တၢ်စူးကါတၢ်ဆၢကတီၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်

ဖဲလါမၢ်ရှး ၁၄ သီ, ၂၀၁၉ နံၣ်န့ၣ်, ကီၢ်အမဲရကၤ အပဒိၣ်ဝဲၤကျိၤ ဘၣ်ထွဲလၢကဘီယူၤဒီးမူပျီအတၢ်ပၢဆှၢတၢ် (NASA) အဂာ်သဝံပီၤဖးဒိၣ်တဖၣ် စိာ်ဝဲမူပျီကဟၣ်ယူၤ, ဒ်သိးကလဲၤဆှၢထီၣ် ခရံးစတံနါ ခိးခ် (Christina Koch), ပိာ်မုၣ်လၢအနီၣ်မူပျီကဟၣ်ယူၤ ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ထံကီၢ်တဖၣ် မူပျီအတၢ်ဖံးတၢ်မၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခိးခ် ကဘၣ်အိၣ်ဝဲ ၃၂၈ သီ, ဖဲမူပျီကဟၣ်ယူၤအပူၤ, ဒီးတဟဲက့ၤဘၣ်ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဘၣ်. ဒီးကကဲထီၣ်ဝဲ စံာ်စိၤနုာ်ပိာ်မုၣ်, အိၣ်ဆိးဝဲတပယူၢ်ဃီလၢ မူပျီကဟၣ်ယူၤ အယံာ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအအိၣ်ဆိးဝဲလၢဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ် အဖီခိၣ် ၂၅၄ မံာ်လာ် အကတီၢ်, တၢ်ကခိးကွၢ် မၤနီၣ်အီၤလၢ ယွၤခၣ်စိးဘ့ၣ်ဘၣ်တခါအလိၤ, ယဲၢ်မံးနံး တဘျီစူၢ်စူၢ် ကိးမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ. တနံၤဘၣ်တနံၤအဂီၢ် အဝဲကဘၣ်မၤဝံၤ တၢ်မၤအိၣ်ဝဲအါမး (စးထီၣ်လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီ တုၤစဲအ့ၣ်အတၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်) န့ၣ်လီၤ. တနၣ်ရံၣ်ဘၣ်တနၣ်ရံၣ်န့ၣ်, လၢယွၤခၣ်စိး ဘ့ၣ်ဘၣ်အလိၤ တၢ်တိၤအလွဲၢ်ဂီၤတဘိ ကထိၣ်တဲာ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်လၢ ခိးခ် မၤဝဲ တဖၣ်န့ၣ် မၤဆိဝဲ, မ့တမ့ၢ် မၤစဲၤခံဝဲ ဒ်တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်ဆိအသိးဧါန့ၣ်လီၤ.…

တၢ်အီၣ်လၢပှၤတၢ်သၣ်ဝံၤအသးတဖၣ်အဂီၢ်

လၢ “အၤဖရံၤကၤ မုၢ်ထီၣ်” (Horn of Africa) တကပၤန့ၣ် တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ယီၤဃ့နးနးကလဲာ် လၢတၢ်အါနံၣ်အါလါအတီၢ်ပူၤ ဒီးမၤဟးဂီၤဘုဧိၤဟုဧိၤႇ မၤသံဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ, ဒီးမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အနးကတၢၢ်တဖၣ်အကျါ- ၦၤအိၣ်ဆိးလၢ ကီၢ် ကဲန်ညၣ် ကၣ်ကူၤမၤ ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲကဝီၤ (Kenya's Kakuma Refugee Camp), ၦၤလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, ဒီးတၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ်အဂီၢ်- မ့ၢ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်တယံၥ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် တၢ်ပၥ်ဖျါတဘ့ၣ်အပူၤစံးဝဲလၢ မိၢ်သးစၢ်တဂၤ ဟဲစိၥ်အဖိဆံးဖိဆူဒဲကဝီၤ ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဖိဆံးဖိအံၤ တူၢ်ဘၣ် ‘တၢ်အီၣ်လီၤထြုး တၢ်ဆါ’ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် (တၢ်ဆါလၢတအီၣ်ဘၣ်တၢ်အီၣ်လၢလၢလီၣ်လီၣ်အဃိဂံၢ်ဘါစၢ်) အဃိ ဖိသၣ်ဆံးအံၤအိၣ်တ့ၢ်ထဲအခိၣ်ဆူၣ်, ဒီးအဖံးအညၣ်ဃ့ထီတုၤမးကၠီးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်ဆံးန့ၣ် တနံၤတအ့, တအီၣ်တၢ်အီၣ်ဘၣ်. အနီၢ်ကစၢ်ဆံးဆံးဖိန့ၣ်တမၤတၢ်လၢၤဘၣ်. ကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နိးတဖၣ် ဘၣ်မၤစၢၤအီၤ တကီၢ်ခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအလိၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒံးဝဲအါမးဘၣ်ဆၣ်, ဒ်သိးဒီးကဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ်တကီၢ်လါ လၢတၢ်မူဒီးတၢ်သံ တၢ်လိၣ်နီၢ်နီၢ်အဂီၢ်, တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်သူၣ်ထီၣ် တဖၣ်အဃိ, မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤစံးဘျုးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်လီၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒ်သိးအံၤတဖၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်လီၢ်နီၢ်နီၢ်လၢ ယွၤအၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်…

တၢ်အိၣ်မူလၢအမၤထွဲ ဒ်တၢ်ဘျၢလၢယွၤအပူၤ

ဖဲ ၂၀၁၆ နံၣ် လါယူၤ, တၢ်မၤအသး ဖဲတၢ်မၤလၤကပီၤ နီၢ်ပၤမုၣ် အဲလံၤစဘဲး (Elizabeth) အိၣ်ဖျဲၣ်ဆၢက့ၤအမူး (၉၀) ဝီတဝီ လၢပှၤဂီၢ်မုၢ်အမဲာ်ညါ အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်ပၤမုၣ် အိၣ်လၢအလ့ၣ်ကဟၣ်အပူၤ, ဒီးဝံၢ်ဝၢ်အစု ဆူပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အအိၣ်, ဖဲအလဲၤဃီဝဲ ပှၤသုးဖိကူသိးဃာ်ဆ့ကၤဖးထီအဂီၤတဖၣ်, ဒီးအိၣ်ဆၢထၢၣ် ခၢၣ်သနၢၣ်, လၢတၢ်ပာ်သးအလၢအပှဲၤအပူၤ, ဒီးရဲၣ်လီၤအသးအကျိၤဖးထီန့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်အ့ကလၢၢ် (England) န့ၣ် မ့ၢ်မုၢ်နံၤတနံၤလၢအကိၢ်လၢၤ, ဒီးပှၤခိးတၢ်ဖိ တဖၣ်န့ၣ် ဒ်အလုၢ်အလၢ်အိၣ်ဝဲအသိး, ဘၣ်ကူးသိး သိဆူၣ်ဖျီၣ်ခံထီအသူ, သိဆူၣ်ဆ့ကၤဖီခိၣ်စုထီ, လၢအထီဃာ်ဆ့ကၤက့ၤသၣ်တဖၣ်တုၤဆူအခၣ်, ဒီးတၤသူဆူၣ်ခိၣ်သလုးဖးဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသုးဖိတဖၣ် ဆၢထၢၣ်ရဲၣ်လီၤအသးတဂၤဘၣ်တဂၤလၢ မုၢ်အဖီလာ်အခါ, ပှၤခိးတၢ်သုးဖိအကျါတဂၤန့ၣ် သံတယူာ်ဘၣ်အသး ဒီးလီၤဃံၤဝဲဒၣ်ဆူအမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ. လီၤလီၤဆီဆီ, အဝဲပၢၤဃာ် အနီၢ်ကစၢ်ဃံးဃံး, အမဲာ်သၣ်န့ၣ်လီၤတဲာ်ဝဲဆူလၢၢ်ကမူၣ်အကျါ, ဒီးအနီၢ်ကစၢ်အိၣ်ဘျၢအသးလိၤလိၤ ဒ်သ့ၣ်ဘ့ၣ်ဘၣ် တဘ့ၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. အဝဲအိၣ်စူၣ်လီၤအသးဖဲန့ၣ်, လၢတၢ်ပာ်သးအပတီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤခိးတၢ်သုးဖိတဂၤအံၤ, လၢတၢ်သံတယူာ်အပူၤ မ့ၢ်လီၤဃံၤဝဲဒၣ်လဲာ် ဒ်သိးကမၤလိန့ၢ် တၢ်ကီၤသူၣ်ကီၤသး, ဒီးတၢ်ပၢၤဃာ်အနီၢ်ခိလၢ အလီၢ်ဒၣ်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်မၤလိန့ၢ်ဝဲ တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်လၢ…

တၢ်မၤကြီတၢ်, ဒီးတၢ်တပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး

လၢကီၢ်အဲကလံးအပူၤ, ကီး လ့ဒ့းစ်ဖါန် (Lindisfarne) န့ၣ် ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါ စ့ၢ်ကီးအီၤ “ကီးစီဆှံ,” လၢအမ့ၢ်ကီးဖိလၢ အဘျးစဲလိာ်အသးဒီးကီၢ်မိၢ်ပှၢ်လၢကျဲဆံးဆံးဖိန့ၣ်လီၤ. ကျဲဖိအံၤ ပီၣ်လဲၣ်ထံလုာ်ဘၢဝဲ တသီန့ၣ်ခံဘျီန့ၣ်လီၤ. ဖဲထံထီၣ်အကတီၢ်, တၢ်ခီဂာ်ကျဲဖိအံၤ မ့ၢ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အပနီၣ်တဖၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ် ပှၤလဲၤဟးလိာ်ကွဲ, ကွၢ်ကီတၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပှၤလဲၤကွၢ်ကီတၢ်ဖိတဖၣ် တကနၣ်ဃုာ်တၢ်ပနီၣ်တဖၣ်အဃိ, ဒ်သိးပှၤကဟဲမၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ဘၣ်ဆ့ၣ်နီၤအိၣ်ခိးဝဲလၢ သိလ့ၣ်လီၤဘျၢတကူာ်တဝာ်အဖီခိၣ်, မ့တမ့ၢ် ဘၣ်ပီၢ်ထံဆူ တၢ်အိၣ်တဒၢ အဒဲဖိတဖၣ် တလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်မုၢ်ဟဲထီၣ်-မုၢ်နုာ်လီၤန့ၣ် လီၤတံၢ်ဝဲအသိး, ထံထီၣ်-ထံလီၤ မ့ၢ်တၢ်လၢပထိၣ်ဒွးသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပနီၣ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲလၢ တၢ်လဲၤကျဲကိးပူၤဒဲးအဃိ, ပှၤတထံၣ်ဘၣ်န့ၣ် အလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ဒ်ပှၤကွဲးတၢ်တဂၤ ပာ်ဖျါဝဲအသိး, လ့ဒ့းစ်ဖါန် အကီးမ့ၢ်, “တၢ်လီၢ်လၢ ပှၤတပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သးတဖၣ် ဘၣ်ဂုၢ်ကျဲးစၢးဃ့ၢ်ဝဲဒီး ထံထီၣ်ထံလီၤ” န့ၣ်လီၤ.

လံာ်ကတိၤဒိ ၁၄:၁၆ ပာ်ဖျါဝဲ ပှၤဟးဂီၤဖိတဖၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်ပှၤ "တပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး, ဒီးမၤကြီတၢ်" န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ…

