တၢ်လဲလိၥ်လၢအသးကံၢ်ပူၤ

စးထီၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ခံဘျီတဘျီဝံၤအလီၢ်ခံ, မ့ၣ်အူအီၣ် ပှၤကညီ အိၣ်ဆိးလီၢ် အနးကတၢၢ် လၢယူၣ်ခ့ၣ် (UK) န့ၣ်, မၤဟးဂီၤ ကရဲဖဲ တၢးဖးထီ (Grenfell Tower) လၢ ဝဲးစ် လၣ်ဒၢ် (West London) ပှၤအဂၤ နွံဆံ သံဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါက့ၤ တၢ်ဂ့ၢ်လၢမ့ၣ်အူအီၣ်ခီဂာ်တၢ်ချ့သဒံးအဂ့ၢ်, ဒီးပၥ်ဖျါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်သး အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ် မ့ၢ်ပီးလီလၢအကျၢၢ်ဘၢကးဘၢဃၥ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်အချၢအဃိ န့ၣ်လီၤ. တၢ်စူးကါပိးလီလၢတၢ်ချၢတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တိၢ်ထးအလူၣ်မံၣ်နံၣ်ယၢၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အိၣ်လၢအကိပူၤ မ့ၢ်ပလးစ်တ့းလၢမ့ၣ်အူအီၣ်ညီဒိၣ်နီၢ်မးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်မနုၤအဃိ, တၢ်ပျဲလၢ ၦၤကဆါ, ဒီးၦၤကတ့ထီၣ် ပိးလီလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ် ဒ်သိးအံၤတဖၣ်န့ၣ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢပှၤတ့ဆါ ပိးလီတဖၣ်အံၤ တပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်မၤကွၢ်အစၢ ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဒီတဒၢမ့ၣ်အူ အတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဃိန့ၣ်လီၤ. ပီးလီတဖၣ် အပှ့ၤကလံၤဆံးစှၤန့ၣ်, ထုးန့ၢ်ၦၤၦ့ၤဒီးစူးကါတၢ်တဖၣ်အဃိ, ဒ်သိးကပလီၢ်အသးလၢတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အပနီၣ်အဂီၢ် လီၤတိၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကျၢၢ်ဘၢကပြုၢ်ကပြီၤလၢခိန့ၣ် ဖျါဂ့ၤဝဲန့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး စံးကတိၤတၢ်အဆူၣ်ကတၢၢ်တနီၤန့ၣ်, ပညိၣ်ဝဲဆူ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်သရၣ်တဖၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်သံၣ်သူမီၤကျာ် လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူအပူၤ, ဒီးလၢခိတၢ်ချၢန့ၣ်ကးဘၢဝဲလၢ…

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်တၢ်အဒ့

“ထူၣ်စူညါစီဆှံ တၢ်ဘါသရိၥ်” (Chapel of the Holy Cross) ဖိန့ၣ် ဆၢထၢၣ် အိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤလၢ စံၣ်ဒိနါ (Sedona) ကစၢၢ်ဖါဂီၤ, လၢကီၢ်စဲၣ် အရံၣ်စိနါ (Arizona) န့ၣ်လီၤ. ဖဲယလဲၤနုၥ်လီၤဆူသရိၥ်ဆံးဖိအပူၤ, ဒီးတကီၢ်ခါန့ၣ်, ယထံၣ် တၢ်ဂီၤစိးပျၤလၢအမ့ၢ် တၢ်ပျၤထီ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးလၢထူၣ်စုညါလီၤလီၤဆီဆီန့ၣ်လီၤ. ဒ်ညီနုာ်ထူၣ်စုညါအလီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပျၤထီကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးလၢ သ့ၣ်တထံးလၢအအိၣ်ဒီး သ့ၣ်ထူၣ်မိၢ်ၦၢ် ခံမုၢ်အဒ့လိၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ထူၣ်မိၢ်ၦၢ်ဃ့ထီကၠီး လၢအဒါလီၤသးဘျၢဘျၢန့ၣ်, ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဒိ ဘၣ်ထွဲဒီးၦၤအံၣ်စရ့လးဖိအဒူၣ် လၢအတတူၢ်လိၥ် ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး လၢလံၥ်စီဆှံလီၢ်လံၤတကတြူၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ထူၣ်မိၢ်ၦၢ်အဂၤတမုၢ်လၢအမူ, ဒီးအဒ့အတြၢ်တဖၣ်, ဒီးအိၣ်ဆၢထၢၣ်ဘျၢဘျၢန့ၣ် ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်အပနီၣ်လၢအမ့ၢ် ယူဒၤအဒူၣ်, ဒီးစီၤပၤဒၤဝံး အတၢ်လီၤစၢၤ အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဂီၤစိးပျၤ ဟ့ၣ်ဒိအံၤ အိၣ်ဒီးအခီပညီလီၤဆီ လၢအပၥ်ဖျါဒုးနဲၣ်ဝဲလၢလံၥ်စီဆှံ အလီၢ်လံၤအပူၤ ဝံစံးကတိၤဆိပၥ်တၢ်, တၢ်လၢအကါဒိၣ်, တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယူဒၤအဒူၣ်ဖိထၢဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်စိၥ်မၢကဲကုၢ်ဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးပှၤဂီၢ်မုၢ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်အဂီၢ်, ဝံယံးရမံယၤ စံးကတိၤလီၤ တၢ်ကစီၣ်အိၣ်ဟဲလၢယွၤ- “ယကမၤတၢ်ဂ့ၤတမံၤလၢယစံးပၥ်…

ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အသူၣ်စူၤသးစူၤ

ဖဲယဖုးကတြူာ် ယသၣ်မံယီၤမံၤဖိ မ့းစတ့း (Mystique) အဟၢဖၢ ကပုာ်လုးဖိ, ဒီးယလိာ်ကွဲဒီးအီၤ, မ့တမ့ၢ် ဖဲအဝဲမံဘၣ်အသးလၢ ယဖီခိၣ်အကတီၢ်ဖိန့ၣ်, အဝဲမ့ၢ် သၣ်မံယီၤမံၤတဒုလၢ ယထံၣ်န့ၢ်အီၤ လၢအပူၤကွံာ် နံၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ကီလၢ ယကနာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. မ့းစတ့း န့ၣ် ညီနုာ်အိၣ်ဆိးဝဲလၢ ကျဲမုၢ်ခိၣ်, ဃဲၤ, ဒီးဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးဝဲဒၣ် ပှၤခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲယဟ့ၣ်အီၤတၢ်အီၣ်ကိးမုၢ်နံၤန့ၣ်ဒီး, အတၢ်အိၣ်မူအံၤန့ၣ် လဲလိာ်အသးတဆီဘၣ်တဆီန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤန့ၣ် အဝဲပျဲ ယကဖုးလဲးအီၤ, ဒီးခဲအံၤ ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် ယသၣ်မံယီၤဖိန့ၣ်လီၤ.

မ့းစတ့း အတၢ်အိၣ်မူလဲလိာ်သးအံၤ, ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ယၤလၢ တၢ်ယါဘျါဂ့ၤထီၣ်က့ၤစံးတၢ်န့ၣ် ဟဲခီဖျိသ့ဝဲလၢ တၢ်အဲၣ်, ဒီးတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ဖိအံၤ, ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ ယွၤအသး, ဖျါလၢ ယရှါယၤ ၄၂ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ယရှါ ၄၂:၁ ပာ်ဖျါဝဲ အခ့အပှၤလၢအပှဲၤဒီးယွၤအသးစီဆှံတဂၤ ကဟဲဝဲအဂ့ၢ်, ဒီး အဆၢဖိ ၃-၄ စံးဘၣ်ပှၤလၢ ယွၤအခ့အပှၤတဂၤအံၤ ကမၤဝဲ "တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ,"…

