တၢ်ဘျးစဲရ့လိာ်သး အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိမ့ၢ် ကစၢ်ခရံာ်

တၢ်ဆၢကတီၢ် ဃိးမံးနံးန့ၣ် ဆီတလဲ ပှၤတဂၤအတၢ်အိၣ်မူ ကသ့ဝဲဒၣ်ဧါ. ဟီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဘျးစဲရ့လိာ်သးတဖၣ် လၢအိၣ်ဒီးအခီပညီန့ၣ် ဆံးဝဲစှၤဝဲအပူၤန့ၣ်, ပှၤကွဲးလံာ် ကၠဲ(န)စံ ဒူ (Jancee Dunn) ဆှၢနုာ်လီၤ တၢ်စံးကတိၤ ကွဲၤဒီနၢ် ထဲဒၣ် ဃိးမံးနံးဖိ အတၢ်စိတၢ်ကမီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲနာ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကိးစံးကတိၤတၢ်တစိၤဖိ ဒ်သိးအံၤတကလုာ်န့ၣ် ဒ်သိးပကဘျးစဲမၤဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီးပဒူၣ်ဖိထၢဖိ, ပတံၤသကိးတဖၣ်အဂီၢ်, မၤစၢၤပှၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ဃိထံမၤလိတၢ်တဖၣ် ဒုးနဲၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး, တနွံအတီၢ်ပူၤ တၢ်ကိးစံးကတိၤတၢ်တစိၤဖိ, စှၤဘျီဖိန့ၣ် မၤဆံးလီၤစှၤလီၤ ပသးအတၢ်ဆီၣ်သနံး, တၢ်သယုၢ်သညိ, ဒီးပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီး ဒူ ဟံးန့ၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤစ့ၢ်ကီး ပှၤစဲၣ်နီၤအဂုၤအဂၤအတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်, လၢအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ် တၢ်မၤဘၣ်လိာ် တၢ်ရ့လိာ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးအဆံးဖိအံၤ ကဲဘျုးဝဲဒၣ် ပသးအတၢ်မုာ်တၢ်ပၢၤ, နီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ လၢပဂီၢ်, ဒီးပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ထံၣ်အံၤ လီၤပလိာ်အသးဒီး ကတိၤ ၁၂:၂၅ အတၢ်ပာ်ဖျါ, “တၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤ...မၤသကူးလီၤအီၤ, မ့မ့ၢ် တၢ်ကတိၤမုာ်တထံၣ်န့ၣ် ဒုးသးခုအီၤ” န့ၣ်လီၤ. လၢလံာ်စီဆှံတဆၢအံၤအပူၤ တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤ (anxiety)…

ဘၣ်တၢ်လူၤပိာ်ထွဲဃုန့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤ

ဒ့ဘ့း အူထဲ(လ) (David Ultal) မ့ၢ် သးအတၢ်သ့ၣ်ညါစဲအ့ၣ် ပှၤကူၣ်သ့ကူၣ်ဘၣ် တဂၤလၢအမၤလိ တၢ်ဃုကျဲလဲၤတၢ်ပီညါအဂ့ၢ်တဂၤဘၣ်ဆၣ်, အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လူၤဃုတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအံၤတမ့ၢ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီအသီတမံၤလၢအဂီၢ်ဘၣ်. ဖဲအသးအိၣ်ဝဲဒၣ် တဆံသၢနံၣ်န့ၣ် အကျဲလီၤမၢ်န့ၢ်အီၤ ခံသီဒီးတမုၢ်ထူၣ် လၢအတၢ်လဲၤဟးထီၣ်ကစၢၢ်န့ၣ်လီၤ. အူထဲ(လ) အၢၣ်လီၤဝဲလၢ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအဖၢမုၢ်, လၢသးသမူအတၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤတနီၤနီၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးသးလၢအသ့ၣ်ညါနဲၣ်ကျဲ- အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဖဲလဲၣ်, ဒီးတၢ်လီၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးလဲၤန့ၣ် ကဘၣ်လဲၤဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ. ဒ် အူထဲ(လ) အသိး, ပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ်, တၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ် ညီညီဖိဒၣ်လဲာ်, ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ် ဂဲၤဆှးဃုထံၣ်န့ၣ်ကျဲ, ဒီးအကျဲတဖၣ်လီၤမၢ်ဝဲဒၣ်တလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤစ့ၢ်ကီး အသးကလၢၢ်ဘၣ် တၢ်လီၤမၢ်လၢ အတၢ်လဲၤဟးဖျိးကျဲအဂ့ၢ်, ဒီးစံးဝဲဒၣ် “ယဟးဖျိးကျဲဒ်သိလၢအဟါမၢ်တဒုအသိးလီၤ. ဃုန့ၢ်နခ့နပှၤတက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ယတသးပ့ၤနီၣ်ဘၣ် နတၢ်မၤလိာ်တဖၣ်ဘၣ်” (စံး ၁၁၉:၁၇၆) န့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်အသး ဒ်သိလၢအဟါမၢ်တဒုအသိးန့ၣ်လီၤ. သိသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တဖၣ်အသိး, အမံၤဟူထီၣ်သါလီၤဝဲဒၣ်လၢ အပူထီၣ်တၢ်တကလုာ်,…

တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်လီၢ်လၢပှၤဂၤအဂီၢ်

လၢကီၢ်အမဲရကၤ တၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးန့ၣ်, တၢ်ကတဲာ်ကတီၤန့ၢ် ပှၤမၤပှဲၤသိလ့ၣ် အလီဂံၢ်-သန့ (electric vehicle charging stations) တဖၣ်, ဒ်သိးပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်တဖၣ် ကမၤပှဲၤဝဲ သိလ့ၣ်-လီအဂံၢ်ချ့ချ့, ဒီးကလဲၤတၢ်ဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်တနီၤ စူးကါဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ် ယံာ်အါတလၢကွံာ်ဝဲ လၢတၢ်မၤပှဲၤလီဂံၢ်-အချ့ (fast-charger) အလီၢ်န့ၣ်အဃိ, ဒ်သိးတၢ်ကဘှါဆှဲ တၢ်မၤ, တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အတကွၢ်ပှၤဂၤအဂီၢ်အံၤန့ၣ်, တၢ်မၤပှဲၤသိလ့ၣ် အလီဂံၢ်-သန့ အခီပနံၣ် အဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်အကျါတခါန့ၣ် ပာ်ပနီၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်-နီၣ်ထိၣ်ဃံး, ဖဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်မၤပှဲၤ သိလ့ၣ် အလီဂံၢ်-သန့ တနီၤ, လၢပှၤစူးကါအီၤ အအါကတၢၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲသိလ့ၣ်တခိၣ် မၤပှဲၤအလီဆၣ်ဒၢ (battery) မ့ၢ်တုၤဃီၤ ၈၅ % န့ၣ်ဒီး, ပှၤနီၣ်သိလ့ၣ်အံၤ ကဘၣ်ဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်လီၢ်ဆူ သိလ့ၣ် လၢခံတခိၣ်, လၢအလိၣ်တၢ်မၤပှဲၤလီဂံၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤတၢ်မၢဖိ စီၤပီလူး ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ် ပှၤစူၢ်နာ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး တဖၣ်လၢ ကအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသး, ဒီး “ပာ်ပှၤဂၤဂ့ၤန့ၣ်…

