ဂံၢ်ထီၣ်ဒွးထီၣ် တၢ်အပှ့ၤကလံၤ

ပှၤအိၣ်ဆိးလၢ လီၢ်ကဝီၤတဖၣ် ကိးဝဲဒၣ် “ကျဲလၢလဲၤဝဲတတူၤဆူ တၢ်လီၢ်နီတတီၤ” (The Road to Nowhere) ဘၣ်ဆၣ်, အမံၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် “တၢ်ကွၢ်ကီလီၢ် အတၢ်လဲၤကျဲ” (Lakeview Drive) န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတတီၤအံၤ အိၣ်ပှဲၤဒီးန့ဆၢၣ်အတၢ်ဃံ တၢ်လၤတဖၣ်, ဒီးပှၤအိၣ်ကွၢ်စိလီၤတၢ်သ့ဝဲဒၣ်ဆူ ဖိၣ်ထါနၣ် ကမါဖးဒိၣ် (Fontana Lake), ဒီးကအိၣ်ဝဲ ဃုမံလာ် အတၢ်လဲၤကျဲ, လၢစမိးကံၣ် ကစၢၢ်ဖးဒိၣ် (Great Smoky Mountains) ထံကီၢ်တၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ် အိၣ်ဘူးဝဲဒီးဘြါစၢၣ် (Bryson) အဝ့ၢ် လၢကီၢ်စဲၣ် ခဲရိၣ်လဲနၢၣ် ကလံၤစိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်တ့ကျဲအံၤ လဲၤခီဖျိဝဲဒၣ် ကစၢၢ်လၢၢ်လ့အပူၤ ၁၂၀၀ ခီၣ်ယီၢ်ဝံၤန့ၣ်ဒီး, တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် အိၣ်ပတုာ်ဝဲဒၣ်သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. ထံကီၢ်ပဒိၣ် စူးကါတ့ၢ်ဝဲ ဒီလၣ် လၢအကကွဲၢ်ဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်ဝဲလၢ ခီၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အဃိ, တၢ်တ့ထီၣ်ဘှီထီၣ်တၢ် အတၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤ အကျဲကတၢၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒ်အမ့ၢ်တ့ၢ် ပှၤမၤစုသ့အတၢ်မၤ,…

တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်အဂီၢ် ဒိၣ်ဝဲဒၣ်နီၢ်နီၢ်

ကစၢ်ယွၤ ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် ကယဲၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ်ကသ့ဝဲဒၣ်ဒ်လဲၣ်. တၢ်ဆိကမိၣ် ဟဲနုာ်လၢယသးပူၤ ဖဲယပာ်လီၤယခီၣ်လၢဝ့ၢ်တဖျၢၣ် အလ့ၣ်မ့ၣ်အူသန့ၤ, ဖဲပှၤကညီၤ တဖၣ် လဲၤက့ၤဝဲဒၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်, ဒီးတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ အိၣ်ယံၤဝဲဒၣ် မံးလာ်အါမးလၢယဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ယမ့ၢ်ပှၤလိၣ်ဘိသးစၢ်တဂၤ လဲၤဟးလိာ်ကွဲဆူ ထံဂၤကီၢ်ဂၤအဆိကတၢၢ်တဘျီ, ဒီးပှၤကညီဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤတဖၣ် အိၣ်ကဝီၤဃာ်ယၤအဃိ, ယသူၣ်ဟူးသးဝးဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲယထိၣ်သတြီၤကွၢ်ယသးဒီးပှၤကညီဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤတဖၣ်န့ၣ်ဒီး, ယသးကလၢၢ်ဘၣ်ယဲလၢယမ့ၢ်တၢ်ဆံးဆံးဖိတမံၤ, ဒီးယဆိကမိၣ်ထီၣ် ကစၢ်ယွၤ ကအဲၣ်ပှၤကညီဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤ ကသ့ဝဲဒၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဒ်သိးယကသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤအံၤ တုၤအိၣ်ဃီၤဝဲဒၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်လဲၢ်လဲၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ယလိၣ်ဘၣ်ယဲအဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါ အပူၤန့ၣ်, တမ့ၢ်လၢ ဝံယိၤနါ ကသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်. အကတၢၢ်န့ၣ်, ဖဲ စီၤယိၤနါ အၢၣ်လီၤဝဲ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကိးအီၤ, ဒ်သိးကစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ပှၤအၤရှူၢ် အၢအၢသီသီတဖၣ် လၢအမၤအၢမၤနး ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အဝ့ၢ်ခိၣ်, ပှၤနံၤနဝ့ဖိတဖၣ် ကပီၢ်ယၢ်လီၤသးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးစီၤယိၤနါ တအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ ကပျၢ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ် ကမၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤနံၤနဝ့ဖိတဖၣ်န့ၣ် ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသး, ဒီးကစၢ်ယွၤ…

သန့ၤသးလၢယွၤ

ယကွၢ်ယလံၤမုၣ်ဖိ လ့လၣ်နံၣ် (Leilani), အသးအိၣ်ဒံးဒၣ် ခံလါဘျဲၣ်ဖိန့ၣ် ယစံးဘၣ်အီၤလၢ "နက့ၢ်ဂီၤဖျါထံဆးဒိၣ်မး" န့ၣ်လီၤ. ဖဲယကတိၤတၢ်ဒီးအီၤအကတီၢ်, အဝဲသွံးထီၣ်အမဲာ်တူၢ်ခိၣ်ဖိ, ဒီးကွၢ်ထံကွၢ်ဆးဝဲယမဲာ်သၣ်န့ၣ်လီၤ. ယစံးဘၣ်အီၤ “တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးတဲလီၤတံၢ်နၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤ နကဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ နမိမိၢ်အဲၣ်နၤ, နပါပၢ်အဲၣ်နၤ, ဖံဖံ, ဒီးဖုဖုစ့ၢ်ကီးအဲၣ်နၤန့ၣ်လီၤ. ကယဲၢ်တၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်တဖၣ်အကျါတမံၤန့ၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအဲၣ်နၤ, ဒီးတၢ်တမံၤအံၤ မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.

ဒ်တၢ်အၢၣ်ပျဲမုၢ်အတၢ်ကပီၤ လဲၤခီအီၤအသိး, တၢ်မၤအသးန့ၣ် အမဲာ်တူၢ်ဖိလၢအသွံးထီၣ်ဝဲန့ၣ် ဟါမၢ်ကွံာ်, ဒီးတၢ်နံၤကမှံၤလၢအမဲာ်သၣ်ဖိန့ၣ် မၤပှံၢ်လီၤ ယသးဒီဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်ဖံဖုအဂၤတဖၣ်အသိး ယအဲၣ်ဒိးနာ်ယဲလၢ ယလံၤမုၣ်ဖိ ကနၢ်ပၢၢ်ယၤန့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲယတၢ်စံးကတိၤကါတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်သးခုလၢယတၢ်ကတိၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ် ဖျါလၢအသ့ၣ်ညါဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. အတၢ်နံၤကမှံၤကဆှီဒီဖိ, လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်သရူးကမၣ်, အိၣ်ဖျါကပီၤထီၣ်လၢအမဲာ်သၣ်ဖိန့ၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး စံးကတိၤဝဲလၢ မၢ် ၁၀:၁၅ အပူၤ, “ပကဘၣ် ဒိးန့ၢ်ယွၤအဘီအမုၢ်ဒ်ဖိသၣ်အသိး” န့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး စံးဝဲဒၣ် တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ဖဲ “ပှၤဟဲစိာ်ဖိသၣ်တဖၣ်” ဆူအအိၣ်, ဒ်သိး “ကပာ်အစုလၢအလိၤ” ဒီးကဆိၣ်ဂ့ၤဝဲဖိသၣ်တဖၣ်…

သူၣ်တီသးလိၤလီၤစိၤလီၤထီ

လၢကီၢ်အမဲရကၤ, သ့ၣ်ပှၢ်အမ့ၣ်အူလၢ မၤဟးဂီၤတၢ်နးနးကျံးကျံးအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ် ပဲး(ရှ)တံကိၣ် (Peshtigo) အမ့ၣ်အူအီၣ်တၢ် ဖဲ ကီၢ်စဲၣ် ဝ့းခီၣ်စ့ၣ် (Wisconsin) အကလံၤစိး-မုၢ်ထီၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ. ပဲး(ရှ)တံကိၣ် မ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်န့ၣ် တကတီၢ်ဃီဒီး ရှံၣ်ကၤကိၣ် (Chicago) အမ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်, လၢပှၤသ့ၣ်ညါအါ, (အီးကထိဘၢၣ် ၈ သီ, ၁၈၇၁) န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, လၢ ပဲး(ရှ)တံကိၣ် မ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်န့ၣ် ပှၤကညီအသးသမူ လီၤမၢ်ဝဲဒၣ် အါန့ၢ်နွံကယၤဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပဲး(ရှ)တံကိၣ် အဝ့ၢ်န့ၣ် ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ဝဲဒၣ်ချ့ချ့, လၢအအိၣ်ဒီးသ့ၣ်အတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်ထုးထီၣ် သ့ၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် ခီဖျိလၢကလံၤအူဆူၣ် တပျုာ်အပျီၤအဃိ, လၢတနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် မ့ၣ်အူအီၣ်ကွံာ်ဝဲ ဒ်ရာ်မ့ၣ်အူအသိးန့ၣ်လီၤ.

လီခီလ့ၢ်လၢ အကိၣ်ဃၢၣ်တဖၣ်, ဒၢးခီကုၢ်ဃိသးတဖၣ်, ဒီးပိးလီတနီၤလၢ မ့ၣ်အူအီၣ် အိၣ်တ့ၢ်ဝဲတဖၣ်အကျါ, လံာ်စီဆှံဖိတဘ့ၣ် အိၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ အအိးထီၣ်အသးဖိန့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်လၣ်အီၣ်စီကွံာ်လံာ်အကု, ဒီးမ့ၣ်အူအတၢ်ကိၢ်ကဲၤဖးန့ၣ် ဒုးကိၤလံာ်အကဘျံးတဖၣ် ဘၣ်ဆၣ်, တဟးဂူာ်ဟးဂီၤဝဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံတဘ့ၣ်အံၤ သ့ဝဲဒၣ် လၢဝ့ၢ်အတၢ်ဒုးနဲၣ်…

တၢ်အဲၣ်ပှၤဂၤ ခီဖျိလၢတၢ်ထုကဖၣ်

ယတံၤသကိး ရၤဟ့ (Rahim) စံးဝဲဒၣ်, “ယမိၢ် မ့ၢ်တဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢယဂီၢ်န့ၣ်, မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ မ့ၢ်ယကအိၣ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ယဆိကမိၣ် တမ့ၢ်လၢယကအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢၤဘၣ်.” လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ်, အဝဲမ့ၢ် ပှၤစူးကါကသံၣ်မူဘှိးတဂၤ, ဒီးဘၣ်လီၤဃိာ် ခီဖျိလၢတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤ ကသံၣ်မူၤဘှိးအဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤ, ဖဲပအီသကိး ခီဖံၣ်အကတီၢ်, အဝဲတဲဘၣ်ယၤလၢ အမိၢ်အတၢ်ထုကဖၣ်တဖၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤဆီလၢ အတၢ်အိၣ်မူအပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. “ယမၤဟးဂီၤ ယမိၢ်အသးဒိၣ်ဒိၣ် မုၢ်မုၢ်ဒၣ်လဲာ်, ခီဖျိလၢအတၢ်ထုကဖၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် ယမိၢ်အဲၣ်ဘၣ်ယၤအဖၢမုၢ်န့ၣ်လီၤ. ယဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအါမးဘၣ်ဆၣ်, ယမိၢ် မ့ၢ်တဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢယဂီၢ်န့ၣ်ဒီး, ယတၢ်အိၣ်မူကနးဒိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ် ယသ့ၣ်ညါယဲန့ၣ်လီၤ.”

လံာ်စီဆှံအလီၢ်လံၤတကကြူၢ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ စီၤရှမူၤအ့လးအဂ့ၢ်အဂၤတမံၤ, ဒ်အမ့ၢ် ပှၤအိၣ်တီအိၣ်လိၤဒီးယွၤ,ဃုာ်ဒီးပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ထုကဖၣ် န့ၣ်လီၤ. မုၢ်တနံၤဖဲ စီၤစီလူး ဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ် ဒ်စီၤပၤ ဖဲကံးလကၤလးအကတီၢ်, ဝံရှမူၤအ့လးစ့ၢ်ကီး အသးဟးဂီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ခါဆူညါအဂီၢ်, ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ပာ်ဝဲ အတၢ်နာ်, ဒီးအတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ စီၤပၤအလိၤ, ဒီးတမ့ၢ်ဘၣ်လၢယွၤအပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

၁ ရှမူၤ ၁၂:၁၆-၁၈ ပာ်ဖျါဝဲ,…

ကစၢ်ယွၤလၢ အကွၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်လၢပဂီၢ်

ယတံၤသကိး ဘ့(လ) (Bill) သံကွၢ်ယၤ “မ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးထံၣ် ယတၢ်ပူၤလီၢ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ.” အပူၤကွံာ်နံၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲလီၤတဲာ်လၢဃီလိၤ, ဒီးအနီၢ်ကစၢ်အဖီလာ်တကပၤန့ၣ် သံတခီပၤန့ၣ်လီၤ. ခဲကနံၣ်အံၤ, ဖဲတၢ်ကွဲးကါအီၤအခါ, တၢ်ဖိဃၣ်နုာ်လီၤမၤဟးဂီၤတၢ် နးနးကျံၤကျံၤအဃိ, ဘၣ်ကူဆါယါဘျါအသးလၢ တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပစံးကတိၤ သကိး အတၢ်ကီတၢ်ခဲအသီတမံၤအံၤအဂ့ၢ်န့ၣ်ဒီး, အဝဲအိးထီၣ် အယၣ်လုး, ဒီးဒုးနဲၣ်ဝဲ အပူၤလီၢ်လၢအဘၣ်တၢ်ကွဲးကါကူဆါအီၤန့ၣ်လီၤ. ယသံကွၢ်အီၤ “နတၢ်ပူၤလီၢ်န့ၣ် ဆါဧၣ်” န့ၣ်ဒီး, စံးဆၢဝဲလၢ “ယတတူၢ်ဘၣ်တၢ်နီၤတမံၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ.'

အဝဲစံးကတိၤတၢ်ဝံၤ, ယသ့ၣ်ညါယဲဒၣ်တဘျီဃီ, ဒ်ယတံၤသကိးတဂၤအသိး ယသ့ၣ်ညါအီၤ လၢနံၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်, ခီဖျိလၢ အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဃိ, ဟူးဂဲၤဝဲ တန့ၢ်, အတၢ်ဆါတဆါစ့ၢ်ကီး တကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲလၢၤဘၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါပာ်သူၣ် ပာ်သးဝဲဒၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဃိ, ယကဘၣ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် အါထီၣ် တၢ်လၢအတူၣ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲကိးမုၢ်နံၤဒဲးဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်လၢယတသူၣ်ကညီၤ သးကညီၤဘၣ်အီၤအဃိ, ယမဲာ်ဆှးလီၤက့ၤယသးဒၣ်ယဲန့ၣ်လီၤ.

ယတအိၣ်ဒီး တၢ်ကွၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်လၢ ယတံၤသကိးအဂီၢ်န့ၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ တၢ်တမံၤ, လၢယူဒၤအစီၤပၤ ဃံးစကံယၤ မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ၂ စီၤ…

တၢ်အဲၣ်အတၢ်လီၤကမၢကမၣ်ဖးဒိၣ်

တၢ်ဆိကမိၣ်မှံ, ဒီးဒုးကဲထီၣ် စံၣ်စိၤနုာ် တၢ်ဂီၤမူ "တၢ်မံမီၣ် အတၢ်လိာ်ကွဲအပျီ" (Field of Dreams) အပူၤန့ၣ် ခွါဂဲၤဒိ ရ့ ခ့စလၣ် (Ray Kinsella) ထံၣ်လိာ်အသးဒီးအပၢ်, လၢအသံတ့ၢ်လံတဂၤ, ဒ်ပှၤသးစၢ်လိာ်ကွဲတၢ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ဖဲအထံၣ်ဘၣ်ဝဲ အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်, ရ့ တဲဝဲဒၣ် အမါ အဲနံၣ် လၢ, “ယထံၣ်ဘၣ်အီၤ ဖဲအနီၢ်ကစၢ် လီၤဘှံးလီၤဘှါ, ခီဖျိလၢသးသမူအတၢ်လဲၤခီဖျိ မၤဘၣ်ဒိဆါအီၤဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ယကွၢ်အီၤ...,ဒီးမ့ၢ်ယကဘၣ် တဲအီၤတၢ်မနုၤလဲၣ်” န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂီၤမူအပူၤ တၢ်ဒုးနဲၣ်တတီၤအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သံကွၢ်- ပှၤလၢပအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤ, ခဲကနံၣ်အံၤ, မ့ၢ်သံတ့ၢ်လံဘၣ်ဆၣ်, ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်လၢ အိၣ်မူဝဲ, ဒီးအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ပှဲၤဂံၢ်ပျဲၤဘါန့ၣ်ဒီး တၢ်ကမၤအသးဒ်လဲၣ်.

