တၢ်မၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအတၢ်
ဖဲပှၤဆိကမိၣ် တၢ်ဃ့ၢ်သဘျိၣ်မံထၢၣ် ၁၀၀ အဂ့ၢ်န့ၣ်ဒီး, တၢ်ကဟဲနုာ်ဆူပှၤအတၢ်ဆိကမိၣ်အပူၤန့ၣ် ကမ့ၢ်သ့ၣ်သ့ၣ် အူၣ်စ့ၣ် ဘိး (Usain Bolt), လၢအမ့ၢ် ပှၤပၢၤဃာ် ဟီၣ်ခိၣ် ဒီဘ့ၣ် တၢ်ကွဲးနီၣ် (World record holder) လၢခ့ခါခဲအံၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီး ပသးပ့ၤနီၣ် ကၠူလယၣ် “ဟၣ်ရံၣ်က့” ဟီးက့ၣ် (Julia "Hurricane" Hawkins) အဂ့ၢ်တသ့ဘၣ်. ဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ်, ကၠူလယၣ် ဃ့ၢ်သတြီၤ တၢ်ဃ့ၢ် အကတၢၢ်ပနိ လၢပှၤဃ့ၢ်တၢ်ဖိအဂုၤအဂၤခဲလၢာ်အမဲာ်ညါ, ဒီးမၤနၢၤတၢ်ဃ့ၢ်သဖှိ မံထၢၣ် ၁၀၀ ဖဲပှၤသးပှၢ်အတၢ်လိာ်ကွဲ (Louisiana Seniors Games) န့ၣ်လီၤ. ဃ့ၢ်တၢ်အဆၢကတီၢ်အါန့ၢ် ဘိး အတၢ်ဃ့ၢ် (၉.၅၈ စဲးကီး), စဲးကီး ၆၀ ဘျဲၣ်ဘျဲၣ်ဖိ (၁၀.၅၈ စဲးကီး) န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲအသးအိၣ် ၁၀၅ နံၣ်လံန့ၣ်လီၤ.
ပိာ်မုၣ်တဂၤလၢ…
လံာ်စီဆှံတဖၣ်လၢ သိလ့ၣ်အလီၢ်ခံ ခးဆ့ၣ်နီၤ
အဲၣ်ဒြူ (Andrew) အ Volkswagen သိလ့ၣ် အိၣ်ကတီၢ်, ဒီးပှၤခိးတၢ်ဖိတဖၣ် ဟဲဆူအသိလ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်အပူၤကွံာ် အဝဲဃ့ထုကဖၣ်တ့ၢ်လံတလီၢ်လီၢ်အသိး ဃ့ထုကဖၣ်ဝဲ- “ယွၤဧၢ, ဖဲနအိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအကတီၢ်, နဒုးထံၣ်ပှၤမဲာ်ဘျီၣ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ခဲအံၤ, မဲာ်ချံလၢ အထံၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဝံသးစူၤမၤဘျီၣ်လၢ်ဘၣ်အီၤတက့ၢ်” န့ၣ်လီၤ. ပှၤခိးတၢ်တဖၣ် ဃုကွၢ်ထံသိလ့ၣ်, ဒီးလံာ်စီဆှံတဖၣ်လၢတၢ်ဘိၣ်တၢ်စှၢၤ အပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ်, တစံးကတိၤတၢ်နီတမံၤဘၣ်. အဲၣ်ဒြူ လဲၤခီဂာ်ဝဲကီၢ်ဆၢ, ဒီးစိာ်ဆှၢ အတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်ဆူ ပှၤလၢအလံာ်စီဆှံ တအိၣ်ဒံးဘၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဲၣ်ဒြူ ဘဲန် ဒၣ် ဘဲလ် (Andrew van der Bijl), မ့တမ့ၢ် သီခါ အဲၣ်ဒြူ (Brother Andrew) န့ၣ် သန့ၤအသးလၢ ယွၤအစိအကမီၤ, ဖဲယွၤကိးအီၤလၢကမၤဝဲ တၢ်မၤလၢအဖျါကဲထီၣ်တသ့ဘၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤအံၤ မ့ၢ်တၢ်စိာ်ဆှၢလံာ်စီဆှံတဖၣ်ဆူ ထံကီၢ်လၢ တတူၢ်လိာ် ပှၤခရံာ်ဖိအတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ တထီၣ်ဘး, ဒီးကျိာ်စ့အတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ဆံးစှၤအဂ့ၢ် ဒိၣ်ဒိၣ်အါအါအပူၤန့ၣ်,…
ကစၢ်ယွၤထံၣ်ပှၤ
