ယူးယီၣ်ပာ်ကဲဒီးဖးအီၤ

လၢပဟံၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်တီခိၣ်လၢ အပှဲၤလုာ်ကွံာ်ဝဲဒီးလံာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယအိၣ်ဒီးတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်တမံၤ, ဘၣ်ဃးဒီးလံာ်အဃံအလၤတဖၣ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် လံာ်လၢအဂ့ၤဒီးအကုဖးတီၢ်တဖၣ်န့ၣ်, ယပှ့ၤပာ်ဖှိၣ်အီၤ, ဒီးလံာ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖှိၣ်အါထီၣ်ဝဲဒၣ် တနံၣ်ဘၣ်တနံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢယသးတမုာ်ဝဲတမံၤန့ၣ်, မ့ၢ်လၢယကဖးလံာ်လၢ ယပှ့ၤထၢဖှိၣ်ပာ်ဖှိၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဂံၢ်ဘါဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်တအိၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်တဖၣ်အိၣ်ဒၣ်ဒံးအဖၢမုၢ်, ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ် ဒ်ယထၢဖှိၣ်တ့ၢ်ဝဲအသိးဘၣ်ဆၣ်, တၢ်လၢအလီၤသးအုးန့ၣ်လံာ်တဖၣ် တဘၣ်တၢ်ဖးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်ဝဲတမံၤလၢ ပလံာ်စီဆှံသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး, တၢ်ကဟဲကဲထီၣ်အသးဒ်သိးအံၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး ကီၢ်အမဲရကၤ လံာ်ဒိၣ်လံာ်ထီ ဝဲ(လ)ဒဲ (Walden) အဂ့ၢ်န့ၣ်, ပှၤကွဲးလံာ် ကၠီ အးပဒဲး (John Updike) ပာ်ဖျါထီၣ် ဝဲဒၣ် လံာ်ဒိၣ်လံာ်ထီတဘ့ၣ်အံၤ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲ "ဒ်လံာ်စီဆှံအသိးဘၣ်တၢ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲအီၤဘၣ်ဆၣ် တၢ်တဖးအီၤဘၣ်" န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ပကနၢ်ပၢၢ် လံာ်စီဆှံ, အဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢပျၢၤ, တၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢ အလီၤဆီန့ၢ် ပခ့ခါစိၤဆၢကတီၢ်အံၤန့ၣ် လ့ပစီပှၤလၢ ပကပာ် ပလံာ်စီဆှံလၢ လံာ်အတၢ်တီခိၣ်လိၤ, ဒီးကဖျါဃံလၤ, လီၤအဲၣ်လီၤကွံဘၣ်ဆၣ်, တဘၣ်တၢ်ဖးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်တဘၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးအံၤန့ၣ်ဘၣ်. လံာ်ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၈ အပူၤန့ၣ်, ဒ်ပှၤကွဲးထါ ကွဲးပာ်ဖျါဝဲအသိး,…

တၢ်မၤဆၢက့ၤ တၢ်ဟ့ၣ်ညီတၢ်

ဖဲလ့ဒယၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဒီလၣ်တကလး ခီဖျိ ပှၤဟ့ၣ်မၤဘူၣ်တၢ် လၢတပာ်ဖျါထီၣ်အမံၤတဂၤန့ၣ် ဒီးလၢအဂီၢ်န့ၣ် အ၀ဲစူးကါဝဲ ထဲဒၣ်တဆံးတက့ၢ်ဖိန့ၣ်လီၤ. စ့လၢအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲ ဒ်တၢ်သးအိၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ဆူ အပှၤမၤသကိးတၢ်တဖၣ်, ဒူၣ်ဖိထၢဖိတဖၣ်, ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလၢ ထံဒိၣ်လုၣ်ဘၢပှၤတဖၣ်, ဒီးဆူတၢ်ဟ့ၣ်သးကညီၤကရၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စ့ဒီလၣ်တကလး, လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်စၢဃာ်တမံၤမံၤအံၤန့ၣ်, ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆူ ပှၤခံကယၤအအိၣ်, ဒီးဘၣ်တၢ်မၤလိမၤကွၢ်လၢ မ့ၢ်ပှၤတဖၣ် ကမၤဆၢတၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လ့ဒယၣ် တသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဝဲမ့ၢ် ပှၤတဂၤ, လၢပှၤခံကယၤ အကျါန့ၣ်ဘၣ်. ခီဖျိလၢ တၢ်မၤကွၢ်အံၤန့ၣ် တၢ်ထံၣ်န့ၢ်ဝဲလၢ တၢ်ဟ့ၣ်သၢပူခံပူန့ၣ် လ့ဒယၣ် ဟ့ၣ်မၤဘူၣ်က့ၤဝဲဆူ ပှၤဂၤန့ၣ်လီၤ.

လၢတၢ်ဟ့ၣ်နီၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤန့ၣ်, ထံၣ်.အံ.ဒံၢ် (TED) အတၢ်ကရၢကရိလၢ အတကွၢ်တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်တဖုအခိၣ်, ခရ့း(စ) ဟဲဒၢၣ်စၢၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤဝဲလၢ “တၢ်အစၢဖျါထီၣ်ဝဲလၢ... ဒ်သိးပကမၤဆၢက့ၤ တၢ်ဟ့ၣ်ညီတၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်ညီက့ၤတၢ်အဂီၢ်, ပဝဲပှၤကညီတဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖှိၣ်ဘျးစၢပှၤန့ၣ်လီၤ.”

လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ် ဖဲလၢပှၤကညီတဖၣ် မ့ၢ်အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤဝဲလၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်သးအိၣ်န့ၣ်ဒီး, မ့ၢ်ဒၣ်အဝဲသ့ၣ် အိၣ်မူဆဲးကပီၤဖျါထီၣ် ကစၢ်ယွၤအသး, ယွၤလၢအတ့လီၤအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ယွၤမ့ၢ်ကစၢ်…

တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ

ဘၣ်မနုၤအဃိ, ပှၤကညီတဖၣ် ညီနုၢ်မၤကမၣ်တၢ်ဒၣ်လဲာ် နာ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်လီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ပှၤကွဲးလံာ်လဲၢ် ကၠူလံၣ်ယၤ ကၤလဲး (Julia Galef) ကွၢ်ထံဆိကမိၣ်ဝဲ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်, ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး ပှၤသုးဖိအတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အဂၢၢ်အကျၢၤ (Soldier Mindset) န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤ ထီဒါလိာ်အသးဒီး တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါတ့ၢ်, နာ်တ့ၢ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်ဒီး, တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲအဃိ, ပညိၣ်ပာ်ဖှိၣ်ဝဲလၢ တၢ်ကဒီတဒၢ တၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ် သးစၢ်လၢ အဃုသ့ၣ်ညါ မၤလိတၢ်တဂၤ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး (Scout Mindset) န့ၣ်, လၢတၢ်ဒီတဒၢတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအလီၢ်န့ၣ် အဝဲ လူၤဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ပကတူၢ်လိာ်အီၤကီမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်လၢတမုာ်တလၤဒၣ်လဲာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်လၢအလီၤသးဘၣ်အၢမ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်ပာ်သး တမံၤအံၤ တသ့ဖဲအသ့န့ၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ဃုသ့ၣ်ညါတၢ်, ဒီးမၤနၢ်ပၢၢ်အသးန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးသးတမံၤအံၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသး လၢအဃုသ့ၣ်ညါနၢၢ်ပၢၢ်အါထီၣ်တၢ် ဆူညါ ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကၤလဲး အတၢ်ထံၣ်အံၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤပှၤ, ဒ်သိးဒီးပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ဖိတဖၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးတမံၤဃီဒ်သိးအံၤန့ၣ်လီၤ.…

