တၢ်အိၣ်ဘှံးလၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအပူၤ
အပူၤကွံာ်နံၣ်တဖၣ်န့ၣ်, တၢ်ဃုမၤလိနၢ်ပၢၢ် ပှၤသးစၢ်အတၢ်သးအုးသးဟးဂီၤအတၢ်ဆါ, ဒီးတနၤဘၣ်တနၤ ပှၤသးစၢ်တဖၣ် မံဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်န့ၢ်ထဲလဲၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်ခံမံၤ အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးန့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်သးစၢ်တဂၤ ဖးကွၢ်တၢ်ဃုမၤလိနၢ်ပၢၢ် တမံၤအံၤ အတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဝံၤ, ဟ့ၣ်ထီၣ်အတၢ်ထံၣ်လၢ “ယကဘၣ်ဆိကတီၢ် ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ် ဖျါလၢယတသ့ၣ်ညါတ့ၢ်ယဲနီတဘျီဘၣ်. ယမၢဆူၣ်ယသးဒီးအကတၢၢ်န့ၣ်, မ့ၢ်လၢယမံတလၢမံအဃိ, ယအိၣ်တမုာ်, ဒီးဒိးန့ၢ်ယဲတၢ်သးအုးသးဟးဂီၤသးအတၢ်ဆါ” န့ၣ်လီၤ. ဒီးစံးဝဲဒၣ်လၢ အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ တၢ်သုးကျဲၤတၢ်ဆၢကတီၢ် အခီပညီနီၢ်နီၢ် လၢကမၤလၤကပီၤယွၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအါတလၢ, ဒီးတၢ်ကဲဘျုးကဲဖှိၣ်အဘၢၣ်စၢၤ အတၢ်လီၤဆီန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
တၢ်ဖံးတၢ်မၤအါတလၢန့ၣ် တအၢၣ်လီၤပှၤလၢ တၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်, တၢ်နာ်န့ၢ်အီၤသ့, တၢ်ကဘၣ်ဘျုးဘၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်, ပကထံၣ်ဝဲဒၣ်ထဲလၢ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤအါန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်ကတၢၢ်လၢပဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ လူၤ၁၀:၄၁ န့ၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ နီၢ်မၢ်သၤ ကပုာ်လုးဖိ, ခီဖျိလၢအဝဲ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဒီးသးကိၢ်တၢ် လၢတၢ်အါမံၤအဃိ,” ဒီးအဆၢဖိ ၃၉ န့ၣ် အဒ့မုၣ် နီၢ်မၤရံ ဃုထၢဆ့ၣ်နီၤ “လၢကစၢ်အခီၣ်ထံး,” ဒ်လၢအပျဲၢ်အဘီၣ်သကဲးပဝးက့ၢ်ဂီၤတမံၤအသိး- ကမ့ၢ်တၢ်ဃုထၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပသးလၢအဆၢမၤ…
တၢၢ်ကွဲၤတဖၣ်, ဒီးယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤတဖၣ်
ဖဲယဂဲၤဆၢထၢၣ် ကွၢ်ကီ နဲၣ်အၣ်ကရၢ် (Niagara) ထံလီၤဆူ အတၢ်လီၤလိၣ်လီၤလး အစိကမီၤအကတီၢ်န့ၣ်, ယပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ ပှၤဟဲဟးလိာ်ကွဲကွၢ်ကီတၢ်တဖၣ် စးထီၣ်ဒိတၢ်ဂီၤ သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. ယကွၢ်ဃီၤဆူ တၢ်လီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကွၢ်ဝဲတတီၤန့ၣ်ဒီး, ယထံၣ် တၢၢ်ကွဲၤတထံၣ် ဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်, ဒီးအိၣ်ကဝီၤဃာ်ဝဲ ထံကျိအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢၢ်ကွဲၤ အတၢ်ဟဲဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ် စးထီၣ်လၢ ကသ့ၣ်အခီၣ်မ့ၣ် ထးကွီၤ အထံလီၤဆူ (Horseshoe Falls) အခီၣ်ထံး, ဒီးကတၢၢ်ဝဲဖဲ အမဲရကၤ အထံလီၤဆူ အခီၣ်ထံးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢတၢၢ်ကွဲၤစံးတၢ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်, အကတၢၢ်တအိၣ်ဘၣ်. တၢၢ်ကွဲၤလၢ ယထံၣ်ဘၣ်တ့ၢ်လံထဲတဘျီဧိၤန့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်အကဝီၤအလၢအပှဲၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီန့ၣ်, ဖဲယကွၢ်လီၤတၢ်ဆူ ကဘီယူၤအပဲတြီဖိ, ဒီးလၢတၢ်ချၢတၢ်လီၢ်အယံၤ, တၢ်အၢၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ် မုၢ်အတၢ်ကပီၤဆဲးလီၤဘၣ် အကျိၤအကျဲလိၤလိၤဘၣ်ဘၣ်အကတီၢ်ဖိန့ၣ်, ယထံၣ်ဘၣ် တၢၢ်ကွဲၤအလၢအပှဲၤ အိၣ်ဖျါထီၣ်ဒီတကွီၤန့ၣ်လီၤ. တုၤကဘီယူၤအတၢ်လဲၤကျဲ ဆီတလဲအသး, ဒီးတၢၢၢ်ကွဲၤလီၤမၢ်ဝဲအကတီၢ်, ယဆ့ၣ်နီၤကွၢ်ကီအီၤလၢ တၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢၢ်ကွဲအံၤ ဟ့ၣ်ယၤတၢ်လၢယကဘၣ်ဆိကမိၣ်ထီၣ်တဖၣ်အါမး, တၢ်လၢအမ့ၢ် ကစၢ်ယွၤ တအိၣ်ဒီး တၢ်အခီၣ်ထံးဒီးတၢ်အကတၢၢ် စံးတၢ်န့ၣ်, ကမ့ၢ်ဝဲဒ်လဲၣ်.…
လံာ်စီဆှံအတၢ်ပာ်ဖျါ
ဖဲ ၁၈၁၇ နံၣ် လါအ့ဖြ့ၣ်န့ၣ် ပိာ်မုၣ်လၢအဟးဖျိးကျဲတဂၤ ကူကၤဝဲ ဆ့ကူဆ့ကၤလီၤဆီ, စံးကတိၤ ကျိာ်တၢ်ကတိၤလၢအလီၤဆီ, ဒီးဖဲအခိၣ်တိၤလိၤအလီၢ်န့ၣ် ဟးဝ့ၤဝီၤဝဲ ဖဲဝ့ၢ်ကလီးခၠဲး(စ)တၢၢ်ရှဲယၢၣ်, လၢကီၢ်အဲကလံးန့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ပှၤဃ့အီၣ်တၢ်ဖိတဂၤအဃိ ဖီၣ်အီၤဒီးပာ်အီၤလၢဃိာ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲစံးလီၤ အသးလၢ အမ့ၢ်နီၢ်ပၤမုၣ်ဖိ ခၣ်ရၣ်ပူ (Caraboo) လၢကီးကၠၣ်ပါစုး (Javasu) န့ၣ်လီၤ. ပှၤတဝၢဖိတဖၣ် ပာ်အီၤဒ်နီၢ်ပၤမုၣ်ဖိတဂၤ အနွံ တဆံ, တုၤလၢပှၤကွၢ်ထွဲဟံၣ်ဒွဲတဂၤ ဒုးနဲၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲမ့ၢ် တၢ်ခ့တၢ်ပှၤတဂၤ, ဒီးအမံၤန့ၣ် မ့ရံၣ် ဝ့လ်ကီး (Mary Willcocks) န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆၢကတီၢ် သၢလါဃာ်ဃာ်န့ၣ် ပိာ်မုၣ်ဖိတဂၤအံၤ လံာ်အီၣ်လီအီၣ် ပှၤတဝၢ ဒီတဖု ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကဆိကမိၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လီတၢ်ဝ့ၤ တမ့ၢ်တၢ်အသီ, တၢ်လီၤဆီတခါဘၣ်. လံာ် ၂ ယိၤဟၣ်သိၣ်တၢ် ၁:၇ (ခ့ခါ) ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ပှၤလၢ “ပှၤလီတၢ်ဝ့ၤတၢ်အါဂၤ အိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ”…
တၢ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤတဖၣ်
မ့ၢ်မုၢ်နံၤအယံာ်အထီတနံၤ, လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တုၤခဲကနံၣ်အံၤဒၣ်လဲာ်, ပှၤသးစၢ်ဖိ အသးအိၣ်ဝဲ ၁၉ နံၣ်, လၢအဖၠဲးဒိၣ်မးတဂၤအံၤ ဒိးန့ၢ်ဝဲတၢ်ဆူးတၢ်ဆါမနုၤတမံၤလဲၣ်န့ၣ် ပှၤဃုထံၣ်တၢ်စံးဆၢတဖၣ် တန့ၢ်ဒံးဘၣ်အဃိ, လၢတၢ်သးဟးဂီၤအပူၤ, ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ဟဲက့ၤဝဲဆူဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအက့ၤတုၤဟံၣ်န့ၣ်ဒီး, လၢတၢ်ကမၢကမၣ်အပူၤ, ဟံၣ်အဃီသွါအလိၤန့ၣ်, ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ထံၣ်ဝဲတၢ်ဘိၣ်ဖိတဘိၣ် ဘၣ်တၢ်ဘိၣ်ဘံဃာ်အီၤဃံဃံလၤလၤ, ဒီးတၢ်ဘိၣ်အမဲာ်ညါန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ် အကလုာ်အကလုာ်, ဘၣ်တၢ်ကွဲးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ လၢတံၤသကိးတဖၣ် ကွဲးဝဲဒၣ်လၢအစုန့ၣ်လီၤ. အကတီၢ်နၣ်ရံၣ်ဆူညါန့ၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် လဲၤပူၤကွံာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်ဟံးန့ၢ် တၢ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ ဟဲခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤအကလုာ်အကထါ, လၢအတံၤသကိးတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအဘၣ်လဲၤခီဖျိ အကတီၢ်ကီခဲတဖၣ် မ့တမ့ၢ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်န့ၣ်, မၤဆူၣ်ထီၣ်က့ၤ သးအဂံၢ်အဘါသ့ဝဲဒၣ်ထီဘိန့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အကထါ, လၢအဆၢဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အဆၢဖိဧိၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်, ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါနၤ, တံၤသကိး
တဂၤဂၤ, မ့တမ့ၢ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဂၤဂၤ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢနီၢ်တဂၤဘၣ်တဂၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ပှၤဒီဖုဒီကရူၢ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လံာ်ယရှါယၤ ၄၃ န့ၣ် အိၣ်ပှဲၤဒီး…
တၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ကဒီးတစု
“တၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ကဒီးတစု. မ့ၢ်တၢ်အခီပညီမနုၤလဲၣ်.” ၦၤခူၣ်လီၤၦၤသံတဖၣ်အပှၤနဲၣ်တၢ် သံကွၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ‘လၢအပူၤကွံၥ်န့ၣ် ယတနၢ်ဟူဘၣ်တၢ်ကတိၤအံၤနီတဘျီဘၣ်.’ ပၢ်လၢအသံတဂၤအံၤ အဖိခွါန့ၣ် ဟံးန့ၢ်ဝဲခွဲးယၥ်တမံၤအံၤ, ဒီးဒုးနၢ်ပၢၢ် တၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ကဒီးတစု အခီပညီ ဖျါဖဲလံၥ်ယိၤဟၣ်အဆၢဒိၣ် ၃ အပူၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ‘လၢဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ပဝဲကိးဂၤဒဲးပဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ထဲဒၣ်တဘျီဧိၤန့ၣ်လီၤ.’ စံးကဒီးဝဲလၢ ‘ဒ်သိးကစီၤဝဲ ပတၢ်မၤလၢအဂ့ၤ, ဒီးပတၢ်မၤလၢအတဂ့ၤတဖၣ်အဂီၢ်, ကစၢ်ယွၤတအိၣ်ဒီးအစီၤပီၢ်မၤကဒါမဲၥ်န့ၣ်ဘၣ်. ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပကအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢသးစီဆှံန့ၣ်လီၤ.’ စံးကဒီးဝဲဆူညါ, ‘လၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး တူၢ်သံအသးလၢထူၣ်စုညါအလိၤ- ဟ့ၣ်လီၤဝဲ ပတၢ်ဒဲးဘးအဘူးအလဲ, ဒ်သိးပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူအထူအယိၥ်ဃုၥ်ဒီးအီၤန့ၣ်လီၤ. ပကမၤပတၢ်ဒၣ်ဝဲ တန့ၢ်တသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.’
လံာ်ယိၤဟၣ် အဆၢဒိၣ် ၃ အပူၤန့ၣ်, စီၤနံၤကဒ့မူး အသးဒ့ဒီဝဲလၢ ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ကဒီးတစုအဂ့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်အသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲနီၢ်နီၢ်လံဧါန့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁ ပာ်ဖျါဝဲ စီၤနံၤကဒ့မူး မ့ၢ်သရၣ်တဂၤလၢအမၤလိဘၣ် လံၥ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီ, အဆၢဖိ ၂ ပာ်ဖျါဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ညါ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် တဒ်သိးဒီးၦၤဂၤဘၣ်, ဒီးသိၣ်လိသီလိတၢ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးအစိအကမီၤန့ၣ်လီၤ. အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အဲၣ်ဒိးဃုသ့ၣ်ညါဝဲအဃိ…