လၢကီၢ်စဲၣ် မံးခၠံၣ်ကၣ် (Michigan) အပူၤန့ၣ်, သ့ၣ်ထူၣ်အိၣ်ဝဲ အကကွဲၢ်တဆံလွံၢ်ကထိ (fourteen billion), ဒီးလၢနီၣ်ထိၣ်နီၣ်ဒွးအါမံၤအဖီခိၣ်န့ၣ် သ့ၣ်ထူၣ်အါတက့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်သ့ၣ်ပတီၢ်မုၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ကီၢ်စဲၣ်ကရၢကရိထီၣ် တၢ်ပြၢ လၢအမ့ၢ် "တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ဖးဒိၣ်" (Big Tree Hunt) ကိးနံၣ်ဒဲး, ဒ်သိးဒီးတၢ်ကဃုထံၣ်န့ၢ် သ့ၣ်ထူၣ်တဖၣ်လၢအသးပှၢ်ကတၢၢ်, ဒီးအဒိၣ်ကတၢၢ်- သ့ၣ်ထူၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်မၤလၤကပီၤအီၤသ့ ဒ်လီၢ်ကဝီၤအတၢ်ပနီၣ်လၢအမူတမံၤအသိး န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပြၢအံၤ မၤထီထီၣ် သ့ၣ်ထူၣ်ပတီၢ်မုၢ်တဖၣ်အပတီၢ်ဆူ တီၤအထီတတီၤန့ၣ်လီၤ. သ့ၣ်ပှၢ်တခါဂ့ၤတခါဂ့ၤအပူၤန့ၣ်, သ့ၣ်ထူၣ်လၢအဒိးန့ၢ်ခိၣ်ဖးသ့ဝဲတထူၣ်ထူၣ်န့ၣ်, ဒ်သိးအကဘၣ်တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးအီၤအဂီၢ် အိၣ်ခိးပာ်အသးန့ၣ်လီၤ.
ယွၤတမ့ၢ်ဘၣ်ဒ်ပှၤအါဂၤအသိးဘၣ်. ထီဘိန့ၣ် ကစၢ်ယွၤပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲ ပှၤပတီၢ်မုၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. “တၢ်တမံၤမံၤ” ဒီး “ပှၤတဂၤဂၤ” လၢပှၤအါဂၤ လဲၤကပာ်, ကွၢ်ကပာ်ဝဲန့ၣ်, ယွၤသူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤပၤ စီၤယၤရၤဘၣ် ပၢတၢ်အစိၤန့ၣ် ယွၤဆှၢလီၤပှၤပတီၢ်မုၢ် စီၤဧၤမိၣ်, ဆူအံၣ်စရ့လး-ကလံၤထံးအထံကီၢ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ကဃၣ်ကွံာ်အသးလၢတၢ်အၢ, ဒီးကဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်တီတၢ်လိၤအဂီၢ်, ဝံဧၤမိၣ် သဆၣ်ထီၣ်ဝဲဘၣ်ဆၣ်, အဝဲဘၣ်တၢ်လဲၤကပာ်အီၤ, ဒီးတဲအီၤလၢ…
ယွၤစူးကါပတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်
ယအိးထီၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်အတလါ, ဒီးထုးထီၣ် စ့နီၣ်ဆဲး ဆ့ကိာ်လၣ်ဆံးဖိန့ၣ်လီၤ. နီၣ်ဆဲးဖိအံၤ အဒိၣ်အဆံးဒီးအက့ၢ်အဂီၤန့ၣ် ဘၣ်တီတီဒီးဖိသၣ်အိၣ် အနွံ တဆံလၢအတအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဒံးဘၣ်တဂၤအခီၣ်လၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဖူးလဲးဖူးသွံ အခီၣ်ဘိဆံးဆံးဖိ အဘိတဆံ, ဒီးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယဲလၢ ယဟုးယသးအဆိကတၢၢ်အဘျီ လီၤမၢ်ကွံာ်အဂ့ၢ်, ဒီးပှၤတနီၤစံးဝဲလၢ "ယဘူၣ်ယတီၢ်ဂ့ၤ" ဘၣ်ဆၣ်, ဒ်အဝဲသ့ၣ်စံးဝဲအသိး ယဘူၣ်ယတီၢ်တဂ့ၤဘၣ်. ယသူၣ်အုးသးအုး, ဒီးသ့ၣ်ညါလၢယဖိအခီၣ်လၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်နီၢ်နီၢ် ဒ်သးဖိတဖျၢၣ်လၢ တဘျီန့ၣ်စံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ယဒၢလီၢ်အပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ယစံးဘျုးကစၢ်ယွၤလၢ အမၤပူၤဖျဲးယၤလၢ တၢ်သးလီၤအတၢ်ဆါ, ဒီးစူးကါယတၢ်လဲၤခီဖျိ ဒ်သိးယကမၤမုာ်ထီၣ်က့ၤ ပှၤဂၤလၢအသူၣ်အုးသးအုး, ခီဖျိလၢအဖိလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယဟုးယသး ဟးဂီၤဝံၤ, အါန့ၢ်အနံၣ်ခံဆံအလီၢ်ခံ, ယဝၤသးဘိဒီးယၤ ပယုၢ်န့ၢ်ပဖိလၢ အလီၤမၢ်တဂၤအံၤ အမံၤလၢ ခဲၣ် (Kai), ကျိာ်တၢ်ကတိၤတနီၤအပူၤ အခီပညီန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ "တၢ်သူၣ်ဖှံသးညီ" န့ၣ်လီၤ. လၢယတၢ်လီၤမၢ်အဂီၢ် ယသးဘၣ်ဒိဆါဒံးဝဲအဖၢမုာ်ဘၣ်ဆၣ်, ယစံးဘျုးယွၤလၢ အမၤဘျါက့ၤယသး, ဒီးစူးကါယတၢ်လဲၤခီဖျိလၢ ကမၤစၢၤပှၤဂၤအဂီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၇ သူၣ်ခုသးခုဝဲဒၣ်လၢ ယွၤအသူးသ့ၣ်ကံၢ်စီလၢ အဒိၣ်အထီ, ဒီးဖဲအဆၢဖိ ၁…
တၢ်စံးဆၢမၤဆၢက့ၤတၢ်ဒ်ကစၢ်ခရံာ်အသိး
လၢတၢ်ယီၤခါ, မုၢ်အတၢ်ကိၢ်အဖီလာ်န့ၣ် ကၠီး (George) မၤတၢ် လၢတၢ်တ့ထီၣ် ဘှီထီၣ်တၢ်မၤ, ဖဲကီၢ်စဲၣ် ကဲၣ်ရိၣ်လဲနါ (Carolina) န့ၣ်လီၤ. ပှၤအိၣ်ဆိးဖဲတၢ်အခိၣ်အဃၢၤတဂၤ ဟဲနုာ်လီၤဆူ အဝဲမၤတၢ်အလီၢ် ကရၢၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤအံၤ ဖျါလၢအသူၣ်ဒိၣ်သးဖျိး, ဒီးစးထီၣ်ဆိၣ်တၢ်, ဒီးစံးကတိၤအၢ ကယဲၢ်တၢ်ဘှီထီၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခဲလၢာ်, ဒီးတၢ်မၤအီၤဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တုၤပှၤလၢအသးကဲၤဒိၣ် တဂၤအံၤ ဆိကတီၢ်အတၢ်ကိးပသူကိးပသီတၢ်တစုန့ၣ်, ကၠီး ခိးကနၣ်ဝဲ တၢ်ကတိၤ အဆူၣ်အအၢတဖၣ်အံၤ, တစံးဆၢမၤဆၢက့ၤတၢ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝံၤန့ၣ်ဒီး, ကၠီးကတိၤဆၢက့ၤအီၤ လၢတၢ်ကတိၤ ကပုာ်လုးဖိ, ဒီးစံးဝဲ "မုၢ်တနံၤအံၤ နလဲၤခီဖျိဘၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ တၢ်ကီတၢ်ခဲနီၢ်နီၢ်အပူၤ တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ" န့ၣ်လီၤ.သတူၢ်ကလာ်န့ၣ်, ပှၤအသးဒိၣ်ကဲၤထီၣ်တဂၤအံၤ အမဲာ်သၣ်ကပုာ်လီၤ, ဆုးလီၤအခိၣ်, ဒီးစံးဝဲ "ဝံသးစူၤဘၣ်ယၤလၢ ယစံးကတိၤဘၣ်နၤ ဒ်သိးအံၤအဃိန့ၢ်တက့ၢ်" န့ၣ်လီၤ. ကၠီး အတၢ်သူၣ်ဂ့ၤသးဝါန့ၣ် မၤစၢ်လီၤ ပှၤခိၣ်ဃၢၤတဂၤအံၤ အတၢ်သူၣ်ဒိၣ်သးဖျိးန့ၣ်လီၤ.
အကတီၢ်တဖၣ်ကအိၣ်ဝဲလၢ ပကအဲၣ်ဒိးစံးဆၢမၤဆၢက့ၤတၢ် ဆူၣ်ဆူၣ်ကိၤကိၤန့ၣ်လီၤ. ပအဲၣ်ဒိးမၤဆၢက့ၤ တၢ်မၤဆါပှၤအဂီၢ် လၢတၢ်မၤဆါက့ၤပှၤဂၤ, ဒီးတၢ်ကတိၤတရီတပါပှၤအဂီၢ်…