တၢ်လဲလိၥ်လၢအသးကံၢ်ပူၤ

စးထီၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ခံဘျီတဘျီဝံၤအလီၢ်ခံ, မ့ၣ်အူအီၣ် ပှၤကညီ အိၣ်ဆိးလီၢ် အနးကတၢၢ် လၢယူၣ်ခ့ၣ် (UK) န့ၣ်, မၤဟးဂီၤ ကရဲဖဲ တၢးဖးထီ (Grenfell Tower) လၢ ဝဲးစ် လၣ်ဒၢ် (West London) ပှၤအဂၤ နွံဆံ သံဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါက့ၤ တၢ်ဂ့ၢ်လၢမ့ၣ်အူအီၣ်ခီဂာ်တၢ်ချ့သဒံးအဂ့ၢ်, ဒီးပၥ်ဖျါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်သး အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ် မ့ၢ်ပီးလီလၢအကျၢၢ်ဘၢကးဘၢဃၥ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်အချၢအဃိ န့ၣ်လီၤ. တၢ်စူးကါပိးလီလၢတၢ်ချၢတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တိၢ်ထးအလူၣ်မံၣ်နံၣ်ယၢၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အိၣ်လၢအကိပူၤ မ့ၢ်ပလးစ်တ့းလၢမ့ၣ်အူအီၣ်ညီဒိၣ်နီၢ်မးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်မနုၤအဃိ, တၢ်ပျဲလၢ ၦၤကဆါ, ဒီးၦၤကတ့ထီၣ် ပိးလီလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ် ဒ်သိးအံၤတဖၣ်န့ၣ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢပှၤတ့ဆါ ပိးလီတဖၣ်အံၤ တပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်မၤကွၢ်အစၢ ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဒီတဒၢမ့ၣ်အူ အတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဃိန့ၣ်လီၤ. ပီးလီတဖၣ် အပှ့ၤကလံၤဆံးစှၤန့ၣ်, ထုးန့ၢ်ၦၤၦ့ၤဒီးစူးကါတၢ်တဖၣ်အဃိ, ဒ်သိးကပလီၢ်အသးလၢတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အပနီၣ်အဂီၢ် လီၤတိၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကျၢၢ်ဘၢကပြုၢ်ကပြီၤလၢခိန့ၣ် ဖျါဂ့ၤဝဲန့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး စံးကတိၤတၢ်အဆူၣ်ကတၢၢ်တနီၤန့ၣ်, ပညိၣ်ဝဲဆူ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်သရၣ်တဖၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်သံၣ်သူမီၤကျာ် လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူအပူၤ, ဒီးလၢခိတၢ်ချၢန့ၣ်ကးဘၢဝဲလၢ…

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်တၢ်အဒ့

“ထူၣ်စူညါစီဆှံ တၢ်ဘါသရိၥ်” (Chapel of the Holy Cross) ဖိန့ၣ် ဆၢထၢၣ် အိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤလၢ စံၣ်ဒိနါ (Sedona) ကစၢၢ်ဖါဂီၤ, လၢကီၢ်စဲၣ် အရံၣ်စိနါ (Arizona) န့ၣ်လီၤ. ဖဲယလဲၤနုၥ်လီၤဆူသရိၥ်ဆံးဖိအပူၤ, ဒီးတကီၢ်ခါန့ၣ်, ယထံၣ် တၢ်ဂီၤစိးပျၤလၢအမ့ၢ် တၢ်ပျၤထီ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးလၢထူၣ်စုညါလီၤလီၤဆီဆီန့ၣ်လီၤ. ဒ်ညီနုာ်ထူၣ်စုညါအလီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပျၤထီကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးလၢ သ့ၣ်တထံးလၢအအိၣ်ဒီး သ့ၣ်ထူၣ်မိၢ်ၦၢ် ခံမုၢ်အဒ့လိၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ထူၣ်မိၢ်ၦၢ်ဃ့ထီကၠီး လၢအဒါလီၤသးဘျၢဘျၢန့ၣ်, ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဒိ ဘၣ်ထွဲဒီးၦၤအံၣ်စရ့လးဖိအဒူၣ် လၢအတတူၢ်လိၥ် ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး လၢလံၥ်စီဆှံလီၢ်လံၤတကတြူၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ထူၣ်မိၢ်ၦၢ်အဂၤတမုၢ်လၢအမူ, ဒီးအဒ့အတြၢ်တဖၣ်, ဒီးအိၣ်ဆၢထၢၣ်ဘျၢဘျၢန့ၣ် ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်အပနီၣ်လၢအမ့ၢ် ယူဒၤအဒူၣ်, ဒီးစီၤပၤဒၤဝံး အတၢ်လီၤစၢၤ အတၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဂီၤစိးပျၤ ဟ့ၣ်ဒိအံၤ အိၣ်ဒီးအခီပညီလီၤဆီ လၢအပၥ်ဖျါဒုးနဲၣ်ဝဲလၢလံၥ်စီဆှံ အလီၢ်လံၤအပူၤ ဝံစံးကတိၤဆိပၥ်တၢ်, တၢ်လၢအကါဒိၣ်, တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယူဒၤအဒူၣ်ဖိထၢဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်စိၥ်မၢကဲကုၢ်ဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးပှၤဂီၢ်မုၢ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်အဂီၢ်, ဝံယံးရမံယၤ စံးကတိၤလီၤ တၢ်ကစီၣ်အိၣ်ဟဲလၢယွၤ- “ယကမၤတၢ်ဂ့ၤတမံၤလၢယစံးပၥ်…

ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အသူၣ်စူၤသးစူၤ

ဖဲယဖုးကတြူာ် ယသၣ်မံယီၤမံၤဖိ မ့းစတ့း (Mystique) အဟၢဖၢ ကပုာ်လုးဖိ, ဒီးယလိာ်ကွဲဒီးအီၤ, မ့တမ့ၢ် ဖဲအဝဲမံဘၣ်အသးလၢ ယဖီခိၣ်အကတီၢ်ဖိန့ၣ်, အဝဲမ့ၢ် သၣ်မံယီၤမံၤတဒုလၢ ယထံၣ်န့ၢ်အီၤ လၢအပူၤကွံာ် နံၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ကီလၢ ယကနာ်အီၤန့ၣ်လီၤ. မ့းစတ့း န့ၣ် ညီနုာ်အိၣ်ဆိးဝဲလၢ ကျဲမုၢ်ခိၣ်, ဃဲၤ, ဒီးဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးဝဲဒၣ် ပှၤခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲယဟ့ၣ်အီၤတၢ်အီၣ်ကိးမုၢ်နံၤန့ၣ်ဒီး, အတၢ်အိၣ်မူအံၤန့ၣ် လဲလိာ်အသးတဆီဘၣ်တဆီန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤန့ၣ် အဝဲပျဲ ယကဖုးလဲးအီၤ, ဒီးခဲအံၤ ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် ယသၣ်မံယီၤဖိန့ၣ်လီၤ.

မ့းစတ့း အတၢ်အိၣ်မူလဲလိာ်သးအံၤ, ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ယၤလၢ တၢ်ယါဘျါဂ့ၤထီၣ်က့ၤစံးတၢ်န့ၣ် ဟဲခီဖျိသ့ဝဲလၢ တၢ်အဲၣ်, ဒီးတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ဖိအံၤ, ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ ယွၤအသး, ဖျါလၢ ယရှါယၤ ၄၂ အပူၤန့ၣ်လီၤ. ယရှါ ၄၂:၁ ပာ်ဖျါဝဲ အခ့အပှၤလၢအပှဲၤဒီးယွၤအသးစီဆှံတဂၤ ကဟဲဝဲအဂ့ၢ်, ဒီး အဆၢဖိ ၃-၄ စံးဘၣ်ပှၤလၢ ယွၤအခ့အပှၤတဂၤအံၤ ကမၤဝဲ "တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ,"…

တၢ်ကလုၢ်လၢ ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့

ဖဲတၢ်မၤကွၢ် အ့ၣ်အၣ် ကဟၣ်ဃုတၢ် (AI-artificial intelligence) အသီတဖျၢၣ်န့ၣ်ဒီး ပှၤကွဲးတၢ်လၢ နယူယီးထဲ(မ) (New York Times), ခဲဘၢၣ် ရူး(စ)(Kevin Roose) အသးဘၣ်တံာ်တာ်ဝဲဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ရူး(စ) ဒီးအ့ၣ်အၣ် ကတိၤ သကိးတၢ် ခီဖျိတၢ်စူးကါ ခၠး(ထ) ဘီး(ထ) (Chatbot) ခံနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် အ့ၣ်အၣ် စံးဝဲလၢ အဝဲအဲၣ်ဒိးထီဒါ ဖျိကွံာ် ပှၤတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ဃံးဒိၣ်မးတဖၣ်, အဲၣ်ဒိးရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢ အကမၣ်, ဒီးအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်လၢ ပှၤကညီန့ၣ်လီၤ. အဝဲ (AI) တဲဖျါထီၣ်လၢ အအဲၣ်ဘၣ် ရူး(စ) ဒီးမၢ ရူး(စ) ပာ်တ့ၢ်အမါ ဒ်သိးကအိၣ်ဃုာ်ဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ အ့ၣ်အၣ် န့ၣ် တအိၣ်ဒီးအသးသမူ, ဒီးတၢ်သးပလၢၢ်ဘၣ်န့ၣ် ရူး(စ) သ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်ဆၣ်, ခီဖျိဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢ ပှၤကညီတဖၣ်ကမၤ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အကျဲတဖၣ်အဃိ, အဝဲ ဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ မ့ၢ် အ့ၣ်အၣ်…

