ် အုၣ်က့ၤ ခီၣ်က့ၤတၢ်တဂၤ, လၢအဟ့ၣ်လီၤကွံာ်အသးသမူ, ဒ်သိးကမၤပူၤမၤဖျဲးပှၤ လၢတၢ်ဒဲးဘးဒီးတၢ်သံ, လၢအမ့ၢ်ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးန့ၣ်လီၤ. ရိမ့ၤ ၅:၆ ပာ်ဖျါဝဲ “ဖဲပဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်န့ၣ် အမုၢ်အလါဘၣ်ဒီး…
အကတီၢ်ဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤကမၤဂ့ၤမၤသီထီၣ်က့ၤတၢ်
လီတၢ်ကစီၣ်ပရၢဃုာ်ဒီးတၢ်ဂီၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢလီၤလၢတံၤသကိးတဂၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ကမၢကမၣ် ဖးဒိၣ်လၢပဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤတဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်သတူၢ်ကလာ် လၢတၢ်မၤကမၢကမၣ် အမါအသး အဂီၢ်အကျါ တၢ်ဂီၤတဘ့ၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤ ၁၉၆၅ နံၣ် သိလ့ၣ် ဖီး(ဒ) မး(စ) တဲ (Ford Mustang) တဆိ - ဖျါကပီၤကျံာ်ကျုာ်, အလွဲၢ်မ့ၢ် အလါအဲးပှၢ်, အကနူၤတဖၣ် အိၣ်ဒီး အလွဲၢ်ဘီကပြ့ၢ်, သိလ့ၣ်အကိပူၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်တ့အီၤ ဒီးတၢ်ဖံးကပုာ်ကလုာ်အသူ, ဒီးဒ်သိးကမ့ၢ် သိလ့ၣ်လၢ လူၤထီၣ်ဆၢကတီၢ်ချုးအဂီၢ် ပှၤတ့တ့ၢ်နုာ်မီထၢၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. သိလ့ၣ်တခိၣ်ဃီအံၤ အတၢ်ဂီၤလီၤလံၤတဘ့ၣ်စ့ၢ်ကီးအိၣ်ဝဲ, ဒီးပာ်ဖျါဝဲသိလ့ၣ်အံၤလၢတချုးတၢ်တ့မၤသီထီၣ်က့ၤအပတီၢ်, လီၢ်လံၤဖီဃာ်, အလွဲၢ်ဘီလၢဖျါတဃံတလၤတခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ကွၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်ဒီး ကကဲထီၣ်တၢ်ကီ တၢ်ခဲဖးဒိၣ်လၢ, ဖဲသိလ့ၣ်အံၤ ဘၣ်တ့ထုးထီၣ်သီန့ၣ် ကဖျါဃံဖျါလၤဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖးယံာ်အတီၢ်ပူၤ, ကဟးဂီၤ, ဒီးကဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, ဒီးလၢတၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတဖၣ်အဃိ, ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်လၢ တၢ်ကမၤသီထီၣ်က့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၀ အပူၤန့ၣ် ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ် အတၢ်အိၣ်သးမၤအသးတဖၣ် ဒ်သိးအံၤအဃိ အကတီၢ်ဘၣ်လၢ…