ကၠ့(စ) ဝဲး(ဘ) မူပျီ အမဲာ်ထံကလၤပီၤ, (James Webb Space Telescope) ဃုထံၣ်န့ၢ်ဆိ တၢ်လၢပကြၢးတိၢ်နီၣ်တိၢ်ဃါအဂၤတမံၤ, ဖဲ လါဖ့းဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကွၢ်တ့ၢ်လံဝဲလၢ စးကဝၣ်အပူၤ ဆူအမဲာ်ညါန့ၣ်, တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် ဆၣ်ဘုမုၢ် (glaxies) အသီ ဃုကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် အသီအံၤ ဆီတလဲကွံာ်တၢ်အါထံၣ် ဘၣ်ထွဲဒီးပသ့ၣ်ညါတ့ၢ်ဝဲဒၣ်မူပျီအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကူၣ်သ့ဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤစဲၣ်နီၤတဂၤ စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်လၢပဃုထံၣ်န့ၢ်တဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ ပတဆိကမိၣ်တ့ၢ်ဝဲအဃိ, ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢစဲအ့ၣ် (science) အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဃ့ကညးအပူၤ, ပှၤကူၣ်သ့ဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤစဲၣ်နီၤတဂၤ စံးဝဲဒၣ်လၢ “ပတသ့ၣ်ညါတၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်တမံၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.

ဖျါလၢ ကစၢ်ယွၤ မၤကမၢကမၣ်ပဝဲခဲလၢာ်အဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် မူပျီ မဲာ်ထံကလၤပီၤ အကတီၢ်, ဖျါဝဲဒံး ဝံယရှါယၤ စံးကတိၤလီၤတၢ်ဆူ ခ့ခါစဲအ့ၣ် အပှၤကူၣ်သ့စဲၣ်နီၤတဖၣ်အအိၣ်လိၤလိၤန့ၣ်, ဖျါဖဲ ယရှါ ၄၀:၂၈ အပူၤ, “နတသ့ၣ်ညါဘၣ်ဧါ, နတနၢ်ဟူဘၣ်ဧါ. ယွၤမ့ၢ်ကစၢ်အထူအယိာ်, တၢ်တ့လီၤ ဟီၣ်ခိၣ်အကတၢၢ်တဖၣ်န့ၣ် တလီၤဘှါဘၣ်ဒီးတၢ်တဘှံးဘၣ်အသးဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. စံးကဒီးဝဲဆူညါ, ဒီးတဲဆိတ့ၢ်ဝဲ ပှၤကူၣ်သ့ဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤစဲၣ်နီၤတဂၤ အတၢ်ကတိၤလၢ, “ယွၤအသူၣ်ဆးအသးဆးန့ၣ်ပှၤဃုတဘၣ်ဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်, ပမ့ၢ်ဆိကတီၢ်ဖဲအံၤန့ၣ်ဒီး, တမ့ၢ်လၢပကနၢ်ပၢၢ်လံာ်စီဆှံအဆၢအံၤ အတၢ်ဃံတၢ်လၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ယွၤလၢ အတၢ်သူၣ်ဆးသးဆးလၢ ပှၤဃုသ့ၣ်ညါတန့ၢ်တသ့တဂၤန့ၣ်, တမ့ၢ်ယွၤလၢအတၢ်ဘၣ်ထွဲအိၣ်ဝဲဒၣ်ထဲလၢ ပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. အဆၢဖိ ၂၆ ပာ်ဖျါဝဲ, ပှၤလၢအတ့လီၤတ့ၢ်ဝဲ ဆၣ်ဘုမုၢ် ဃုကရူၢ်, ဒီးတၢ်အဂၤခဲလၢာ် မ့ၢ်ဒၣ်ကစၢ်ယွၤတဂၤဃီ, ဒီးအဆၢဖိ ၂၉ စံးဘၣ်ပှၤ “ပှၤလၢအလီၤဘှါန့ၣ် ယွၤဟ့ၣ်ဝဲလၢ အဂံၢ်အဘါ, ဒီးပှၤလၢအဂံၢ်အဘါတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် ဒုးဆူၣ်ထီၣ်ဝဲအဂံၢ်အဘါ” န့ၣ်လီၤ. စးကဝာ် အကစၢ်ယွၤန့ၣ် ဒ်အဆၢဖိ ၃၁ စံးဘၣ်ပှၤအသိး, မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ကစၢ်ယွၤလၢ ကမၤစၢၤပှၤလၢအမုၢ်လၢ်တၢ်လၢအီၤတဖၣ် “ကယူာ်ထီၣ်အဒံးဆ့ဒ်လံာ်ဧိၤတြၤဧိၤအသိး” န့ၣ်လီၤ. လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ, ကစၢ်ယွၤ အသူၣ်ဆးအသးဆးလၢ ပှၤဃုသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တန့ၢ်တသ့တဂၤအံၤ မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤလၢပသ့ၣ်ညါအီၤတဂၤ, လၢအကတိၤလီၤတၢ်ဆူပသးသမူအပူၤ, လၢတၢ်စိတၢ်ကမီၤ, ဒီးလၢတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်န့ၣ်လီၤ.