ကမျၢၢ်ထဲတဂၤဧိၤ
ဒ် “ဒဲဘၢၣ် နါကဲးစ်” (Denver Nuggets) ၦၤလိၥ်ကွဲ ဖျၢၣ်သွ့ ချၢးဘ် အပှၤစံးကတိၤပာ်ဖျါရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်တဂၤအသိး, အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် ကဲလ် စပဲလၢၢ် (Kyle Speller) န့ၣ်, အါတက့ၢ် ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤ ခီဖျိလၢတၢ်သူၣ်ပိၢ်သးဝးဖးဒိၣ်အပူၤ, အတၢ်ကိးသတြီပာ်ဖျါ တၢ်လိာ်ကွဲ ဖျၢၣ်သွ့အဂ့ၢ် ဆူကမျၢၢ်တဖၣ်အအိၣ်ဖဲ တၢ်သတြီၤ ဖျၢၣ်သွ့ချၢးဘ် စဲၣ်နီၤအတၢ်လိၥ်ကွဲတဖၣ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တုၤအဝဲကိးထီၣ် ‘မ်ပကစးထီၣ်တၢ်လိာ်ကွဲလီၤ’ လၢမဲးခ် (ကလုၢ်ဒၢ) အပူၤန့ၣ်, ၦၤသးစဲတၢ်လိာ်ကွဲ ဖျၢၣ်သွ့ (NBA) လၢအကထိတဖၣ်လၢအအိၣ်ဖဲတၢ်လိၥ်ကွဲအလီၢ်ဃုၥ်ဒီးၦၤကွၢ်ခိးကနၢ်တၢ်လၢအကကွဲၢ်တဖၣ် ကိးဆၢက့ၤအကလုၢ်ဆူ စပဲလၢၢ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤ အဃိအဝဲဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤဒ် ၂၀၂၂ နံၣ်, ပှၤစံးကတိၤပာ်ဖျါရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်အဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤ (All-Star Game PA Announcer) အသိးန့ၣ်လီၤ. စပဲလၢၢ်စံးဝဲဒၣ်လၢ “ယသ့ၣ်ညါကမျၢၢ်တဖၣ်အတၢ်အိၣ်သး, ဒီးဟံၣ်ကစၢ်အပှၤလိၥ်ကွဲတၢ်ဖိ, ဒီးကမျၢၢ်လၢအဟဲကွၢ်တၢ်တဖၣ်အဂီၢ်, ယကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်ယသ့ၣ်ညါလီၤ.” တၢ်လၢအဂ့ၤဒိၣ်ဝဲတမံၤန့ၣ် အတၢ်သ့စံးကတိၤတၢ်ခဲလၢာ်, လၢအဘၣ်တၢ်ပၥ်ဖျါဝဲလၢ ကွဲၤထံၣ်ဟူ,ဒီးကွဲၤလ့လိၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤလၤကပီၤကစၢ်ယွၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စပဲလၢၢ် ပာ်ဖျါအါထီၣ်ဝဲလၢ “အဝဲမၤတၢ်ခဲလၢၥ်…
တံၤသကိးဒ်သိးအံၤတဂၤ
လၢပဟံၣ်အလီၢ်ခံ ဟံၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ် မၢၤ စါခၠဲး (Mrs. Sanchez) အိၣ်ဆိးဝဲ, ဒီးလၢယမိၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တံၤသကိးလၢအပြၢလိာ်သးတဂၤ လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်ဆၣ်အနံၤ ကိးနွံဒဲး, ဆ့ကူဆ့ကၤ လၢအဘၣ်တၢ်ဆှုၣ်ဝံၤသီသီတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မတၤတဂၤ ကလိလီၤဆိလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ခံဂၤ ပြၢလိာ်အသးန့ၣ်လီၤ. ယမိၢ်ညီနုၢ်စံးဝဲဒၣ်လၢ, “အဝဲမၤနၢၤယၤ တဘျီကဒီးလံ” န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢခံတနွံန့ၣ်, ယမိၢ်ကမၤဝံၤဆိတၢ်သ့ၣ်သ့ၣ်, ဘၣ်ဆၣ်ခံဂၤလိာ် သူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ် တနွံတဘျီ တၢ်ပြၢဖိအံၤန့ၣ်လီၤ. လၢအနံၣ်တဆံဘျဲၣ်အတီၢ်ပူၤ, အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤ စူးကါသကိးဝဲ ဟံၣ်လီၢ်ခံတၢ်လီၢ်လီၤဟိဖိ, ဒီးနီၤဟ့ၣ်သကိး တဂၤဒီးတဂၤ အတၢ်သ့ၣ်ညါ, အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်, ဒီးအတၢ်မုၢ်လၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါဝဲလၢ တၢ်ရ့လိာ်သး ဒ်သိးအံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ကတိၤ ၁၇:၁၇ န့ၣ် စီၤပၤစီၤရှလိၤမိၤ ထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ “ပှၤအတံၤသကိးအဲၣ်တၢ်ကိးအဆၢကတီၢ်ဒဲး” အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ကတိၤ၂၇:၉ အပူၤစ့ၢ်ကီးကွဲးနီၣ်ဝဲ, “သိဒီးတၢ်နၢမူမၤခုပှၤအသး, ဒီးတၢ်မုာ်ဘၣ်ဃးဒီးတံၤသကိး ဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်န့ၣ် ဒ်န့ၣ်သိးလီၤ” န့ၣ်လီၤ.
