တၢ်သးအုးကိးမံၤ
နံၣ်ကယၤ ၁၉ အပှၤကွဲးထါ အဲမလံၣ်ဒ့းကစၢၣ် (Emily Dickinson) ကွဲးဝဲ “တၢ်သးအုး ကိးမံၤ ယထံၣ်/ ယထိၣ်တဲာ်ဒီး ဃုကွၢ်ထံ/ မ့ၢ်ဃၢ ဒ်ယတၢ်ဝံဧါ/ မ့တမ့ၢ် ဖှံညီဝဲဧါ”. ထါတယုၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤ ပှၤကညီတဖၣ် ဝံစိာ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အသးသမူဒီစိၤ ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်တလီၤတံၢ်လီၤဆဲးကဲာ်ဆိးအပူၤ, ဒ့းကစၢၣ် မၤကတၢၢ်ဝဲအထါလၢ တၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤအသး ထဲတမံၤဧိၤ, လၢအမ့ၢ် “တၢ်ဆဲးဖျိးအတၢ်မၤမုာ်” လၢအထံၣ်န့ၢ်ဝဲ လၢကရၤနံအဒီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ် အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အပူၤလီၢ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤကစၢ်အပူၤလီၢ်, ဒီးတၢ်ဒုးဆိကမိၣ်အီၤလၢ ပှၤတနီၤအတၢ်သးအုးတဖၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒီးအတၢ်သးအုးန့ၣ်လီၤ.
လံာ်တၢ်လီၣ်ဖျါ ပာ်ဖျါထီၣ် ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤကစၢ် ဒ် “သိဖိ, ဒ်အဘၣ် တၢ်မၤသံအီၤအသိး” န့ၣ်လီၤ (၅:၆, ကွၢ်အဆၢဖိ ၁၂). အတၢ်ပူၤလီၢ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်အီၤ သ့ဒံးဝဲန့ၣ်လီၤ. အဝဲဒိးတူၢ် တၢ်ပူၤလီၢ်တဖၣ်အံၤ ခီဖျိ တၢ်ဟံးထီၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ်အတၢ်ဒဲးဘးဒီး အတၢ်သးအုးလၢအလိၤ (၁…
လီၢ်ပူၤဖျဲးလၢပဂီၢ်
ဒဲးဘံၣ် စတံဖၢၣ် ဘရီးဒၢၣ်(Debbie Stephens Browder) မ့ၢ်ကၠိသရၣ်မုၣ်သိၣ်လိတၢ် လၢအိၣ်ဘှံးက့ၤလၢ ပဒိၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဂၤလီၤ. အခဲအံၤ အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢးသဆၣ်ထီၣ် ၦၤအါဂၤလၢ ကသူၣ်သ့ၣ်ထူၣ်တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိတဖၣ် တသ့ဖဲအသ့န့ၣ်လီၤ. တၢ်အဂ့ၢ်အခၢးတခီမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ကိၢ်ဆူၣ်အဃိလီၤ. လၢကီၢ်အမဲရကၤအပူၤ တၢ်ကိၢ်ဆူၣ်ဒိၣ်မးအံၤ မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်ကတၢၢ်တဘီ လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သံတၢ်ၦၢ် လၢအဘၣ်ထွဲဒီး မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကဘှါစါက့ၤ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဂီၢ် အဝဲစံးဝဲ “ယစးထီၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်လီၤသ့ၣ်မုၢ်ဝၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.” သ့ၣ်ဖးထီအကဒုတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ကျဲအကါဒိၣ်တဘိလၢ အကဒီသဒၢ ၦၤတဝၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. “တၢ်မၤအဝဲအံၤ တမ့ၢ်ထဲတၢ်မၤဃံမၤလၤ ၦၤတဝၢဒီး တၢ်ဘၣ်တ့အဘၢၣ်ကဝီၤဘၣ်, မ့ၢ်တၢ်ဃုထၢတၢ်သံ မ့တမ့ၢ် တၢ်မူန့ၣ်လီၤ”
တၢ်အကဒုန့ၣ် တမ့ၢ်ထဲတၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤ တၢ်အဂီၢ်ဘၣ်, မ့မ့ၢ်တခီ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤမူထီၣ်က့ၤတၢ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ၦၤကွဲးထါ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၂၁, ကသ့ၣ်ညါတ့ၢ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. လၢလီၢ်ခၢၢၣ်သးမုၢ်ထီၣ်ကဝီၤန့ၣ် တၢ်ကိၢ်ကျီတၢ်ဆါအံၤဘၣ်ၦၤသ့ထီဘိလီၤ. တၢ်အမ့ၢ်အတီတခါအံၤ မၤယိာ်ထီၣ်အါထီၣ် ၦၤကွဲးထါအတၢ်ဒုးနဲၣ်ယွၤႇ ဒ်အမ့ၢ်ပတၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ်နီၢ်နီၢ်, ဒီးစံးဝဲ အဝဲမ့ၢ်ယွၤလၢအအံးထီၣ်ကွၢ်လီၤၦၤ ဒီး “မုၢ်တမၤဆါဘၣ်ၦၤလၢမုၢ်ဆါခီဘၣ်, ဒီးလါန့ၣ်လၢမုၢ်နၤဘၣ်”(:၆).
လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ တစံးဝဲလၢ…
တမ့ၢ်တၢ်မံမီၢ်ဘၣ်
တၢ်မၤအသးလီၤဂာ်ဒ် နအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢတၢ်မံမီၢ်, လၢနဖုသံနီၣ်က့ၤ တန့ၢ်ဘၣ်တမံၤ အပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်တၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်တမံၤဘၣ် (derealization) မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ ပနီၣ်သးန့ၣ် တၢ်ဘၣ်ထွဲတအိၣ်ဝဲဒီးပနီၣ်ခိ (depersonalization)အံၤန့ၣ် ပှၤလၢအဘၣ်ဂဲၤလိာ်သးဒီး တၢ်မၤအသးတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ကယဲၢ်တၢ်အိၣ်လၢ အခိၣ်အဃၢၤဝးဝးဒီး တၢ်မၤအသးတဖၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတူၢ်ဘၣ် တၢ်အါနံၣ်အါလါ ဒ်သိးအံၤတဖၣ်အဂီၢ် ပစံးအီၤသ့လၢ သးအတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတမံၤ သ့ဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤအသးအံၤ မ့ၢ်တၢ်ညီနုၢ်ဘၣ်ဂဲၤလိာ်ဒီး နီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, လီလီဆီဆီ ဖဲသးအတၢ်ဆီၣ်သနံး ဟဲလီၤဘၣ် အဝဲသ့ၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်မၤအသးအံၤ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီန့ၣ် တၢ်အိၣ်မူအပူၤ တၢ်ခဲလၢာ်ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးဝဲဒၣ်လဲာ် တၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် သးအတၢ်ဆါအံၤ အိၣ်ဒံးဒၣ်အဖၢမုၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်ဘၣ်ဆၣ် လၢပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အသးပူၤ ကနာ်ဝဲအဂီၢ် ကီခဲဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်ဂဲၤလိာ်ဝဲ ဒ်သိးအံၤလၢ အကလဲၤခီဖျိ ပလၢၢ်ဘၣ်ယွၤအစိကမီၤ ဒီးအတၢ်အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်န့ၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒီး တမ့ၢ် တၢ်မံမီၣ်န့ၣ်ဘၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါန့ၣ်လီၤ. လံာ်မၤတၢ် ၁၂:၂-၄…
တၢ်ဃ့ၢ်လၢ ဂ့ၢ်အိၣ်ကျိၤအိၣ်အဂီၢ်
ယတံၤသကိး အဲရၢ်(Ira) အတၢ်အိၣ်သး မၤသး တယံၥ်ဒံးဘၣ်အဖီခိၣ်, ယတသးအုး ဒိၣ်ဒိၣ်ဘၣ်န့ၣ် တသ့ဘၣ်. အဝဲပၥ်ဖျါထီၣ်အနီၢ်ကစၢ်အဂီၤ, ယူၥ်ထီၣ်အထံကီၢ်နီၣ်တယၢ် ဖဲအဃ့ၢ်တၢ်ဃ့ၢ်ပြၢဝံၤအလီၢ်ခံ, တီၣ်ထီၣ်ပၥ်ဖျါလၢ ပှၤကမျၢၢ်ကထံၣ်ဘၣ်အဂီၢ်, ဖဲအဝဲဘၣ်ပၥ်တ့ၢ်ကွံၥ် အဟံၣ်အိၣ်ဖဲ ဝ့ၢ်ခံၣ်(Kyiv), လၢအမ့ၢ် ကီၢ်ယူၣ်ကရ့(Ukraine)အဝ့ၢ်ခိၣ်လၢ အလီၤဘၣ်လၢဒုၣ်ဒါအစုပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲကွဲးလီၤလံၥ်လၢ “ပဝဲခဲလၢၥ် ပဃ့ၢ်သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ် ဒ်တၢ်သ့အိၣ်ဒီးပှၤ အဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. မ်ပဃ့ၢ်မုၢ်နံၤခဲအံၤတဖၣ်အပူၤ ဂ့ၤန့ၢ်ဒံးလၢညါတက့ၢ်. အိၣ်ဒီး တၢ်တမံၤမံၤလၢ အတသံနီတဘျီလၢ ပသးပူၤတက့ၢ်”. မုၢ်နံၤပိၥ်ထွဲလၢအခံတဖၣ်အပူၤ, ယထံၣ်ယတံၤသကိးဃ့ၢ် တၢ်ဝဲန့ၣ် လၢကျဲအါဘိ, ဖဲအဝဲဆှၢတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ပကထုကဖၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်, ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤပှၤလၢ အတူၢ်ဘၣ်တၢ် အိၣ်လၢအထံအကီၢ်ပူၤတဖၣ်အဂီၢ် ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဲရၢ်အတၢ်ကတိၤဖျၢၣ်တဖၣ် ဟဲစိၥ်ယိၥ်ယိၥ် လံၥ်ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂ အတၢ်ကိး လၢပှၤစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤတၢ်ဖိတဖၣ် ဒ်သိး “ကဃ့ၢ်လၢတၢ်သးစူၤအပူၤလီၤ” (:၁). တၢ်ကိးဝဲန့ၣ် ပိၥ်ထွဲထီၣ် အဆၢဒိၣ် ၁၁ လၢအမ့ၢ် တၢ်စူၢ်တၢ်နၥ် အပှၤဒူဃိၤတဖၣ်အဂ့ၢ်, “ပှၤအုၣ်အသးဂီၢ်မုၢ်”(:၁၂), လၢအအိၣ်မူတ့ၢ် အိၣ်ဒီးတၢ်သးဒူ,…
တၢ်စးထီၣ်အသီ
ယူၣ်ကၠ့ ဖံထၢၣ်စၢၣ် (Eugene Peterson) အတၢ်ကွဲးလၢအအိၣ်ဒီး အစိကမီၤ လၢဆိကမိၣ်ထံၣ်ကဒါက့ၤ ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၂၀ န့ၣ်, အဝဲကွဲးဝဲ, “ပှၤခရံာ်ဖိတဖၣ် အတၢ်သ့ၣ်ညါလီၤက့ၤအသးန့ၣ် စးထီၣ်ဖဲလၢ ပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်က့ၤ လၢတၢ်သူၣ်အုးသးအုးအပူၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ် လၢပထံၣ်လၢအဘၣ်န့ၣ် နီၢ်နီၢ်တခီ မ့ၢ်တၢ်လီတၢ်ဝ့ၤန့ၣ်လီၤ”. ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၂၀ မ့ၢ် “ထါတဖၣ်လၢအလဲၤထီၣ်ဆူအဖီခိၣ်” အကျါ အဆိကတၢၢ်တယုၢ် (စံး ၁၂၀-၁၃၄) ဒီးဘၣ်တၢ်သးဝံၣ်အီၤဖဲ ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အတၢ်လဲၤဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ကစၢ်ယွၤ လၢဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အဆၢကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. ဒီးဖံထၢၣ်စၢၣ် ဃုထံၣ် သ့ၣ်ညါတၢ်အံၤလၢ အလံာ် “တၢ်စူၢ်ဒိကနၣ်ဖးယံာ်လၢ အလဲၤတၢ်တကျိၤဃီအခါ” ဒီးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤတဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂီၤဒိလၢအပာ်ဖျါ ပနီၢ်သးအတၢ်လဲၤဆူ ယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤဒ်သိးအံၤ စးထီၣ်အသးသ့ဝဲဒၣ်ထဲလၢ ပသ့ၣ်ညါလၢ ပလိၣ်ဘၣ် တၢ်လီၤဆီနီၢ်နီၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖံထၢၣ်စၢၣ်တဲဝဲလၢ, “ပှၤတဂၤ ကဘၣ်ပာ်ဖျါအတၢ်သးဘၣ်အၢလ့ၤတုၢ်လ့ၤတီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်မၤသးတဖၣ် ဒ်သိးကဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤအသးလၢ ကစးထီၣ်ဝဲ ပှၤခရံာ်ဖိအကျဲန့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ အဝဲမၤန့ၢ်…
ဆူညါ, ဆူညါ, ဆူၣ်ဆူၣ်
ဖဲထါအခိၣ်တီ “အိၣ်ဘှံး”န့ၣ် ပှၤကွဲးထါ တၤပှၤ ဒ်သိးပကသ့နီၤဖး “တၢ်အိၣ်ဘှံး အိၣ်ကသုၣ်” ဒီး “တၢ်မၤ”အကတီၢ်လီၤ. အဝဲသံကွၢ်, ပှၤဂုာ်ကျဲးစၢး မၤတၢ်နီၢ်နီၢ်တဖၣ်အဂီၢ် တၢ်အိၣ်ဘှံအိၣ်သါနီၢ်နီၢ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်ဧါန့ၣ်လီၤ. လၢနကဟးဆှဲး တၢ်အိၣ်မူအတၢ်မၤမူဒါတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်, နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိး လဲၤခီဖျိ တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်ကသူၣ်အမ့ၢ်အတီဘၣ်ဒီး ပှၤကွဲးထါဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ,“မၤတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်, စူးကါအီၤ, တဘၣ်ဒုးကဲထီၣ် တၢ်ကလီကလီတဂ့ၤ, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး တအိၣ်ဘှံးဘၣ်လၢၤဘၣ်. မ့ၢ်နထံၣ်န့ၢ် တၢ်ဃံတၢ်လၤလၢ နခိၣ်နဃၢၤဝးဝးလံဧါ. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ်မး နကထံၣ်န့ၢ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါ အတၢ်ဃံတၢ်လၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကွဲးထါမၤကတၢၢ်အထါလၢ တၢ်အိၣ်ဘှံးနီၢ်နီၢ် ဒီးတၢ်သးခုနီၢ်နီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤ ခီဖျိတၢ်အဲၣ်ဒီး မၤတၢ်အခ့အပှၤအတၢ်မၤ, ဒီးမ့ၢ်စီၤပီလူးအတၢ်ဆိကမိၣ်မိၢ်ပှၢ်လၢ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤသ့းစၤလနံဖိတဖၣ်လီၤ. ဖဲအပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ကိးထီၣ်အီၤဒ်သိး ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤနာ်တၢ်ဖိလၢ ၁ သ့း ၂:၁၆ အပူၤ, စီၤပီလူးတဲဖျါထီၣ်ဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး “သုကလဲၤတၢ်ဒ်အကြၢးဒီးယွၤလၢ အကိးက့ၤသုဆူ အဘီအမုၢ်”န့ၣ်လီၤ.
အဝဲတဲဖျါထီၣ် တၢ်အိၣ်မူအံၤ မ့ၢ်တၢ်အိၣ်မူအဂၢၢ်အကျၢၤ လၢတၢ်နာ်န့ၢ်အီၤသ့, လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ…
ယွၤအဘျုးအဖှိၣ် လၢအပှဲၤဒီး တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ
“တဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီခဲလၢၥ်, ဘၣ်ဆၣ် တဲလီၤတစွၤအီၤတက့ၢ်.” တၢ်အံၤမ့ၢ် ပှၤကွဲးထါ အဲမလ့ၣ် ဒံးကစၢၣ် (Emily Dickinson) အတၢ်ကွဲး, အဲၣ်ဒိးပၥ်ဖျါဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒီးအလၤကပီၤန့ၣ် ကပြူၢ်ကပြီၤဒိၣ်မးလၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ လၢဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးညီတဖၣ် လၢကနၢ်ပၢၢ်ဒီးတူၢ်လိၥ်ဝဲတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, တၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢပဂီၢ်မ့ၢ်ဝဲ ကတူၢ်လိၥ်ဒီးနီၤဟ့ၣ်ယွၤအဘျုးအဖှိၣ်ဒီးတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ လၢအလီၤတစွၤတစဲး, ဒ်ပစံးတၢ်အသိး လၢတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ,ဒီးတမ့ၢ်ဒ်ကျဲလိၤတၢ်ကတိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်လၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီကဘၣ်ဆဲးကပြူၢ်လီၤဝဲ ကယီကယီ တဆီဘၣ်တဆီန့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး ပှၤကိးဂၤဒဲးအမဲၥ်ကဘျီၣ်ဝဲလီၤ.
တၢ်မၢဖိစီၤပီလူးစံးတၢ်ဒ်သိးအံၤစ့ၢ်ကီး ဖဲ အ့းဖ့းစူး ၄:၂ အပူၤ ဖဲအဝဲဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤတၢ်တဖၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဒီးကယဲၢ်တၢ်ဆီၣ်လီၤသုသး , ဒီးသူၣ်စူၤသးစူၤ, အိၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤဃဲးဃဲး, ဒီးကီၤသုသးသကိးသကိး လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤလီၤ. စီၤပီလူးဒုးနၢ်ပၢၢ်ပှၤလၢ တၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိလၢ ပှၤစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤတၢ်တဖၣ် အတၢ်ဝံသးစူၤဒီး တၢ်မၤဘျုးမၤဖှိၣ်လိၥ်သးကဒဲကဒဲအံၤ မ့ၢ်လၢကစၢ်ခရံၥ်အတၢ်ဝံသးစူၤပှၤအဃိလီၤ. လၢတၢ်ဟံးန့ၢ်ပှၤကညီက့ၢ်ဂီၤန့ၣ်, (:၉-၁၀) ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးလီၣ်ဖျါထီၣ်အသးလၢ တၢ်ဘှ့ၣ်တၢ်ဘှီၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤအပူၤ လၢပှၤကညီလိၣ်ဘၣ်ဝဲဒ်သိးပှၤကနၥ်ဒီးတူၢ်လိၥ်အီၤလီၤ.
အဝဲ အခဲအံၤ ပၥ်ဖျါထီၣ်အသးစ့ၢ်ကီးဒံးလၢ တၢ်ဝံသးစူၤဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအကျဲတဖၣ် ခီဖျိဟ့ၣ်ဝဲ, ဟ့ၣ်စိဟ့ၣ်ကမီၤဝဲ အပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢတၢ်သးစူၤဒီးတၢ်အဲၣ် ဒ်သိးဒီးကဒိၣ်ထီၣ်ဒီးဒိၣ်တုၥ်ခိၣ်ပှဲၤဝဲအဂီၢ်…
ယွၤအတၢ်မၤစၢၤ လၢပခါဆူညါအဂီၢ်
ဒ်ပှၤဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါမၤလိသးဂ့ၢ်ဝီ မဲးကၠ့(Meg Jay)ပာ်ဖျါအသိး, ပသးန့ၣ် မိၣ်ဆိကမိၣ်တၢ် ဘၣ်ဃးဒီး ပခါဆူညါအနီၢ်ကစၢ်(our future selves)အဂ့ၢ် ဒ်သိးဒီး ပဆိကမိၣ်ဘၣ်ဃး ဒီးပှၤလၢပတသ့ၣ်ညါအီၤနီတစဲးဘၣ်အဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမ့ၢ်လၢတၢ်လၢတဘျီတခီၣ် ပှၤကိးလၢ “တၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးအတၢ်လီၤဖျိ”(empathy gap)အဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤကီလၢပကဒိသူၣ်ဒိသးဒီး သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ပှၤလၢပတသ့ၣ်ညါအီၤဂ့ၤဂ့ၤ, ဒီးခါဆူညါပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်လဲာ်အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, လၢအတၢ်မၤလီၢ်အပူၤ, ကၠ့ ကျဲးစၢးမၤစၢၤ ပှၤသးစၢ်တဖၣ်လၢ ကဆိကမိၣ်မှံ ကွၢ်ခါဆူညါအနီၢ်ကစၢ်, ဒီးဟံးန့ၢ်ခီၣ်ခါလၢ ကကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်တ့ထီၣ်တၢ်တိာ်တဖၣ် လၢမုၢ်တနံၤ အဝဲသ့ၣ် ကကဲထီၣ်တၢ်တဂၤအဂီၢ်, ဒီးကတဲာ်ကတီၤပာ်စၢၤ ကျဲလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ဒ်သိးအကလူၤပိာ်အတၢ်မံမီၢ်တဖၣ်အခံ ဒီးကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လံာ်ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၀ အပူၤ, ပဘၣ်တၢ်ကွဲမုာ်ပှၤလၢ ပကထံၣ်ပတၢ်အိၣ်မူတမ့ၢ်ထဲလၢ အကတီၢ်ခဲအံၤဧိၤဘၣ်. မ့မ့ၢ် ဒ်တၢ်အိၣ်မူလၢလၢပှဲၤပှဲၤ ဒီတစိၤအဂီၢ်အသိး, ဒီးဃ့လၢ ယွၤကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပက “ဂံၢ်ပမုၢ်နံၤတဖၣ် ဒီးပကန့ၢ်ဘၣ်သးလၢအကူၣ်တၢ်သ့” အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ (:၁၂). ပမုၢ်နံၤမုၢ်သီလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤ အိၣ်ဒီးတၢ်အဆၢန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ကဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ…
တၢ်ဆီၣ်လီၤသး မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ
တနံၤန့ၣ်, ဖဲအကွၢ်ထံဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤ ဘၣ်မနုၤလၢ ကစၢ်ယွၤပၥ်လုၢ်ပၥ်ပှ့ၤ တၢ်ဆီၣ်လီၤသးဒိၣ်ဒိၣ်န့ၣ်, ၦၤစူၢ်က့ၤနၥ်က့ၤတၢ်တဂၤလၢ နံၣ်ကယၤတဆံဃုလၢ အမ့ၢ် ထရံစၣ်(Teresa)လၢ အဘ့လၣ်(Avila)ဝ့ၢ်ပူၤ, သတူၢ်ကလၥ်, သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် တၢ်စံးဆၢအံၤန့ၣ်လီၤ. “တၢ်အံၤ မ့ၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤအံၤ မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ အထီကတၢၢ် ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးအံၤ မ့ၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ... တၢ်အဂ့ၤလၢ အဟဲဟးထီၣ်လၢပပူၤတအိၣ်ဘၣ်. အါန့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ် တၢ်အံၤ, တၢ်အံၤ ဟဲလၢတၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်အထံမူ, လၢသးတဖၣ်, အိၣ်သူၣ်လီၤသး, ဒ်သ့ၣ်လၢအသူၣ်လီၤသးလၢ ထံကျိဖိတဘိအကပၤ ဒီးမုၢ်တၢ်ကပီၤ လၢအဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆူ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ”.
ထရံစၣ် မၤကတၢၢ်တၢ်အံၤလၢ, ခီဖျိတၢ်ထုကဖၣ်လၢအမ့ၢ် ပနီၢ်သက့ၤလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဝဲန့ၣ်, မ့ၢ်လၢ “တၢ်ထုကဖၣ်ဒီတခါ အခီၣ်တဃၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆီၣ်လီၤပသး” န့ၣ်လီၤ. “ဒ်ပဆီၣ်လီၤပသးလၢ တၢ်ဃ့ထုကဖၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ ကပၥ်ထီၣ်ထီၦၤလီၤ”.
ထရံစၣ်အလံၥ်မဲၥ်ဖျၢၣ်တဖၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးသီၣ် ဆၢကဒါက့ၤ လံၥ်ယၤကိၥ်အဆၢဒိၣ် ၄, ဖဲစီၤယၤကိၥ်ဒုးပလီၢ် တၢ်ပၥ်ထီၣ်ထီသးအန့ဆၢၣ်လၢအမၤဟးဂီၤတၢ်ဒီး တၢ်အဲၣ်လီၤသး အတၢ်တိၥ်တဖၣ် လၢအထီဒါလိၥ်သးဒီး တၢ်အိၣ်မူတမံၤ လၢအသန့ၤထီၣ်သးလၢ…
နီၣ်ဝံာ်ခံ
လၢအလံၥ်ပတီၢ်ထီတဘ့ၣ် “ၦၤကညီအတၢ်အိၣ်အသး” (The Human Condition) အပူၤ, သီးမၢးခ့တ့ (Thomas Keating)တဲန့ၢ်ပူလၢ တၢ်ကြၢးသ့ၣ်နီၣ်တယုၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. သရၣ်တဂၤ အဟံၣ်နီၣ်ဝံာ်ခံလီၤမၢ်န့ၢ်အီၤအဃိ, တီၤလီၤဃုဝဲလၢ တပံၢ်အကျါန့ၣ်လီၤ. ဖဲအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်ထံၣ်အဃုတၢ်ဒီး, အဝဲသ့ၣ်ဃုဃုၥ်ဒီးအီၤ, ဘၣ်ဆၣ် တထံၣ်က့ၤဘၣ်. လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, အပျဲၢ်လၢ အတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ် ဂ့ၤန့ၢ်ၦၤဂၤအကျါတဂၤသံကွၢ်အီၤ “သရၣ်ဧၢ, မ့ၢ်နဆိကမိၣ် နနီၣ်ဝံာ်ခံ ဟါမၢ်ဖဲလဲၣ်တတီၤသ့ၣ်သ့ၣ်လဲၣ်”. အသရၣ်စံးဆၢဝဲ “လီၤမၢ်လၢ ဟံၣ်ပူၤလီၤသၢၣ်” အပျဲၢ်တဖၣ် ကမၢကမၣ်ဒီးစံး “မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဒီး, ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဘၣ်ဃုဖဲတၢ်ချၢအံၤန့ၣ်လဲၣ်”. သရၣ်စံးဆၢဝဲ “ဖျါတြၢၢ်ကလၥ်တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ. ဖဲအံၤန့ၣ် တၢ်ကပီၤအိၣ်အါဝဲ အဃိလီၤ”.
အကတၢၢ် ခ့းတ့ စံးဝဲ ပလီၤမၢ်တ့ၢ် ပနီၣ်ဝံၥ်ခံလၢ, “တၢ်အိၣ်ဘူးအိၣ်တံၢ်ဒီးယွၤ, တၢ်ကလၢၢ်ဘၣ် ယွၤအတၢ်အိၣ်ဒီးၦၤ လၢတၢ်အဲၣ်အပူၤ” န့ၣ်လံ. “ပမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါ တၢ်အံၤန့ၣ်, တၢ်တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် တၢ်ဂ့ၤဂ့ၤနီတမံၤဘၣ်. ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်အံၤန့ၣ်, တၢ်ခဲလၢၥ် ဃၣ်ဃၣ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ”
လၢသးသမူ အတၢ်မုၥ်ဒီးအတၢ်ဖှီၣ်အပူၤဒၣ်လဲၥ်,…