တၢ်အၢၣ်လီၤပတၢ်ကမၣ် လၢအမၤကဆှီထီၣ်ပှၤ

ပှၤအိၣ်ဝဲတဂၤ, ဖဲလၢပှၤတနီၤဘူးထီၣ်ကသံန့ၣ် ပှၤဒိးလဲအီၤ, ဒီးဟ့ၣ်အီၤအဘူးအလဲ ဒ်သိးကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ခူသူၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ကျဲးစၢးပာ်ခူသူၣ်ဝဲ လၢအိၣ်မူဒံး အကတီၢ်, ဖဲတၢ်ခူၣ်လီၤပှၤသံအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကတိၤစံးပတြၢၤအူးထီၣ် ပှၤသံ အကတီၢ်န့ၣ် အဝဲနုာ်လီၤ မၤတံၤတာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤကတြီအီၤန့ၣ်ဒီး တဲဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်လၢ ကဆ့ၣ်နီၤန့ၣ်လီၤ. တဘျီဃီန့ၣ် ဆၢထၢၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤလၢတလါ (ကျုာ်) ပူၤတဂၤအံၤ, တဘျီန့ၣ် မၤနၢၤတ့ၢ် တၢ်တၤကျိၣ်စ့ (lotto) ဘၣ်ဆၣ် တဒုးသ့ၣ်ညါဝဲ ပှၤနီတဂၤဘၣ်, ဒီးလၢနံၣ်အဆံတဖၣ်န့ၣ် ပာ်မၤအသးဒ်ပှၤမၤန့ၢ်အီၣ်ကဲတၢ်လၢ ပနံာ်ကၤအတၢ်မၤတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. အါစုအါဘျီ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးလဲတဂၤအံၤ ဘၣ်အၢၣ်လီၤန့ၢ်ဝဲ တၢ်အဲၣ်ဘၢမါအဲၣ်ဘၢဝၤဆူ မုၣ်ကမဲ, ခွါကမဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤဂၤ အတၢ်သံကွၢ်ကအိၣ်ဝဲလၢ တၢ်မၤအံၤ ကမ့ၢ်တၢ်ဃုအဘျုးဒၣ်ဝဲအဂီၢ်, မ့တမ့ၢ် ကမ့ၢ် တၢ်မၤလၢ တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၤအဂီၢ်ဧါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအဖျါလီၤတံၢ်တမံၤန့ၣ် ပှၤတဖၣ် သူၣ်ဝံၤသၣ်စ့ၤလၢ တၢ်ကပျၢ်န့ၢ် ခါလၢအပူၤကွံာ် တၢ်ဒဲးဘးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ပအိၣ်ဒီးပှၤတဂၤဂၤ, လၢကအၢၣ်လီၤ ပတၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ်…

ပကမုၥ်လၤအီၣ်အီသကိး တၢ်အကတီၢ်

ပတၢ်ဘါသရိာ်လၢညါတဖျၢၣ် အိၣ်လၢဘၢ်ကၠံနံယါ (Virginia) န့ၣ် တၢ်ဒိးဘျၢထံတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ် ပှၤမၤအီၤလၢထံကျိ ရံၣ်ဘၤနၤ (Rivanna), ဒီးအါတက့ၢ် မုၢ်အတၢ်ကပီၤန့ၣ်ကိၢ်လၢၤဝဲ, ဘၣ်ဆၣ် ထံန့ၣ်ခုၣ်ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ မုၢ်ဒဲးနံၤ တၢ်ဘါဝံၤ, ပသိလ့ၣ် ဒီးသိလ့ၣ် တီၣ်တၢ်ပိးတၢ်လီတဖၣ် လၢအအိၣ်ၦဲၤကတံၥ်ဒီးပှၤကညီတဖၣ်န့ၣ် ပလဲၤသကိးဆူဝ့ၢ်အဖီကရၢၢ်တတီၤ, တၢ်လီၢ်ဖဲၦၤအိၣ်ဝးတရံးတဖၣ် ကွံာ်လိာ်ကွဲတၢ် ဒီးဖိသၣ်တဖၣ် အိၣ်ပှဲၤလၢတၢ်လိၥ်ကွဲအပျီပူၤန့ၣ်လီၤ. ပလဲၤသကိးဆူထံကျိကၢၢ်ပၤနံၤ ကယီၤကယီၤန့ၣ်လီၤ. လၢထံကျိထံအခုၣ်ပူၤန့ၣ် ယဆၢထၢၣ်တဲဖျါလံၥ်စီဆှံအဂ့ၢ်, ဒီးဟ့ၣ်တၢ်ဒိးဘျၢထံလၢ အပၥ်ဖျါကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ် အမ့ၢ်အတီန့ၣ် ဆူၦၤလၢအဒိးဘျၢအသးတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟဲက့ၤထီၣ်လၢထံကျါ, ဘၣ်စီၣ်ဒီးထံဒီဂၤ, ဒီးတၢ်ခုၣ်တုၤအဃံအကတီၢ်န့ၣ်, တၢ်ဆၢဂ့ၤဆၢဝါ, ဒီးတၢ်ဒဲစုအကလုၢ်တဖၣ် သီၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်က့ၤထီၣ်ဆူကၢၢ်ပၤနံၤလိၤန့ၣ်ဒီး, တံၤသကိးဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဟဲဖိးဟု ၦၤဒိးဘျၢထံဝံၤသီသိဖိ တဖၣ်- ဘၣ်စီၣ်လၢထံခဲလၢၥ်န့ၣ်လီၤ. ပအီၣ်သကိးကိၣ်, အီသကိးတၢ်ဃူာ်ဒီးကိၣ်ကစဲးကစီးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤအိၣ်ဝးတရံးပှၤတဖၣ် ထံၣ်ပှၤဒီးတမ့ၢ်လၢ ကနၢ်ပၢၢ်တၢ်မၤအသးဒီးပှၤထီဘိဘၣ်ဆၣ်, ကသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်မၤလၤကပီၤအမူးန့ၣ်လီၤ.

ဖဲလံၥ်လူၤကၣ် ၁၅:၁၁-၃၂ အပူၤ, ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်တဲပူ လၢအမ့ၢ်ဖိခွါလၢအလီၤမၢ်တဂၤအဂ့ၢ်, လၢအပၥ်ဖျါထီၣ် ဖဲလၢပှၤတဂၤဂၤဟဲက့ၤဆူဟံၣ်, ဆူယွၤအအိၣ်တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ၦၢ်လၢ…

ကစၢ်ယွၤလၢ အမၤပူၤဖျဲးထီၣ်တၢ်

ၦၤလၢအဘၣ်ကဲကုၢ်တဖၣ်အဂီၢ် ကီၢ်အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ် အၣ်ဘြၤဟၣ် လ့ကၢၣ် ဟ့ၣ်လီၤဆိဝဲတၢ်သဘျ့ခံနံၣ်တခီ, ဒီးကလံၤထံးၦၤသိၣ်မှံၤအသုးဖိတဖၣ် ပာ်လီၤစုကဝဲၤဘၣ်ဆၣ်, ထဲကီၢ်စဲၣ်တဲးကစဲး (Texas) တဘ့ၣ်န့ၣ် တအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဝဲ ကုၢ်တဖၣ်အတၢ်သဘျ့အဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲ ၁၈၆၅ နံၣ်, လါယူၤ ၁၉ သီန့ၣ်, ကီၢ်စဲၣ်စၢဖှိၣ်သုးမုၢ် သုးခိၣ်ဒိၣ် ခိၣ်ကျၢၢ် ကီၤဒၢၣ် ဂရဲၣ်ကၠၢၣ် (Gordon Granger) နုာ်လီၤဝဲဆူ ဝ့ၢ်ကၤဘၤစတၢၣ် (Galveston), လၢကီၢ်စဲၣ်တဲးကစဲးအပူၤ, ဒီးဟ့ၣ်လီၤအကလုၢ်လၢ ပှၤကဲကုၢ်တဖၣ် ခဲလၢာ်ကဘၣ်တၢ်ပျၢ်ကွံာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢၦၤအဘၣ်တၢ်စၢဃာ်တဖၣ် အထးကျီၤလီၤဘ့ၣ်, ဒီးနၢ်ဟူဝဲ တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ တၢ်ကစီၣ်လၢအဟ့ၣ်ကုၢ်တဖၣ်တၢ်သဘျ့အံၤ, ကကဲထီၣ်တၢ်ကမၢကမၣ်, ဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခု ထဲလဲၣ်န့ၣ် ထံၣ်မှံဆိကမိၣ်ကွၢ်တက့ၢ်.

ကစၢ်ယွၤထံၣ်ဝဲ ၦၤဘၣ်နးဘၣ်ဖှီၣ်တဖၣ်, ဒီးအကတၢၢ်န့ၣ် ကဘိးဘၣ်ရၤလီၤဝဲ တၢ်သဘျ့ဆူ ၦၤဘၣ်အိၣ်လၢ တၢ်တတီတလိၤ အတၢ်ဃၢတၢ်စုာ်အဖီလာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးအံၤ, ဘၣ်ဝဲတီဝဲ ဒ် စီၤမိၤရှ့ အစိၤဆၢကတီၢ်အသိး, ဘၣ်ဝဲတီဝဲတုၤလၢ ခ့ခါအကတီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ၂ မိၤရှ့ ၃:၇…

မံၤခိၣ်သိၣ်လာ်တဖၣ် ကဘိၣ်ထီၣ်ဖီထီၣ်

လၢအပူၤကွံာ်နံၣ်တကယၤန့ၣ်, သ့ၣ်ပှၢ်လါဟ့ ကျၢၢ်ဘၢ အံၣ်သံၣ်ယိပံယါ (Ethiopia) ၄၀ မျးကယၤ ဃၣ်ဃၣ်ဘၣ်ဆၣ်, ခ့ခါအဆၢကတီၢ်န့ၣ် အိၣ်တ့ၢ်ဒၣ်ထဲ ၄ မျးကယၤ အကပိာ်အကပၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤပျီသ့ၣ်ပှၢ် လၢတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးအဂီၢ်, ဘၣ်ဆၣ်လၢတၢ်ဒီသဒၢ သ့ၣ်ပှၢ် တကပၤန့ၣ် လီၤတိၢ်အဃိ, တၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်အိၣ်မူဘၣ်ထွဲပီညါ (ecological) န့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ပှၢ်လါဟ့အဟီၣ်ခိၣ်ကဝီၤ, လၢအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်တဖၣ်အကျါ, အါတက့ၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲပၢၤဃာ်အီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နံၣ်လၢအကယၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ပှၤအံၣ်သံၣ်ယိပံယါ အီသဒီး ထွံၣ်ဟံဒိၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ် (Ethiopian Orthodox Tewahido) ဒီတဒၢ ကဟုကယာ် တၢ်လီၢ်လါဟ့လၢ မံၤခိၣ်သိၣ်လာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ကွၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်, ပှၤအိၣ်ဒိလၢမူကပိာ်လိၤ အတၢ်အိၣ်ဖျါန့ၣ်, နကထံၣ်ဘၣ်ကီးလါလါဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ကဝီၤဃာ်လၢ မဲးအလွဲၢ်ဃးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ် စံးဝဲလၢ တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် သ့ၣ်အမုၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်စူၢ်ဒိကနၣ်ယွၤအကလုၢ် ဒ်တၢ်ဟံးဃာ်ပၢၤဃာ် ယွၤအစု တၢ်ဘၣ်တ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဝံယရှါယၤ ကွဲးန့ၢ်ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ, ပှၤတဖၣ်လၢအအိၣ်ဆိး ဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဃ့စိၢ်ဃ့ထီ, မံၤခိၣ်သိၣ်လာ်လၢအလ့ၤ,…

ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး - ပှၤလၢအမၤဃူမၤဖိးတၢ်နီၢ်နီၢ်

လါဒံၢ်စ့ဘၢၣ် ၃၀, ၁၈၆၂ နံၣ်, ကီၢ်အမဲရကၤ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ ဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ န့ၣ်လီၤ. သုးမုၢ်စၢဖှိၣ်, ဒီးကလံၤထံးသုးမုၢ်လၢထုးလီၤဖးအသး အသုးမုၢ်သံၣ်ဘိတဖၣ် သူၣ်လီၤဒဲ ဖဲကီၢ်စဲၣ်ထဲနစံၣ် (Tenessee), ထံကျိစတိ (Stone) တခီတကပၤ တခီတကပၤ, အိၣ်စီၤစုၤလိာ်သး အပျၢ်နွံကယၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲသုးဖိတဖၣ် ဆူးမ့ၣ်အူလၢမုၢ်နၤ အကတီၢ်, သုးမုၢ်စၢဖှိၣ် အပှၤသုးဖိတဖၣ် ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲသီတူၢ်တဖၣ် ဒီးတဃံၤတဖၣ်, ဒီးစးထီၣ်ဒ့ထီၣ်အူထီၣ်တၢ်သးဝံၣ် “Yankee Doodle” န့ၣ်လီၤ. အကတီၢ်ဖဲန့ၣ် ကလံၤထံးသုးမုၢ် အသုးဖိတဖၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲ တၢ်သးဝံၣ် “Dixie”န့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ်, သုးမုၢ်ခံကပၤလိာ် ပာ်ဖှိၣ်ဒ့သးဝံၣ်ဝဲ ဟံၣ်မုာ်ဟံၣ်ပၢၤ “Home Sweet Home” န့ၣ်လီၤ. သုးဖိခံဖု, ပာ်လီၤအသးလၢ ကဒုးတၢ်န့ၣ် ဒ့သးဝံၣ်သကိးတၢ်လၢ မုၢ်နၤအကတီၢ်, မ့ၢ်တၢ်ဃူတၢ်ဖိးအပနီၣ်လၢ တၢ်တဆိကမိၣ်ပာ်, တၢ်လၢအဖျါကဒုကယီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်ဒ့တၢ်အူလၢ ဆိကတီၢ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ မ့ၢ်တၢ်တစိၢ်တလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံတဂီၤ န့ၣ်သုးဖိတဖၣ်အံၤ…

တၢ်သးခုလၢခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤ

ဖဲ ၂၀၂၂ နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်, ဖျၢၣ်ထူတၢ်ပြၢလၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, ဖြ့ၣ်စ့ၣ်ဒီးအၣ်ကၠ့ၣ်တံနါထံၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်လိာ်ကွဲပြၢန့ၣ်ဂ့ၤဒိၣ်မးအဃိ, ပှၤအါဂၤစံးဝဲလၢ “စံၣ်စိၤနုာ် ဖျၢၣ်ထူတၢ်ပြၢအဒိၣ်ကတၢၢ်” န့ၣ်လီၤ. တၢ်လိာ်ကွဲတၢ်ဆၢကတီၢ် လၢအဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်အါထီၣ် ဒၣ်လဲာ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤန့ၣ် ပှၤခံဖုလိာ် ဒိးန့ၢ်တခီ ၃ဖျၢၣ် စုာ်စုာ်အဃိ, လၢတၢ်ကမၤနၢၤတၢ် အဂီၢ်, ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိတဖၣ် ကဘၣ်ထူနုာ် ပဲၣ်နဲ(လ်)တံၣ် န့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲအၣ်ကၠ့ၣ်တံနါမၤနၢၤတၢ်ဝံၤ, အထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ် သူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအၣ်ကၠ့ၣ်တံနါဖိ အနီၢ်ဂံၢ် အါန့ၢ်ဒံးတကကွဲၢ်တဖၣ် ပှဲၤလုၢ်ကွံာ်လၢ ဝ့ၢ်ဘၠဲနိၣ်စဲရၢး(စ) အခၢၣ်သးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤမူအဘၣ်တၢ်ဒိဃာ်လၢ ကဟၣ်ယူၤ (drone) န့ၣ်, ဘၣ်တၢ်ရၤပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ကိးပသူလၢ တၢ်အကလုၢ်ဖးဒိၣ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်သူၣ်ခုသးခုအက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်လီၤ. ဘံၣ်ဘံၣ်စံၣ် တၢ်ကစီၣ်တယုၢ် ပာ်ဖျါထီၣ် ဝ့ၢ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ, ဒ်အမ့ၢ် “တၢ်သူၣ်ခုသးခု ပိာ်ဖးထီၣ်” န့ၣ်လီၤ.

ထီဘိန့ၣ် တၢ်သးခုမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်လၢ အလီၤလးတမံၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်တၢ်ကတိၤဒိ ပာ်ဖျါထီၣ် ဝ့ၢ်တဝ့ၢ်, ပှၤတကလုာ်, လဲၤခီဖျိ တၢ်သးခု အဒိၣ်အယိာ်,…