တၢ်ကလုၢ်လၢ ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့

ဖဲတၢ်မၤကွၢ် အ့ၣ်အၣ် ကဟၣ်ဃုတၢ် (AI-artificial intelligence) အသီတဖျၢၣ်န့ၣ်ဒီး ပှၤကွဲးတၢ်လၢ နယူယီးထဲ(မ) (New York Times), ခဲဘၢၣ် ရူး(စ)(Kevin Roose) အသးဘၣ်တံာ်တာ်ဝဲဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ရူး(စ) ဒီးအ့ၣ်အၣ် ကတိၤ သကိးတၢ် ခီဖျိတၢ်စူးကါ ခၠး(ထ) ဘီး(ထ) (Chatbot) ခံနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် အ့ၣ်အၣ် စံးဝဲလၢ အဝဲအဲၣ်ဒိးထီဒါ ဖျိကွံာ် ပှၤတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ဃံးဒိၣ်မးတဖၣ်, အဲၣ်ဒိးရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢ အကမၣ်, ဒီးအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်လၢ ပှၤကညီန့ၣ်လီၤ. အဝဲ (AI) တဲဖျါထီၣ်လၢ အအဲၣ်ဘၣ် ရူး(စ) ဒီးမၢ ရူး(စ) ပာ်တ့ၢ်အမါ ဒ်သိးကအိၣ်ဃုာ်ဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ အ့ၣ်အၣ် န့ၣ် တအိၣ်ဒီးအသးသမူ, ဒီးတၢ်သးပလၢၢ်ဘၣ်န့ၣ် ရူး(စ) သ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်ဆၣ်, ခီဖျိဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢ ပှၤကညီတဖၣ်ကမၤ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အကျဲတဖၣ်အဃိ, အဝဲ ဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ မ့ၢ် အ့ၣ်အၣ်…

တၢ်ဟံးန့ၢ်မူဒါလၢ တၢ်ကတိၤတဖၣ်အဂီၢ်

ဖဲတၢ်လီၤသးအုးတမံၤမံၤ မၤသးဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, ညီနုၢ်ပတနၢ်ဟူ တၢ်ကရၢကရိတဖၣ် အၢၣ်လီၤထွဲက့ၤ အတၢ်ကမၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပှၤကၠိဖိ တဆံနွံနံၣ်ဖိတဂၤန့ၣ် မၤသံလီၤက့ၤအသး တနံၣ်ပူၤကွံာ်ဝံၤ, ကၠိမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖျၢၣ် အၢၣ်လီၤအတၢ်ကမၣ်, “အတၢ်လီၤတူၢ်လီၤကာ်နးမး” လၢ ကဒီဒၣ် ကၠိဖိအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤမၤလိတၢ်ဖိအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်အီၤ ဆူၣ်ဆူၣ်ကိၤကိၤ တလီၢ်လီၢ်, ဒီးကၠိခိၣ်နၢ်တဖၣ်, သ့ၣ်ညါထွဲဝဲလၢ ကၠိဖိအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤကမၣ်အီၤဒၣ်ကယၢာ်, တၢ်ကဒီဒၣ်အီၤအဂီၢ် မၤတ့ၢ်တၢ်ဆံးစှၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ, ကၠိတဖျၢၣ်အံၤ အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကမၤဂ့ၤအါထီၣ်ခီၣ်ကါလၢတၢ်ကတြီဆၢ တၢ်မၤပျံၤမၤဖုး, တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်တၢ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်ကမၤဂ့ၤအါထီၣ် တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် ပှၤကၠိဖိတဖၣ် အနီၢ်ညါတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အိၣ်ကဲထီၣ်သးလၢ တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်အဒိအိၣ်ဖျိ အိၣ်ဖျါ ဘၣ်ထွဲဒီးထးခိၣ်အတၢ်ကတိၤအစိကမီၤန့ၣ်လီၤ. လၢလံာ်တၢ်ကတိၤဒိအပူၤန့ၣ်, ပဘၣ်တၢ်သိၣ်လိပှၤလၢ မ်ပသုတဟံးန့ၢ် တၢ်ကတိၤလၢအမၤဘၣ်ဒိဆါပှၤတဖၣ် ညီညီဘှါဘှါတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ကတိၤ ၁၈:၂၁ ပာ်ဖျါဝဲ “တၢ်သံဒီးတၢ်မူ အိၣ်ဝဲလၢ ပှၤပျ့ၤအစိကမီၤလီၤ” န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢပစံးကတိၤတၢ်န့ၣ် စိာ်ကဖီထီၣ်တၢ်သ့, မ့တမ့ၢ် မၤလီၤသဘှံးပှၤဂၤ…

တၢ်ထံၣ် ခါဆူညါအတၢ်မုၢ်လၢ်

ဖဲ ၂၀၀၅ နံၣ်န့ၣ်, ကဲးတြံနၣ် ကလံၤမုၢ်ဖးဒိၣ်မၤဟးဂီၤတၢ်ဝံၤ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်က့ၤ ဝ့ၢ် နယူအီၣ်လ့ ကယီၤကယီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ် လၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး အါကတၢၢ်အကျါ တတီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ လီၢ်ကဝီၤ (၉) လာ်တကပၤ, ဒီးပှၤအိၣ်ဆိးဖဲန့ၣ်တဖၣ် ကလံၤမုၢ် ကဲးတြံနၣ် လဲၤပူၤဝဲအါနံၣ်အါလါအပူၤဒၣ်လဲာ်, တဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဂံၢ်ထံးတဖၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်သးအံၤ ကဆီတလဲအသးအဂီၢ် ဘၢနၢၣ် ခီးလိ (Burnell Cotlon) မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ကလံၤမုၢ်လီၤဝံၤ ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၁၄ နံၣ်န့ၣ်, အဝဲအိးထီၣ် တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအကျးအဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ်လၢ လီၢ်ကဝီၤ (၉) လာ်တကပၤအံၤန့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ်, ခီးလိ ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤဝဲလၢ, "ဖဲယပှ့ၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်အံၤန့ၣ်ဒီး, ပှၤအါဂၤ ဆိကမိၣ်ဝဲလၢယပျုၢ်"န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, "ပှၤလၢအဟဲပှ့ၤတၢ်အဆိကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်, ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ပှၤအိၣ်ဆိးလၢအကပီၢ်အကပၤတဖၣ် တမ့ၢ် ကဟဲက့ၤလၢၤဘၣ်အဃိ, ဟီၣ်ဘၣ်အသးန့ၣ်လီၤ." ခီးလိ အမိၢ် စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်လၢ ယတထံၣ်ဘၣ်န့ၣ် ယဖိခွါထံၣ်စိဝဲလီၤ. ဒီးဟံးန့ၢ်ဝဲ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အံၤအဃိ…

တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်တဂၤ လၢပနာ်န့ၢ်သ့

မ့ၣ်ရံၣ်ရှဲလ့ၣ် (Mary Shelley) အလံာ်တၢ်ကွဲးပူ ဖရၣ်ကဲၣ်စတ့ ‘Frankenstein’ အပူၤ, “တၢ်မုၢ်ဃၢ်” မ့ၢ်ဝဲ လံာ်လဲၢ်က့ၢ်ဂီၤလၢ အဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ အါကတၢၢ်အကျါတဂၤ လၢအထုးန့ၢ်သူၣ်န့ၢ်သး ပသးအတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤလၢအဖးပူ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်, ရှဲလ့ၣ် အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် ဘ့းထၢၣ် ဖရၣ်ကဲၣ်စတ့, မ့ၢ်ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိလၢ အနာ်ကမၣ်တၢ်, လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုၢ်ဃၢ်အံၤ, အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ မ့ၢ်တၢ်မုၢ်ဃၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုၢ်ဃၢ်လၢ အသူၣ်ဆးသးဆးတဂၤအံၤဝံၤန့ၣ်, ဘ့းထၢၣ် တဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်မုၢ်ဃၢ်အံၤ လၢတၢ်နဲၣ်လိပၢဆှၢအီၤ, တၢ်ရ့လိာ်သကိးသး, မ့တမ့ၢ်, လၢတၢ်သူၣ်ခုသးခုအဂီၢ်တၢ်မုၢ်လၢ်အဃိ- တၢ်မုၢ်ဃၢ်အံၤ ဖျါဒ်သိး တၢ်မၤသးဟးဂီၤအီၤ, ဒီးတၢ်မၤသူၣ်ဒိၣ်သးဖျိးအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မုၢ်ဃၢ်လၢ အသးဆးအံၤ ထံၣ်လိာ်အသးဒီးဘ့းထၢၣ်, ဒီးကအုကစွါဝဲ, “နၤ, ယတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်ဧၢ, နမၤဟးဂီၤကွံာ်ယၤဆူ တၢ်အက့အခီ, ဒီးသးမုာ်သးမံလၢ နမၤနၢၤတၢ်” န့ၣ်လီၤ.

ယွၤအကလုၢ်ကထါ နဲၣ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဘၣ်တ့ခဲလၢာ်အကစၢ် အမ့ၢ်အတီတဂၤ လီၤဆီဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်- လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ…

တၢ်လီၤဆီတဖၣ် ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးလၢ ခရံာ်အပူၤ

လၢအတၢ်ကွဲးလံာ်ဆီရဲၣ် “တၢ်မၤအခ့အပှၤအတၢ်မၤ, ဒီးဂံၢ်သဟီၣ်အဟီၣ်ကဝီၤ” (Service and the Spectrum) အပူၤ သရၣ်ဒိၣ်စိ ဒဲနယၢၣ် ဘိမဲ ကၠူနံယၢၣ် (Daniel Bowman Jr.) ကွဲးပာ်ဖျါအတၢ်ကီတၢ်ခဲ, ဒ်ပှၤအီၣ်တ့ၣ်စဲၣ် (‌Autism) တဂၤအသိး, ဃုထၢပာ်လီၤသးလၢကမၤဝဲ အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲတဲဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်, “ပှၤအီၣ်တ့ၣ်စဲၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကလဲၤတၢ်ဆူညါအဂီၢ် ဘၣ်ဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲအသီ, ကိးဆၢကိးကတီၢ်ဒဲး, ကမ့ၢ်ကျဲလီၤဆီလၢ ဆိကမိၣ်ဃုာ်ဒီး. လၢအသးအတၢ်ဆိကမိၣ်, အသးအတၢ်ဟူးဂဲၤ, အနီၢ်ခိဂံၢ်ဘါအဂီၢ်, ... ထဲတဂၤဧိၤ/တၢ်မၤပှဲၤက့ၤ ဂံၢ်ဘါအကတီၢ်, တနံၤအတီၢ်ပူၤ ကမၤလိန့ၢ် စ့ၣ်ယဲၢ်မံၤ (Sensory) အတၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်, ဒီးတၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤ နီၢ်ခိဒီးသးအတၢ်အိၣ်အသး .., ပတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်တဖၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်ပဘၣ်တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤပှၤကစီဒီဧၣ်, ကမၤစၢၤ ပတၢ်လီၤတုာ်လီၤကာ်တဖၣ်အလီၢ်န့ၣ် ဖဲအထံၣ်သ့ၣ်ညါ ပတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်န့ၣ်ဒီး မ့ၢ်ကလဲၤကပာ်, ညိကွံာ်ပှၤဧၣ်, ဒီးတၢ်အဂၤတဖၣ် အိၣ်အါမးန့ၣ်လီၤ.” ဘိမဲ ကွဲးပာ်ဖျါဝဲလၢ ပှၤအါဂၤအဂီၢ်, တၢ်ပာ်လီၤသးဒ်သိးအံၤတဖၣ်, “ဆီတလဲကွံာ် အဝဲသ့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဒီးအဂံၢ်တၢ်ဘါအကတီၢ်, ဖျါဒ်သိး…

စၢၢ်က့ၤကဒီး ခီဖျိလၢတၢ်စံးဘျုးဆၢက့ၤတၢ်

ဖဲတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်အချံလၢ အခိၣ်နူာ်ပူၤန့ၣ်, ခရ့းစတံနၤ ကီၣ်စတၢ် (Christina Costa) ပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲလၢ တၢ်ကတိၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ လၢအမ့ၢ် “အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤတြီဆၢတက့ၢ်” န့ၣ်လုၢ်ဘၢဒိၣ်စိဝဲဒၣ် ဖဲတၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ အကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. အဝဲထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကတိၤဟ့ၣ်ဒိအံၤ ဒုးကဲထီၣ်တၢ်လီၤဘှံးလီၤတီၤလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲတအဲၣ်ဒိးအိၣ်မူ လဲၤခီဖျိ နံၣ်တနံၣ် လၢတၢ်ဒုးဆၢက့ၤတၢ်ဒီးအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်အံၤအလီၢ်န့ၣ်, လၢအဂီၢ် တၢ်ကဲဘျုးအဒိၣ်ကတၢၢ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်စံးဘျုးဆၢက့ၤတၢ်ကိးမုၢ်နံၤဆူ - ကသံၣ်သရၣ်/သရၣ်မုၣ်, ဒီးပှၤမၤသကိးတၢ်တဖုလၢ အအံးထွဲ ကွၢ်ထွဲအီၤ, ဒီးမၤစၢၤအီၤလၢ အခိၣ်နူာ်ဒီးအနီၢ်ကစၢ် ကဘျါက့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အနီၢ်ကစၢ်လဲၤခီဖျိတူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှး မ့ၢ်ကီမ့ၢ်ခဲ ထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်သ့စံးဘျုးစံးဖှိၣ်အတၢ်မၤန့ၣ် ဒ်သိးပကခီၣ်ဆၢက့ၤတၢ်သးဟးဂီၤ အဂီၢ် ကမၤစၢၤပှၤ, ဒီးလၢ “တၢ်စၢၢ်က့ၤပခိၣ်နူာ် ဒ်သိးကမၤစၢၤ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် သးလၢအသ့တူၢ်တၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ”.