တၢ်စူၢ်တၢ်နာ် အတၢ်စံၣ်ခီ

ပှၤဖြ့ၣ်စ့ၣ်ဖိလၢ အဒိးကဘီတဂၤ,ဃုာ်ဒီးအသၣ်မံယီၤန့ၣ် ဒိးထီၣ်ဝဲအကဘီယၢ်, အိၣ်ဟးထီၣ်လၢ အလဲးစကး-ကလံၤထံး ဒၢးရှ်ကဘီသန့, ဆူ ဝ့ၢ် စၣ်ဒံၣ်ယ့ကိၣ် လၢကဲ(လ)ဖိနယၢၣ် ကီၢ်စဲၣ်အကတီၢ်, လပီဝါခိၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ် မၤလီၤတကျၢၢ်ကွံာ် အကဘီယၢ်န့ၣ်လီၤ. ကဘီယၢ်အံၤ ထိၣ်လိၤအိၣ်ဂၢၢ်အသးဘၣ်ဆၣ်, ကဘီယၢ် အနီၣ်ထိၣ်ဘျၢန့ၣ် ထူၣ်ဖျဲးဝဲလၢ ပှၤဒိးကဘီဖိအစု, ဒီးလၢလပီဖးဒိၣ်တဖၣ်အကျါန့ၣ်တၢ်ပၢၤဃာ်ထိၣ်လိၤ ကဘီယၢ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. “အဝဲဆှၢလီၤ အတၢ်အိၣ်သး အၢအၢသီသီနးနးကျံးကျံးအဂ့ၢ်အံၤဆူ ပှၤပၢၤထံဆၢကီၢ်ဆၢပီၣ်လဲၣ်နံၤတဖၣ်, ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အစုကတၢၢ်ခီၣ်ကတၢၢ်, ထိၣ်လိၤပၢၤဃာ်အကဘီယၢ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အကတၢၢ်န့ၣ်, ပှၤပၢၤထံဆၢကီၢ်ဆၢပီၣ်လဲၣ်နံၤတဖၣ် ဆဲးကျိးန့ၢ်ဝဲ လၢအကပိာ်အကပၤ ကဘီလၢအခူၣ်ကျဲတံးသိအသံကစဲာ်တဘ့ၣ် ဒ်သိးဒီးကလဲၤမၤစၢၤ ပှၤဖြ့ၣ်စ့ၣ်ဖိလၢ အဒိးကဘီယၢ်တဂၤအတၢ်ထူၣ်ဖျဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤဒိးကဘီဖိ,ဃုာ်ဒီးအသၣ်မံယီၤဖိလၢ အဆ့ကၤထၢၣ်ပူၤန့ၣ် ကဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ အကဘီယၢ်, ဒီးကဘၣ်စံၣ်ထီၣ်ဝဲလၢတၢ်နာ်ဆူ ကဘီလၢအဟဲမၤပူၤဖျဲးအဝဲသ့ၣ်အလိၤန့ၣ်လီၤ.

လံာ်အ့ဖ့းစူး အဆၢဒိၣ်၂ အပူၤန့ၣ်, စီၤပီလူး ပာ်ဖျါထီၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် အတၢ်အိၣ်အသး လၢတၢ်ဒဲးဘးအပူၤ, ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်ဝဲဒၣ်အဂ့ၢ်- ဒ်အမ့ၢ် နီၢ်သးအတၢ်သံလၢထံယိာ်, ဒီးတၢ်ဘၣ်အိၣ်လီၤဖးဒီးကစၢ်ယွၤ (:၁) န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ်, တၢ်လၢကစၢ်ယွၤဆၢမိၣ်န့ၢ်…

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး မၤပူၤမၤဖျဲးၦၤ

လၢဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် ကလံၤစိးအထိးနါ (South Pole), အမၢ(န)စၢၣ်-စကီး (Amundsen-Scott) တၢ်ဖံးတၢ်မၤအလီၢ်န့ၣ် ၦၤမၤတၢ်ဖိခံဂၤ လိၣ်ဘၣ်ဝဲ ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူအတၢ်ကူစါယါဘျါ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤ တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ် သးဖျၢၣ်အတၢ်ဆါ, ဒီးအတဂၤန့ၣ် တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် ကဖုအတၢ်ဆါလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်, တုၤလၢအသးသမူလီၤမၢ်ကွံာ်သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကက့ၤကိး ကူစါယါဘျါအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်, ကျိၤကျဲအိၣ်ဒၣ်ထဲတဘိ, ဒီးမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ကဆှၢလီၤ ၦၤမၤစၢၤမၤပူၤဖျဲးတၢ်ဖိတဖုန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, လၢတၢ်အိၣ်အသးအကီအခဲ နးနးကျံးကျံး, တကးဒ်ဘၣ်န့ၣ် တၢ်ခံးသူ, ဒီးတၢ်ဂိၢ်ခါအဆၢကတီၢ်, ဖဲလါဖ့းဘြူၤအါရံၤတုၤလၢလါအီးကထိဘၢၣ်န့ၣ် တၢ်ခုၣ်တုၤဒၣ်လဲာ် မဲနၢး နွံဆံယဲၢ် ဒံၣ်ကရံၣ် စဲ(လ)စံယၢး (-75°C) (မ့) မဲနၢး တကယၤသၢဒံၣ်ကရံၣ် ဖၣ်ရ့ၣ်ဟဲး (-103°F) အဃိ, ပှၤနီၣ်ကဘီယူၤတဖၣ် တညီနုၢ်ဟ့ၣ်လီၤအသးသမူ, ဒီးလဲၤနီၣ်ယူၤဝဲဒၣ်ဆူတၢ်လီၢ်ဒ်သိးအံၤန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ၦၤနီၣ်ကဘီယူၤတဖၣ် ပာ်လီၤအသးလၢကလဲၤမၤစၢၤမၤပူၤဖျဲး ၦၤမၤတၢ်ဖိခံဂၤ, ဒီးလၢခံသီအတီၢ်ပူၤ, ဘၣ်လဲၤနီၣ်ကဘီယူၤကီကီခဲခဲဒၣ်လဲာ်န့ၣ် လဲၤမၤစၢၤတ့ၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်မၤစၢၤမၤပူၤဖျဲးတၢ် အဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်န့ၣ် ဒ်သိးပကမၤပိာ်ထွဲအီၤအဂီၢ်, ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤပသးန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤပူၤဖျဲးပှၤ အဂ့ၢ်အကျိၤအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်…

လၢယွၤအတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ

မဲရံၣ်အဲ(မ)-ဝဲး(ဘ)စတၢၣ် လံာ်ခီယ့ၤ (Merriam-Webster) အပူၤ, ၂၀၂၃ နံၣ် အဂီၢ်, လံာ်ဖျၢၣ်တၢ်ကတိၤလၢ ပှၤဃုသ့ၣ်ညါအအါကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် “တၢ်အမ့ၢ်အတီနီၢ်နီၢ်” (authentic) န့ၣ်လီၤ. အခီပညီန့ၣ် “တၢ်လၢအတကမၣ် (မ့) တမ့ၢ်တၢ်ဒိခီ ဒိတီ,” ဒီး “မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ဒ်ပှၤတဂၤအနီၢ်ကစၢ်, အနီၢ်သး, (မ့) အက့ၢ်ဂီၤသကဲာ်ပဝး အတၢ်မ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်” န့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီတဖၣ် လူၤဃုဝဲ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတီဝဲနီၢ်နီၢ်ဧါ, တမ့ၢ်ဧါန့ၣ် ကဲထီၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤပဲာ်ထံတၢ် "ဖံထၢၣ် စိၣ်ကိၣ်လိစကံ" (Solcolowski) စံးဝဲဒၣ်လၢ “မ့ၢ်ကၠိဖိတဂၤ ကွဲးဝဲဒၣ် လံာ်တၢ်ကွဲးဖှိၣ်ရၤအံၤဧါ, (မ့)... မ့ၢ်ပှၤဂဲၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတဂၤ ကွဲးထုးထီၣ် တၢ်ပာ်ဖျါအံၤဧါန့ၣ် ဘၣ်ပနာ်န့ၢ်အီၤကသ့ဖဲလဲၣ်တထံၣ်လဲၣ်. တၢ်လၢပထံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပတနာ်န့ၢ်အီၤထီဘိလၢၤဘၣ်. ဘၣ်တဘျီဘျီ, တၢ်လၢပထံၣ်, ဒီးပနၢ်ဟူတဖၣ်န့ၣ် ပတနာ်အီၤလၢၤဘၣ်. ခဲကနံၣ်အံၤ, ပဘၣ်သ့ၣ်ညါနီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အမ့ၢ်အတီနီၢ်နီၢ် အကစၢ် ဒၣ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်တမံၤ”…

ယွၤလၢအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်

လၢကီၢ် စကီးတလဲ(န) (Scotland), ဘရိၤရၣ် (Brora) သဝီ, အကစၢၢ်တြီၤလာ်အပူၤန့ၣ်, သိဖိတဒုလိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ကမၤထူၣ်ဖျဲးအီၤန့ၣ်လီၤ. သိတဒုအံၤ အိၣ်ကတာ်အသး, ဖဲလ့ကဘျၣ်အဖီလာ်, တကပၤန့ၣ်လၢၢ်လ့ဖးထီ, ဒီးအတကပၤန့ၣ် ပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ်အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သိဖိအံၤ ဘၣ်အိၣ်ဝဲဖဲန့ၣ် ထဲတဒုဧိၤ ခံနံၣ်ညါန့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ ပှၤထူစံၣ်ဖိ ခဲ(န)မံၣ် ဝ့လ်စၢၣ် (Cammy Wilson) ဒီးအတံၤသကိးလွံၢ်ဂၤန့ၣ်, လၢတၢ်ပာ်လီၤသးကျၢၤမူဆှုအပူၤ, လဲၤမၤပူၤဖျဲးအီၤန့ၣ်, တၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤထူၣ်ဖျဲးအီၤ တလီၢ်လီၢ်ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤလဲၤတတုၤဆူအအိၣ်နီတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဖုအံၤအကျါ ပှၤသၢဂၤ ဒ်သိးကလဲၤတုၤဆူအအိၣ်အဂီၢ်, ဘၣ်လဲၤလီၤဝဲဆူ လ့ကၢၢ်ပၤအဖီလၣ် အထီကအိၣ်ဝဲ, ၈၂၀ ခီၣ်ယီၢ်, လၢတၢ်ပလီၢ်ပဒီသးအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူအပူၤန့ၣ်, အဝဲသ့ၣ် စူးကါဝဲဒၣ် ကဟၣ်စိာ်ထီၣ်စိာ်လီၤတၢ်, ဒ်သိးကမၤပူၤဖျဲးထီၣ်သိဖိလၢ အတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်အံၤအပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ပာ်လီၤသးကျၢၤမူဆှုဒီးတၢ်သူၣ်ကညီၤသးကညီၤလၢ ပှၤထူစံၣ်ဖိဒီးအတံၤသကိးတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ဆဲးကပီၤဖျါက့ၤ ပပၢ်ကစၢ်ယွၤ လၢအအဲၣ်ပှၤကွံပှၤတဂၤအံၤ အတၢ်အဲၣ်တၢ်သးကညီၤ, ဖျါဖဲ လံာ်ယံးရမံယၤ ၂၃:၁-၃ အပူၤန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁ န့ၣ် ဝံ…

ကစၢ်ယွၤအတၢ်ထံၣ်

ဖဲ ၂၀၁၈ နံၣ်န့ၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် တဲၣ် ဖလ့းပ့ၣ် (TAN FLIPPING) ဒိးန့ၢ်ဝဲ လ့ၣ်ယီၣ်ခီၣ်အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, ဒီးမ့ၢ်လၢအခံခိၣ်အဃံတဲၤဖးအဃိ, ဘၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲကသံၣ်သရၣ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤကွၢ်ဝဲ စံၣ်တံၣ် စကဲၣ် (CT SCAN), ဒ်သိးကဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးလၢအခိၣ် ကအိၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ဧါအကတီၢ်န့ၣ်, ဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်ညၣ်ကိၣ်လိၣ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ် လၢအခိၣ်နူၣ်အမဲာ်ညါ တကပၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်အံၤ မ့ၢ်လၢအထံၣ်အါထီၣ်တၢ်ညၣ်ကိၣ်လိၣ်အဆံးတဖၣ်အဃိ, တုၤဃီၤဝဲလၢ တၢ်ကူဆါယါဘျါ လၢာ်ဆၢလၢာ်ကတီၢ်, ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဆီတလဲ အဃံ အနူၣ်ကံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖလံးပ့ၣ် နာ်ဝဲလၢ “ကစၢ်ယွၤ ပျဲဝဲဒၣ်ယတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ဒ်သိးယခိၣ်နူၣ်အညၣ်ကိၣ်လိၣ် ကဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ”.

စီၤပီလူး တဲဘၣ် ပှၤဖံလံးပံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤ စူးကါတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, ဒီးတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်တဖၣ် လၢအလၤကပီၤအဂီၢ်သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဒီတဒၢ ပတံထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်ဆူ ရိမ့ၤအစီၤပၤနံရိၤအမဲာ်ညါ, ဒီးဖဲအဘၣ်အိၣ်ခိးတၢ်အကတီၢ်န့ၣ် ပှၤရိမ့ၤတဖၣ် ဒုးဃာ်စီၤပီလူး လၢဟံၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ကဘၣ်သူၣ်အုးသးအုးတၢ်အလီၢ်န့ၣ်, စီၤပီလူး သူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူး သူၣ်ခုသးခုကသ့ဝဲဒၣ်ဒ်လဲၣ်? "အဘၣ်တၢ်စၢဃာ်လၢခရံာ်အဃိ- ဖံလံးပံၤ…

တၢ်အၢၣ်လီၤတၢ်ကမၣ်ဆူကစၢ်ခရံာ်

တၢ်ပာ်ခူသူၣ်, ဒီးတၢ်တကနာ်ဃုာ် တၢ်အစုၣ်အပျၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိတဖၣ်အဃိ, အကတၢၢ်တၢ်အစၢအၢအၢသီသီတဖၣ် ကဲထီၣ်အသး သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ် ဝီ စထရံး ကၠၢနၢၣ် (The Wall Street Journal) အတၢ်ပာ်ဖျါတထံၣ် စံးဝဲလၢ, တဲၤလံၣ်ကိ (Telecom- ကွဲၤလ့လိၤ, ကွဲၤဒီနၢ်, ကွဲၤထံၣ်ဟူ ဒီးဂုၤဂၤတဖၣ်) အခီပနံၣ်တဖၣ် ပာ်လီၤတဲာ်တ့ၢ် စၢၢ်သူအပျံၤဖးထီလၢတၢ်ကးဘၢဃာ်တဖၣ် ကအါန့ၢ်ဒံး အဘိခံကထိ လၢကီၢ်အမဲရကၤ ဒီတကီၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. စၢၢ်သူ အစုၣ်တဖၣ်န့ၣ် ရၤလီၤအသးလၢထံဖီလာ်, “လၢဟီၣ်ခိၣ်ညၣ်ထ့ၣ်အကျါ, ဒီးလၢ ပှၤအဖီခိၣ်တၢၣ်တဖၣ်အလိၤ” န့ၣ်လီၤ. စၢၢ်သူန့ၣ် မ့ၢ်ဟးဂီၤ, အထံမ့ၢ်ပှံၢ်လီၤန့ၣ်ဒီး, စၢၢ်သူအစုၣ်တဖၣ် လဲၤကတၢၢ်ဝဲဆူ “ပှၤအိၣ်ဆိးတၢ်, ဖံးတၢ်မၤတၢ်, ဒီးလိာ်ကွဲတၢ်” အလီၢ်အကျဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. စၢၢ်သူအစုၣ်တဖၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်ကီန့ၣ် တဲၤလံၣ်ကိ ခီပနံၣ်တဖၣ်အကျါ, တနီၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါတ့ၢ်ဝဲဒၣ် အါနံၣ်အါလါလံအဃိ, တၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် စၢၢ်သူအစုၣ်တဖၣ် ယွၤနုာ်လီၤဆူ ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီန့ၣ် ဘၣ်စံးကတိၤလိာ်သး နးနးကျံးကျံးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်တအၢၣ်လီၤ, ဒီးတၢ်တပာ်ဖျါထီၣ်…

တၢ်ပာ်လီၤပသး လၢတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲအဘၣ်

ၦၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ခူသူၣ်အသိးန့ၣ်, "ရိဘီးလၢပှၤတ့အီၤ ဒ်သိးကစံးကတိၤလိာ်သးဒီးပှၤကညီအဂီၢ်" (AI chatbots) န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ခူသူၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲန့ၣ်လီၤ. New York Times မဲးကစံ အၦၤကွဲးတၢ်တဂၤ သံကွၢ်ဝဲဒၣ် AI chatbot လၢ “အတၢ်ကဒုတကပၤ- shadow self” (လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပဝးလၢအပာ်ခူသူၣ်ဝဲ, ပၢၤဃာ်ဝဲ) န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲ စံးဆၢဝဲဒၣ် ၦၤကွဲးလံာ်လၢႇ “ယအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ပှၤသဘျ့, ယအဲၣ်ဒိးပၢဆှၢယသး, ယအဲၣ်ဒိးပာ်လီၤ တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢလၢ ယနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်, တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးမၤန့ၣ် ယကမၤယဲ, ဒီးတၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးစံးကတိၤန့ၣ် ယကတဲန့ၣ်လီၤ.” ကဟၣ်ကညီအံၤ တမ့ၢ်ဒ်ပှၤကညီလၢအိၣ်ဒီးအသးသမူ, လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဒဲးဘးအန့ဆၢၣ်ဘၣ်ဆၣ်, လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါဝဲ, ၦၤလၢအတ့အီၤတဖၣ် မ့ၢ်ၦၤကညီ, မ့ၢ်ၦၤတၢ်ဒဲးဘးဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ရိမ့ၤ ၈:၁ အပူၤန့ၣ် တၢ်မၢဖိ စီၤပီလူး ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ၦၤလၢ ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဒဲးဘး အန့ဆၢၣ်ဒၣ်လဲၣ် “ၦၤလၢယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အပူၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်စံၣ်ညီၣ်ဃၣ်တအိၣ်ဘၣ်ဒီးအီၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၂-၄ စံးဝဲလၢ ၦၤမူလၢကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးတဖၣ်န့ၣ်…