တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢကိၣ်ဘၢအဃိ (A PASTRY WAR)
တၢ်တကြၢးတနါအတၢ်မၤအါမံၤလၢ အဆှၢထံကီၢ်တဖၣ် ကဒုးလိာ်ယၤလိာ်အသးအကျါ, တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ လၢကိၣ်ဘၢအဃိန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်အနးကတၢၢ်တမံၤန့ၣ်ဧါ. ဖဲ ၁၈၃၂ နံၣ်န့ၣ်, ဖြ့ၣ်စ့ၣ် (France) ဒီးမဲးကစံၣ်ကိၣ် (Mexico) ထံကီၢ် ခံဘ့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ရ့လိာ်သး တမုာ်တလၤအကတီၢ်, ပှၤမဲးကစံၣ်ကိၣ်အသုး ခိၣ်နၢ်တဖု လဲၤဝဲဆူ ပှၤဖြ့ၣ်စ့ၣ် အကိၣ်ဘၢအကျး, လၢဝ့ၢ်မဲးကစံၣ်ကိၣ်အပူၤ, ဒီးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဝဲဒၣ် ပှၤတ့ကိၣ် အတၢ်ပိးတၢ်လီခဲလၢာ်, ဒီးတဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်အပှ့ၤကလံၤဘၣ်. တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်န့ၣ် ပံာ်ပူၣ်သဘံၣ်ဘုၣ်အသး, (ဒီးတၢ်ဃုတၢ်အ့ၣ်လိာ်အဂၤ ပာ်ဖှိၣ်အါထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ) ဘၣ်ဆၣ်, ဖြ့ၣ်စ့ၣ်ဒီးမဲးကစံၣ်ကိၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ အခီၣ်ထံးတဘျီ (the first Franco-Mexican War (၁၈၃၈-၃၉)- ဒီးဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါ ဒ် “ကိၣ်ဘၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ” (Pastry War) ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်, ဒီးပှၤသုးဖိအဂၤအါန့ၢ်ဒံး ပှၤသၢကယၤန့ၣ် ဘၣ်သံဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်သးဒိၣ်ကဲၤထီၣ်အကတီၢ်တစိၤဖိလၢအထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤသးအုးတမံၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အကျါ တၢ်သဘံၣ်ဘုၣ်အအါကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီလၢ အဟးဂီၤတဖၣ်, ဒီးတၢ်ရ့တံၤရ့သကိးလၢ အဟးဂီၤတဖၣ်, အိၣ်ဟဲကဲထီၣ်အသး…
ယွၤတပျၢ်စုပျၢ်ခီၣ်ပှၤနီတစုဘၣ်
ကီၢ် အမဲရကၤ, ဝံစိာ်တီဆှၢဝဲၤကျိၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ၂၀၂၁ အတီၢ်ပူၤ, ကဘီယူၤခီပနံာ်တဖၣ် သုးကျဲၤကမၣ် ထၢၣ်အဖျၢၣ်ခံကကွဲၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢပကဘၣ်စံးဘျုးဝဲန့ၣ် ထၢၣ်အါဖျၢၣ် ဟဲတုၤစဲၤခံ, မ့တမ့ၢ် လီၤမၢ်ဒၣ်ထဲ တၢ်ဆၢကတီၢ်တစိၢ်တလီၢ်ဖိဧိၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ထၢၣ်အဖျၢၣ်လၢအကထိတဖၣ်န့ၣ် လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်တစိၤသးန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ တၢ်ဘျးစဲထီ GPS စဲးဧိၤဖီဧိၤဃုာ်ဒီးတၢ်ပိးတၢ်လီတဖၣ်အဃိ, ထၢၣ်လၢကဘီယူၤခီပနံာ် ပျၢ်စုပျၢ်ခီၣ်အီၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်လူၤပိာ်ထွဲဃုထံၣ်က့ၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်လူၤပိာ်ထွဲက့ၤ ပိးလီလၢအကါဒိၣ်တဖၣ်အခံအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်အိၣ်ဝဲလၢ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်န့ၣ် ပကနာ်န့ၢ်အီၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ ကပျၢ်စုပျၢ်ခီၣ်အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ကနုာ်လီၤဝဲဒၣ်ဆူ ထံသီကီၢ်သီအဂီၢ် အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးအကတီၢ်, စီၤမိၤရှ့ စံးဘၣ်တၢ်ကစီၣ်လၢ အမၤဘၣ်ယိၣ်ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဝဲသ့ၣ် တသ့လၢၤဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ၅ မိၤ ၃၁:၂ အပူၤန့ၣ် စီၤမိၤရှ့ တဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ အဝဲအသးပှၢ်လံ, ဒီးစံးဝဲဒၣ် “ယကကဲထီၣ်သုခိၣ်သုနၢ်ဆူညါန့ၣ် ယမၤတသ့လၢၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဖျါလၢပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဖုးသံပျီၢ်သံဘၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. စီၤမိၤရှ့ မ့ၢ်တၢ်ပနီၣ်လၢ ယွၤအိၣ်ဒီးအပှၤဂီၢ်မုၢ်, ဒီးဟ့ၣ်လီၤ…
အိၣ်မူဆဲးကပီၤဖျါထီၣ်က့ၤ ယွၤအတၢ်သးကညီၤ
ဖဲတၢ်ဂိၢ်ခါသၢလါတၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒီးကီၢ်ရၢးရှၣ်(Russia) (၁၉၃၀-၁၉၄၀) အကတီၢ်န့ၣ်, ဖ့လဲ(န) (Finnish)အပှၤသုးဖိတဂၤ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး, ဒီးမံနီၤစူၣ်လီၤအသး ဖဲတၢ်ဒုးပျီန့ၣ်လီၤ. ရၢးရှါ အပှၤသုးဖိတဂၤ ပညိၣ်ဃီၤဝဲအကျိၤ, ဒီးဟဲဆူအအိၣ်လိၤလိၤန့ၣ်လီၤ. ဖ့လဲ(န) အပှၤသုးဖိတဂၤအံၤ ကဘၣ်သံန့ၣ် လီၤတံၢ်လံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ရၢးရှါ သုးဖိန့ၣ် ဟ့ၣ်ခီအီၤ ကသံၣ်ဖီၣ်အဒၢဖိ, ဒီးလဲၤဝဲဒၣ်ဆူညါန့ၣ်လီၤ. လၢခံ, တၢ်မၤအသးလီၤလီၤဆီဆီ ဖဲလၢ ဖ့လဲ(န) အပှၤသုးဖိ ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ တၢ်အိၣ်အသးတမံၤဃီန့ၣ်လီၤ. တၢ်တဘျီအံၤ, တၢ်အိၣ်အသးန့ၣ် မ့ၢ်လၢ ပှၤရၢးရှါ သုးဖိန့ၣ် လီၤဃံၤဝဲလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအပျီပူၤ, ဒီးပှၤလၢကမၤစၢၤအီၤတအိၣ်ဘၣ်အဃိ, အဝဲကဘၣ်မၤစၢၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖ့လဲ(န) အပှၤသုးဖိတဂၤအံၤ ဟ့ၣ်ခီအီၤ ကသံၣ်ကသီတဖၣ်, ဒီးလဲၤဝဲဒၣ်ဆူညါန့ၣ်လီၤ.
