နံၣ်ကယၤ ၁၉ ဘူးထီၣ်ကလၢာ်ဝဲဒၣ်အကတီၢ်, လၢကီၢ်အမဲရကၤန့ၣ် ပှၤလဲၤနုာ်လီၤဆူ စခီယၢ် [sequoia] (သ့ၣ်ဖးဒိၣ်ဖးထီလၢအသးအနံၣ်အလါယံာ်ထီ) သ့ၣ်ပှၢ်အပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒၣ်စှၤဂၤ, ဒီးတၢ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါ သ့ၣ်ဖးဒိၣ်တဖၣ်အံၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ပှၤအါဒံအါဂၤတဖၣ် တနာ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲ ၁၈၉၂ နံၣ်န့ၣ် ပှၤကျီၤကူာ်သ့ၣ် (ပှၤမၤသ့ၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ) လွံၢ်ဂၤ လဲၤနုာ်လီၤဆူ ကဲ(လ)ဖိနံယၢ် ကီၢ်စဲၣ် ဘ့း စတဲး(ပ) (Big Stump) သ့ၣ်ပှၢ်အပူၤ, ဒီးကျီကူာ်လီၤဝဲ သ့ၣ်ဖးဒိၣ်တခိၣ်, ပှၤကိးအီၤလၢ မး ထွဲ(န) (Mark Twain), လၢတၢ်ဆၢကတီၢ် ၁၃ သီအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ဖးဒိၣ်တခိၣ်အံၤ အသးအနံၣ်အလါ အိၣ်ဝဲဒၣ် ၁၃၄၁ နံၣ်, အထီန့ၣ် ၃၀၀ ခီၣ်ယီၢ်, ဒီးသ့ၣ်ထူၣ်အကဝီၤကျီၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ် ၅၀ ခီၣ်ယီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤခိးကွၢ်တၢ်တဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ် ထွဲ(န), ဒ်အမ့ၢ် “သ့ၣ်တခိၣ်လၢ အက့ၢ်အဂီၤဖျါကဟုကညီၢ်, ဒီးလၢသ့ၣ်ပှၢ်အပူၤသ့ၣ်အဂ့ၤကတၢၢ်တဖၣ်အကျါတခိၣ်” န့ၣ်လီၤ. ခ့ခါအဆၢကတီၢ်န့ၣ်, သ့ၣ် စခီယၢ် တခိၣ်အံၤ တအိၣ်လၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးပှၤအါဂၤကထံၣ်ဘၣ် သ့ၣ် စခီယၢ် တခိၣ်အံၤအတၢ်ဃံတၢ်လၤအဂီၢ်, သ့ၣ်အကူာ်အက့ လၢအိၣ်တ့ၢ်န့ၣ် ပှၤစိာ်ဆှၢလၢကဘီဆူ တၢ်ဒုးနဲၣ် န့ဆၢၣ် အတၢ်စံၣ်စိၤ တၢ်သူၣ်ထီၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကယဲၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ်ခဲလၢာ်အဂီၢ်, တၢ်ကအုၣ်အသး ထဲလၢပမဲာ်ချံအတၢ်ထံၣ်တမံၤဧိၤတန့ၢ်တသ့န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ်တမံၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်ဧ့ၤဘြံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်, ဒ်အမ့ၢ် “ဒီးတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်မ့ၢ်တၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် အတၢ်သန့ၤပသး, ဒီးတၢ်လၢပတထံၣ်ဘၣ်တဖၣ် အတၢ်သ့ၣ်ညါ” (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁) န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢလံာ်စီဆှံအတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ် သန့ၤထီၣ် အသးလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး အတၢ်ဟဲဆူ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအဂ့ၢ်အဃိ, တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအခီပညီတအိၣ်, (မ့) တမ့ၢ်တၢ်လၢ အတလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတမံၤန့ၣ်ဘၣ်. တၢ်စူၢ်တၢ်နာ် စံးတၢ်န့ၣ် ပာ်ဃုာ်ဒီးပှၤကညီ သးအတၢ်သ့ၣ်ညါ, ဒီးတၢ်ထံၣ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ပပာ်ပနီၣ်ထဲ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတသ့ဘၣ်. တၢ်စူၢ်တၢ်နာ် လိၣ်ဘၣ်တၢ်အါမးန့ၣ်လီၤ. လံာ်ဧ့ၤဘြံၤ စံးဘၣ်ပှၤလၢ “လၢတၢ်နာ်, ပသ့ၣ်ညါလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဘၣ်တၢ်တ့အီၤလၢ ယွၤအကလုၢ်အကထါလီၤ. မၤသးဒ်န့ၣ်ဒီး, တၢ်လၢပထံၣ်အီၤတဖၣ်န့ၣ်, တမ့ၢ်ဘၣ်အကဲထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်လၢအအိၣ်ဖျါတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်” (:၃) န့ၣ်လီၤ.

တၢ်လၢပဟံးဖီၣ်ဃးတန့ၢ်တသ့, တၢ်လၢပတထံၣ်ဘၣ်တဖၣ်, ပတသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်အလိၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကီအခဲတမံၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် ကစၢ်ခရံာ် ခီဖျိလၢသးစီဆှံအတၢ်မၤစၢၤအပူၤန့ၣ် ပစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ ကစၢ်ယွၤ အါန့ၢ်ဒံး တၢ်လၢပထံၣ်န့ၢ်သ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.