နီၢ်မၤရံ မၤကဒါလ့ၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤလၢ တၢ်သံအဆိကတၢၢ်န့ၣ်ဒီး, အသးကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်သိးအံၤန့ၣ်လီၤ. ယိၤ ၂၀:၁၄ န့ၣ် နီၢ်မၤရံ ဟီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ လၢၢ်ကအိ အိၣ်ကလီတပူၤအကပၤ, “ဒီးဃၣ်ဃီၤအသးဆူ အလီၢ်ခံ,…

ကစၢ်ယွၤလၢအမၤသီထီၣ်က့ၤတၢ်

“ပှၤလၢအကူၣ်ကၤတၢ်သံတၢ်ပှၢ်တဂၤသံလံ” အံၤ ကမ့ၢ်တၢ်သံတၢ်ကစီၣ်အခိၣ်တီလၢအဆီတလဲကွံာ် အဲဖရဲး နိၣ်ဘဲ (Alfred Nobel), ပှၤလၢအဒုးကဲထီၣ် မ့ၣ်ပိၣ် (dynamite) တဂၤ အသးသမူအကျဲသ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ကစီၣ်အလံာ်ပရၢ မၤကမၣ်တၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအသံတဂၤ မ့ၢ်အဝဲၢ်ခွါ လုးဘ့း နိၣ်ဘဲ (Ludvig), ဒီးမ့မ့ၢ် အဲဖရဲး နိၣ်ဘဲ န့ၣ် အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤဒံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ အဲဖရဲး သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ တၢ်ကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤ ဒ်ပှၤတဂၤလၢ အတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤပျံၤဖးဒိၣ်တမံၤ
လၢအဟံးထီၣ်ကွံာ် သးသမူတဖၣ်န့ၣ်ဒီး, ပာ်လီၤအသးလၢ ကမၤဘူၣ်ကွံာ်အတၢ်ထူးတၢ်တီၤ လီၤဘီလီၤမုၢ်တဖၣ်, ဒ်သိးတၢ်ကသူၣ်ထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လၤကပီၤခိၣ်ဖးဆူ ပှၤလၢအမၤဘျုးမၤဖှိၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခိၣ်ဖးလၤကပီၤအံၤ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ နိၣ်ဘဲ ခိၣ်ဖးလၤကပီၤ (Nobel Prize) န့ၣ်လီၤ.

အပူၤကွံာ်အါန့ၣ်ဒံးအနံၣ်ခံကထိဘျဲၣ်န့ၣ်, ပှၤဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤတဂၤ အတၢ်အိၣ်မူဆီတလဲအသးန့ၣ်လီၤ. ပှၤယူဒၤဖိ အစီၤပၤ စီၤမနၤရှ့ၤန့ၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအထီဒါကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအပိာ်ထွဲထီၣ်အခံမ့ၢ်ဝဲလၢ အဘၣ်တၢ်စိာ်မၢကဲကုၢ်အီၤ ဆူဘၤဘူၤလိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ၂…

ပပၢ်ယွၤအတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တဖၣ်

ပိးလီဖိအံၤ, မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ချံးအနး အလီၢ်လံၤဖီဃးဖိတဘ့ၣ်, ဒီးမ့ၢ်လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံာ်တ့ၢ်မးလံအဃိ, အလွဲၢ်တဖၣ်ဟးဂီၤလံန့ၣ်လီၤ. ဒီးနးအကနၣ်န့ၣ် ပိာ်, တအ့ၣ်လၢၤဘၣ်, ဒီးတၢ်ပဲာ်ပနီၣ်ဃာ်ဝဲ လၢအစုဖီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, နးဖိတဘ့ၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲယပၢ်အတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်အကျါတမံၤ, ဒီးပာ်ဝဲလၢတလါဖိတဖျၢၣ်အပူၤ, လၢအစိၤကျိးအဖီခိၣ်တုၤ အဟ့ၣ်လီၤယၤတစုန့ၣ်လီၤ. ယပၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါယၤလၢ, “နးဖိတဘ့ၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်စှၤမံၤအကျါတမံၤ, ယဒိးန့ၢ်ဝဲလၢ နဖုအအိၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဖဲယပၢ်အသးစၢ်အကတီၢ်, ယဖုလဲၤပူၤကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ်, ဒီးယပၢ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢအပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအပၢ်အဃိ, ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲဒၣ် နးဖိတဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.

လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါဝဲလၢ ယွၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီးတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တမံၤသ့ၣ်သ့ၣ်, တၢ်လၢ ပတဆိကမိၣ်တ့ၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲလံာ်တၢ်လီၣ်ဖျါ အဆၢဒိၣ် ၄-၅ အပူၤန့ၣ်, ပကထံၣ်ဘၣ်လီၢ်ပစိာ်လၢမူခိၣ်, ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဝးတရံးဃာ်အီၤလၢ “တၢ်အသးသမူအိၣ်လွံၢ်ဒု,” ဒီး “ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်ခံဆံလွံၢ်ဂၤ,” န့ၣ် ထိၣ်လီၤပှီၤအသးလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအမဲာ်ညါ, ဒီးဘူၣ်ထီၣ် ဘါထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. လီၣ် ၅:၈ ပာ်ဖျါဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်တဂၤစူၢ်စူၢ်န့ၣ် “အိၣ်ဒီးလီခီထူတဖၣ် ပှဲၤဒီးတၢ်ဆိၣ်ကဲၤနၢမူလၢ အမ့ၢ်ပှၤစီဆှံအတၢ်ထုကဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. လၢပျၢၤလၢသီ, တၢ်ဆိၣ်ကဲၤနၢမူန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်မးတမံၤ, မ့ၢ်တၢ်လၢစီၤပၤတဖၣ် စူးကါဝဲဒၣ်…

တၢ်ဖး, တၢ်ကွဲး လံာ်စီဆှံ, ဒီးကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး

စီၤမိၤရှ့အခိၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးအနၢၤဧါ. တၢ်အံၤမ့ၢ် စီၤမိၤရှ့ အက့ၢ်ဂီၤ, ဒီးဘၣ်တၢ်စိးပျၤဝံၤအီၤအဂ့ၤကတၢၢ်လၢ မဲးကဲၣ် အ့ၣ်ကၠလိၣ် (Michelangelo) ဖဲ ၁၅၁၅ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. အနၢၤခံဘိဟဲဖျိးထီၣ်ဝဲလၢ စီၤမိၤရှ့ အခိၣ်တိသၣ်, အခိၣ်သူတဖၣ်အကျါန့ၣ်လီၤ.

တမ့ၢ်ဒၣ်ထဲ မဲးကဲၣ် အ့ၣ်ကၠလိၣ်တဂၤဧိၤဘၣ်. ပှၤတ့ခဲၣ်တၢ် (မ့တမ့ၢ်) ပှၤစိးပျၤတၢ်အါဂၤလၢ ရ့ၤန့ဆိ(န) (မ့တမ့ၢ်) စိၤခၢၣ်သး အကတီၢ်တဖၣ်န့ၣ်, ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ် စီၤမိၤရှ့ အက့ၢ်အဂီၤ ဒ်သိးအံၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. စိၤဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ် လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်, လံာ်စီဆှံန့ၣ် အိၣ်ဒၣ် လၤတ့ၣ် (Latin) အကျိာ်တၢ်ကတိၤ, ဘၣ်တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံဝဲလၢပှၤဧ့ၤဘြံဖိအလံာ်စီဆှံ, ဒီး ၂ မိၤ ၃၄:၂၉ န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် စီၤမိၤရှ့ အမဲာ်ဖံး ကပီၤကပြုၢ်ကပြီၤ ဖဲအိၣ်ဆိးတ့ၢ်ဝဲလၢယွၤအမဲာ်ညါဝံၤန့ၣ်လီၤ. ကျိာ်အခီၣ်ထံး စူးကါဝဲဒၣ် လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲဒီး "တၢ်အနၢၤ" ဒ်သိးကပာ်ဖျါ "တၢ်ကပီၤအယဲၤ" တဖၣ် လၢအဖျါကပီၤ ကပြုၢ်ကပြီၤလၢ စီၤမိၤရှ့အမဲာ်သၣ်န့ၣ်လီၤ.…