တၢ်ဟံးန့ၢ်မူဒါလၢ တၢ်ကတိၤတဖၣ်အဂီၢ်

ဖဲတၢ်လီၤသးအုးတမံၤမံၤ မၤသးဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, ညီနုၢ်ပတနၢ်ဟူ တၢ်ကရၢကရိတဖၣ် အၢၣ်လီၤထွဲက့ၤ အတၢ်ကမၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပှၤကၠိဖိ တဆံနွံနံၣ်ဖိတဂၤန့ၣ် မၤသံလီၤက့ၤအသး တနံၣ်ပူၤကွံာ်ဝံၤ, ကၠိမံၤဟူသၣ်ဖျါတဖျၢၣ် အၢၣ်လီၤအတၢ်ကမၣ်, “အတၢ်လီၤတူၢ်လီၤကာ်နးမး” လၢ ကဒီဒၣ် ကၠိဖိအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤမၤလိတၢ်ဖိအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်အီၤ ဆူၣ်ဆူၣ်ကိၤကိၤ တလီၢ်လီၢ်, ဒီးကၠိခိၣ်နၢ်တဖၣ်, သ့ၣ်ညါထွဲဝဲလၢ ကၠိဖိအံၤ ဘၣ်တၢ်မၤကမၣ်အီၤဒၣ်ကယၢာ်, တၢ်ကဒီဒၣ်အီၤအဂီၢ် မၤတ့ၢ်တၢ်ဆံးစှၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ, ကၠိတဖျၢၣ်အံၤ အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကမၤဂ့ၤအါထီၣ်ခီၣ်ကါလၢတၢ်ကတြီဆၢ တၢ်မၤပျံၤမၤဖုး, တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်တၢ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်ကမၤဂ့ၤအါထီၣ် တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် ပှၤကၠိဖိတဖၣ် အနီၢ်ညါတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အိၣ်ကဲထီၣ်သးလၢ တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်အဒိအိၣ်ဖျိ အိၣ်ဖျါ ဘၣ်ထွဲဒီးထးခိၣ်အတၢ်ကတိၤအစိကမီၤန့ၣ်လီၤ. လၢလံာ်တၢ်ကတိၤဒိအပူၤန့ၣ်, ပဘၣ်တၢ်သိၣ်လိပှၤလၢ မ်ပသုတဟံးန့ၢ် တၢ်ကတိၤလၢအမၤဘၣ်ဒိဆါပှၤတဖၣ် ညီညီဘှါဘှါတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ကတိၤ ၁၈:၂၁ ပာ်ဖျါဝဲ “တၢ်သံဒီးတၢ်မူ အိၣ်ဝဲလၢ ပှၤပျ့ၤအစိကမီၤလီၤ” န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢပစံးကတိၤတၢ်န့ၣ် စိာ်ကဖီထီၣ်တၢ်သ့, မ့တမ့ၢ် မၤလီၤသဘှံးပှၤဂၤ…