ကီၣ်စတၢ် အတၢ်ဂ့ၢ်လၢအသဟီၣ်ဆူၣ်တထံၣ်အံၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်က့ၤယၤလၢ တၢ်သ့စံးဘျုးစံးဖှိၣ်က့ၤတၢ်အံၤ တမ့ၢ်ထဲလၢ ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတဖၣ် ကဘၣ်မၤဝဲလၢ တၢ်မၤလၢပှဲၤမူဒါအဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်လီၤ. တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတမံၤ လၢအမ့ၢ်…

တလီၤစီၤဘၣ် တလီၤစီၤ

ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ဖိ လၢနံၣ်ကယၤတဆံဃုအကတီၢ်န့ၣ်, ထရံစၣ် လၢအဘ့လၣ် ကွဲးဖျါထီၣ်ဝဲ “လၢတၢ်ကိးမံၤ ပဃုထံၣ်ကျိၤကျဲ အမုာ်အလၤတဖၣ် လၢတၢ်ကမၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ” န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သးဘၣ်ဒိအပူၤ အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ, လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးဆူကစၢ်ယွၤ လၢာ်လၢာ် ဆ့ဆ့အလီၢ်န့ၣ်, ပဃုထံၣ် တၢ်ကအိၣ်ဆိးလၢ တၢ်ပၢၤဃာ်တၢ်, ခီဖျိလၢတၢ်ဘှီၣ်တၢ်ညီ, ကျိၤကျဲလၢ “အမုာ်အလၤ” တဖၣ် လၢကျဲအါဘိအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်မၤဒိၣ်ထီၣ် တၢ်နာ်န့ၢ်အီၤ လၢပနီၢ်ခိနီၢ်သးတၢ်ခဲလၢာ်အဂီၢ် ညီနုၢ်ပအဲၣ်ဒိးမၤ ကုၤရုၤကုၤရုၤ, လၢတၢ်တလီၤတံၢ်လီၤဆဲး, ဒီးလၢသူၣ်တဆူၣ်သးတဆူၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ထရံစၣ် အၢၣ်လီၤဝဲ “ပမ့ၢ်ထိၣ်တဲာ် ပတၢ်အိၣ်မူတဖၣ်လၢနၤန့ၣ်ဒီး / ပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးမံ / လၢတၢ်တူၢ်လိာ်(ယွၤ)အတၢ်ဟ့ၣ် တလီၤစီၤဘၣ်တလီၤစီၤ / တဘျီတစဲး / တုၤလီၤလၢ ပဟ့ၣ်လီၤအးလီၤပတၢ်အိၣ်မူ လၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့ ဆူအအိၣ်တစုန့ၣ်လီၤ.”

ပမ့ၢ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အဃိဒီး, ပဝဲအါဒံအါဂၤအဂီၢ် တၢ်နာ်န့ၢ်တၢ်န့ၣ် ကဲထီၣ်အသးဒၣ်ဝဲ တသ့ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ပလဲၤခီဖျိဒိးန့ၢ် ကစၢ်ယွၤအဘျုးအဖှိၣ် ဒီးအတၢ်အဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်သန့ၤထီၣ်အသးလၢပတၢ်နာ် သန့ၤသးလၢယွၤ,…