ပတံၤသကိးအဒိၣ်ကတၢၢ်နီၢ်နီၢ်မ့ၢ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်…
တၢ်ဃုထံၣ်တၢ်သးခု လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့
တၢ်ဆါသံသတြိာ် မၤနၢၤတၢ်လံန့ၣ် မ့ၢ် ကသံၣ်သရၣ် ကၠ့စၢၣ် ဖၢၣ်စီး (Jason Persoff), အတၢ်ထံၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဘၣ်ကွၢ်ထွဲ ဂ့ၢ်ဂီၤအူဒၢး (Emergency Room), ဒ်သိးဒီး ကမၤစၢၤပှၤဆါလၢအဘၣ် ကိၣ်ဘ့း တၢ်ဆါအၢအဂီၢ် ဟ့ၣ်လီၤအသး, လၢတၢ်ဆါဟံၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲကဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်မၤစၢၤအဂ့ၤကတၢၢ်ဒ်လဲၣ်. ဖဲအဝဲအိၣ်ဘှံးအိၣ်သါ အဆၢကတီၢ် ဒိဝဲဒၣ် တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်ဆံးဆံးဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤဒိၣ်ထီၣ်အီၤ အဂီၤန့ၣ်လီၤ. ကသံၣ်သရၣ် ဖၢၣ်စီး စံးလီၤအသးလၢ "ယမၤတၢ်အံၤ ဖျါဒ်သိးပှၤပျုၢ်တဂၤ" န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်သးခုလၢတၢ်ဆံးဆံးဖိ, လၢအမ့ၢ်တၢ်အဃံအလၤအံၤန့ၣ် "ဟ့ၣ်ယၤခွဲးယာ်လၢ ယကစၢဖှိၣ်က့ၤယသးဒီးယတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်ယွၤ, ဒီးဒ်ပှၤစှၤဂၤလၢ အဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်တစိၢ်ဖိ, ဒီးပာ်သူၣ်ပာ်သး, ဒီးထံၣ်ဘၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဃံတၢ်လၤတဖၣ်အသိး, ယထံၣ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဃံတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ."
တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်သးခု လၢတၢ်ကူၣ်သ့- လၢအမၤကဆှၣ်လီၤဝဲ ပတၢ်ဃၢတၢ်စံၣ်တဖၣ်, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဒ်သိးအံၤန့ၣ်- ကသံၣ်သရၣ် စံးဝဲဒၣ်လၢ အမ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢတၢ်ကူစါယါဘျါအတၢ်မၤပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢပှၤကိးဂၤအဂီၢ်, ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲဒၣ်လၢ, နကဘၣ်သါထီၣ်သါလီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.…
လဲၤကဒီးအသီတဘျီ
တၢ်ဒဲစုဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ သီၣ်ဟူထီၣ်ဝဲဒၣ် ဖဲဖျိးစိကၠိဖိတဖၣ် လဲၤထီၣ်ဟံးန့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်မၤလိမၤဒိးအတၢ်ဖျိးစိ လံာ်အုၣ်သးအခါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ် တဝံၤဒံးဘၣ်. ခိၣ်ဖး အဂၤတမံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤ ကၠိဖိတဖၣ် လၢအတမ့ၢ်ပှၤဖျိးစိလီၤဆီဘၣ်ဆၣ်,လၢအတၢ်မၤလိမၤဒိးအပူၤ တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ အိၣ်အါထီၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ကၠိဖိတဖၣ် အံၤ ဂုာ်ကျဲးစၢးသပှၢ်ပှၢ် ဒ်သိးအမးပတီၢ်လၢ အလီၤသ့ၣ်တဖၣ် ကဂ့ၤထီၣ်က့ၤအဂီၢ်,ဘှီဘၣ်က့ၤ သကဲာ်ပဝးလၢအတဂ့ၤတဖၣ်, မ့တမ့ၢ် အၢၣ်လီၤအီလီၤဝဲလၢ ကထီၣ်ကၠိကိးနံၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. ကၠိဖိမိၢ်ပၢ်တဖၣ် သူၣ်ခုသးခု, ဒီးဒဲစုဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ, ဒီးပာ်ပနီၣ်တူၢ်လိာ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးလဲၤတၢ်လၢ ကျဲအဂ့ၤ- ဒီးခါလၢအပူၤကွံာ်အတၢ်လီၤတူာ်လီၤကာ်တဖၣ်န့ၣ် တထံၣ်ဝဲလၢၤဘၣ်. မ့မ့ၢ်ထံၣ်ဝဲထဲ ဖိတဖၣ်လဲၤတၢ်လၢ ကျဲအသီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အဒိဖိ လၢအမၤသူၣ်ဖှံသးညီတၢ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ် ပပၢ်လၢမူခိၣ်တဂၤန့ၣ် ထံၣ်ပှၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ယွၤတထံၣ်ပှၤလၢပတၢ်အိၣ်မူအလီၢ်လံၤလၢၤဘၣ်. ခဲကနံၣ်အံၤ, ပၢ်ယွၤထံၣ်ပှၤဒ်အဖိတဖၣ်, ပတၢ်အိၣ်မူအသီလၢ ကစၢ်ခရံာ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၁:၁၂ အပူၤန့ၣ် စီၤယိၤဟၣ် ကွဲးပာ်ဖျါဝဲ “ဘၣ်ဆၣ်ဒီး, ဖဲဒၣ် ပှၤလၢအတူၢ်လိာ်အီၤ, ပှၤလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ အမံၤတဖၣ်န့ၣ်, ဟ့ၣ်ဝဲလၢ အစိအကမီၤ, ဒ်သိးကကဲထီၣ်ယွၤအဖိလီၤ” န့ၣ်လီၤ.…
ယွၤအတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဟ့ၣ်ညီတၢ် အတၢ်အဲၣ်
တၢ်ဒုးသုး ကဘီသုးမုၢ်လီၤဆီ အခိၣ်ကျၢၢ် ဝ့လယၢၣ် မဲးရ့ဘၢၣ် န့ၣ် ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ, ဒ်အမ့ၢ်ပှၤသုးဖိတဂၤ လၢအကတိၤလီၤတၢ်ဆူ ပှၤဖျိခီလ့ၣ်ကၠိတဖၣ်အဂီၢ်, ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ထူထီၣ်က့ၤလီၢ်မံ ကိးမုၢ်ဂီၤဒဲးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲကတိၤလီၤတၢ်န့ၣ် ပှၤခိးကွၢ်လၢ အ့ထၢၣ်နဲး အိၣ်အကကွဲၢ် တကယၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဝ့လယၢၣ် မဲးရ့ဘၢၣ် လၢအအိၣ်ဘှံးတ့ၢ်လံလၢတၢ်မၤတဂၤအံၤ, နီၤဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်မၤလိအဂၤတမံၤလၢ အထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤ ပှၤအသးန့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢမုၢ်ထီၣ်လီၢ်ခၢၣ်သး တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအကတီၢ်န့ၣ်, လၢတၢ်သးအုးအပူၤ မဲးရ့ဘၢၣ် အၢၣ်လီၤဝဲ ဒူၣ်ဖိထၢဖိတနီၤ လၢအတၢ်ကမၣ် တအိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤသံကမၣ်အီၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. နာ်ဝဲလၢ ဒူၣ်ဖိထၢဖိတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကဘၣ်ဃ့သကွံာ်ကညးက့ၤအဝဲသ့ၣ်အဃိ, မဲးရ့ဘၢၣ် ဃ့ကညးဝဲဒူဒူဆူ ပၢ်လၢ အသးဘၣ်ဒိ, လီၤသဘှံးတဂၤလၢ ကပျၢ်အတၢ်ကမၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