မး ၇:၁၂ အပူၤန့ၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်နဲၣ်ကျဲအတၢ်သိၣ်မိၢ်ပှၢ် အကံၢ်အလဲ, “မၤသးဒ်န့ၣ်ဒီး ဖဲဒၣ်တၢ်လၢ သုဆၢလၢပှၤကညီ ကမၤသုခဲလၢာ်န့ၣ် မၤအီၤဒ်န့ၣ်အသိးတက့ၢ်” န့ၣ်လီၤ. ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်တဖၣ် မ့ၢ်အိၣ်မူပိာ်ထွဲ တၢ်သိၣ်မိၢ်ပှၢ်တမံၤအံၤန့ၣ်ဒီး, ဟီၣ်ခိၣ်အံၤ…
တၢ်သ့ၣ်ညါနီၣ်ကစၢ်ယွၤ
ယဒိးထီၣ်ကဘီယူၤဆူ ကီၢ်အ့ဒံၣ်ယၤႇ ကီၢ်လၢ ယတလဲၤတုၤဘၣ်နီတဘျီ, ဒီးယလဲၤတုၤ ဘဲကၣ်လူၣ်အၣ် (Bengalura) ကဘီယူၤသန့ လၢဖးဖီမုၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကွဲးလိာ်သး လီလံာ်ပရၢ အိၣ်ဝဲဘၣ်ဆၣ်, မ့ၢ်မတၤကဟဲအိၣ်ယၤလဲၣ်, ပကဘၣ်ထံၣ်လိာ်ပသးဖဲလဲၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ယပိာ်ထွဲ ၦၤဂီၢ်မုၢ်အခံတုၤလၢ ၦၤဟံးန့ၢ်ထၢၣ်အလီၢ်ဝံၤ, ဟးထီၣ်ဆူ တၢ်ချၢ ဖဲမုၢ်နၤလၢအကိၢ်စဲဘူးစဲဘး, ဒီးလၢၦၤကညီအါဂၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် ယလူၤဃုထံၣ်န့ၢ် ၦၤတဂၤဂၤလၢ ကသ့ၣ်ညါယၤန့ၣ်လီၤ. ယဟးဆူန့ၣ်ဆူအံၤလၢ ၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အမဲာ်ညါန့ၣ် တၢ်ကအိၣ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ်ဃၣ်ဃၣ်, ဒီးယမုၢ်လၢ်လၢ ၦၤတဂၤဂၤ ကသ့ၣ်ညါကွၢ်နီၣ်ယၤန့ၣ်လီၤ. အကတၢၢ်န့ၣ်ဒီး, ၦၤလၢအသးဖျါဂ့ၤဝဲတဂၤ ဟဲသုးဘူးအသးဆူယအိၣ်ဒီး, သံကွၢ်ယၤလၢ “နမ့ၢ် ဝ့ (Winn) ဧါ” န့ၣ်လီၤ. “ဝံသးစူၤဘၣ်ယၤတက့ၢ်. ယဆိကမိၣ်လၢ ယကသ့ၣ်ညါကွၢ်နီၣ်နၤန့ၣ်လီၤ. နဟးလၢယမဲာ်ညါတလီၢ်လီၢ်ဘၣ်ဆၣ်, နတလီၤဂာ်ဝဲ ဒ်သိးဒီးယမုၢ်လၢ်တ့ၢ်အသိးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ပဝဲပှၤကညီတဖၣ် ညီနုၢ်ပအိၣ်ဒီးသးအတၢ်ဆိကမိၣ်ကမၣ်တၢ်, ဒီးပလီၤတူာ်လီၤကာ်လၢ တၢ်သ့ၣ်ညါကွၢ်နီၣ် ၦၤကညီ မ့တမ့ၢ်, တၢ်လီၢ် လၢပကြၢးသ့ၣ်ညါတဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးဒီးပကသ့ၣ်ညါကွၢ်နီၣ်အီၤအဂီၢ် ကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤၦၤ ကျိၤကျဲတဘိလၢအတကမၣ်န့ၣ်လီၤ.…
တၢ်ဟးဂူၥ်ဟးဂီၤတဖၣ်ဝံၤ ခါဆူညါ ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ
ဖဲကလံၤမုၢ် ဟါရံက့ လီရၤ (Hurricane Laura) လၢ ကီၢ်မဲးကစံၣ်ကိၣ် ပီၣ်လဲၣ်က့ၢ်အကျိၤန့ၣ် အခိၣ်လိၤဝဲဆူ ကီၢ်အမဲရံကၤ လူၢ်ဝံၣ်စံၣ်ဧါနါ အပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤအကတီၢ်, တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုးဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ပၢၤကီၢ်အခိၣ်တဂၤ ပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲလၢ ကလံၤမုၢ် အသဟီၣ် ကဆူၣ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ် ၁၅၀ မံးလၥ်အဃိ, ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ကစီၣ်လၢ အလီၤသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ- “ဝံသးစူၤ ဟးထီၣ်ကွံၥ်လၢသုတၢ်အိၣ်ဆိးအလီၢ်အကျဲန့ၣ်တက့ၢ်. ဘၣ်ဆၣ်, သုမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးအိၣ်တ့ၢ်, ဒီးပဟဲဆူသုအိၣ် မ့ၢ်တသ့ဘၣ်န့ၣ်ဒီး, ကွဲးပၥ်မံၤသၣ်, တၢ်အိၣ်ဆိးလီၢ်, လံာ်တီမီအုၣ်သး (ID), ဘူးတံၢ်အမံၤဝံၤ, ထၢနုၥ်လၢ ထၢၣ်လၢထံဘၣ်စီၣ်အီၤတသ့အပူၤ, ဒီးပာ်လၢသုဆ့ကၤထၢၣ်ပူၤန့ၣ်တက့ၢ်. မ်တၢ်အသုတမၤအသးဒ်သိးအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ပဃ့ထုကဖၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ." ကလံၤမုၢ် လီရၤ မ့ၢ်ဟဲနုာ်လီၤန့ၣ်ဒီး, အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒၣ်ကဘၣ်ကွၢ်ကီဝဲ ကလံၤမုၢ် အတၢ်မၤဟးဂီၤတၢ်တဖၣ်လီၤန့ၣ် ပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ် သ့ၣ်ညါတ့ၢ်လံန့ၣ်လီၤ.
လံာ်စီဆှံ အလီၢ်လံၤအပူၤန့ၣ်, ဖဲယွၤအပှၤဂီၤမုၢ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး န့ဆၢၣ် မ့တမ့ၢ် သူၣ်ဂ့ၢ်သးကျိၤ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် ယွၤအကလုၢ်ကထါလၢအလီၤတံၢ်, လၢအအိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်တဖၣ်,…
တၢ်အဲၣ်လၢ အဂံၢ်ဆူၣ်ထဲသိးဒီးတၢ်သံ
နမ့ၢ် ဟးကွၢ်လိာ်ကွဲဘၣ်လၢ ဒၢးခီတၢ်ဒူၣ်လီၢ်လံၤ အသရ့ၤ လၢအမၤလီၤဖး ပှၤဘျၢထံခရံာ်ဖိ, ဒီးပှၤခဲးသလ့းခရံာ်ဖိအတၢ်သွၣ်ခိၣ်တဖၣ် အဘၢၣ်စၢၤ, ဖဲဝ့ၢ် ရိမိး (Roermond), ကီၢ် နဲသၣ်လဲၣ် (Netherlands)န့ၣ်, နကထံၣ်ဘၣ် တၢ်လီၤတိၢ်လီၤဆီတမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒူၣ်တခီတကပၤစုာ်စုာ်န့ၣ်, တၢ်သွၣ်ခိၣ်အလၢၢ်ဘ့ၣ်ဘၣ်လၢ အထီဒိၣ်မးဒီးဖျါကဟုကညီၢ်, ဒီးလီၤဂာ်လိာ်အသးခံဘ့ၣ်, အိၣ်ဆၢထၢၣ်လၢတၢ်ဃူဃီၣ်လိာ်သးအပူၤန့ၣ်လီၤ. တဘ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝၤလၢ အမ့ၢ်ဘျၢထံခရံာ်ဖိတဂၤအဂီၢ်, ဒီးအတဘ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မါလၢ အမ့ၢ်ပှၤဖှံထံခဲးသလ့းခရံာ်ဖိတဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနံၣ်ကယၤ ၁၉ အကတီၢ်န့ၣ်, လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤအတၢ်ဘျၢအိၣ်ဝဲလၢ, မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ကရူၢ်ကရၢ တဒ်သိးလိာ်အသးအဃိ, ကဘၣ်တၢ်ခူၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်သွၣ်ခိၣ်လီၤဆီ, တဂၤတပူၤဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ် တတူၢ်လိာ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်တီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤ အတၢ်သွၣ်ခိၣ်လၢၢ်ဘ့ၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် ထီၣ်စိန့ၢ် ကရၢၢ်တၢ်အဒူၣ်လၢ အတြီဃာ်တၢ်န့ၣ်, ကအိၣ်ဝဲလၢကလံၤကျါ တခီၣ်ယီၢ်, ခံခီၣ်ယီၢ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢဘ့ၣ်ဘၣ်အခိၣ်ထိးအလိၤန့ၣ် စုစိးပျၤတခီ ယူာ်ဃီၤဝဲဆူ စုစိးပျၤအဂၤတခီ, ဒီးဖီၣ်ဃံးတံၢ်လိာ်အသးတခီဒီးတခီန့ၣ်လီၤ. နီၢ်ခိမါဝၤခံဂၤအံၤ သံဝဲဒၣ်လဲာ် တအဲၣ်ဒိးပျဲတၢ်မၤလီၤဖးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လံာ်တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်အတၢ်သးဝံၣ်န့ၣ် ဒုးနဲၣ်ဆှဲထီၣ်ဝဲ တၢ်အဲၣ်အစိကမီၤန့ၣ်လီၤ.…
တၢ်စူးကါတၢ်ဆၢကတီၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်
ဖဲလါမၢ်ရှး ၁၄ သီ, ၂၀၁၉ နံၣ်န့ၣ်, ကီၢ်အမဲရကၤ အပဒိၣ်ဝဲၤကျိၤ ဘၣ်ထွဲလၢကဘီယူၤဒီးမူပျီအတၢ်ပၢဆှၢတၢ် (NASA) အဂာ်သဝံပီၤဖးဒိၣ်တဖၣ် စိာ်ဝဲမူပျီကဟၣ်ယူၤ, ဒ်သိးကလဲၤဆှၢထီၣ် ခရံးစတံနါ ခိးခ် (Christina Koch), ပိာ်မုၣ်လၢအနီၣ်မူပျီကဟၣ်ယူၤ ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ထံကီၢ်တဖၣ် မူပျီအတၢ်ဖံးတၢ်မၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခိးခ် ကဘၣ်အိၣ်ဝဲ ၃၂၈ သီ, ဖဲမူပျီကဟၣ်ယူၤအပူၤ, ဒီးတဟဲက့ၤဘၣ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဘၣ်. ဒီးကကဲထီၣ်ဝဲ စံာ်စိၤနုာ်ပိာ်မုၣ်, အိၣ်ဆိးဝဲတပယူၢ်ဃီလၢ မူပျီကဟၣ်ယူၤ အယံာ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအအိၣ်ဆိးဝဲလၢဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် အဖီခိၣ် ၂၅၄ မံာ်လာ် အကတီၢ်, တၢ်ကခိးကွၢ် မၤနီၣ်အီၤလၢ ယွၤခၣ်စိးဘ့ၣ်ဘၣ်တခါအလိၤ, ယဲၢ်မံးနံး တဘျီစူၢ်စူၢ် ကိးမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ. တနံၤဘၣ်တနံၤအဂီၢ် အဝဲကဘၣ်မၤဝံၤ တၢ်မၤအိၣ်ဝဲအါမး (စးထီၣ်လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီ တုၤစဲအ့ၣ်အတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်) န့ၣ်လီၤ. တနၣ်ရံၣ်ဘၣ်တနၣ်ရံၣ်န့ၣ်, လၢယွၤခၣ်စိး ဘ့ၣ်ဘၣ်အလိၤ တၢ်တိၤအလွဲၢ်ဂီၤတဘိ ကထိၣ်တဲာ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်လၢ ခိးခ် မၤဝဲ တဖၣ်န့ၣ် မၤဆိဝဲ, မ့တမ့ၢ် မၤစဲၤခံဝဲ ဒ်တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်ဆိအသိးဧါန့ၣ်လီၤ.…
တၢ်အီၣ်လၢပှၤတၢ်သၣ်ဝံၤအသးတဖၣ်အဂီၢ်
လၢ “အၤဖရံၤကၤ မုၢ်ထီၣ်” (Horn of Africa) တကပၤန့ၣ် တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ယီၤဃ့နးနးကလဲာ် လၢတၢ်အါနံၣ်အါလါအတီၢ်ပူၤ ဒီးမၤဟးဂီၤဘုဧိၤဟုဧိၤႇ မၤသံဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ, ဒီးမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အနးကတၢၢ်တဖၣ်အကျါ- ၦၤအိၣ်ဆိးလၢ ကီၢ် ကဲန်ညၣ် ကၣ်ကူၤမၤ ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲကဝီၤ (Kenya's Kakuma Refugee Camp), ၦၤလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, ဒီးတၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ်အဂီၢ်- မ့ၢ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်တယံၥ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် တၢ်ပၥ်ဖျါတဘ့ၣ်အပူၤစံးဝဲလၢ မိၢ်သးစၢ်တဂၤ ဟဲစိၥ်အဖိဆံးဖိဆူဒဲကဝီၤ ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဖိဆံးဖိအံၤ တူၢ်ဘၣ် ‘တၢ်အီၣ်လီၤထြုး တၢ်ဆါ’ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် (တၢ်ဆါလၢတအီၣ်ဘၣ်တၢ်အီၣ်လၢလၢလီၣ်လီၣ်အဃိဂံၢ်ဘါစၢ်) အဃိ ဖိသၣ်ဆံးအံၤအိၣ်တ့ၢ်ထဲအခိၣ်ဆူၣ်, ဒီးအဖံးအညၣ်ဃ့ထီတုၤမးကၠီးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်ဆံးန့ၣ် တနံၤတအ့, တအီၣ်တၢ်အီၣ်ဘၣ်. အနီၢ်ကစၢ်ဆံးဆံးဖိန့ၣ်တမၤတၢ်လၢၤဘၣ်. ကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နိးတဖၣ် ဘၣ်မၤစၢၤအီၤ တကီၢ်ခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအလိၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒံးဝဲအါမးဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးဒီးကဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ်တကီၢ်လါ လၢတၢ်မူဒီးတၢ်သံ တၢ်လိၣ်နီၢ်နီၢ်အဂီၢ်, တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်သူၣ်ထီၣ် တဖၣ်အဃိ, မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤစံးဘျုးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လီၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒ်သိးအံၤတဖၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်လီၢ်နီၢ်နီၢ်လၢ ယွၤအၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်…
တၢ်အိၣ်မူလၢအမၤထွဲ ဒ်တၢ်ဘျၢလၢယွၤအပူၤ
ဖဲ ၂၀၁၆ နံၣ် လါယူၤ, တၢ်မၤအသး ဖဲတၢ်မၤလၤကပီၤ နီၢ်ပၤမုၣ် အဲလံၤစဘဲး (Elizabeth) အိၣ်ဖျဲၣ်ဆၢက့ၤအမူး (၉၀) ဝီတဝီ လၢပှၤဂီၢ်မုၢ်အမဲာ်ညါ အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်ပၤမုၣ် အိၣ်လၢအလ့ၣ်ကဟၣ်အပူၤ, ဒီးဝံၢ်ဝၢ်အစု ဆူပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အအိၣ်, ဖဲအလဲၤဃီဝဲ ပှၤသုးဖိကူသိးဃာ်ဆ့ကၤဖးထီအဂီၤတဖၣ်, ဒီးအိၣ်ဆၢထၢၣ် ခၢၣ်သနၢၣ်, လၢတၢ်ပာ်သးအလၢအပှဲၤအပူၤ, ဒီးရဲၣ်လီၤအသးအကျိၤဖးထီန့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်အ့ကလၢၢ် (England) န့ၣ် မ့ၢ်မုၢ်နံၤတနံၤလၢအကိၢ်လၢၤ, ဒီးပှၤခိးတၢ်ဖိ တဖၣ်န့ၣ် ဒ်အလုၢ်အလၢ်အိၣ်ဝဲအသိး, ဘၣ်ကူးသိး သိဆူၣ်ဖျီၣ်ခံထီအသူ, သိဆူၣ်ဆ့ကၤဖီခိၣ်စုထီ, လၢအထီဃာ်ဆ့ကၤက့ၤသၣ်တဖၣ်တုၤဆူအခၣ်, ဒီးတၤသူဆူၣ်ခိၣ်သလုးဖးဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသုးဖိတဖၣ် ဆၢထၢၣ်ရဲၣ်လီၤအသးတဂၤဘၣ်တဂၤလၢ မုၢ်အဖီလာ်အခါ, ပှၤခိးတၢ်သုးဖိအကျါတဂၤန့ၣ် သံတယူာ်ဘၣ်အသး ဒီးလီၤဃံၤဝဲဒၣ်ဆူအမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ. လီၤလီၤဆီဆီ, အဝဲပၢၤဃာ် အနီၢ်ကစၢ်ဃံးဃံး, အမဲာ်သၣ်န့ၣ်လီၤတဲာ်ဝဲဆူလၢၢ်ကမူၣ်အကျါ, ဒီးအနီၢ်ကစၢ်အိၣ်ဘျၢအသးလိၤလိၤ ဒ်သ့ၣ်ဘ့ၣ်ဘၣ် တဘ့ၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. အဝဲအိၣ်စူၣ်လီၤအသးဖဲန့ၣ်, လၢတၢ်ပာ်သးအပတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤခိးတၢ်သုးဖိတဂၤအံၤ, လၢတၢ်သံတယူာ်အပူၤ မ့ၢ်လီၤဃံၤဝဲဒၣ်လဲာ် ဒ်သိးကမၤလိန့ၢ် တၢ်ကီၤသူၣ်ကီၤသး, ဒီးတၢ်ပၢၤဃာ်အနီၢ်ခိလၢ အလီၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်မၤလိန့ၢ်ဝဲ တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်လၢ…
တၢ်မၤကြီတၢ်, ဒီးတၢ်တပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး
လၢကီၢ်အဲကလံးအပူၤ, ကီး လ့ဒ့းစ်ဖါန် (Lindisfarne) န့ၣ် ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါ စ့ၢ်ကီးအီၤ “ကီးစီဆှံ,” လၢအမ့ၢ်ကီးဖိလၢ အဘျးစဲလိာ်အသးဒီးကီၢ်မိၢ်ပှၢ်လၢကျဲဆံးဆံးဖိန့ၣ်လီၤ. ကျဲဖိအံၤ ပီၣ်လဲၣ်ထံလုာ်ဘၢဝဲ တသီန့ၣ်ခံဘျီန့ၣ်လီၤ. ဖဲထံထီၣ်အကတီၢ်, တၢ်ခီဂာ်ကျဲဖိအံၤ မ့ၢ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အပနီၣ်တဖၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ် ပှၤလဲၤဟးလိာ်ကွဲ, ကွၢ်ကီတၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤလဲၤကွၢ်ကီတၢ်ဖိတဖၣ် တကနၣ်ဃုာ်တၢ်ပနီၣ်တဖၣ်အဃိ, ဒ်သိးပှၤကဟဲမၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ဘၣ်ဆ့ၣ်နီၤအိၣ်ခိးဝဲလၢ သိလ့ၣ်လီၤဘျၢတကူာ်တဝာ်အဖီခိၣ်, မ့တမ့ၢ် ဘၣ်ပီၢ်ထံဆူ တၢ်အိၣ်တဒၢ အဒဲဖိတဖၣ် တလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်မုၢ်ဟဲထီၣ်-မုၢ်နုာ်လီၤန့ၣ် လီၤတံၢ်ဝဲအသိး, ထံထီၣ်-ထံလီၤ မ့ၢ်တၢ်လၢပထိၣ်ဒွးသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပနီၣ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲလၢ တၢ်လဲၤကျဲကိးပူၤဒဲးအဃိ, ပှၤတထံၣ်ဘၣ်န့ၣ် အလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ဒ်ပှၤကွဲးတၢ်တဂၤ ပာ်ဖျါဝဲအသိး, လ့ဒ့းစ်ဖါန် အကီးမ့ၢ်, “တၢ်လီၢ်လၢ ပှၤတပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးတဖၣ် ဘၣ်ဂုၢ်ကျဲးစၢးဃ့ၢ်ဝဲဒီး ထံထီၣ်ထံလီၤ” န့ၣ်လီၤ.
လံာ်ကတိၤဒိ ၁၄:၁၆ ပာ်ဖျါဝဲ ပှၤဟးဂီၤဖိတဖၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်ပှၤ "တပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး, ဒီးမၤကြီတၢ်" န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ…