တပူၤဃီလၢတၢ်အံၤအပူၤ

ခဲလံၣ်(Kelly)ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ် ဒီးခိၣ်နူၥ်ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါ(brain cancer) ဖဲ ခိၣ်ဘံး-၁၉တၢ်ဆါ(COVID-19) မၤဘၣ်ဒိ တၢ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအသးဒီးအပသိၣ် အိၣ်ဒီးထံ ဒီးအဝဲဘၣ်ထီၣ်ကဒီးတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအဟံၣ်ဖိဃီဖိလဲၤကွၢ်အီၤတသ့ မ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ကၥ်အဆၢကတီၢ်(pandemic)အဃိလီၤ. အဝဲအဝၤသးဘိလၢအမ့ၢ် ဒ့ဘ့း(Dave) ဆၢတဲၥ်လၢ ကမၤတၢ်တမံၤမံၤလီၤ.

ဒ့ဘ့း ပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်ၦၤလၢအအဲၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တပူၤဃီ ဒီးဃ့ကညး အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ကမၤတၢ်ပနီၣ်ဖးဒိၣ် ဃုၥ်ဒီးတၢ်ကစီၣ်တဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် သိးထီၣ် တၢ်ကးဘၢ နါဒ့(mask), ဒီးဖဲအံၤ ၦၤအဂၤ ၂၀ ဆၢထၢၣ်လၢ တၢ်ဆါဟံၣ်အချၢ, လၢအစုဖီၣ်ဃး တၢ်ပနီၣ်တၢ်ကွဲးတဖၣ်လၢ အမ့ၢ် “မိၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်”, ပအဲၣ်ဘၣ်ကွံဘၣ်နၤ, “ပအိၣ်ဒီးနၤ”န့ၣ်လီၤ. ဃုၥ်ဒီးတၢ်မၤစၢၤလၢ ၦၤကွၢ်ၦၤဆါသရၣ်မုၣ်တဂၤ, ခဲလံၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢအီၤဆူ တၢ်သူၣ်ထီၣ် လွံၢ်ကထၢအပဲတြီဖိကပၤ လၢကကွၢ်လီၤတၢ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲအဝၤတဲဖျါထီၣ်တၢ်ဆူ ကမျၢၢ်အမံၣ်ဒယၢၣ်လၢ “တၢ်လၢပထံၣ်စိအီၤသ့မ့ၢ် မဲၥ်သၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ကးဘၢဒီး စုဖိလၢအဝံၢ်ဝၢ်အသး, ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ကးဘၢ နါဒ့လၢ အဃံလၤတခါ ဒီးစုဖိလၢအလီၤအဲၣ် အဝံၢ်ဝၢ်အသးတမံၤန့ၣ်လီၤ”.

လၢအတၢ်အိၣ်မူလၢခံကတၢၢ်, ၦၤတၢ်မၢဖိစီၤပီလူးအသးတူၢ်ဘၣ်ဝဲ…

တၤသၣ်အလီၢ်အယွၤ

လၢအပူၤကွံၥ်တဘျုးနံၣ်အခါ, ကၠိနံၣ် မ့းခၠဲ(လ)( Joni Mitchell) ကွဲးတၢ်သးဝံၣ်တယုၢ်, အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “Woodstock” (ကီၢ်အမဲရကၤတၢ်သံကျံအမူးတမူး), ဒီးလၢအပူၤ အဝဲထံၣ် ၦၤကူၦၤကညီတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆဲထုဃၥ်အီၤလၢ တၢ်လိၥ်တၢ်အပှ့ၤဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသဆၣ်ထီၣ် ၦၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်အခံလၢ အကဃုတၢ်အိၣ်မူလၢ လၢအမုၥ်ခုၣ်န့ၢ်အန့ၣ်ဒီးသးဝံၣ်ဝဲ တၢ်က့ၤက့ၤဆူ “တၤသၣ်အလီၢ်” အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့းခၠဲ(လ) ကတိၤန့ၢ်တၢ်လၢ ၦၤတစိၤလၢ အဆၢန့ၢ်ဘၣ် တၢ်တိၥ်ဒီး တၢ်အခီပညီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

မ့းခၠဲ(လ) အ“တၤသၣ်အလီၢ်”လၢအထါအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ဧ့ၤဒ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဧ့ၤဒ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မုၢ်တၢ်ပၢၤအလီၢ်, ပၤရၤဒံစူးလၢ ယွၤတ့လီၤဝဲလၢပဂီၢ် လၢထံး လၢသီန့ၣ်လီၤ. လၢတၤသၣ်အလီၢ်အံၤအပူၤ, စီၤအၤဒၣ်ဒီးနီၢ်အံၣ်အု ထံၣ်လိၥ်သကိးသး ဒီးယွၤ ဒ်အညီနုၢ်အသိး, တုၤလီၤလၢ မုၢ်တနံၤဖဲအဝဲသ့ၣ် မၤတၢ်အၢၣ်လီၤဒီးမုၣ်ကီၤလံၢ် တစုန့ၣ်လီၤ (ကွၢ်ဖဲ ၁ မိၤ ၃:၆-၇). မုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ် မ့ၢ်မုၢ်နံၤအလီၤဆီလီၤ. “ဒီးနၢ်ဟူ ကစၢ်ယွၤအမဲၥ်, လၢသ့ၣ်ကျါလၢ တၤသၣ်အလီၢ် အသးကံၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ” (:၈).

ဖဲယွၤသံကွၢ် အဝဲသ့ၣ်…

တၢ်ဆီတလဲ အတၢ်မၤလၢအဆူၣ်

ၦၤအၣ်ဖရံကၣ်ဖိတဖၣ်အမူး တၢ်ပနီၣ်ချံၣ်ဒီးလၢပီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဘျးထီၣ်ဝဲလၢ ပဟံၣ်အဒူၣ် လၢမံးခၠံၣ်ကၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်(Michigan) အါနံၣ်အါလါလံန့ၣ်လီၤ. ယမၤန့ၢ်အီၤ ဒ်တၢ်န့ၢ်သါလၢ ယပၢ်အအိၣ် ဒီးဒိးန့ၢ်ဝဲ ဒ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအတၢ်ဖိတၢ်လံၤ ဖဲပမၤတၢ်သးခုကစီၣ် အတၢ်မၤလၢ ကၣ်နၣ်(Ghana)န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤန့ၣ်, ယတံၤသကိး ၦၤကၣ်နၣ်ဖိတဂၤ ဟဲဟးလိၥ်ကွဲဆူ ယအိၣ်လီၤ.

ဖဲအဝဲထံၣ်ဝဲ ချံၣ်န့ၣ်ဒီး အကွၢ်တၢ်န့ၣ် ဖျါလၢတၢ်ကမၢကမၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဒုးနဲၣ်ဝဲ တၢ်လၢအဘၣ်တၢ်စၢဃၥ်ချံၣ်ဒီးစံးဝဲ “တၢ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သမူပယၢ်တၢ်တမံၤလီၤ. ယသ့ၣ်ညါလၢအစိကမီၤတအိၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ယၤ ယတပၥ်အီၤလၢ ဟံၣ်ပူၤဘၣ်.” လၢတၢ်အဆိအချ့န့ၣ် ပကူးတဲၥ်ကွံၥ်ဒီး ပစူးကွံၥ်အီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃး တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ကစၢ်ယွၤ မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒီး ပတအဲၣ်ဒိးပၥ်တၢ်အပီးအလီ ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ တၢ်စူၢ်တၢ်နၥ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်.

စီၤပၤယိၤၡံယၤ ကဲစီၤပၤလၢဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အီၤအခါ အဝဲအတၢ်သ့ၣ်ညါ ဘၣ်ဃးဒီးကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပညိၣ်လၢ အၦၤဂီၢ်မုၢ်အဂီၢ် အိၣ်ဒၣ် တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ် ဃုထံၣ်န့ၢ်ကဒါက့ၤ လံၥ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အဘၣ်တၢ်တပၥ်ကနၣ်အီၤလၢ ယွၤအတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ (၂ စီၤပၤ ၂၂:၈). ယိၤၡံယၤ အဲၣ်ဒိးနၢ်ဟူဒိကနၣ်…

တၢ်ထီဒါညိကွံၥ်

လၢဝ့ၢ်အဲးတလဲထၣ် (Atlanta) ပၢၤကီၢ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤ သံကွၢ်ဝဲ ၦၤနီသိလ့ၣ်ပိၥ်မုၣ်တဂၤ လၢ မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဘၣ်မနုၤအဃိ ၦၤမၢအိၣ်ပတုၥ်အသိလ့ၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပိၥ်မုၣ်န့ၣ် စံးဆၢဝဲလၢ တၢ်သးတံၥ်တၥ်အပူၤ တသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပၢၤကီၢ်စံးဘၣ်အီၤ “မ့ၢ်
လၢ နသုဒီးဆှၢတၢ်ကစီၣ်လၢကွဲၤဒီနၢ်အဃိ” န့ၣ်လီၤ. ၦၤနီသိလ့ၣ်ပိၥ်မုၣ် စံးဆၢကဒီးဝဲ ‘တမ့ၢ်ဘၣ်’ ဒုးနဲၣ်ဝဲ အကွဲၤဒီနၢ်ဒီး ‘မ့ၢ်ဒၣ်လီအလံၥ်ပရၢ’ န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဆိးကါကွဲၤဒီနၢ်လၢ တၢ်ဆှၢလံၥ်ပရၢတၢ်ကစီၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်လၢၦၤကဘၣ် လဲၤခီပတၥ်တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢလၢ အတြီဃၥ် ၦၤတဘၣ်သု ကွဲၤဒီနၢ်ဖဲ ပနီသိလ့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢအတၢ်ပညိၣ်တခီ တမ့ၢ်လၢတြီတၢ်ဆိးကါ ကွဲၤဒီနၢ်လၢ နီသိလ့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဘၣ် မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်ဒီသဒၢလၢ အသုတကဲထီၣ် တၢ်မၤတံၥ်တၥ် တၢ်နီသိလ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူး ကတိၤဒုၣ်ဒွဲၣ်ဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်လၢ အစိၤအဆၢ ကတီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မၤညီခီပတၥ် ကစၢ်ယွၤကလုၢ်ကထါလၢ အမ့ၢ် “သုပၥ်ကွံၥ် ယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ” ဒီး, ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးဟံးန့ၢ်ပၥ်ဖျါဝဲ “ယူးယီၣ်နမိၢ်ဒီးနပၢ်တက့ၢ်” (မၢ်ကူး ၇:၉-၁၀). မ့ၢ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ခိၣ်နၢ်တဖၣ် ပၥ်မၤအသး…

ၦၤတဲဖျါ (ပၥ်ဖျါ) ဆိတၢ် ပတၢ်ကမၣ်

ဖဲ ၁၉၃၈ နံၣ် လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၁ သီ မုၢ်ထူၣ်န့ၣ်, သးစၢ်လၢ အမ့ၢ်ၦၤကူၣ်သ့လၢကလံၤကထၢပီညါ(meteorologist)ဟ့ၣ်ဒုးပလီၢ်ယူၢ်အဲးစ်(U.S)မူခိၣ်ကလံၤသီဝီၤအတၢ်လီၢ်လၢ ဟၣ်ရံၣ်ခ့ကလံၤမုၢ်(hurricane) ကဟူတၢ်လၢကလံၤစိးဆူ နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်(New England) လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ၦၤအခိၣ်လၢတၢ်တဲဖျါဆိ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဝီၤ, ဒုၣ်ဒွဲၣ် ခၠါလ်ဖံယၢၣ်(Charles Pierce) အတၢ်တဲဖျါဆိတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်, တၢ်ကိၢ်လီၢ်ကလံၤမုၢ်တဖျၢၣ်အံၤ, တမၤဘၣ်ဒိတၢ်ယံၤယံၤလၢကလံၤစိးန့ၣ်ဘၣ်.

လၢခံ ခံနၣ်ရံၣ် ဖဲ ၁၉၃၈ နံၣ်, နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်ဟၣ်ရံၣ်ခ့ကလံၤမုၢ် လီၤလၢ ကီးတဖျၢၣ်အလိၤလီၤ. ဖဲအဘၣ် ဟါ ၄:၀၀, ဟဲတုၤဆူ နယူအ့ၣ်ကလဲၣ်, ဟူသဖှိထီၣ်ကဘီတဖၣ်ဆူခိခိၣ် ဒ်ဟံၣ်လီၤၦီၢ်လၢပီၣ်လဲၣ်ပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်သံတၢ်ၦၢ်အိၣ်ထီၣ်အါန့ၢ်ဒံး ၦၤ ၆၀၀ န့ၣ်လီၤ. ၦၤတူၢ်ဘၣ်ကလံၤမုၢ်တဖၣ် မ့ၢ်ဒိးန့ၢ် ဖံယၢၣ် အတၢ်ဒုးပလီၢ်လၢ အသူၣ်လီၤသးလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၢၢ်အကျၢၤဒီး အဝဲအဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤတဖၣ်လၢ အလီၤတံၢ် လီၤဆဲးအဃိ, သးသမူဖိတဖၣ် ဖျါလၢကမူဘၣ်ဒံးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ပကဘၣ်ဒိကနၣ်မတၤအတၢ်ကတိၤအံၤ, အိၣ်လၢလံၥ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢဝံံယံးရမံယၤ, အမုၢ်နံၤ, ယွၤဒုးပလီၢ်အၦၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢကထီဒါ…

တၢ်နုၥ်လီၤဂိၥ်စုဂိၥ်ခီၣ်ဒီးမူခိၣ်ဟီၣ်ကယၢ

ဖဲ ၁၉၈၀ နံၣ် အဆိတဖၣ်အပူၤ, ၦၤသ့မူကပိၥ်ပီညါ လၢၦၤသ့ၣ်ညါအီၤအါတဂၤ, လၢအတစူၢ်တနၥ်ဘၣ်ယွၤ, ကွဲးဝဲဒ်အံၤ “တၢ်သူၣ်ဆးသးဖးအတၢ်နၢ်ပၢၢ်တၢ် အမ့ၢ်အတီတဖၣ် ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်တယၥ်လၢ ၦၤကူၣ်သ့ဖးဘၣ် ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲၥ် တဂၤနုၥ်လီၤ ဂိၥ်စုဂိၥ်ခီၣ်တ့ၢ်ဝဲ နီၢ်ခိပီညါ, ဃုၥ်ဒီးဂၥ်ပီညါန့ၣ်လီၤ”. ၦၤစဲအ့ၣ်ဖိတဂၤအံၤ အတၢ်ထံၣ်အပူၤ, တၢ်အုၣ်သးတဖၣ် ပၥ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်တမံၤမံၤ တ့ကံၣ်ဒိ တ့ၢ်ဝဲ ကယဲၢ်တၢ်ကိးမံၤ လၢပကွၢ်ဒီးထံၣ်နီၣ် ပၥ်သးလၢ မူခိၣ်ကယၢအပူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးအါထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ “တၢ်အသဟီၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ပၢၤဃၥ်အီၤတန့ၢ်ဘၣ် လၢအကြၢး ဒီးတၢ်စံးကတိၤအဂ့ၢ်အကျိၤန့ၣ် တအိၣ်လၢန့ဆၢၣ်အပူၤဘၣ်”န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စံးလၢတၢ်ကတိၤအဂၤန့ၣ်, ကယဲၢ်တၢ်လၢ ပထံၣ်အီၤတဖၣ်န့ၣ် ဖျါဝဲဒ်အဘၣ် တၢ်တိၥ်ကျဲန့ၢ်ဃၥ်အီၤလၢ ၦၤတဂၤဂၤန့ၣ်လီၤ. နၥ်သက့ဒီး ၦၤသ့မူကပိၥ်ပီညါအံၤ မ့ၢ်ၦၤတနၥ်ထူ တနၥ်ယွၤတဂၤ ဒ်အလီၢ်လီၢ်လီၤ.

လၢအပူၤကွံၥ် အနံၣ်သၢကထိအခါ, ၦၤကူၣ်သ့သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်အဂၤတဂၤ ကွၢ်ဝဲ မူကပိၥ်လိၤ ဒီးထုးန့ၢ်တ့ၢ်တၢ်အစၢလီၤဆီတမံၤလီၤ. စီၤဒၤဝံးသံကွၢ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်, “တုၤယကွၢ်နမူခိၣ်နစုမုၢ်စုနၢအတၢ်မၤ, လါဒီးဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤလၢနပၥ်လီၤဒီး, ၦၤကညီလၢ နကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤ, ဒီးၦၤကညီဖိလၢ နကအိၣ်သကိးဒီးအီၤန့ၣ်, မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်” (စံး ၈:၃-၄).…

တမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်

“လၢကျဲတဘိဘိန့ၣ် ယဆၢလၢကမၤအသးတမ့ၢ် ဒ်န့ၣ်ဘၣ်” ၦၤတဂၤကအုကစွါဝဲ ဖဲအတံၤသကိးတဂၤသံ ဖဲအသးစၢ်ဒံးအခါန့ၣ်လီၤ. အတၢ်ကတိၤတဖၣ် ပၥ်ဖျါထီၣ် တၢ်သူၣ်ဘၣ်ဒိသးဘၣ်ထံးလၢ ၦၤကညီကိးဂၤအတၢ်ဟီၣ်ကိးလၢ အသးကံၢ်ပူၤလီၤ.
တၢ်သံ မၤလီၤကတုၤၦၤ ဒီးမၤကဲထီၣ်ပသးအခီမဲၥ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပသးဆါလၢ ပအဲၣ်ဒိးဘှီက့ၤတၢ်လၢ ပဘှီက့ၤတသ့တဖၣ်လီၤ. တၢ်ဆၢမုၢ်လၢ်လၢ “မၤအီၤတမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်” ဘၣ်တၢ်ပၥ်ဖျါထီၣ်အီၤဂ့ၤဂ့ၤ ဖဲၦၤပိၥ်ယ့ၣ်ၡူးအခံတဖၣ် ပလၢၢ်ဘၣ်ခရံၥ်အတၢ်သံလီၤ. လံၥ်တၢ်သးခုကစီၣ်တဲၦၤ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဒ်န့ၣ်တဖၣ် စှၤမး, ဘၣ်ဆၣ် ပၥ်ဖျါတၢ်ကွဲးနီၣ် ဘၣ်ထွဲ တံၤသကိး အတီတနီၤအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၤ.
စီၤယိၤသး, တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအခိၣ်လၢ နၥ်ခူသူၣ် ယ့ၣ်ၡူးတဂၤ (ယိၤ ၁၉:၃၈), သတူၢ်ကလၥ် ထံၣ်န့ၢ်ဂံၢ်ဘါလၢ ကလဲၤဃ့ ကစၢ်ယ့ၣ်ၡူးအစိၣ်လၢ စီၤပံၤလးအအိၣ်လီၤ (လူၤ ၂၃:၅၂). ဆိကမိၣ်ကွၢ်တစိၢ်ဖိလၢ တၢ်တစိၥ်လီၤကွံၥ် ၦၤဘၣ်တၢ်ပျၤထီအီၤ သအုးသၦီၤ ဒီးဒ်သိးတၢ်ကကတိၥ်ကတိၤအီၤ သညူးသၦၢ်လၢ တၢ်ခူၣ်လီၤအီၤအဂီၢ်လီၤ (:၅၃). ဆိကမိၣ်စ့ၢ်ကီး ပိၥ်မုၣ်တဖၣ် အတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဒီး အတၢ် သးဒူလၢ ကအိၣ်ဒီးခရံၥ် ဖဲအတၢ်လဲၤအပူၤ, ဆူတၢ်သွၣ်ခိၣ်ဒၣ်လဲၥ်လီၤ (:၅၅).…

ဒီးမ့ၢ်လၢမုၢ်နၤလီၤ

လၢ အံၣ်လံၣ်ဝံစၢၣ် အလံၥ် “Night starkly” အပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်လီၤသးအုး သၦီၤ ဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်မၤလူၤကွံၥ် ၦၤကလုၥ် (Holocaust)လီၤ. အိၣ်သူၣ်လီၤအသးလၢ အတၢ်လဲၤခီဖျိ ဖဲနၣ်စံၣ်အတၢ်သံဒဲပတုၥ်န့ၣ် ဝံစၢၣ် ကွဲးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ဒုးထံၣ်ထီၣ်ၦၤ တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲ တၢ်ဟးထီၣ်ကွံၥ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးလီၤ. ဖဲစီၤမိၤရှ့ဒီး အံၣ်စရ့လးဖိ တဖၣ် ထူၣ်ဖျဲးထီၣ် ဖဲဘူၣ်လဲၤကပၥ်အဆိကတၢၢ်တဘျီဝံၤ (၂ မိၤ ၁၂), ဒီး ဝံစၢၣ် တဲဝဲလၢ နၣ်စံၣ်တဖၣ် ဖီၣ်အံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဖဲဘူၣ်လဲၤကပၥ် ဝံၤဝဲလီၤ.
ပကကတိၤအၢ ဝံစၢၣ်လၢ အတၢ်တဲစိၣ် စံးတၢ်လၢအံခးတကပၤလီၤ. ဒီးဆိကမိၣ်လၢ လံၥ်စီဆှံပၥ်ဖျါ တၢ်မၤအသးတမံၤအံၤ ခိၣ်ခံလိၥ်သးလီၤ. ဖဲဘူၣ် လဲၤကပၥ်အနၤန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးအိၣ်ဒီးအတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကမၤထူၣ်ဖျဲးကွံၥ် ယွၤအၦၤဂီၢ်မုၢ် လၢတၢ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်အလီၢ်န့ၣ် အဝဲပျဲၦၤလၢကမၤသံအီၤတဖၣ် ကဖီၣ်အီၤလီၤ.
စီၤယိၤဟၣ် ဆှၢၦၤဆူ တၢ်ထံၣ်အစီအဆှံ တချုးဖဲတၢ်ဖီၣ်ယ့ၣ်ၡူးလီၤ. ယ့ၣ်ၡူး “အသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ” လၢ…

ထူသနူလၢအလီၤမၢ်တ့ၢ်လၢ ခါလၢအပူၤကွံာ်

လၢတၢ်သးဟးဂီၤလၢ တၢ်အီၣ်ကျိၣ်အီၣ်စ့ ဒီးတၢ်စူးကါကလီကွံာ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လၢ အဘီမုၢ်ပူၤ‚ ခိၣ်ရၠာစးံယၣ်အစီၤပၤ ယိၣ်ကၠိၣ် (၁၆၉၄-၁၇၇၆) ‚ ဆၢတဲာ်လၢကဆီတလဲ ကွံာ်တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ကတၢၤကွံာ်တၢ်အံၤအဂီၢ်‚ အ၀ဲBတီဃာ် ထူသနူ တၢ်စုသ့လၢ တၢ်မၤအီၤလၢထူအယံၤၣ်လီၤႉ တယံာ်ဘၣ်ၣ်လီၤႉ
ဖဲ ၂၀၁၁ နံၣ်ၣ်လီၤႉ အ၀ဲတယာ်ကွၢ်လၢ ထူကဘျၣ်အံၤ တၢ်မၤစဲအီၤလၢမၤဘၢၣ်ရၠာစးံၣ်စးခိၣ်လိၤ၀ံၤ‚ တံာ်လီၤဆံးဆံးဖိ ဒ်ပျံၤဘိဖိအသိး‚ လၢခံ အ၀ဲတ့က့ၤ တၢ်အံၤတဆီဘၣ်တဆီၣ်လီၤႉ
လၢလံာ် ၂ မိၤဒီး အပူၤၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်ဘၣ်စူးကါတၢ်ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤလၢ ကသူၣ်ထီၣ်ဒဲစီဆှံလၢ အပာ်ဃုာ်ဒီးထူအယဲၤတဖၣ် ဒ်သိးကဆး စီၤအၤဟရၠာစးိၣ် အဆ့ကၤ န့ၣ်လီၤႉ ပှၤစုသ့လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ် ပိာ်ဆူတုၤအကဲထီၣ် အဘ့ၣ်ဘၣ် ဘူသလါ ဒီးတံာ်ကဲထီၣ်အီၤလၢ လုၣ်ဒီးဒၢနုာ်၀ဲလၢတၢ်လါဒီးတၢ်လုးတကူာ် ဒီးတၢ်ဂီၤဒီးဖှီ၀ါ ကဆှၣ်’’န့ၣ်လီၤ (၂ မိၤ ၃၉း၃) ႉ မ့ၢ်တၢ်စုသ့အတၢ်မၤလၢ တၢ် ဘၣ်မၤအီၤ လီၤတံၢ် လီၤဆဲးအံၤ ကဲထီၣ်တၢ်မနုၤန့ၣ်လဲၣ်ႉ မ့ၢ်ဆ့ကၤအံၤ မ့ၢ်တဲတၢ်ကကူထီၣ်သိးထီၣ်အီၤ ဧိၤန့ၣ်ဧါႉ…

ဆၣ်တဖၣ်အတၢ်တၤ

နံၣ်ကယၤ ၂၀ အဆိအခါ ပှၤအံးတလံးဖိပှၤကွဲးထါ F.T. Marinetti မၤအိၣ်ထီၣ် ခါဆူညါသနူ (Futurism) လၢ အမ့ၢ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဆိကမိၣ်မှံလၢ အဂ့ၢ်လိာ်ကွံာ် ခါလၢအပူၤကွံာ်ၣ် မၤလၤကပီၤ စဲးဖီကဟၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဖဲ ၁၉၀၉ နံၣ်န့ၣ် Marinetti ကွဲး၀ဲလံာ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး ဘၣ်ဃးဒီးခါဆူညါသနူ (Manifesto of Futurism) န့ၣ်လီၤႉ ဖဲန့ၣ်အပူၤ အ၀ဲ တဲဖျါဘိးဘၣ်၀ဲ ‘‘တၢ်ထံၣ်အံၣ်ထံၣ်ဆံး ပိာ်မုၣ်ပိာ်မၢၤတဖၣ်’’‚ ပ့တၢၤ၀ဲ ‘‘တၢ်ဒိတီၢ် လၢစုခီၣ်‚’’ ဒီးပာ်ဖျါဆှဲဆှဲဒ်အံၤၢ် အန့ၣ်လီၤႉ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ်တၢတဘျီ တဟဲစိာ်န့ၢ်တၢ်လၤတၢ်ကပီၤ ဘၣ်ႉ Marinetti အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲ သံဖဲ ၁၉၄၄ နံၣ် န့ၣ်လီၤႉ မ့မ့ၢ်ဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤ တဖၣ် အိၣ်ဒၣ်အတၢ်ဒၣ်၀ဲဖဲအလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤႉ
စီၤပၤစီၤဒၤ၀ံး သး၀ံၣ်ထါဘၣ်ဃးဒီး ဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤတဖၣ် ဘၣ်ဆၣ်အတၢ်ထံၣ် တခီလီၤဆီဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲကွဲး၀ဲဒၣ် ‘‘တုၤယကွၢ်နမူခိၣ်နစုမုၢ်စုနၢၤ အတၢ်မၤ‚ လါဒီးဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤလၢ နပာ်လီၤဒီး ပှၤကညီလၢ နကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်’’ (စံး…