မဲးရ့ဘၢၣ် တဲဘၣ်အီၤ ခီဖျိလၢပှၤကတိၤကျိာ်ထံတၢ်, “ယမ့ၢ်ပှၤသုးဖိတဂၤ, ယအိၣ်ဒီးယဖိစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဒီးယသးဘၣ်ဒိဒိၣ်မးလၢ နဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.” ပှၤတဂၤအံၤမၤဆၢက့ၤ မဲးရ့ဘၢၣ် ခီဖျိလၢတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အတၢ်ဟ့ၣ် လၢအမ့ၢ် တၢ်ပျၢ်တၢ်ကမၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤအံၤ အဖိလၢ အိၣ်မူတ့ၢ်ဝဲတဂၤ စံးဘၣ်အီၤ,…
ဂ့ၤအါထီၣ်တမံၤဃီလၢခရံာ်အပူၤ
ဒီးကထၢၣ် ထ့းဖနံၣ် ကီၤ(လ်)စၣ် (Dr. Tiffany Gholson) ထံၣ်ဝဲ ကီၢ်စဲၣ်အံၣ်လံနွဲး (Illinois) အဝ့ၢ် စ့းလူဝံး မုၢ်ထီၣ် (East Saint Louis) န့ၣ်, တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်မၤကမၣ် ပဒိၣ်အတၢ်ဘျၢသဲစးတဖၣ် လၢကျဲအါဘိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲအတုၤ ၂၀၂၃ နံၣ်န့ၣ်, ဝ့ၢ်အတၢ်ကွဲးနီၣ်ပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢ တၢ်မၤသံပှၤကညီနီၣ်ဂံၢ် စှၤလီၤဝဲ ၃၁ မျးကယၤ, ဒီးတၢ်လုၢ်သ့ၣ်ခါပတာ်သဲစးတဖၣ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်န့ၣ် စှၤလီၤဝဲ ၃၇ မျးကယၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤတ့ၢ်အသးအံၤ ကမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်မၤသကိးတၢ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီန့ၣ်, ဝ့ၢ်အံၤ “တၢ်မၤလီၤတံၢ်ထွဲ ကမျၢၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢကရူၢ်” (Public Safety Enforce-ment Group)- လၢအပၣ်ဃုာ် ကီၢ်စဲၣ် ဒီးဝ့ၢ်အပၢၤကီၢ်, ဝ့ၢ်အကၠိလီၢ်ကဝီၤ, ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါကရၢကရိတဖၣ် ကျဲးစၢးပာ်ဖှိၣ် မၤသကိးတၢ်, ဒ်သိးအကဆီတလဲကွံာ်တၢ်လၢ ပှၤဝ့ၢ်ဖိခဲလၢာ်အဂီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကမၤစၢၤပှၤဝ့ၢ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်, ဝ့ၢ်အပှၤမၤသကိးတၢ်ခဲလၢာ် ပာ်ဖှိၣ်လိာ်သးအံၤန့ၣ်, ဒီးကထၢၣ် ကီၤ(လ်)စၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, “တၢ်မၤအံၤ ပစံးအီၤလၢ တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီတမံၤ”န့ၣ်လီၤ.…
တၢ်မ့ၢ်တံၤသကိးဆူ ၦၤအိၣ်သယုၢ်သညိ
လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ် ဟီၣ်လံၣ် ခီး (Holly Cooke) ဘၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲဆူ ဝ့ၢ်လိဒိၣ် (London) အကတီၢ်န့ၣ် အတံၤသကိးတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. နွံကတၢၢ်အသီတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤသးအုးလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ အတၢ်ဃုထိၣ်သတြီၤဒီး ၦၤအိၣ်ဆိး မျးကယၤ တဆံ, ဖဲပီၣ်တူၣ်ဂဲလ် (Portugal) ထံကီၢ်လၢအဃၢၤ, အဝ့ၢ် လ့စ်ဘီၣ် (Lisbon) အပူၤန့ၣ်ဒီး, ဝ့ၢ်လိဒိၣ် အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ မ့ၢ်တၢ်အိၣ်သယုၢ်သညိ အဝ့ၢ်, ဒီးၦၤဝ့ၢ်ဖိ ၅၅ မျးကယၤ စံးဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ် အိၣ်ဆိးလၢတၢ်သယုၢ်သညိန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ရ့လိာ် မၤဘၣ်ထွဲလိာ်သးအဂီၢ်, ဟီၣ်လံၣ် ကွၢ်ကပာ် အတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ် တၢ်ဆဲးကျိးကရၢလၢ လၢအမ့ၢ် ဝ့ၢ်လိၣ်ဒိၣ်ပိာ်မုာ် အိၣ်သယုၢ်သညိကရၢ (London Lonely Girls Club), ဒီးၦၤသၢကလးယဲၢ်ကထိဃာ်ဃာ်နုာ်လီၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနွံနွံန့ၣ် ကရူၢ်ဆံးဖိတဖၣ်ထံၣ်လိၣ်အသး, ဒီးတၢ်ဟးလိာ်ကွဲ အီၣ်သကိးတၢ် လၢပှၤဟးအိၣ်ကသူၣ် အလီၢ်အကျဲ, မၤလိသကိးတၢ်သ့စိးပျၤဒွဲလၤႇ မၤလိသကိးတၢ်ကယၢကယဲလၢၢ်လ့တၢ်မျၢ်, တၢ်အီၣ်သကိးဟါတၢ်အီၣ်,…
ကွၢ်ထီၣ်ဆူ မူကပိာ်လိၤ
အဲလဲး(စ) စမီလ့ၤ (Alex Smalley) အဲၣ်ဒိးဝဲပှၤကိးဂၤဒဲး ကမံပၢၢ်ထီၣ်ဂီၤဂီၤ, မ့တမ့ၢ် ကဆိကတီၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတစိၢ်ဖိ ဖဲမုၢ်လီၤနုာ် အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဒ်သိးလၢ ကခိးကွၢ် မုၢ်ဟဲထီၣ်, ဒီးမုၢ်လီၤနုာ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စမီလ့ၤ ဒ်အမ့ၢ် ပှၤဃိထံတၢ်လၢကီၢ်ဘြံးတ့ၣ် အတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤအခိၣ်တဂၤ အဂီၢ်န့ၣ်, ဆၢကတီၢ်တစိၢ်ဖိတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်အကတီၢ်လၢ အဃံလၤဒိၣ်ကတၢၢ်, အလီၤကဟုကညီၢ်ဒိၣ်ကတၢၢ် လၢမုၢ်နံၤတနံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်ဟဲထီၣ် မ့တမ့ၢ် မုၢ်လီၤနုာ်အကတီၢ် လၢအလီၤသးကတုၤ အါန့ၢ် မူကပိာ်လိၤ လါအဲးတဖၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ကပီၤကပြ့ၢ်ပံာ်လ့လၢမုၢ်နၤ တဖၣ်န့ၣ်, မၤဂ့ၤအါထီၣ် သးအတၢ်အိၣ်အသး (mood), မၤအါထီၣ် သးအတၢ်ဟူးဂဲၤလၢအဂ့ၤတဖၣ် (positive emotions) ဒီးမၤဆံးလီၤစှၤလီၤ သးအတၢ်ဃၢတၢ်စံာ် (stress) သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. စမီလ့ၤ စံးဝဲလၢ “ဖဲနထံၣ် တၢ်လၢအလဲၢ်ဒီးဒိၣ်ဝဲတမံၤမံၤ, မ့တမ့ၢ် တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤကမၢကမၣ်တမံၤမံၤန့ၣ်ဒီး, နသးကကလၢၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကမၤအသးဒ်နတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်ဆံးလီၤစှၤလီၤဝဲ, ဒီးနတကိၢ်ဂီၤလၢၤဘၣ်တၢ် ကဲာ်ဆိးန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်လီၤလးလၢ စမီလ့ၤ…
ပန့ဆၢၣ်အသီလၢ ခရံာ်အပူၤ
ပသ့ၣ်ဆှိလါအဲး (blue spruce) တထူၣ်အသၣ်, ဒီးအလၣ်ဒ်ထးဘိဖိတဖၣ် လီၤဆှုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သရၣ်လၢအယါဘျါ သ့ၣ်မုၣ်ဝၣ်ဘိန့ၣ် ကွၢ်ဝဲတဘျး ဒီးဒုးသ့ၣ်ညါပှၤ တၢ်ဂ့ၢ်ကီ, ဒီးစံးဝဲလၢ “တၢ်အံၤမ့ၢ် သ့ၣ်ဆှိအဃိလီၤ.” ယဆၢမုၢ်လၢ်လၢ ယကသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး (မ့တမ့ၢ်) ကျိၤကျဲလၢ တၢ်ကူစါယါဘျါအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤကူၣ်သ့လၢသ့ၣ်မုၣ်ဝၣ်ဘိတဂၤအံၤ စံးကဒီးဝဲလၢ “တၢ်အံၤ မ့ၢ်ဒၣ်သ့ၣ်ဆှိအဃိ န့ၣ်လီၤ.” မ့ၢ်လၢသ့ၣ်ဆှိအန့ဆၢၣ်န့ၣ် ကဘၣ်ဒုးလီၤဆှု အလၣ်အဘိဖိတဖၣ်အဃိ, တၢ်ဆီတလဲကွံာ် အန့ဆၢၣ်အံၤတသ့ဝဲဘၣ်.
မ့ၢ်လၢပနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်, တဘၣ်တၢ်တြီပာ်ပနီၣ်အဆၢ ခီဖျိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးတဖၣ် လၢတၢ်ဆီတလဲတန့ၢ်တသ့တဖၣ်အဃိ အလီၢ်အိၣ်လၢပကဘၣ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်အသီတဖၣ် လၢဝ့ၢ်အ့းဖ့းစူး အဂီၢ် စီၤပီလူး ပာ်ဖျါမၤလီၤတံၢ်ဝဲ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ကမၤပူၤဖျဲးတၢ်န့ၣ် ဖျါဖဲ အ့း ၄:၁၈-၁၉ အပူၤ, ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိတဖၣ် “အသူၣ်ခံးအသးခံး သတးဒီး,” ကတူၢ်လိာ်ယွၤအဂီၢ် ကးတံၢ်ဃးအသးန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သူၣ်ကိၤအသးကိၤ, အိၣ်ပှဲၤဒီး“တၢ်တစီတဆှံ ကိးမံၤဒဲး” ဒီးလူၤပိာ်ထွဲ တၢ်သးကတၢအခံ, ဒီးတၢ်သူၣ်လီသးကွံတၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဆၢဖိ…
မၤစၢၤတၢ် ဒ်ယွၤမၤစၢၤပှၤအသိး
အိၣ်လံၤ ခဲးစီ (Ole Kassow) မ့ၢ်ပှၤအဲၣ် တၢ်ဒိးလ့ၣ်ယီၢ်ခီၣ် ဒီးအိၣ်ဆိးဝဲလၢ ကိၣ်ပဲၣ်ဟ့ၣ်ဂဲၤ Copenhagen) အဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဂီၤ, ဖဲအထံၣ်ဘၣ် ပှၤသးပှၢ်ပိာ်ခွါတဂၤ ဆ့ၣ်နီၤထဲတဂၤဧိၤဒီး အထးကွီၤ ဟးစၢၤတၢ် (walker) လၢကမျၢၢ်ဖီကရၢၢ်အပူၤန့ၣ်ဒီး, တၢ်ဆိကမိၣ်ယိယိဖိတမံၤ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်အီၤ- အတၢ်ဆိကမိၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲလၢကဟ့ၣ်ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်တဖၣ် တၢ်သူၣ်ဖှံသးညီဒီးတၢ်သဘျ့ ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဒိး လ့ၣ်ယီၢ်ခီၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ဖဲမူခိၣ်ကဆှီအမုၢ်တနံၤန့ၣ်, အဝဲပာ်ကတီၢ် လ့ၣ်ယီၢ်ခီၣ်လၢ ဒိးလဲဝဲ (အပၣ်အိၣ်သၢခါတခိၣ်) ဖဲတၢ်ကွၢ်ထွဲ ပှၤသးပှၢ်အဟံၣ်, ဒီးကွဲမုာ်ဝဲ ကယဲၢ်ပှၤတဂၤလၢ်လၢ် လၢအသးအိၣ်ဒိးတဖၣ် ကဒိးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမုာ်လၤသးခုဝဲ ဖဲပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤ, ဒီးပှၤသးပှၢ်တဂၤ ကဲထီၣ်ပှၤဒိးတၢ်အဆိကတၢၢ်ခံဂၤလၢ “တၢ်ဒိးလ့ၣ်ယီၢ်ကရၢလၢ တအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ပနီၣ် သးအနံၣ်” (Cycling Without Age) န့ၣ်လီၤ.
ခဲကနံၣ်အံၤ, ယံာ်တ့ၢ်လံအနံၣ်ခံဆံပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, ပှၤသးပှၢ် ၅၇၅,၀၀၀ ဂၤန့ၣ်, ဒိးဘၣ်ဝဲ အဘျီ ၂.၅ ကကွဲၢ် အဃိ အိၣ်လံၤ အတၢ်မံမီၢ်လၢ…