တၢ်ထံၣ် ခါဆူညါအတၢ်မုၢ်လၢ်

ဖဲ ၂၀၀၅ နံၣ်န့ၣ်, ကဲးတြံနၣ် ကလံၤမုၢ်ဖးဒိၣ်မၤဟးဂီၤတၢ်ဝံၤ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်က့ၤ ဝ့ၢ် နယူအီၣ်လ့ ကယီၤကယီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ် လၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး အါကတၢၢ်အကျါ တတီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ လီၢ်ကဝီၤ (၉) လာ်တကပၤ, ဒီးပှၤအိၣ်ဆိးဖဲန့ၣ်တဖၣ် ကလံၤမုၢ် ကဲးတြံနၣ် လဲၤပူၤဝဲအါနံၣ်အါလါအပူၤဒၣ်လဲာ်, တဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဂံၢ်ထံးတဖၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်သးအံၤ ကဆီတလဲအသးအဂီၢ် ဘၢနၢၣ် ခီးလိ (Burnell Cotlon) မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ကလံၤမုၢ်လီၤဝံၤ ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၁၄ နံၣ်န့ၣ်, အဝဲအိးထီၣ် တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအကျးအဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ်လၢ လီၢ်ကဝီၤ (၉) လာ်တကပၤအံၤန့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ်, ခီးလိ ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤဝဲလၢ, "ဖဲယပှ့ၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်အံၤန့ၣ်ဒီး, ပှၤအါဂၤ ဆိကမိၣ်ဝဲလၢယပျုၢ်"န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, "ပှၤလၢအဟဲပှ့ၤတၢ်အဆိကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်, ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ပှၤအိၣ်ဆိးလၢအကပီၢ်အကပၤတဖၣ် တမ့ၢ် ကဟဲက့ၤလၢၤဘၣ်အဃိ, ဟီၣ်ဘၣ်အသးန့ၣ်လီၤ." ခီးလိ အမိၢ် စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်လၢ ယတထံၣ်ဘၣ်န့ၣ် ယဖိခွါထံၣ်စိဝဲလီၤ. ဒီးဟံးန့ၢ်ဝဲ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အံၤအဃိ…

တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်တဂၤ လၢပနာ်န့ၢ်သ့

မ့ၣ်ရံၣ်ရှဲလ့ၣ် (Mary Shelley) အလံာ်တၢ်ကွဲးပူ ဖရၣ်ကဲၣ်စတ့ ‘Frankenstein’ အပူၤ, “တၢ်မုၢ်ဃၢ်” မ့ၢ်ဝဲ လံာ်လဲၢ်က့ၢ်ဂီၤလၢ အဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ အါကတၢၢ်အကျါတဂၤ လၢအထုးန့ၢ်သူၣ်န့ၢ်သး ပသးအတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤလၢအဖးပူ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်, ရှဲလ့ၣ် အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် ဘ့းထၢၣ် ဖရၣ်ကဲၣ်စတ့, မ့ၢ်ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိလၢ အနာ်ကမၣ်တၢ်, လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုၢ်ဃၢ်အံၤ, အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ မ့ၢ်တၢ်မုၢ်ဃၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုၢ်ဃၢ်လၢ အသူၣ်ဆးသးဆးတဂၤအံၤဝံၤန့ၣ်, ဘ့းထၢၣ် တဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်မုၢ်ဃၢ်အံၤ လၢတၢ်နဲၣ်လိပၢဆှၢအီၤ, တၢ်ရ့လိာ်သကိးသး, မ့တမ့ၢ်, လၢတၢ်သူၣ်ခုသးခုအဂီၢ်တၢ်မုၢ်လၢ်အဃိ- တၢ်မုၢ်ဃၢ်အံၤ ဖျါဒ်သိး တၢ်မၤသးဟးဂီၤအီၤ, ဒီးတၢ်မၤသူၣ်ဒိၣ်သးဖျိးအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မုၢ်ဃၢ်လၢ အသးဆးအံၤ ထံၣ်လိာ်အသးဒီးဘ့းထၢၣ်, ဒီးကအုကစွါဝဲ, “နၤ, ယတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်ဧၢ, နမၤဟးဂီၤကွံာ်ယၤဆူ တၢ်အက့အခီ, ဒီးသးမုာ်သးမံလၢ နမၤနၢၤတၢ်” န့ၣ်လီၤ.

ယွၤအကလုၢ်ကထါ နဲၣ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဘၣ်တ့ခဲလၢာ်အကစၢ် အမ့ၢ်အတီတဂၤ လီၤဆီဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်- လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ…